Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Χειμερινό Εξάμηνο.

Παρουσίαση με θέμα: "Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Χειμερινό Εξάμηνο."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Ακαδημαϊκό Έτος 2015-2016 Χειμερινό Εξάμηνο Δημιουργικότητα στο σχολείο Οι Φοιτήτριες : Μαρία Στέλλα Αρβανιτάκη Ελένη Ηλιοπούλου, Κωνσταντίνα Διαμαντίδη Προφορική Ανακοίνωση στο μάθημα Παιδαγωγική Ψυχολογία,

2 Ορισμός της δημιουργικότητας Ο Piaget (1960), ορίζει τη δημιουργικότητα σαν μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων, εύρεσης προβλημάτων, εξερεύνησης, πειραματισμού, μια πνευματική ενέργεια που συνεπάγεται σεβασμό και μελετημένη λήψη αποφάσεων. O Freud (1972) ορίζει τη δημιουργικότητα ως μια ενστικτώδη ορμή που αποσκοπεί στη δημιουργία αλλά τη συσχετίζει και με την ορμή της καταστροφής. ο Davis (1992), «Υπάρχουν άπειροι ορισμοί και ιδέες για τη δημιουργικότητα, όσοι και οι άνθρωποι που έχουν γράψει τις ιδέες τους σε ένα κομμάτι χαρτί». Εννοιολογικά ως δημιουργικότητα (creativity) ορίζεται: η ικανότητα παραγωγής ενός νέου έργου ή μιας ιδέας με βάση τη φαντασία. Οι νεότεροι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι η δημιουργικότητα δεν είναι ιδιαίτερο προσόν ή ικανότητα λίγων ατόμων, αλλά αντιθέτως είναι αποτέλεσμα ειδικής εκπαίδευσης και μάθησης μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στον καθένα ξεχωριστά να ενεργοποιεί αστείρευτες δυνάμεις του μυαλού του.

3 Το συστατικό μοντέλο της δημιουργικότητας Το συστατικό μοντέλο της δημιουργικότητας σύµφωνα µε ερευνητές προσδιορίζει τις σχέσεις που δημιουργούνται ανάµεσα στον αναπτυσσόμενο άνθρωπο και στο περιβάλλον στο οποίο κινείται. Αποτελείται από έξι παραμέτρους. Οι πρώτες τρεις παράµετροι που σχετίζονται µε την ίδια τη γνωστική ικανότητα και τη φύση είναι: 1.Αποκλίνων τρόπος σκέψης. 2.Κατοχή γενικών γνώσεων και ένα σταθερό υπόβαθρο σκέψης. 3.Εξειδίκευση σε κάποιον συγκεκριμένο γνωστικό τοµέα και γνώση των αντίστοιχων ικανοτήτων που απαιτούνται. Οι άλλες τρεις παράµετροι που αντιπροσωπεύουν την προσωπικότητα είναι: 1.∆έσµευση στην ανάληψη καθηκόντων και ικανότητα συγκέντρωσης 2.Ύπαρξη κινήτρων και παρότρυνσης 3.Ερευνητικότητα, δεκτικότητα προς το καινούργιο, ανεκτικότητα προς το ασαφές και διφορούμενο

4 Καλλιέργεια της δημιουργικότητας στην τάξη Οι ερωτήσεις που ακολουθούν, οργανωμένες σε παραμέτρους, συνθέτουν το σχεδιάγραμμα επαλήθευσης που ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να εφαρμόσει προκειμένου να επανεξετάσει την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών του μεθόδων: 1.Παράµετρος 1- Ενίσχυση αποκλίνουσας σκέψης: Επιτρέπει ο εκπαιδευτικός την υποβολή ερωτήσεων, και εάν ναι, εκτιµάει αυτή την κίνηση του μαθητή; 2.Παράµετρος 2 - Γενικές γνώσεις και βασική σκέψη: Καταφέρνει το γνωστικό αντικείμενο να προωθεί ένα διαφοροποιημένο τρόπο σκέψης, ή περιορίζει τη δυνατότητα εμβάθυνσης; 3.Παράµετρος 3 - Εξειδικευμένη γνώση και δεξιότητες: Ενθαρρύνεται η ανάπτυξη ειδικών ενδιαφερόντων; (όπως π.χ. η επιθυµία για συμμετοχή σε διαγωνισµούς ή η δημιουργία σχέσης µε μέντορα)

5 Καλλιέργεια της δημιουργικότητας στην τάξη 4.Παράµετρος 4 - Επιµονή στην εκτέλεση του καθήκοντος: Επιτρέπεται και υποστηρίζεται µια συγκεκριµένη δραστηριότητα; (π.χ. η έρευνα που πρέπει να συνεχιστεί καθ’ όλη την διάρκεια του σχολικού έτους); 5.Παράµετρος 5 - Ύπαρξη κινήτρων και παρότρυνσης: Οι ερωτήσεις των μαθητών γίνονται αποδεκτές από τους εκπαιδευτικούς, ώστε στη συνέχεια να μπορέσουν να αναπτυχθούν; 6.Παράµετρος 6 - ∆εκτικότητα προς το νέο: Καταφέρνει το σχολείο να είναι όχι µόνο ένας χώρος παραδοσιακής διδασκαλίας, αλλά επίσης και απόλαυσης, διασκέδασης και πρόκλησης για πνευματικές περιπέτειες;

6 Οι παράγοντες της προσωπικότητας που ενισχύουν τη δημιουργικότητα Η διαδικασία εμφύσησης δημιουργικών τάσεων σε ένα παιδί πρέπει να συνοδεύεται από: ∆εκτικότητα σε νέες ιδέες και εμπειρίες. ∆ιάθεση για πειραματισμό και περιπέτεια. Αυτονοµία. Εσωτερικά αποθέµατα δύναµης. Υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοαξιολόγηση. Αποδοχή όλων των χαρακτηριστικών ( ακόµη και των αντιφατικών ) που συνθέτουν την προσωπικότητά του. Ικανότητα ερμηνείας του ασαφούς ή του διφορούμενου. Τάση για πολυδιάστατη ανάπτυξη της προσωπικότητας και των δραστηριοτήτων του, καθώς και την ικανότητα να βρίσκει την άκρη σε µια πολυδιάστατη κατάσταση.

7 Ιδανικός εκπαιδευτικός Οι ιδανικοί εκπαιδευτικοί που καλλιεργούν τη δημιουργικότητα στα παιδιά, συνήθως αναγνωρίζονται από τα εξής στοιχεία: Ενθαρρύνουν τα παιδιά να υιοθετούν µια ανεξάρτητη προσέγγιση προς τη μάθηση Ο τρόπος διδασκαλίας τους χαρακτηρίζεται από κοινωνικότητα και διάθεση για συνεργασία ∆εν παραλείπουν να τονίζουν τη σηµασία της σωστής και πλήρους μάθησης Αποφεύγουν να συνάγουν βιαστικά συμπεράσματα για τις ιδέες και τις απόψεις ενός μαθητή Ενθαρρύνουν έναν ευέλικτο τρόπο σκέψης Είναι ανεκτικοί και δείχνουν κατανόηση σε λάθη που φανερώνουν την αδυναµία κάποιου μαθητή Ενθαρρύνουν τη διαδικασία της αυτοεκτίμησης και της αυτοκριτικής στους μαθητές Ανταμείβουν όσο το δυνατόν περισσότερο την υποµονή, το κουράγιο και το σθένος κάποιου μαθητή

8 Δημιουργικός εκπαιδευτικός-μαθητής ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣΜΑΘΗΤΗΣ Υιοθετεί μεθόδους που προάγουν τη δημιουργικότητα. Αναζητά νέες ιδέες και λύσεις χωρίς απαραίτητα την ύπαρξη ερεθισμάτων. Δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις.Υιοθετεί άμεσα τις νέες ιδέες και θέτει υψηλούς στόχους. Ιχνηλατεί τη μεθοδολογική του παρέμβαση. Αμφισβητεί κάθε παλαιό και επινοεί, προσαρμόζει, πειραματίζεται, εφαρμόζει ότι θεωρεί καινοτόμο. Χρησιμοποιεί σύγχρονους τρόπους διδασκαλίας. Αξιοποιεί τη συνεργασία με το οικογενειακό περιβάλλον. Τις λάθος απαντήσεις τις εντάσσει στο πλαίσιο της ανατροφοδοτικής διαδικασίας. Είναι ο ίδιος δημιουργικός.

9 Μέθοδοι διδασκαλίας που προάγουν τη δημιουργικότητα Ενδεικτικά αναφέρουμε μεθόδους διδασκαλίας οι οποίες προάγουν τη δημιουργικότητα και οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν στην εκπαίδευση: Τη μέθοδο της κατιδεασμού (brainstorming). Είναι μια τεχνική που βοηθά στην παραγωγή ιδεών, ενθαρρύνει τους διστακτικούς μαθητές και προσφέρει λύσεις. Το διάλογο και τις συζητήσεις. Είναι ένα δυναμικό μέσο που δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να επιτυγχάνει τους στόχους του και στους μαθητές να διατυπώνουν τις απόψεις τους. Τη μικροδιδασκαλία (προσομοιώσεις, παιχνίδια, ρόλοι).

10 Μέθοδοι διδασκαλίας που προάγουν τη δημιουργικότητα Τη μέθοδο της πλάγιας σκέψης. Τις τεχνικές των ερωτήσεων που κεντρίζουν τη δημιουργική σκέψη. Την τεχνική 535 (σχηματίζονται 5μελείς ομάδες και εργάζονται είτε ατομικά, για 3 λεπτά, παραγωγή 5 ιδεών είτε ένα παιδί ανακοινώνει στην ομάδα μια ιδέα και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας σε τρία λεπτά θα προτείνουν πέντε νέες ιδέες.

11 Μαθαίνουμε κάνοντας… Κατασκευάζουμε αντικείμενα Συνεχίζουμε μια ιστορία Kάνουμε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου Kάνουμε ερωτήσεις που μπορεί να έχουν πολλές απαντήσεις Κάνουμε ερωτήσεις που εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών. Δραματοποιούμε Παίζουμε ρόλους Μιμούμαστε Μαντεύουμε τι είναι Κατασκευάζουμε

12

13 Δημιουργικότητα στο μάθημα της λογοτεχνίας Γιάννης Καλπούζος, «Το νερό των ονείρων» «Ήμουν βουνό ήσουν θάλασσα κι άλλο τρόπο δεν είχαμε να έλθουμε κοντά έκανες εσύ τα όνειρά σου βροχή και χιόνι κι έκανα τα όνειρά μου ρέματα και ποτάμια κι έτσι μένουμε δεμένοι με το νερό των ονείρων»

14 Η αξία του νερού για τον άνθρωπο: Στη μαθηματική γλώσσα  Το 70% του σώματός του ανθρώπου αποτελείται από νερό.  Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να αντέξει χωρίς νερό 2 – 3 ημέρες. Αν χάσει το 20% του νερού, ο άνθρωπος κινδυνεύει να πεθάνει.  Το νερό μπορούμε να το χάσουμε με τον ιδρώτα, με τα δάκρυα, με τα ούρα, με τα κόπρανα και με την αναπνοή.  Ένας ενήλικας έχει ανάγκη από 1,5 – 2 λίτρα νερό, δηλαδή 6 – 8 ποτήρια νερό την ημέρα, ενώ ένα παιδί χρειάζεται 1 – 1,5 λίτρο, δηλαδή 4 – 5 ποτήρια νερό την ημέρα.

15 Η αξία του νερού για τον άνθρωπο: Στη μαθηματική γλώσσα  Το νερό είναι και για τα ζώα πολύ σημαντικό, γιατί μερικά από αυτά ζουν σ’ αυτό. Τα ζώα έχουν ανάγκη και από πόσιμο νερό. Το σώμα τους αποτελείται από 70% νερό.  Επίσης και για τα φυτά το νερό είναι πηγή ζωής. Αν δεν έχουν νερό, θα ξεραθούν, γιατί το χρειάζονται για τη φωτοσύνθεση της τροφής τους.  Το νερό είναι τα 7/10 της γης. Το αλμυρό νερό είναι το 97,5%, το «γλυκό» νερό είναι 2,5% και από αυτό μόνο το 1% μπορεί να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος.  Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το νερό στη γεωργία - κτηνοτροφία σε ποσοστό 69%, για οικιακή χρήση 8% - και από αυτό το περισσότερο το χρησιμοποιεί στην τουαλέτα – και στις βιομηχανίες σε ποσοστό 23%.

16 Οι τρεις φυσικές καταστάσεις του νερού: Mε τη βοήθεια της φυσικής Θερμότητα « Τήξη – Πήξη» και « Το νερό στη φύση», Φαινόμενα ‐ Μετατροπές « Εξάτμιση και βρασμός» Πείραμα 1 ο : 1. Βάλαμε λίγο νερό σε ένα δοχείο. 2. Χρησιμοποιώντας ένα καμινέτο θερμαίναμε το νερό στο δο χείο. 3.Αφού σβήσαμε το καμινέτο και περιμέναμε λίγο, για ν α κρυώσει το νερό, σημειώσαμε ξανά τη στάθμη του νερού. 4.Παρατηρήσαμε ότι η στάθμη του νερού είχε κατεβεί επειδή ένα μέρος του νερού είχε εξατμισθεί. Το νερό είχε μετατραπεί από υγρό σε αέριο.

17 Πείραμα 2o: Οι μαθητές γέμισαν μία παγοθήκη με νερό και την τοποθ έτησαν στην κατάψυξη. Παρατηρήσαμε ότι το νερό άλλ αξε φυσική κατάσταση και από υγρό έγινε στερεό. Πείραμα 3 ο : 1.Βάλαμε στο μπρίκι λίγο νερό και προσθέσαμε δύο μεγάλα παγάκια. 2.Ανακατέψαμε καλά με το κουταλάκι. Χρησιμοποιώντας ένα καμινέτο θερμαίναμε το νερό στο δοχείο. 3.Παρατηρήσαμε ότι το νερό άλλαξε την φυσική του κατάσταση και από στερεό έγινε υγρό.

18 Συμπεράσματα. Το νερό είναι το πιο διαδεδομένο υγρό στη φύση. Το 70% της επιφάνειας της γης καλύπτεται από νερό. Το νερό είναι το μοναδικό υλικό που υπάρχει στη φύση και στις τρεις φυσικές καταστάσεις : 1.Υγρό (νερό ποταμών, θαλασσών, λιμνών) 2.Στερεό (πάγος, χιόνι, χαλάζι) 3. Αέριο (υδρατμοί) Όταν το νερό δίνει θερμότητα κάποια στιγμή ένα μέρος το υ αλλάζει φυσική κατάσταση και γίνεται στέρεο (νερό που γίνεται πάγος). Για να μετατραπεί από στερεό σε υ γρό παίρνει θερμότητα από το περιβάλλον. Όταν το νερό θερμαίνεται αλλάζει η φυσική του κατάσταση και από υγρό γίνεται αέριο.

19 Και μια πληροφορία από την Ιστορία: Στα αρχαία χρόνια χρησιμοποιούσαν τη φράση νηρόν ύδωρ που σημαίνει το φρέσκο νερό, το τρεχούμενο, που βγαίνει από την πηγή, σε αντίθεση με το νερό που υπήρχε στο βαρέλι. Από τη φράση αυτή σιγά σιγά χάθηκε το ύδωρ και έμεινε το νηρόν που επίσης σιγά σιγά μετατράπηκε σε νερό. Στα αρχαία χρόνια «γη και ύδωρ» ήταν σύμβολα υποταγής και παράδοσης μιας χώρας σε μια άλλη. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, όταν ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος έστειλε απεσταλμένους στην Ελλάδα να ζητήσουν «γη και ύδωρ», οι μεν Αθηναίοι τους πέταξαν «ες το βάραθρον» (σε γκρεμό), ενώ οι Σπαρτιάτες «ες φρέαρ» (σε πηγάδι).

20 Δραστηριότητες Χωριστείτε σε ομάδες και δημιουργείστε μου ένα σκετσάκι με θέμα το νερό και τη φωτιά ή μια χορογραφία με αναπαράσταση της πυρκαγιάς. Βρείτε μου βιντεάκια στο διαδίκτυο με τρόπους εξοικονόμησης νερού. Χωριστείτε σε ομάδες και συζητείστε τι σημασία παίρνει το νερό στο κείμενο του Καλπούζου. Στο μάθημα της φυσικής ποιο φυσικό φαινόμενο περιγράφτηκε; Βρείτε μου πληροφορίες για τις μεταφορικές χρήσεις του νερού στη λογοτεχνία. Φύλλο αξιολόγησης Τι αποκομίσατε από την όλη διαδικασία; Σας διευκόλυνε στο διάβασμα σας; Τι άλλο θα προσθέτατε στο μάθημα για να γίνει περισσότερο δημιουργικό ;

21

22 Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας! mariella21@windowslive.com eleni7406@hotmail.com mariella21@windowslive.com eleni7406@hotmail.com konie.diamandidi11@gmail.com

23 Βιβλιογραφία Δημιουργικότητα: διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: https://economu.wordpress.com/εκπαιδευτικό-υλικό/δημιουργικότητα/ (last access 30.11.15) https://economu.wordpress.com/εκπαιδευτικό-υλικό/δημιουργικότητα/ Η έννοια της δημιουργικότητας: διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.pi-schools.gr/special_education/harismatika/harismatika- part-03.pdf (last access 30.11.15) http://www.pi-schools.gr/special_education/harismatika/harismatika- part-03.pdf Τριλιανός, Θ. (1997), Η κριτική σκέψη και η διδασκαλία της, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Παρασκευόπουλος, Ν. (1992), Ψυχολογία ατομικών διαφορών, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα. Η έννοια της δημιουργικότητας και της καινοτομίας: διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.lib.teiher.gr/webnotes/sdo/Epixeirimatikotita/notes2.pdf (last access 30.11.15) http://www.lib.teiher.gr/webnotes/sdo/Epixeirimatikotita/notes2.pdf Parnes, S. J. (1963), Education and creativity, Teachers College Record, 64, 4. Μαγνήσαλης, Κ. (1998), Εύρηκα: Μέθοδος παραγωγής ιδεών από ομάδες για την επίλυση