1. Ιστορία της Νοσηλευτικής Πρωτόγονοι λαοί Η νοσηλευτική στους αρχαίους πολιτισμούς Η «μετά Χριστόν» νοσηλευτική Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική 2. Η έννοια.

Παρουσίαση με θέμα: "1. Ιστορία της Νοσηλευτικής Πρωτόγονοι λαοί Η νοσηλευτική στους αρχαίους πολιτισμούς Η «μετά Χριστόν» νοσηλευτική Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική 2. Η έννοια."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1. Ιστορία της Νοσηλευτικής Πρωτόγονοι λαοί Η νοσηλευτική στους αρχαίους πολιτισμούς Η «μετά Χριστόν» νοσηλευτική Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική 2. Η έννοια της κριτικής σκέψης στη Νοσηλευτική Ορισμός και σημασία Νοσηλευτική εκπαίδευση και κριτική σκέψη 3. Ανθρώπινες Ανάγκες Θεωρίες ανθρώπινων αναγκών Οι Ανάγκες των ασθενών

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για να μελετήσει κάποιος την ιστορία ενός επαγγέλματος πρέπει να αναζητήσει την αρχή του και να επισημάνει το πνεύμα που ενέπνευσε τους θεμελιωτές του Η Νοσηλευτική αρχικά εξέφραζε την επέκταση της φροντίδας της μάνας προς τα παιδιά Η πρόοδος της Νοσηλευτικής επιστήμης επηρεάστηκε από τρεις παράγοντες, οι οποίοι συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωσή της. Ο πρώτος ήταν το κίνητρο που ωθεί τον άνθρωπο να φροντίζει όσους έχουν ανάγκη (το ένστικτο των γονέων) Ο δεύτερος ήταν η δεξιοτεχνία και η πείρα Ο τρίτος παράγοντας ήταν η γνώση (απαλλάχτηκε από τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες)

3 ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΙ ΛΑΟΙ Ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιμοποιούσε βότανα για να καταπραΰνει τους πόνους του, έριχνε τον πυρετό με το δροσερό νερό των ποταμών Όταν ο άνθρωπος απέκτησε σπίτι και οικογένεια, οι διάφορες θεραπείες και νοσηλείες εφαρμόζονταν από τη γυναίκα της οικογένειας Όταν αναπτύχθηκαν οι ανθρώπινες κοινωνίες και άρχισαν οι διενέξεις και οι πόλεμοι, δημιουργήθηκαν οι ανάγκες για τη νοσηλεία των πολεμιστών. Με την εξέλιξη της γνώσης εμφανίζονται οι χειρουργοί των πολέμων (η Ιατρική τους ονόμασε ιατρούς) Η χειρουργική είναι η πιο παλιά θεραπευτική

4 Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ (1/5) Κίνα Πίστευαν ότι οι δαίμονες ήταν υπαίτιοι κάθε αρρώστιας Πατέρας της Ιατρικής αναφέρεται ο Shen-Nung (2800 π.Χ.), έγραψε το βιβλίο "Μεγάλη Βοτανολογία", το οποίο θεωρείται το αρχαιότερο ιατρικό σύγγραμμα στην Κίνα Ο Huang Ti έγραψε τον “Κανόνα της Ιατρικής”, ο οποίος είναι ένα σύγγραμμα ανατομίας, φυσιολογίας του κυκλοφορικού συστήματος Ιδιαίτερη έμφαση έδωσαν οι Κινέζοι στην προληπτική ιατρική Ένας αυστηρός ηθικός νόμος απαγόρευε στον άνδρα να φροντίζει τη γυναίκα κατά τον τοκετό (η πρώτη μαία ήταν η Yuen)

5 Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ (2/5) Ινδίες Οι σπουδαιότεροι γιατροί τους ήταν ο Charaka και ο Susruta Ο Susruta περιέγραψε 120 χειρουργικά εργαλεία, 1.100 παθήσεις, 760 βότανα ενώ πίστευε ότι οι θεωρητικές γνώσεις του γιατρού πρέπει να συμβαδίζουν με τις πρακτικές Ο Charaka ασχολήθηκε κυρίως με την παθολογία και περιγράφει το ιδανικό νοσοκομείο (μεγάλο κτίριο, πλούσιο σε χώρους, ευάερο και ευήλιο) Στα ιερά βιβλία Vedas, αναφέρεται και η θεραπευτική ομάδα, η οποία αποτελείται από τέσσερις παράγοντες: Το γιατρό, τον ασθενή, τα φάρμακα και το νοσηλεύοντα Ο νοσηλεύων, ο οποίος ήταν άνδρας, έπρεπε να είναι ψύχραιμος, ήρεμος, ευχάριστος στους τρόπους του, καθαρός στην ψυχή και το σώμα, έξυπνος και αφοσιωμένος στο καθήκον του Έπρεπε ακόμη να μαγειρεύει, να λούζει και να πλένει τον άρρωστο, να γνωρίζει την τέχνη του αναπαυτικού στρωσίματος του κρεβατιού και να βοηθά τον άρρωστο στο βάδισμα

6 Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ (3/5) Μεσοποταμία Ο άρρωστος μεταφερόταν στην αγορά και οι περαστικοί ήταν υποχρεωμένοι να ρωτήσουν τα συμπτώματα, να ανταλλάξουν απόψεις πάνω στην αρρώστια και να συμβουλεύσουν για θεραπείες που βγαίνουν από τη λαϊκή σοφία και εμπειρία Την ιατρική ασκούσαν κυρίως ιερείς (διάγνωση, αίτια νόσων) Οι θεραπευτές φαρμακοποιοί κατείχαν φαρμακευτικές γνώσεις Για πρώτη φορά συναντάμε θέματα ιατρικής δεοντολογίας στον κώδικα του Χαμουραμπί (2000-1962 π.Χ.) Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ιατρικής στη Βαβυλώνα είναι οι εξελίξεις που αναφέρονται στον αναθεωρημένο κώδικα του 1780 π.Χ., ο οποίος είχε θεσπίσει αυστηρές ποινές για τους γιατρούς με αποτυχημένες επεμβάσεις

7 Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ (4/5) Αίγυπτος Υπήρχαν ειδικότητες και κάθε γιατρός ασχολούνταν με τη θεραπεία των ασθενειών ενός συστήματος (γυναικολογία, οφθαλμολογία, κα) Στις μούμιες βρίσκονται σφραγίσματα δοντιών Οι γιατροί διακρίνονταν σε τρεις κατηγορίες: 1. τους μορφωμένους γιατρούς (ασκούσαν ιατρική με βιβλία) 2. τους πρακτικούς ή εξορκιστές 3. τους μάγους (θεράπευαν με ρητά, φάρμακα από βότανα) Ο πιο διάσημος γιατρός ήταν ο Imhotep = θεοποιήθηκε Στον πάπυρο Smith περιγράφονται πολλές νοσηλευτικές πράξεις με λεπτομερείς οδηγίες

8 Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ (5/5) Ελλάδα Η Ιατρική αρχίζει από τους μυθικούς χρόνους (με θεό της Υγείας - Ιατρικής τον Απόλλωνα, αργότερα ο Ασκληπιός) Η θεραπεία των ασθενών γινόταν στα Ασκληπιεία (το προσωπικό αποτελούνταν από το διευθυντή, τους νοσηλευτές και δύο ομάδες ιερέων) Ο Ιπποκράτης έθεσε την ιατρική σε επιστημονικές βάσεις Υποστήριξε ότι η ασθένεια οφείλεται σε διαταραχή των φυσικών νόμων, τόνισε την ανάγκη κλινικής παρακολούθησης και μελέτης του ασθενούς (παρατηρούσε τον άρρωστο με τις ώρες, μελετούσε και κατέγραφε τα συμπτώματα και τις αντιδράσεις του) Καθόρισε, στον Όρκο του, τη συμπεριφορά των ιατρών και διατύπωσε ηθικό-δεοντολογικά σημεία Ο Ιπποκράτης δεν αναφέρει τη λέξη νοσηλευτής, περιγράφει όμως με λεπτομέρειες την τέχνη του «νοσηλεύειν»

9 Η «ΜΕΤΑ ΧΡΙΣΤΟΝ» ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ (1/5) To κύριο γνώρισμα της ήταν η φιλανθρωπική αντίληψη αυτής, ως συνέπεια της αγάπης προς τον πάσχοντα συνάνθρωπο Η παροχή φροντίδας στους αρρώστους ήταν έργο της Εκκλησίας Οι κυριότερες «κατηγορίες» των ατόμων που φρόντιζαν τους αρρώστους ήταν: 1. ΔΙΑΚΟΝΙΣΣΕΣ (βελ­τίωση των συνθηκών διαβίωσης των ασθενών, με λόγια παρηγοριάς και αγάπης) 2. ΝΟΣΟΚΟΜΟΙ (ασκούσαν νοσηλευτικά καθήκοντα όπως και σήμερα ή διοικητικά). 3. ΥΠΟΥΡΓΟI (επαγγελματίες νοσηλευτές στο Βυζάντιο) 4. ΕΞΚΟΥΒIΤΟΡΕΣ (αναφέρεται στους νυκτερινούς υπουργούς) 6. ΦΛΕΒΟΤOΜΟΙ (έκαναν αφαιμάξεις) 7. ΠΑΡΑΒΟΛΑΝΕIΣ (επιφορτισμένοι με τα λουτρά των αρρώστων) 8. ΜΑIΕΣ (ήσαν συνήθως αμόρφωτες γυναίκες)

10 Η «ΜΕΤΑ ΧΡΙΣΤΟΝ» ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ (2/5) Οργάνωση και λειτουργία των Νοσοκομείων στο Βυζάντιο α) Εισαγωγή ασθενών (ένα είδος εξωτερικού ιατρείου) β) Μέση διάρκεια νοσηλείας ασθενών (μέγιστο 3 ημέρες) γ) Κρεβάτια νοσηλείας (οι άρρωστοι κοιμόντουσαν στο πάτωμα πάνω σε χαλιά, στρώματα ή δέρματα ζώων) δ) Αριθμός ασθενών/θάλαμο (νοσηλεύονταν 1-12 ασθενείς/θάλαμο) ε) Καθαριότητα ασθενών (υπήρχαν λουτρά δημόσια, ιδιωτικά και μοναστηριακά) στ) Θέρμανση θαλάμων ασθενών (υπήρχαν θερμάστρες με κάρβουνα ή ξύλα) ζ) Ωράριο επισκεπτηρίου ασθενών (εάν κάποιος εισέρχεται στο Νοσοκομείο μετά την καθορισμένη ώρα στερείται ευλογίας) η) Υποχρεώσεις ασθενών (εάν δεν τις τηρούσαν, επιβάλλονταν ποινές) θ) Παράπονα ασθενών (οι ασθενείς εξέφραζαν και παράπονα)

11 Η «ΜΕΤΑ ΧΡΙΣΤΟΝ» ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ (3/5) Η Αναγέννηση της Νοσηλευτικής στον 19ο και 20ο αιώνα Η «βιομηχανική» ανάπτυξη ωφέλησε την Ιατρική (επινοήθηκαν νέα «διαγνωστικά» και «θεραπευτικά» όργανα όπως το στηθοσκόπιο, το οφθαλμοσκόπιο, κα) Η αναζωπύρωση του πνεύματος της φροντίδας στην Προτεσταντική Εκκλησία συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη της Νοσηλευτικής και την επιστημονική της αυτοτέλεια Κορυφαία όλων ήταν η συμβολή του πάστορα Θεοδώρου Φλίντερ (Theodor Fliedner, 1800-1864) στη Γερμανία το 18ου αιώνα (ιδιαίτερη εντύπωση του έκανε το έργο της Αγγλίδας Elisabeth Fry,) Ο Φλίντερ διαπίστωσε την ανάγκη ίδρυσης νοσηλευτικής μονάδας για τη φροντίδα των ασθενών (η 1η αδελφή διακόνισσα ήταν η Gertrude Reinhardt) Ο Φλίντερ έγραψε τις πρώτες «Σημειώσεις της Νοσηλευτικής», οι οποίες αποτελούν το πρώτο βιβλίο ηθικού κώδικα και πρακτικής εξάσκησης νοσοκόμων

12 Η «ΜΕΤΑ ΧΡΙΣΤΟΝ» ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ (4/5) Florence Nightingale ­(Φλώρενς Ναϊτινγκέιλ) Γεννήθηκε στη Φλωρεντία της Ιταλίας στις 12/5/1820 από αριστοκράτες γονείς Πηγαίνει στη Γαλλία και στη Γερμανία στη Σχολή Διακονισσών στο Κάϊζερσβερθ (1849) για να αποκτήσει γνώσεις Νοσηλευτικής Την άνοιξη του 1854 κηρύχθηκε ο Κριμαϊκός πόλεμο (ο αριθμός των ασθενών και τραυματιών ήταν τρομακτικός, τα δε νοσοκομεία του Βοσπόρου ήταν τελείως ανεπαρκή για την περίθαλψή τους) Η Ναϊτινγκέιλ επέβαλε την καθαριότητα, φρόντισε σε κάθε νοσοκομείο να τοποθετηθεί λουτρό, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον των ποντικών και εντόμων και φρόντισε για την ίδρυση αναρρωτηρίων Την αποκαλούσαν η «κυρία με τη λάμπα» Γυρίζοντας στην Αγγλία, επινόησε ένα σχέδιο «στρατολόγησης» νοσοκόμων που δεν θα ήταν αμόρφωτες και υποβαθμισμένες γυναίκες αλλά κοπέλες της καλής κοινωνίας, μορφωμένες, που θα σπούδαζαν με τακτικό πρόγραμμα για να είναι τα πρώτα στελέχη αναδιοργάνωσης των νοσοκομείων και της εκπαίδευσης νοσοκόμων

13 Η «ΜΕΤΑ ΧΡΙΣΤΟΝ» ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ (5/5) Το νοσηλευτικό επάγγελμα στις ΗΠΑ και Καναδά Από την εγκατάσταση των Ευρωπαίων και μετά, τα συστήματα και οι ομάδες νοσηλείας της Ευρώπης διαδόθηκαν σε ΗΠΑ και Καναδά Το 1873 γίνεται νοσηλευτική μεταρρύθμιση στις ΗΠΑ (εφαρμογή του συστήματος Σχολής της Fl. Nightingale) στο Νοσοκομείο Belle Vue της Ν. Υόρκης Το 1911 έγινε ο «Σύνδεσμος Αμερικανίδων Νοσηλευτριών» Από το 1924 έχουμε 5 έτη παν/κή εκπαίδευση στις ΗΠΑ Στον Καναδά η Συντεχνία των νοσηλευτών νομιμοποιήθηκε το 1920 Το 1946 ψηφίσθηκε νόμος για την αλλαγή του τίτλου και την αποκλειστικότητα άσκησης σε όσους νομιμοποιούνται για αυτό Στον Καναδά επίσης πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περίπου 50 Πανεπιστήμια είχαν 5ετή προγράμματα Νοσηλευτικής (Practitioner nurse με πανεπιστημιακό πτυχίο)

14 Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική (1/4) Επαναστατικοί Χρόνοι (Επανάσταση του 1821) Οι αγωνιστές βρήκαν φροντίδα στα νοσηλευτήρια των Μονών Από την απελευθέρωση μέχρι τους ­Βαλκανικούς πολέμους Το 1835 με Βασιλικό Διάταγμα ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Αθηνών με 4 σχολές (μεταξύ των οποίων και η Ιατρική) Το πρώτο νοσοκομείο που ιδρύθηκε ήταν το Στρατιωτικό (αποτέλεσε φυτώριο εκπαίδευσης νέων ιατρών) Την περίοδο αυτή δημιουργήθηκε και το πρώτο «Σχολείο Νοσοκόμων» (οι στρατιώτες που εκπαιδεύονταν ως νοσοκόμοι έπρεπε να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση - μετά την απόλυσή τους μπορούσαν να βγάλουν «άδεια άσκησης επαγγέλματος νοσοκόμου» και να εργαστούν ως νοσηλευτές) Η συμβολή της Βασίλισσας Όλγας Ιδρύει την πρώτη Σχολή Νοσοκόμων επαγγελματιών στην Ελλάδα κατά τα πρότυπα της Σχολής της Ναϊτινγκέιλ και το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», για την εκπαίδευση αυτών Αυτές που εισέρχονταν στο Ίδρυμα ως μαθήτριες, έπρεπε να είναι γυναίκες άνω των 20 ετών (να ξέρουν γραφή, ανάγνωση και μία ξένη γλώσσα)

15 Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική (2/4) Βαλκανικοί πόλεμοι Η Υγειονομική Υπηρεσία που επιφορτίστηκε την υγειονομική κάλυψη στις επιχειρήσεις του Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού Πολέμου, ανέρχονταν σε 1.070 γιατρούς, 200 φαρμακοποιούς και 7.158 νοσοκόμους Tο τέλος των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων βρίσκει την Ελλάδα με νέα κρατική δομή (μια σειρά από διατάγματα έδωσαν την οριστική μορφή στο προσωπικό που επάνδρωσε τις Υγειονομικές Υπηρεσίες του Στρατού και αποτελούνταν από γιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλεύτριες και οπλίτες νοσοκόμους) Η Ελληνική Πολιτεία καθιέρωσε στις 27/5/14, «άδεια» άσκησης του επαγγέλματος του νοσηλευτή, ρυθμίζοντας θέματα της Νοσηλευτικής στο σύνολο της, όπως καθήκοντα, υποχρεώσεις και εκπαίδευση των νοσηλευτών Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) επίσης, αναδιοργάνωσε το «Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Νοσηλευτών», με τη σύσταση δύο Σχολών, το 1914

16 Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική (3/4) Στα χρόνια του Μεσοπολέμου Οι υγειονομικές ανάγκες των προσφύγων τεράστιες και το νοσηλευτικό προσωπικό λιγοστό Ξένες Διπλωματούχες Αδελφές ήρθαν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν, μαζί με τους Εθελοντές του ΕΕΣ Σύνδεσμος Ελληνίδων Νοσοκόμων Στις 27/9/1923 συγκροτήθηκε ο Σύνδεσμος με πρώτη Πρόεδρο την Κλεονίκη Κλωνάρη και γραμματέα τη Μαργαρίτα Χρυσάκη. Σκοπός του Συνδέσμου ήταν: α) η πρόοδος της νοσηλείας, β) η αμοιβαία βοήθεια των μελών του και γ) η προαγωγή των συμφερόντων του επαγγέλματος της νοσηλείας Ο Σύνδεσμος άλλαξε πολλούς τίτλους (1930, 1988, 2002) με τελική επωνυμία του Συνδέσμου «Εθνικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΣΝΕ)» Το 1985, με το Ν. 1579 και το άρθρο 5 αυτού, ο επαγγελματικός τίτλος άλλαξε από Νοσοκόμος σε «Νοσηλευτής-Νοσηλεύτρια»

17 Σύγχρονη Ελληνική Νοσηλευτική (4/4) Από τον Εμφύλιο Πόλεμο μέχρι τις μέρες μας Η Ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του νοσηλευτικού έργου, με Ν. 683/1948 κατοχύρωσε τον τίτλο και το έργο της Διπλωματούχου Αδελφής Νοσοκόμου Η Ελλάδα έγινε η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που καθιέρωσε ως απαραίτητο προσόν εισαγωγής στη Νοσηλευτική εκπαίδευση το απολυτήριο του εξατάξιου Γυμνασίου (ακολούθησε μετά 10 χρόνια το Βέλγιο) Από το 1987-1988 λειτουργεί στο Παν/μιο Αθηνών 4ετή πρόγραμμα σπουδών, ενώ το 1973 λειτούργησαν πέντε Σχολές στα αντίστοιχα ΚΑΤΕΕ Ο Ν. 1404/1983 καταργεί τα ΚΑΤΕΕ και ιδρύει τα ΤΕΙ ενώ το 2001 τα ΤΕΙ κατατάσσονται μαζί με τα Παν/μια στην Ανώτατη Εκπαίδευση Με το Ν. 1579/1985, καθορίστηκαν οι τέσσερις «νοσηλευτικές ειδικότητες» Παθολογικής, Χειρουργικής, Ψυχιατρικής και Παιδιατρικής Νοσηλευτικής Το 2004 ιδρύθηκε η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΝΕ), Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), η οποία χορηγεί άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, λειτουργεί μητρώο νοσηλευτών και πειθαρχικό συμβούλιο

18 Η έννοια της κριτικής σκέψης στη Νοσηλευτική Η έννοια της κριτικής σκέψης εντοπίζεται για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980 Έχει σταδιακά ενσωματωθεί ως ένα θεμελιώδες μαθησιακό αποτέλεσμα στα αναλυτικά προγράμματα της νοσηλευτικής εκπαίδευσης και ως ένα αναπόσπαστο κριτήριο και μέτρο αξιολόγησης της επαγγελματικής επάρκειας των αποφοίτων νοσηλευτικής Η κριτική σκέψη είναι ένα κράμα από πνευματικές και μετά- γνωστικές ικανότητες οι οποίες έχουν στατιστικά σημαντική θετική επίδραση στα υγειονομικά αποτελέσματα, στην κλινική κρίση, στη λήψη αποφάσεων και στη διαγνωστική αιτιολόγηση, στην επίλυση προβλημάτων και στην βελτίωση του επαγγελματικού κύρους της Νοσηλευτικής εντός της ομάδας υγείας και της ευρύτερης κοινωνίας

19 Το πρόβλημα της κριτικής σκέψης στη νοσηλευτική Διαχρονικά εκφράζονται ανησυχίες για την παγιωμένη ανεπάρκεια της ικανότητας της κριτικής σκέψης σε προπτυχιακούς Φαίνεται ότι οι σύγχρονοι απόφοιτοι νοσηλευτικής στερούνται της θεμελιώδους επαγγελματικής ικανότητας να σκέφτονται κριτικά στην καθημερινή κλινική πράξη Η προβληματική του φαινομένου αιτιολογείται στην απουσία της εννοιολογικής αντίληψης της κριτικής σκέψης, στην ανεπαρκή κατανόηση και εφαρμογή των εκπαιδευτικών μοντέλων της κριτικής σκέψης, στην παραδοσιακή εκπαιδευτική τάση “απλά μάθε αυτό”, στην κυρίαρχη μαθησιακή πρακτική της απομνημόνευσης των πληροφοριών και στην απροθυμία των φοιτητών για ενεργητική μάθηση Το πρόσφατο ενδιαφέρον για λύση του προβλήματος εστιάζεται κυρίως στα ατομικά μαθησιακά χαρακτηριστικά των φοιτητών νοσηλευτικής και κυρίως, στις εκπαιδευτικές μεθόδους και τη μαθησιακή διαδικασία

20 Νοσηλευτική εκπαίδευση και κριτική σκέψη (1/2) Το υφιστάμενο καθεστώς της προπτυχιακής νοσηλευτικής εκπαίδευσης συντίθεται από χαρακτηριστικά που περιλαμβάνουν - αμφιθεατρική διάλεξη για το θεωρητικό μέρος του μαθήματος - επίδειξη και πρακτική εξάσκηση σε εργαστήριο και κλινικό χώρο - μέσο όρο παρακολούθησης μαθημάτων 6 ώρες ημερησίως - προσαρμογή της μάθησης στις «απαιτήσεις» του εκπαιδευτικού -παθητική συμμετοχή φοιτητών στη διδασκαλία -υιοθέτηση της αποστήθισης (ως συνηθέστερη μέθοδο μάθησης) Ενδεικτικά παραδείγματα των κυρίαρχων εκπαιδευτικών στάσεων: «Αν απαντήσω έτσι στο γραπτό είναι ικανοποιητικό για σας;» «Θα θέλατε να περιλάβω και αυτό στην απάντηση μου;» «Ποια είναι τα πιο σημαντικά (SOS) από το μάθημα;» «Αυτό το κεφάλαιο θα είναι στις εξετάσεις;» «Μα αυτό που λέτε δεν περιγράφετε στις σημειώσεις!»

21 Νοσηλευτική εκπαίδευση και κριτική σκέψη (2/2) Αναμφίβολα, η ιδιότητα του «φοιτητή» είναι προσωρινή και αναλογεί με τη χρονική διάρκεια των σπουδών Μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, κάθε φοιτητής αναμένεται να εκπληρώσει τους μαθησιακούς στόχους και να αποκτήσει προκαθορισμένες δεξιότητες και ικανότητες Με την ολοκλήρωση των σπουδών ο κάθε «φοιτητής» μεταβαίνει πλέον σε «επαγγελματία» Ως επαγγελματίας αναμένεται να αξιοποιήσει τις ανάλογες εκείνες γνώσεις, να εφαρμόσει τις ανάλογες εκείνες δεξιότητες και να εκδηλώσει τις ανάλογες εκείνες στάσεις και συμπεριφορές στη διεκπεραίωση των ρόλων του Μέχρι σήμερα έχουν προταθεί διάφορα μοντέλα αποκλειστικά εστιασμένα στην προαγωγή της κριτικής σκέψης στη νοσηλευτική εκπαίδευση

22 Ανθρώπινες Ανάγκες Οι άνθρωποι αποτελούν σύνθετες βιο-ψυχοκοινωνικές οντότητες που βιώνουν πληθώρα οργανικών, ψυχολογικών και κοινωνικών αναγκών Η οριοθέτηση των αναγκών αποτελεί ένα αρκετά πολύπλοκο έργο, καθώς υπόκειται σε πλήθος παραμέτρων Η στάση των ατόμων απέναντι στην ασθένεια ποικίλει Επηρεάζεται από το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο κάποιος μεγαλώνει, τις φιλοσοφικές του πεποιθήσεις και το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ανήκει Η Νοσηλευτική επιστήμη ή τέχνη στοχεύει στην προστασία της προαγωγής υγείας, την εφαρμογή των κατάλληλων θεραπευτικών μέσων τόσο κατά τη διάρκεια που το άτομο νοσεί, όσο και κατά τη διαδικασία αποκατάστασης

23 ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (1/2) 1. Θεωρία ιεράρχησης του Maslow (πέντε κατηγορίες αναγκών): ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚEΣ ΑΝAΓΚΕΣ (συνδέονται με τις βιολογικές λειτουργίες- αέρα, νερό, τροφή, ρύθμιση θερμοκρασίας) = η βάση της πυραμίδας ΑΝAΓΚΕΣ ΑΣΦAΛΕΙΑΣ-ΠΡΟΣΤΑΣIΑΣ (προστασία από κινδύνους- αρρώστιες, φυσικά φαινόμενα, αποφυγή πόνου) ΚΟΙΝΩΝΙΚEΣ ΑΝAΓΚΕΣ (ανάγκες υψηλότερου επιπέδου και περιλαμβάνουν την αποδοχή απ’ τους άλλους, τη φιλία, την κοινωνική αλληλεπίδραση) ΑΝAΓΚΗ ΓΙΑ ΑΥΤΟΕΚΤIΜΗΣΗ (αξιολόγηση που κάνει το άτομο προς τον εαυτό του) ΑΝAΓΚΗ ΓΙΑ ΑΥΤΟΠΡΑΓΜAΤΩΣΗ (στο υψηλότερο επίπεδο της ιεράρχησης και αναφέρεται στην ανάγκη αξιοποίησης του δυναμικού ενός ατόμου) Η κλίμακα του Maslow αποτελεί ένα χρήσιμο πλαίσιο στην κατανόηση και αξιολόγηση των αναγκών των ασθενών Για παράδειγμα, η έγκαιρη χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων σε έναν ασθενή που εισέρχεται με οξύ πόνο στο νοσοκομείο αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική προτεραιότητα

24 ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ (2/2) 2. Η Henderson περιγράφει 14 βασικές ανθρώπινες ανάγκες: Φυσιολογική αναπνοή Επαρκής διατροφή και λήψη υγρών Αποβολή άχρηστων ουσιών Μετακίνηση και διατήρηση επιθυμητών θέσεων στο σώμα Ύπνος και ανάπαυση Επιλογή κατάλληλων ρούχων Διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος σε φυσιολογικά όρια Διατήρηση του σώματος καθαρού και περιποιημένου Αποφυγή περιβαλλοντικών κινδύνων Επικοινωνία με άλλα άτομα Εξάσκηση του λατρευτικού δικαιώματος σύμφωνα με την προσωπική θρησκεία Εργασία κατά τρόπο που να προσφέρει ικανοποίηση Ψυχαγωγία και δημιουργική δραστηριότητα Μάθηση, ανακάλυψη, ικανοποίηση του αισθήματος περιέργειας που οδηγεί στην προσωπική ανάπτυξη και υγεία

25 Οι Ανάγκες των Ασθενών (1/5) 1. Βασικές βιολογικές ανάγκες Ανάγκη για οξυγόνο Ανάγκη για νερό – υγρά Ανάγκη για φαγητό Ανάγκη για αποβολή περιττών ουσιών Ανάγκη για ύπνο – Ξεκούραση Ανάγκη για σωματική δραστηριότητα Ανάγκη για ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος

26 Οι Ανάγκες των Ασθενών (2/5) 2. Ανάγκη για εμπιστοσύνη-επικοινωνία Ως επικοινωνία ορίζεται η αμφίδρομη διαδικασία κατά την διάρκεια της οποίας διάφορες πληροφορίες ανταλλάσσονται και γίνονται κατανοητές από ένα ή περισσότερα άτομα Ένα καλό επίπεδο επικοινωνίας ανάμεσα στις δυο πλευρές μειώνει το άγχος τους ασθενούς, αυξάνει την εμπιστοσύνη απέναντι στο προσωπικό φροντίδας και διασφαλίζει την καλύτερη προσαρμογή στο θεραπευτικό πλάνο Κρίσιμο στοιχείο ως προς την αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας, αποτελεί ο τρόπος χρήσης της επιστημονικής ορολογίας που συχνά προκαλεί σύγχυση και άγχος στους ασθενείς Συνεπώς, η παροχή στον ασθενή των όποιων πληροφοριών και οδηγιών στα πλαίσια της φροντίδας του πρέπει να γίνεται με τρόπο κατανοητό Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η αφιέρωση στον ασθενή του απαραίτητου χρόνου (έλλειψη χρόνου για να ακουστεί)

27 Οι Ανάγκες των Ασθενών (3/5) 3. Ανάγκη για πληροφόρηση Οι ανάγκες για πληροφόρηση αφενός ποικίλουν και αφετέρου εξαρτώνται από σειρά παραγόντων (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο, κα) Η όλη διαδικασία πρέπει να έχει εξατομικευμένο χαρακτήρα (δεν κατανοούν όλοι οι άνθρωποι τα ίδια πράγματα με τον ίδιο τρόπο) Η παροχή της πληροφόρησης είναι πιο αποτελεσματική όταν συντελείται σε ένα ήρεμο περιβάλλον, με αρκετό χώρο, καλό φωτισμό και εξαερισμό, όπου προστατεύεται κατά το δυνατόν η ιδιωτικότητα Αν και η ανάγκη της λεπτομερούς πληροφόρησης των ασθενών αναγνωρίζεται πλέον απ’ την πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας, δεν είναι λίγες οι φορές απόκρυψης της πλήρους αλήθειας, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κακής διάγνωσης και πρόγνωσης

28 Οι Ανάγκες των Ασθενών (4/5) 4. Ανάγκη για εκπαίδευση Η ενσωμάτωση της εμπειρίας της νόσου στην καθημερινότητα και η αποτελεσματική αντιμετώπιση των βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών τους συνεπειών, απαιτεί την εκπαίδευση των ασθενών Αποτελεί διαδικασία κατά την οποία το άτομο αποκτά τα απαραίτητα εφόδια και πραγματοποιεί τις αναγκαίες αλλαγές, προκειμένου να διατηρήσει ή να βελτιώσει το επίπεδο υγείας του Το φύλο, η ηλικία, η νοητική κατάσταση, οι προηγούμενες εμπειρίες, οι δυνατότητες και οι πόροι (οικονομικοί, κοινωνικοί κα) του ασθενούς και του υποστηρικτικού του περιβάλλοντος καθορίζουν τη διάρκεια της κάθε παρέμβασης Ο νοσηλευτής μπορεί να συμβάλει στην ανάδειξη και καταγραφή των αναγκών και στο σχεδιασμό ενός προγράμματος εκπαίδευσης

29 Οι Ανάγκες των Ασθενών (5/5) 5. Πνευματικές-θρησκευτικές ανάγκες Η κάλυψη των πνευματικών ή θρησκευτικών αναγκών του ασθενούς αποκτά πρωταρχική σημασία Κατά την παροχή φροντίδας οι νοσηλευτές οφείλουν να ενισχύουν τη δημιουργία ενός πλαισίου, εντός του οποίου οι αξίες, οι συνήθειες και τα πνευματικά πιστεύω των ατόμων πρέπει να γίνονται σεβαστά Η γνώση των θρησκευτικών αρχών του ατόμου κατά τη διαδικασία της παροχής περίθαλψης μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των αναγκών και των αντιδράσεων σε επίπεδο συμπεριφοράς Η Νοσηλευτική, αποτελώντας μια επιστήμη που ασχολείται με τον άνθρωπο σαν συνολική οντότητα, οφείλει να ενσωματώσει στην εκπαίδευση στοιχεία και εργαλεία που μπορούν να συμβάλλουν στην ουσιαστική κατανόηση της πνευματικής διάστασης της ανθρώπινης εμπειρίας

30