Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Μιχάλης Ψημίτης Τμήμα Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου «Η συμβολή νέων κινηματικών δράσεων στην κατάρριψη του μύθου της ‘παγκόσμιας κοινωνίας’: τα ‘κινήματα.

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Παρουσίαση με θέμα: "Μιχάλης Ψημίτης Τμήμα Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου «Η συμβολή νέων κινηματικών δράσεων στην κατάρριψη του μύθου της ‘παγκόσμιας κοινωνίας’: τα ‘κινήματα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μιχάλης Ψημίτης Τμήμα Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου «Η συμβολή νέων κινηματικών δράσεων στην κατάρριψη του μύθου της ‘παγκόσμιας κοινωνίας’: τα ‘κινήματα επανατοπικοποίησης’ ως επιτέλεση της αντι- παγκοσμιοποίησης».

2 Περιεχόμενα εισήγησης: Παγκοσμιοποίηση: η μυθολογία της και η αμφισβήτησή της Σύγχρονα Κινήματα ‘ΕπαναΤοπικοποίησης’ (ΚΕΤ), κατά της παγκοσμιοποίησης Η αναζωογόνηση της σύλληψης του Οικονομικο- Κοινωνικού Σχηματισμού (Ο-ΚΣ), μέσω των ΚΕΤ Η αλληλέγγυα οικονομία ως Ο-ΚΣ

3 Παγκοσμιοποίηση: η μυθολογία της και η αμφισβήτησή της Μια μυθολογία της παγκοσμιοποίησης, που διαμορφώθηκε κυρίως τη δεκαετία του 1990, εξέθρεψε σειρά ισχυρών δημοφιλών παραδοχών: το «τέλος της γεωγραφίας» που θα διαμόρφωνε έναν πλανήτη αποκεντρωμένο απεδαφικοποιώντας τις αγορές και τις ταυτότητες η «παγκοσμιοποίηση από τα πάνω», δηλαδή μια μακρο- δομική σύλληψη της παγκοσμιοποίησης συνώνυμη ενός κοσμοπολιτισμού που αποδομεί τις εθνικές και τοπικές πραγματικότητες και τις εγκλωβίζει σε έναν απλό ‘ρόλο προσαρμογής

4 η αντίληψη ότι κοινωνιολογικά η παγκοσμιοποίηση μπορεί να προσεγγιστεί αποκλειστικά μέσω της μακρο-ανάλυσης η αντίληψη της αυτοματικής παραγωγής μιας ‘παγκόσμιας ηθικής συνείδησης’ βασισμένης στις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας ο ‘αναπόδραστος’ χαρακτήρας της παγκοσμιοποίησης, και η άποψη ότι οι νέες ταξικο-κοινωνικές μεταβολές που επιφέρει εκτοπίζουν και καθιστούν παρωχημένες τις προηγούμενες ταξικές ανισότητες.

5 Κριτική της μυθολογίας της παγκοσμιοποίησης 1)«Παγκοσμιοποίηση από τα πάνω» Η παγκοσμιοποίηση είναι επίσης μια διαδικασία «από τα κάτω». Αυτό δείχνει το τεράστιο, συνεχές και άστατο κύμα παγκόσμιας μετανάστευσης τα τελευταία χρόνια, καθώς και οι υπερεθνικές κοινότητες που δημιουργεί. Αυτό δείχνουν και οι νέοι πολιτικοί δρώντες στο παιχνίδι που εμφανίζονται π.χ. υπό τη μορφή κοινωνικών κινημάτων υπέρ των δικαιωμάτων ή κατά της κλιματικής αλλαγής.

6 2.«Εκτοπισμός παλαιών ανισοτήτων»: Στην πραγματικότητα, η νέα στρωματοποίηση και οι παλαιές ανισότητες απλώς επικαλύπτονται. Η παγκοσμιοποίηση προκαλεί νέους άξονες ανισότητας, νέες παγκόσμιες ελίτ (‘παγκόσμια υπερ-τάξη’, ‘κοσμοπολίτικη τάξη’), όμως οι παλιές ανισότητες διατηρούνται ή/και ενισχύονται. Η γεωγραφική κινητικότητα γίνεται μεν νέο κριτήριο διαστρωμάτωσης, αλλά συγχωνεύεται με τα κλασικά κριτήρια της απασχόλησης, του εισοδήματος, του κοινωνικού και πολιτισμικού κεφαλαίου κτλ. Έτσι, η παγκοσμιοποίηση περιέχει μια δυναμική μετασχηματισμού, αλλά και αυτή η ίδια μετασχηματίζεται και προσαρμόζεται στα δεδομένα των υπαρχουσών δομών ανισότητας.

7 Η επικάλυψη παλαιών και νέων ανισοτήτων και η συγχώνευση των κριτηρίων διαστρωμάτωσης δημιουργεί καινούργιες αντιπαρατιθέμενες εναλλακτικές. Σε ό,τι μας αφορά εδώ, για παράδειγμα, σε επίπεδο αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης και πραγμάτευσης των κοινωνικών ανισοτήτων έχουμε δύο καινοφανείς αλλά και διαμετρικά αντίθετες στρατηγικές που, επικαλύπτοντας παλαιές και νέες ανισότητες, διαμορφώνονται αμφότερες στο πεδίο της λεγόμενης «κοινωνικής οικονομίας»: την «αλληλέγγυα οικονομία» και τη «νέα επιχειρηματικότητα».

8 Η «αλληλέγγυα οικονομία» συνιστά μια επιλογή συλλογικής αντίστασης στην παγκοσμιοποίηση που συναρτάται με ανισότητες παλαιού τύπου (στέρηση, φτώχεια, πρόσβαση σε αγαθά, αποκλεισμός κοκ) και εγκαθιδρύει συλλογικές εξισωτικές πρακτικές νέου τύπου (π.χ. ο εξισωτικός προσδιορισμός τους κόστους της παρεχόμενης εργασίας με βάση τον χρόνο απασχόλησης, ή η λογική του δώρου στην παραγωγική διαδικασία). Η «νέα επιχειρηματικότητα» συνιστά μια τεχνική εργαλειοποίησης της παγκοσμιοποίησης, μια επιλογή των λίγων να υπερβούν ατομικά τις συνέπειες της κρίσης και τις παλαιές ανισότητες, με τρόπο που προκαλούνται νέες ανισότητες (π.χ. πρεκαριάτο και ευέλικτη χρήση της εργατικής δύναμης, άλλοτε ως απλήρωτη «εθελοντική εργασία» σε ΜΚΟ και άλλοτε ως υπο-αμειβόμενη εποχική εργασία σε ιδιωτικές εταιρείες.

9 Σύγχρονα κινήματα ‘επανατοπικοποίησης’ (ΚΕΤ), κατά της παγκοσμιοποίησης Στο επίπεδο των συλλογικών δράσεων, μια πρακτική αμφισβήτηση της μυθολογίας της παγκοσμιοποίησης προέρχεται από τα αποκαλούμενα «κινήματα επανατοπικοποίησης», ή «κινήματα μετάβασης», ή «προεικονιστικά κινήματα». Οι προεικονιστικές πολιτικές είναι σημείο-κλειδί των κινημάτων επανατοπικοποίησης. Εμβάλλουν στη συγκεκριμένη καθημερινότητα του παρόντος τις αλλαγές που το κίνημα επιζητά ως τελικό στόχο μέσα σε ένα ασαφές μέλλον. Οικοδομούν σε μικρο-κλίμακα και στο σήμερα τους τρόπους εφαρμογής μιας μελλοντικής προοπτικής, δηλαδή της πραγμάτωσης της επιθυμητής μορφής της κοινωνίας.

10 Τα ΚΕΤ οικοδομούν πυρήνες μιας κοινοτικής αντίστασης βασισμένης σε στρατηγικές τοπικής αυτονομίας και επανατοπικοποίησης, που ανοίγουν εναλλακτικές επιλογές απέναντι σε σύγχρονους παγκοσμιοποιημένους τρόπους ζωής. Ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά που κάθε φορά φέρουν, μπορούν να εντάσσονται σε δράσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, ή/και σε ριζοσπαστικές πολιτικές μεταρρύθμισης («παγκοσμιοποίηση από τα κάτω). Στην Ελλάδα, με την επιρροή της οικονομικής κρίσης, εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια πολλές τοπικές κινήσεις και πρωτοβουλίες που εντάσσονται στο εγχείρημα της αλληλέγγυας οικονομίας, στα πεδία της ανταλλαγής και της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών.

11 Μια πρώτη προσέγγισή τους δείχνει με σαφήνεια ότι στην πλειοψηφία τους τείνουν σε δράσεις που εμπεδώνουν στην καθημερινή πρακτική και αναδεικνύουν στις αντίστοιχες διαδράσεις τον στόχο της τοπικής αυτονομίας. Αυτές οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν: 1.Αυτοδιαχειριζόμενες ενώσεις αγροτικής παραγωγής ή/και μεταποίησης 2.Αυτοοργανωμένοι ανεξάρτητοι αγροτικοί συνεταιρισμοί 3.Συλλογικές καλλιέργειες σε αστικούς χώρους και προάστια 4.Συνεταιριστικά εστιατόρια 5.Ομάδες ανταλλαγής σπόρων 6.Δίκτυα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών 7.Δίκτυα άμεσης επαφής παραγωγών/καταναλωτών 8.Αυτόνομοι εκδοτικοί συνεταιρισμοί 9.Δωρεάν φροντιστηριακά μαθήματα 10.Κοινωνικά φαρμακεία και παντοπωλεία για ανασφάλιστους 11.Ανταλλακτικά παζάρια 12.Συλλογικές κουζίνες 13.Εναλλακτικές καλλιτεχνικές ομάδες και, φυσικά, 14.Εγχειρήματα εργατικής αυτοδιαχείρισης

12 Μια ανέλπιστη αναζωογόνηση της σύλληψης του κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού (Ο-ΚΣ), μέσω των ΚΕΤ Ορισμός του Ο-ΚΣ: Ένα σύνολο τρόπων να οργανώνονται οι θεμελιώδεις τύποι κοινωνικής δράσης -θεμελιώδεις επειδή είναι όλοι απαραίτητοι για να εξασφαλίσουν τη ζωή μιας κοινωνίας- λειτουργικά συνεκτικοί μεταξύ τους. Ο μαρξισμός, αν και αποδίδει την πρωτοκαθεδρία αυτών των τύπων στις οικονομικές σχέσεις, εντούτοις δεν παραλείπει να συμπεριλάβει στον Ο- ΚΣ τρεις ακόμη βασικούς τύπους κοινωνικούς δράσης: 1.την πολιτική αναπαραγωγή της κοινωνίας 2.την κοινωνικο-πολιτισμική αναπαραγωγή 3.τη βιοψυχική αναπαραγωγή

13 Έτσι, δίπλα στην οικονομική αναπαραγωγή της κοινωνίας (τρόφιμα, σπίτια, ρουχισμός κοκ.), έχουμε: τη ρύθμιση των συγκρούσεων και την επίτευξη των συλλογικών σκοπών (πολιτική αναπαραγωγή), την αναπαραγωγή της συλλογικής μνήμης, του εκπαιδευτικού συστήματος, των μέσων πληροφόρησης και των συστημάτων επικοινωνίας (κοινωνικο-πολιτισμική αναπαραγωγή) και τις δημογραφικές πολιτικές και τις πολιτικές ελέγχου: της οικογένειας, της υγειονομικής περίθαλψης, των ψυχοθεραπευτικών πρακτικών και των τοπικών κοινοτήτων (βιοψυχική αναπαραγωγή).

14 Το ενδιαφέρον για εμάς στοιχείο στην έννοια του Ο-ΚΣ βρίσκεται στη μαρξιστική διαπίστωση ότι στο σύγχρονο κόσμο συνυπάρχουν διαφορετικοί σχηματισμοί, δηλαδή διαφορετικοί τρόποι να οργανώνονται οι θεμελιώδεις τύποι κοινωνικής δράσης που η αμοιβαία λειτουργική συνεκτικότητά τους εξασφαλίζει τη συνολική αναπαραγωγή της κοινωνίας αναφοράς. Προφανώς, δεν βρίσκονται όλοι οι Ο-ΚΣ στην ίδια θέση: άλλοι αναπτύσσονται και άλλοι παρακμάζουν. Άλλοι είναι σε θέση κυριαρχίας, άλλοι σε θέση υποταγής. Άλλοι μάλιστα είναι ατελείς, δηλαδή τους λείπει ένας επαρκώς δομημένος τρόπος οργάνωσης των τύπων δράσης είτε επειδή τον έχασαν υπό την πίεση άλλων Ο- ΚΣ είτε επειδή δεν πρόλαβαν ακόμη να τον αναπτύξουν.

15 Κοινό τους χαρακτηριστικό όμως είναι ότι ο καθένας μπορεί να αναπτυχθεί στα διάκενα άλλων Ο-ΚΣ. Έτσι, μπορεί είτε να παραμείνει επί καιρώ λειτουργικός και να ‘εκδηλωθεί’ όταν ένας άλλος σχηματισμός καταρρεύσει είτε να εισέλθει σε λανθάνουσα κατάσταση όταν ο ίδιος καταρρεύσει (π.χ. «βελούδινες επαναστάσεις»). Οι βασικοί Ο-ΚΣ που δέχεται ο μαρξισμός είναι: 1.Η αγροτική κοινότητα 2.Η μεγάλη γαιοκτησία 3.Η μικρή αγροτική ιδιοκτησία 4.Ο επιχειρηματικός καπιταλιστικός σχηματισμός 5.Ο ολιγοπωλιακός καπιταλιστικός σχηματισμός 6.Ο κρατικός σχηματισμός (διευθυντικός ή κολεκτιβιστικός)

16 Πολλοί από αυτούς τους Ο-ΚΣ είναι ταυτόχρονα παρόντες στις σύγχρονες κοινωνίες. Σχηματισμοί όπως της αγροτικής κοινότητας, της μικρής αγροτικής ιδιοκτησίας, του επιχειρηματικού, ολιγοπωλιακού καπιταλισμού και του διευθυντικού κρατισμού συνυπάρχουν δίπλα δίπλα, συγκρούονται και συνεργάζονται, συμμειγνύοντας διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης των τύπων αναπαραγωγής της συνολικής κοινωνίας. Ιστορικά, από τον διευθυντικό κρατικό σχηματισμό ο επιχειρηματικός καπιταλιστικός σχηματισμός και ο ολιγοπωλιακός καπιταλιστικός σχηματισμός άντλησαν δεκαετίες κοινωνικής ειρήνης, χάρις στα συστήματα πρόνοιας και δημόσιας περίθαλψης, όπως άντλησαν και μια γενναία οικονομική ώθηση μέσω των κρατικών δαπανών και παραγγελιών.

17 Ο διευθυντικός κρατικός σχηματισμός δέχεται μια ολομέτωπη επίθεση εκ μέρους του νεο-φιλελευθερισμού από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αυτό σημαίνει ότι οι ηγετικές ελίτ προσπαθούν να εξαρθρώσουν πλήρως τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές αυτού του σχηματισμού (αλλά και την κουλτούρα που τον στήριζε), που παρέπεμπαν σε μια κοινωνία πιο αλληλέγγυα. Η απόπειρα όμως για μια επιστροφή στην αγνότητα των πηγών μένει ατελέσφορη. Η αναγόρευση της αγοράς σε ιδεατό τύπο ‘σκαλώνει’ σε δομικά προβλήματα της λειτουργίας της αγοράς, που χρειάζεται τον κρατικό παρεμβατισμό για να σώσει τις τράπεζες, για παράδειγμα. Όπως ‘σκαλώνει’ και σε δίκτυα γνωριμίας και αμοιβαίου συμφέροντος που αναπαραγάγουν τη στενή μεταδημοκρατική διαπλοκή επαγγελματιών πολιτικών, οικονομικών και μιντιακών παραγόντων.

18 Επομένως, σήμερα στις κρυμμένες πτυχές του επιχειρηματικού και ολιγοπωλιακού καπιταλισμού λανθάνουν τύποι αναπαραγωγής της κοινωνίας που ανήκουν σε άλλους σχηματισμούς, όπως συνέβαινε πάντα. Ανάμεσα σε αυτούς ανήκει και ένας νέος Ο- ΚΣ, η αλληλέγγυα οικονομία (ΑΟ). Διατείνομαι, δηλαδή, ότι η ΑΟ συνιστά αφ’ εαυτής ένα σύνολο τρόπων οργάνωσης των τύπων κοινωνικής αναπαραγωγής που ιδεοτυπικά διακρίνεται από τους υπόλοιπους. Εφαρμόζει, δηλαδή, βασικούς τύπους κοινωνικής δράσης που συνιστούν ένα άλλο ‘παράδειγμα’ αναπαραγωγής της κοινωνίας, ικανό τόσο να συνεργαστεί όσο και να συγκρουστεί με τους υπόλοιπους σχηματισμούς, κυρίαρχους ή λανθάνοντες.

19 Η αλληλέγγυα οικονομία ως Ο-ΚΣ Ο τρόπος και οι σχέσεις παραγωγής του Ο-ΚΣ της ΑΟ τείνουν να συνδυάζουν τρόπους και σχέσεις που ανήκουν σε άλλους ιστορικούς σχηματισμούς, όπως: η αγροτική κοινότητα (αυτοδιαχειριζόμενα παραγωγικά εγχειρήματα), η μικρή αγροτική ιδιοκτησία (αυτοοργανωμένοι συνεταιρισμοί, ανταλλακτικά δίκτυα, απευθείας σχέσεις παραγωγών και καταναλωτών) και η εργατική αυτοδιαχείριση (κατειλημμένα εργοστάσια). Θεμελιώδης τάση του τρόπου παραγωγής στην ΑΟ είναι ότι η αλληλεγγύη συνήθως δεν υλοποιείται απλώς με τα αποτελέσματα της οικονομικής δραστηριότητας (προϊόντα, πόροι, αγαθά, υπηρεσίες), αλλά εισέρχεται μέσα στο σύνολο αυτής της δραστηριότητας και δρα στις διαφορετικές φάσεις του οικονομικού κύκλου: παραγωγή, κυκλοφορία, κατανάλωση και συσσώρευση. Η ΑΟ συχνά συνδέεται με την αποανάπτυξη.

20 Η πολιτική οργάνωση της ΑΟ χαρακτηρίζεται από την οριζόντια διάταξη και τη συμμετοχική ή άμεση δημοκρατία. Η ρύθμιση των συγκρούσεων και η επίτευξη των συλλογικών σκοπών επιτυγχάνονται διαμέσου των ΚΕΤ που οικοδομούν κοινοτικές αντιστάσεις συνδυάζοντας την άρνηση και την απόρριψη με την θεμελίωση αυτόνομων χώρων έκφρασης και δράσης. Δεν πρόκειται για καπιταλιστικά παρωχημένες κατηγορίες, αλλά για μορφές κοινωνικής συλλογικότητας που ιδιοποιούνται με άλλους όρους τον χώρο και οργανώνουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων στηριζόμενες στην εμπιστοσύνη στην αλληλοβοήθεια, στα δίκτυα ισότιμης ανταλλαγής και ενίοτε στον καταλυτικό ρόλο της γυναικείας φιγούρας. Αυτές είναι εδαφικοποιημένες κοινωνικές πρακτικές συνεργασίας που αντιστέκονται στην παγκοσμιοποίηση.

21 Η κοινωνικο-πολιτισμική αναπαραγωγή και η βιο-ψυχική αναπαραγωγή στην ΑΟ σε μεγάλο βαθμό συγχωνεύονται με τον τρόπο παραγωγής και την πολιτική οργάνωση και στηρίζονται σε κοινότητες θεμελιωμένες σε τοπικά πλαίσια. Αυτές είναι ανοιχτού τύπου και χαρακτηρίζονται από ένα ήθος πειραματισμού και εκμάθησης. Έτσι, η κοινωνικοποίηση και η εκπαίδευση, η κατασκευή της συλλογικής μνήμης και η αναπαραγωγή των μέσων πληροφόρησης και των συστημάτων επικοινωνίας, καθώς και οι πρακτικές περίθαλψης, βοήθειας και θεραπείας πραγματοποιούνται ουσιαστικά διαμέσου καθημερινών πρακτικών επανατοπικοποίησης και προεικόνισης που εφαρμόζουν αυτά τα κινήματα όταν ουσιαστικά οικοδομούν σε τοπικό πλαίσιο εναλλακτικές σχέσεις παραγωγής και πολιτικής οργάνωσης απέναντι στα υπερτοπικά μοντέλα.


Κατέβασμα ppt "Μιχάλης Ψημίτης Τμήμα Κοινωνιολογίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου «Η συμβολή νέων κινηματικών δράσεων στην κατάρριψη του μύθου της ‘παγκόσμιας κοινωνίας’: τα ‘κινήματα."

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Διαφημίσεις Google