ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Συγγραφείς :Mona O’Moore & Lian McGuire, ABC, DCU Συν-συγγραφείς: Ιφιγένεια Σωτηροπούλου, ΕΑΠ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Συγγραφείς :Mona O’Moore & Lian McGuire, ABC, DCU Συν-συγγραφείς: Ιφιγένεια Σωτηροπούλου, ΕΑΠ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΩΝ Συγγραφείς :Mona O’Moore & Lian McGuire, ABC, DCU Συν-συγγραφείς: Ιφιγένεια Σωτηροπούλου, ΕΑΠ

2 Περιεχόμενα A.Κατανόηση μιας Ολιστικής Προσέγγισης της Σχολικής Κοινότητας – Δημιουργία ενός θετικού κλίματος στο σχολείο B.Η σημασία για μια ενιαία πολιτική του σχολείου C.Νομικές ευθύνες του σχολείου – Ηθικά ζητήματα και δικαιώματα του παιδιού D.Διαχείριση και Αξιολόγηση της αλλαγής E.Δουλειά με τους Δασκάλους F.Δουλειά με τους Γονείς G.Διαμάχη, Πειθαρχία, Απειθαρχία και Διατάραξη H.Προληπτικές και Παρεμβατικές Στρατηγικές I.Καταγραφή και Αναφορά Περιστατικού 2

3 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΜΙΑΣ ΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΘΕΤΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 3

4 Με βάση τις διεθνείς έρευνες, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τα σχολεία να αντιμετωπίσουν τον εκφοβισμό είναι να εφαρμόσουν μια ολιστική προσέγγιση της σχολικής κοινότητας (Farrington and Ttofi, 2009). Η προσέγγιση επεκτείνεται σε προληπτικές και στρατηγικές παρέμβασης σε ολόκληρη τη σχολική κοινότητα δίνοντάς τους υψηλή προτεραιότητα και έχοντας υιοθετηθεί από το Τμήμα Εκπαίδευσης και Σχεδιασμού Δεξιοτήτων για τον εκφοβισμό (DES 2013). Βασικά η προσέγγιση αφορά όλα τα μέλη μιας σχολικής κοινότητας: Διοίκηση Προσωπικό Μαθητές Οικογένειες Ευρύτερη κοινότητα (Οδηγοί Λεωφορείων, Σχολικοί τροχονόμοι, Φύλακες καταστημάτων) Αυτή η προσέγγιση επίσης υιοθετήθηκε και από τις πρόσφατες Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαχείριση του διαδικτυακού εκφοβισμού σε ένα σχολικό περιβάλλον (Välimäki et al. 2012). 4

5 Στην καρδιά της Ολιστικής Προσέγγισης στη Σχολική Κοινότητα (WSCA) υπάρχουν αξίες και πεποιθήσεις που μοιράζονται σε όλη τη σχολική κοινότητα. Η αντιμετώπιση του εκφοβισμού δεν θεωρείται πια καθήκον μόνο των εκπαιδευτικών, των συλλόγων των εκπαιδευτικών, των γονέων ή των μαθητών περισσότερο από ότι ευθύνη όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Η Ο.Π.Σ.Κ. περιέχει τη συμμετοχή των μαθητών, εκπαιδευτικών, και η φωνή των μαθητών εντός της διαδικασίας, με το να τους εντάσσει εξολοκλήρου, μαζί με όλα τα μέλη της κοινότητας, κάθε ομάδα έχει ένα γνήσιο ενδιαφέρον στη συμμετοχή και στην επιτυχία του project, αφού το νιώθουν και δικό τους. Μια επιτυχημένη Ο.Π.Σ.Κ όχι μόνο αντιμετωπίζει μια εκφοβιστική συμπεριφορά αλλά βελτιώνει και το κλίμα και το ήθος του σχολείου, βελτιώνει τις σχέσεις μεταξύ προσωπικού και παιδιών και γονέων, βελτιώνει ακόμα τη συναισθηματική υγεία και τη ευζωΐα καθώς και τη δυνατότητα για μάθηση των παιδιών και των ενηλίκων της σχολικής κοινότητας. 5

6 Τι συντελεί ένα Θετικό Σχολικό Κλίμα? Ένα φροντιστικό σε αντίθεση με ένα μη-φροντιστικό κλίμα Μηδενική ανοχή σε βλαβερές συμπεριφορές Εφαρμογή των δίκαιων επανορθωτικών τεχνικών Θετική ενίσχυση παρά τιμωρία για κινητοποίηση των μαθητών Ανοιχτές Συζητήσεις (κανείς δεν πρέπει να φοβάται) Όλοι είναι ασφαλείς – όλοι είναι αποδεκτοί Ισότητα και Ένταξη να διδάσκονται στα μαθήματα ή με δραστηριότητες στο σχολείο Ξεκάθαροι κανόνες Ξεκάθαρα όρια (στην αρχή της χρονιάς) Διαθέσιμες φόρμες αναφοράς περιστατικού σε όλους Άμεσες επεμβάσεις σε περιστατικά και διαδικασίες αναφοράς 6

7 4 Βήματα για Δράση Σύμφωνα με την O’Moore (2013), η ολιστική προσέγγιση της σχολικής κοινότητας έχει 4 κύριους πυλώνες δράσης: 1. Χτίζει και ελέγχει τις πολιτικές και πρακτικές της ετησίως έτσι ώστε ο εκφοβισμός να αντιμετωπίζεται συστηματικά και αποτελεσματικά 2. Χτίζει κατανόηση και δεξιότητες 3. Χτίζει μια θετική και υποστηρικτική σχολική κουλτούρα 4. Στηρίζεται στη συνεργασία ανάμεσα στο προσωπικό (διδακτικό και μη-διδακτικό), μαθητές, οικογένειες, την ευρύτερη κοινότητα και εξωτερικούς οργανισμούς και επαγγελματικούς φορείς. 7

8 Επιπλέον Βιβλιογραφία & Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι Farrington, D.P. & Ttofi, M.M. (2009). School-Based Programmes to Reduce Bullying and Victimisation. Campbell Systematic Reviews, Oslo: The Campbell Collaboration. O’Moore, M. (2014). The ABC Whole School Bullying Approach to Bullying Prevention. In O’Moore, M. & Stevens, P. (eds.). Bullying in Irish Education Perspectives in Research and Practice. Cork, Ireland: Cork University Press. O’Moore, M. (2013) The Four Pillars of Action: The Role of Guidance Counsellors in developing and implementing the Whole School Community Approach in Tackling Bullying, both Traditional and Cyber. In The School Guidance Handbook. http://schoolguidancehandbook.ncge.ie/document-detail/The-Four- Pillars-of-Action-The-Role-of-Guidance-Counsellors-in-developing-and-implementing-the-Whole- School-Community-Approach-in-Tackling-Bullying-both-Traditional-and-Cyber/28http://schoolguidancehandbook.ncge.ie/document-detail/The-Four- Pillars-of-Action-The-Role-of-Guidance-Counsellors-in-developing-and-implementing-the-Whole- School-Community-Approach-in-Tackling-Bullying-both-Traditional-and-Cyber/28 Välimäki, M., Almeida, A., Cross, D., O’Moore, M., Berne, S., Deboutte, G., Heiman, T., Olenik-Shemesh, D., Fulop, M., Fandrem,H., Stald, G. Kurki, M., Sygkollitou, E. (2012). Guidelines for Preventing Cyber- Bullying in the School Environment: a review and recommendations. http://sites.google.com/site/costis0801/ http://sites.google.com/site/costis0801/ O’Moore, M. (2010). Understanding School Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. Srabstein, J.C., & Leventhal, B.L. (2010). Prevention of bullying-related morbidity and mortality: a call for public health policies. Bulletin of the World Health Organization 2010; 88:403-403. Elliott, M. (2011). The essential Guide to tackling Bullying. UK: Pearson Education Limited School Climate & Culture – Vermont State Agency of Education http://education.vermont.gov/safe- schoolshttp://education.vermont.gov/safe- schools 8

9 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΜΙΑΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 9

10 Η πιο σημαντική πλευρά μιας ολοκληρωμένης πολιτικής του σχολείου είναι μια καλά σχεδιασμένη πολιτική κατά του εκφοβισμού. Κάποια στοιχεία που περιλαμβάνει είναι: Δραστηριότητες που αυξάνουν την επίγνωση για τον εκφοβισμό, με τη συμμετοχή καθηγητών, μαθητών, γονέων και εκπροσώπων της κοινότητας στην οποία ανήκει το σχολείο. Η ενίσχυση των μαθητών, με τη βοήθεια των δραστηριοτήτων εντός και εκτός του σχολικού προγράμματος, να παίξουν έναν μεγαλύτερο ρόλο στο να σταματούν, να βοηθούν και να αναφέρουν όταν βλέπουν ένα περιστατικό εκφοβισμού Η βελτίωση της επίβλεψης και επιτήρησης των μαθητών κυρίως στην ώρα των διαλειμμάτων. Παρόλα αυτά, η πολιτική θα πρέπει να παρέχει ένα πλαίσιο αντιμετώπισης του εκφοβισμού (O’Moore, 2010; Smith, 2012) και κυρίως να παρέχει στα σχολεία την πολύτιμη ευκαιρία να επικοινωνήσουν σε όλα τα μέλη τους τη στάση του σχολείου για το θέμα του εκφοβισμού και την πρόθεσή τους να το αντιμετωπίσουν. 10

11 Διαμορφώνοντας μια πολιτική κατά του εκφοβισμού Αρχικά Θέματα Πριν την έναρξη της δημιουργίας της πολιτικής υπάρχουν κάποια θέματα που το σχολείο θα έπρεπε να λάβει υπόψιν του (O’Moore & Minton, 2004) όπως τα ακόλουθα: Ποιος θα έχει την ευθύνη για την δημιουργία της πολιτικής και των στρατηγικών κατά του εκφοβισμού; (Προτείνεται ότι ο Διευθυντής θα έπρεπε ιδανικά να αναλάβει την ευθύνη ή να ορίσει μια επιτροπή κατά του εκφοβισμού που θα την υποστηρίξει) Ποιοι θα είναι γενικά οι στόχοι της πολιτικής κατά του εκφοβισμού; Θα δωθεί αποκλειστική προσοχή στον εκφοβισμό ή θα καλυφθούν και άλλα σχετικά θέματα όπως η επιθετική συμπεριφορά, παρενόχληση ή πειθαρχία; Ποιους θα εξυπηρετήσει η πολιτική; Τους μαθητές, τους δασκάλους ή όλους; Με ποιους πρακτικούς τρόπους θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στη διαδικασία της δημιουργίας της πολιτικής το προσωπικό της τάξης, οι γονείς και οι μαθητές; Ποια είναι μερικά από τα νομικά, του αναλυτικού προγράμματος και της πολιτικής θέματα που είναι σχετικά με αυτό το θέμα; 11

12 Διατυπώνοντας μια Αποτελεσματική Πολιτική Θέματα που θα πρέπει να συμπεριληφθούν Είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι η πολιτική του σχολείου είναι κατηγορηματική στο μήνυμά της ότι ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτός και ότι δεν θα τον ανεχθούν. Θα πρέπει να καταλήξει σε έναν ορισμό τόσο του παραδοσιακού εκφοβισμού όσο και του ηλεκτρονικού και η πολιτική του σχολείου θα πρέπει να εφαρμόζεται από ολόκληρη τη σχολική κοινότητα, με όλα τα μέλη να αναμένονται να απεικονίζουν συμπεριφορές που εμπνέουν σεβασμό. Τα σχολεία θα πρέπει να περιλάβουν συγκεκριμένες αναφορές στις παρακάτω μορφές και μεθόδους του εκφοβισμού: Σκόπιμο αποκλεισμό, κακόβουλα κουτσομπολιά και άλλες μορφές του σχεσιακού εκφοβισμού Ηλεκτρονικός εκφοβισμός Σεξουαλικός εκφοβισμός Εκφοβισμός με βάση την ταυτότητα κάποιου(περιλαμβανομένου του ομοφοβικού εκφοβισμού, τρανσεξουαλικού εκφοβισμού, ρατσιστικού εκφοβισμού και εκφοβισμού εναντίων όσων έχουν αναπηρία ή ειδικές μαθησιακές ανάγκες) Όλα τα είδη της παρενόχλησης της κάθε κοινότητας/χώρας θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις πολιτικές κατά του εκφοβισμού (πχ το φύλο(συμπεριλαμβανομένου του τρανσέξουαλ), οικογενειακής κατάστασης, οικογενειακών υποχρεώσεων, σεξουαλικού προσανατολισμού, θρησκείας, ηλικίας, αναπηρίας και εθνικότητας) 12

13 Διατυπώνοντας μια Αποτελεσματική Πολιτική Θέματα που θα πρέπει να συμπεριληφθούν II Η πολιτική θα πρέπει να εξηγεί ότι ο εκφοβισμός είναι μια διαδικασία στην διάρκεια της οποίας τα παιδιά συνεχώς δοκιμάζονται για να αποδειχτεί αν μπορούν να τα εκμεταλλευτούν ώστε να υπηρετήσουν ως κατάλληλα θύματα. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζεται κάθε μεμονωμένη και ακατάλληλη επιθετική συμπεριφορά. Κάθε πολιτική ή κώδικας συμπεριφοράς κατά του εκφοβισμού που προβλέπει τις μεμονωμένες επιθετικές συμπεριφορές στον ορισμό της θα έχει περισσότερες ευκαιρίες να αντιμετωπίσει μορφές ακατάλληλης επιθετικότητας στα αρχικά στάδιά της και πριν να κλιμακωθεί σε ένα πιο σοβαρό και επικίνδυνο επίπεδο. Μια έγκαιρη παρέμβαση έχει επίσης το πλεονέκτημα να αναγνωρίζει και να παρέχει έγκαιρη παρέμβαση σε αυτούς που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να επιδείξουν προβληματικές συμπεριφορές. Άλλα στοιχεία που θα πρέπει να συμπεριληφθούν σε μια πολιτική κατά του εκφοβισμού είναι τα ακόλουθα: Να διαλύσουν τους μύθους που τόσο συχνά ακούγονται στις σχολικές κοινότητες και που δικαιολογούν τον εκφοβισμό (βλέπε Universal Module). Να περιγράψουν τις αρνητικές επιπτώσεις του εκφοβισμού Να περιγράψουν τα προειδοποιητικά σημάδια της θυματοποίησης και του εκφοβισμού Να εξηγήσουν τις διαδικασίες του σχολείου για την αναφορά και διερεύνηση των παραπόνων και να γίνουν υπόλογοι σχετικά με τις στρατηγικές πρόληψης και παρέμβασης. 13

14 Διατυπώνοντας μια Αποτελεσματική Πολιτική Συμβουλευτική και Συνεργασία με τη Σχολική Κοινότητα Για να μπορέσουν οι άνθρωποι να νιώσουν ότι είναι μέρος της διαδικασίας της πολιτικής κατά του εκφοβισμού είναι υψίστης σημασίας να τους συμβουλευτούν και να τους κάνουν κομμάτι αυτής της διαδικασίας Να οργανωθούν τα παρακάτω: – Ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση για το διδακτικό προσωπικό – Εξωσχολικές διαλέξεις/ Ημερίδες για την ενημέρωση γονέων/μέλη της κοινότητας – Ενδοσχολικές εργασίες με τους μαθητές Όλες οι ομάδες χρειάζονται ενημέρωση σχετικά με: – Τι είναι ο εκφοβισμός και τι μορφές μπορεί να πάρει – Την φιλοσοφία και προσέγγιση του «Δεν κατηγορούμε» – Την θεώρηση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς ως ένα κοινωνικό θέμα – Ιδέες σχετικά με το πως να ερευνηθούν, καταγραφούν, αντιμετωπιστούν και προβλεφθούν συμπεριφορές εκφοβισμού Να έχετε στο νου σας ότι αυτές οι ομάδες θα έχουν διαφορετικά επίπεδα γνώσης, πιστεύω, συναισθήματα και ανησυχίες σχετικά με τις συμπεριφορές εκφοβισμού 14

15 Καθιερώνοντας μέτρα για τη Διάδοση, Προβολή & Αξιολόγηση Ο εκφοβισμός διαδραματίζεται σε όλα τα σχολεία, γι’ αυτό ένα σχολείο θα έπρεπε να είναι περήφανο για την προληπτική και διάφανη/ξεκάθαρη στάση του απέναντι στον εκφοβισμό Η γραπτή δήλωση κατά του εκφοβισμού θα πρέπει να: – Διαμορφώνεται ως ένα θέμα δημόσιου αρχείου – Εκτίθεται στους πίνακες του σχολείου ως μόνιμο αρχείο/πόστερ – Είναι διαθέσιμο σε όλους τους μαθητές του σχολείου και σε μια γλώσσα που θα μπορέσουν να κατανοήσουν – Δοθεί σε όλα τα μέλη του προσωπικού, ειδικά στα νέα και μη μόνιμα μέλη – Δοθεί σε όλους τους γονείς, ειδικά σε αυτούς που είναι «καινούριοι» στο σχολείο – Διανεμηθεί σε όλες τις ενδιαφερόμενες ομάδες της σχολικής κοινότητας – Τα μέτρα για τις αξιολογήσεις και αναθεωρήσεις θα πρέπει να είναι ενσωματωμένα -οι αναθεωρήσεις θα πρέπει να γίνονται τουλάχιστον ετησίως 15

16 Τα βήματα της Συμβουλευτικής Διαδικασίας Σε συνδυασμό με τη Σχολική Κοινότητα Να αποδεχτούμε ότι ο εκφοβισμός υπάρχει σε όλα τα σχολεία και σε κάθε σχολείο ξεχωριστά– Τα Όργανα Διοίκησης & οι Διευθυντές των σχολείων πρέπει να φέρουν την ευθύνη. Λαμβάνουμε υπόψιν τα παρακάτω καίρια θέματα – Τι εννοούμε με τον όρο εκφοβισμός; – Ποια είναι τα θύματα, οι θύτες, οι θεατές; – Ποιες στρατηγικές κατά του εκφοβισμού εφαρμόζονται επί του παρόντος στο σχολείο ώστε να Ελαττώσουν τους κινδύνους για την εμφάνιση συμπεριφορών εκφοβισμού Ανταποκριθούν σε περιστατικά εκφοβισμού Θεραπεύσουν/Αποκαταστήσουν αυτούς που έχουν εμπλακεί σε περιστατικά εκφοβισμού – Που βρίσκεται ο εκφοβισμός σε εθνικό/διεθνές επίπεδο; – Ποιες άλλες στρατηγικές που είναι διαθέσιμες σε εθνικό/διεθνές επίπεδο θα μπορούσαν να αποδειχτούν πιο αποτελεσματικές για το σχολείο; Καθορίζουμε το τωρινό επίπεδο εκφοβισμού στο σχολείο– δημιουργούμε (πιθανώς με το σωματείο των μαθητών) ή χρησιμοποιούμε μια ήδη υπάρχουσα έρευνα που θα καθιερώσει τον βαθμό, φύση και μέρος του εκφοβισμού στο σχολείο και ζητούμε προτάσεις που θα αποδεικνύονταν χρήσιμες για την ελάττωση των περιστατικών εκφοβισμού. 16

17 Ανακοινώνουμε τα αποτελέσματα της έρευνας– τα αποτελέσματα αυτά θα πρέπει να ανακοινώνονται σε ολόκληρη τη σχολική κοινότητα μέσα στην τάξη, στο προσωπικό και σε επίπεδο σπιτιού, είτε μέσω συνελεύσεων είτε ενημερωτικών δελτίων. Αναζητούμε πρακτικές για να αντιμετωπίσουμε τον εκφοβισμό– ψάχνουμε και για προληπτικές αλλά και επεμβατικές στρατηγικές. Ετοιμάζουμε ένα Προσχέδιο Πολιτικής – αντιπροσωπεύοντας τις απόψεις διαφόρων ομάδων, η πολιτική θα πρέπει να σχεδιαστεί από τον Διευθυντή ή την Επιτροπή που έχει οριστεί. Αξιολογούμε το Προσχέδιο Πολιτικής– Τα σχόλια από τις ομάδες θα βοηθήσουν στο να ακονίσουν την πολιτική στην καλύτερη και πιο επεξεργάσιμη μορφή της, με την ευρύτερη δυνατή στήριξη. Μπορεί να χρειαστούν αρκετά προσχέδια. Εφαρμόζουμε την Πολιτική– Καθώς το προσωπικό είναι εκείνο που θα επηρεαστεί ιδιαίτερα, εκπαιδεύσεις για το προσωπικό μπορεί να καθίστανται αναγκαίες αν κάποιες αποφάσεις χρειαστεί να υιοθετηθούν (πχ η αντικατάσταση των πιο τιμωρητικών μέτρων με πιο εποικοδομητικά, εξοικείωση με την πολιτική του «δεν κατηγορούμε»). Λανσάρουμε την Πολιτική– Προτείνεται μια καλά οργανωμένη και με θετικό τόνο προώθηση που περιλαμβάνει όλες τις ομάδες, πιθανώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και η δημιουργικότητα του σωματείου των μαθητών (πόστερ, βίντεο κτλ) ώστε να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Επίσης, θα πρέπει να τοποθετηθεί στην Ιστοσελίδα του Σχολείου. 17

18 Λανσάρουμε την Πολιτική– Προτείνεται μια καλά οργανωμένη και με θετικό τόνο προώθηση που περιλαμβάνει όλες τις ομάδες, πιθανώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και η δημιουργικότητα του σωματείου των μαθητών (πόστερ, βίντεο κτλ) ώστε να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Επίσης θα πρέπει να τοποθετηθεί στην Ιστοσελίδα του σχολείου. Κρατάμε την Πολιτική ζωντανή– Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Εβδομάδες ευαισθητοποίησης, καμπάνιες με πόστερ/βίντεο, έρευνες παρακολούθησης της διαδικασίας που θα περιλαμβάνουν τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων, εξωσχολικούς ομιλητές. Όλη αυτή η πληροφοριοδότηση θα βοηθήσει στο να διατηρηθεί η πολιτική ζωντανή στην μνήμη της κοινότητας. Αναθεωρούμε την Πολιτική σε συστηματική βάση– Τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Ο εκφοβισμός είναι κάτι ρευστό, έτσι και η Πολιτική θα πρέπει να είναι ρευστή και οργανική ώστε να παραμείνει σχετική και αποτελεσματική. Η αξιολόγηση θα παραμείνει ευθύνη του Διευθυντή ή της Επιτροπής που έχει οριστεί κατά του εκφοβισμού. Τα σχόλια θα πρέπει να προέρχονται από όλα τα μέλη της κοινότητας. Κάποια θέματα που πρέπει να λάβουμε υπόψιν είναι τα ακόλουθα: – Το μέγεθος του εκφοβισμού στις έρευνες vs τον αριθμό των περιστατικών που έχουν αναφερθεί στο προσωπικό – Το επίπεδο των εγγραφών και των αποχωρήσεων από το σχολείο είτε από μαθητές είτε από δασκάλους – Τον αριθμό των απουσιών – Γενικά το εργασιακό κλίμα– και για το προσωπικό αλλά και για τους μαθητές – Το επίπεδο της στήριξης των μαθητών από τους συμμαθητές τους ή τις στρατηγικές που καθοδηγούνται από τους μαθητές Στοιχεία όπως τα ‘Checkpoints for Schools’ («Σημεία Ελέγχου για τα Σχολεία») (Varnava,2002) θα μπορούσαν να βοηθήσουν την διαδικασία της αξιολόγησης 18

19 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι Olweus, D. (1993). Bullying at school : What we know and what we can do. (Greek Edition 2009) Athens: Epsype Olweus, D., & Limber, S. P. (2007). Olweus Bullying Prevention Program: Teacher guide. Center City, MN: Hazelden O’Moore & Minton (2004) Dealing with Bullying in Schools : A Training Manual for Teachers Parents & Other Professionals. Paul Chapman Publishing. London. O’Moore, M. (2010). Understanding School Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. O’Moore, M. (2014). The ABC Whole School Bullying Approach to Bullying Prevention. In O’Moore, M. & Stevens, P. (eds.). Bullying in Irish Education Perspectives in Research and Practice. Cork, Ireland: Cork University Press. Department of Education & Skills: Ireland (2013) Action Plan on Bullying. Govt. Publications. https://www.education.ie/en/Publications/Education-Reports/Action-Plan-On-Bullying-2013.pdf https://www.education.ie/en/Publications/Education-Reports/Action-Plan-On-Bullying-2013.pdf O’Higgins Norman,J. (2008 ) Tackling Bullying and Discrimination: A Whole School Approach. Dublin City University/Department of Education & Science. https://www.education.ie/en/Press- Events/Conferences/cp_anti_bullying/Anti-Bullying-Forum- Submissions/anti_bully_sub_academic_dr_ohiggins_norman.pdfhttps://www.education.ie/en/Press- Events/Conferences/cp_anti_bullying/Anti-Bullying-Forum- Submissions/anti_bully_sub_academic_dr_ohiggins_norman.pdf Smith, P.K., Kupferberg, A., Mora-Merchan, J.A., Samara, M., Bosley, S. and Osborn, R. (2012), ‘A content analysis of school anti-bullying policies: A follow-up after six years’. Educational Psychology in Practice, 28: 61- 84. 19

20 ΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ– ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ 20

21 Τα Δικαιώματα των Παιδιών Κάθε Συμβούλιο Διοίκησης & Διευθυντής θα πρέπει να είναι υποχρεωμένοι να εξακριβώσουν ποιοι είναι οι νόμοι της χώρας/περιοχής τους που αναφέρονται στα παιδιά σχετικά με τον εκφοβισμό και τα καθήκοντα του σχολείου για την επιμέλεια της φροντίδας των παιδιών. Το “Συνέδριο για τα Δικαιώματα του Παιδιού” (1989) των Ηνωμένων Εθνών προστατεύει το δικαίωμα του παιδιού να μορφώνεται σε ένα θετικό, υποστηρικτικό περιβάλλον το οποίο προωθεί την ισότητα ανάμεσα στους συνομηλίκους και στέκεται ενάντια στη διάκριση και/ή βία. Άρθρο 12. Ενθαρρύνει το δικαίωμα του παιδιού να ακούγεται η φωνή του Άρθρο 19.1. Υποστηρίζει ότι όλα τα πρόσωπα θα πάρουν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα για την προστασία του παιδιού από κάθε μορφή σωματικής ή ψυχικής βίας, τραυματισμό ή κακοποίηση, αμέλεια ή αμελούς μεταχείρισης, κακομεταχείρισης ή εκμετάλλευσης Άρθρο 24. Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα σε αυτή την προστασία και φροντίδα που είναι απαραίτητη για να εξασφαλίσει την ευζωία τους. Να μπορούν να εκφράζουν την άποψή τους ελεύθερα Κεφάλαιο 1. Άρθρο 2. Το να διατηρείται η αρχή της ισότιμης μεταχείρισης σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει είτε άμεση είτε έμμεση διάκριση με βάση τη φυλετική ή εθνική καταγωγή (άμεση ή έμμεση) (Council Directive 2000/43/EC) 21

22 Πρωτοβουλίες για την Ευαισθητοποίηση ως προς τα Δικαιώματα Ο εκφοβισμός αντιβαίνει τα βασικά δικαιώματα του παιδιού για ένα ειρηνικό σχολικό περιβάλλον Δημιουργία ειρηνικών κοινωνικών αξιών στο σχολικό πλαίσιο Οι σχολικοί κανόνες θα πρέπει να ακολουθούν και να διατηρούν τις βασικές αρχές της Ισότητας στις ευκαιρίες για μάθηση & συμμετοχικότητα γι’αυτούς που έχουν κάποια αναπηρία Φροντίζουμε αυτοί οι κανόνες να αναγνωρίζονται από όλους Δίνουμε αξία στη γνώμη των μαθητών σε κάθε απόφαση για την εκπαίδευσή τους Οργάνωση συμβάντων για την ευαισθητοποίηση ως προς τα δικαιώματα (ανοιχτές συζητήσεις στην τάξη/ οργάνωση διαγωνισμών για δημόσια συζήτηση/ πρόσκληση ειδήμονα για τα δικαιώματα των παιδιών) Μένουμε ενημερωμένοι για τις εξελίξεις/ νέα / νόμους στην περιοχή Ενθαρρύνουμε την άποψη των μαθητών ως προς το πως να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός Διδάσκουμε στους μαθητές δεξιότητες αυτοπεποίθησης -> Συμβουλευόμαστε έναν εξωτερικό ειδήμονα όποτε χρειαστεί 22

23 Παραδείγματα από Νομικές Ρυθμίσεις Χώρα Βέλγιο Άρθρο 442bis από τον Ποινικό Κώδικα Άρθρο 145§3bis του νόμου της 13 th Ιουνίου 2005 σχετικά με τις τηλεφωνικές επικοινωνίες Το διάταγμα της 12 th Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με τη μάχη ενάντια σε κάποιες μορφές διάκρισης Ελλάδα Εκπαιδευτικές Ρυθμίσεις Προσδιορισμός Διευθυντών στις σχολικές δραστηριότητες για την Εκπαίδευση σε θέματα Υγείας & Διευθυντές για τους Συμβουλευτικούς Σταθμούς των Νέων 2002 Η απόφαση του Κυβερνήτη για τις Σχολικές Ρυθμίσεις και συγκεκριμένα καθήκοντα διαφόρων μελών του σχολείου(σχολικοί δασκάλοι, διευθυντές, συμβούλους) 4077/28-04-2014 Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας– Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο- Εθνικό Αστεροσκοπείο για τη Βία και τον Εκφοβισμό Ιρλανδία Εκπαιδευτική Πράξη 1998- 2007: καθήκοντα και υποχρεώσεις που επιτρέπουν στο σχολείο να δημιουργήσει ένα ασφαλές, θετικό, και γεμάτο σεβασμό και χωρίς αποκλεισμούς περιβάλλον Πράξη Ισότιμου Καθεστώτος(2000-2011) η οποία απαγορεύει την παρενόχληση σε οποιαδήποτε περιοχή του σχολείου Οδηγίες για την Αντιμετώπιση συμπεριφορών εκφοβισμού στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Ιταλία Παρενόχληση ή διατάραξη για τους ανθρώπους (art. 660) Απειλή (άρθρο. 612) Προσβολή (άρθρο. 594) ή Δυσφήμηση (άρθρο. 595) Νόμοι για Ισότητα (άρθρο 1), και σχετικά με το διαγωνισμό του σχολείου για την ελευθερία στη μάθηση και για το δικαίωμα στη μάθηση (άρθρα 33 και 24) Άρθρο. 2043 Αστικός Κώδικας σχετικά με την καταστροφή περιουσίας 23

24 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι -> Keep informed at EC dep. For the “Rights of the Child”: http://ec.europa.eu/justice/fundamental-rights/rights-child/index_en.htm -> Convention on the Rights of the Child (UN, 1989) http://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/crc.aspx 24

25 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ 25

26 Από που να ξεκινήσουμε Οι Σχολικοί Ηγέτες θα πρέπει να εξοικειωθούν με την τρέχουσα έρευνα για τον εκφοβισμό και να εξασφαλίσουν ότι και άλλα σημαντικά μέλη του προσωπικού θα έχουν πρόσβαση σε αυτές τις αναφορές ώστε να επιτραπεί στους Σχολικούς Ηγέτες να καλλιεργήσουν την ευαισθητοποίηση πάνω σε αυτό το θέμα κατά τη διάρκεια όλων των σχολικών συνελεύσεων του προσωπικού. Ο Διευθυντής μπορεί να ξεκινήσει να θέσει σε λειτουργία την υπάρχουσα σχολική επιτροπή (πχ ομάδα για την ποιμενική φροντίδα / ομάδα σχολικής προετοιμασίας για την εργασία) ή να δημιουργήσει μία συγκεκριμένη ομάδα εργασίας κατά του εκφοβισμού ή σχολικό συμβούλιο, για να καλλιεργήσει την ευαισθητοποίηση και να διαχειριστεί την αλλαγή σε σχέση με τον εκφοβισμό. Παρόλα αυτά, προτείνεται ο ίδιος ο Διευθυντής ή κάποιο άτομο εμπιστοσύνης/ αφοσιωμένο μέλος του προσωπικού (πχ σχολικός εφημέριος ή σύμβουλος προσανατολισμού) να ευθύνονται για τις οδηγίες και να εξασφαλίσουν ότι θα συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα. Αν το αναλάβει κάποιο άλλο μέλος του προσωπικού θα πρέπει να ενδιαφέρονται γι’ αυτό το θέμα όπως επίσης και να έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για τη καλλιέργεια της ευαισθητοποίησης. Η ομάδα εργασίας θα πρέπει στη συνέχεια να δημιουργήσει μια ολιστικής προσέγγισης λίστα ελέγχου ώστε να παρέχει τα κριτήρια για μια αποτελεσματική πρακτική. Πρόκειται για 7 ουσιώδη στοιχεία (O’Higgins Norman, 2008) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως λίστα ελέγχου από τους σχολικούς αρχηγούς και τις ομάδες εργασίας που προσπαθούν να δημιουργήσουν μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού. 26

27 1. Ηγεσία και Διαχείριση της Αλλαγής Είναι υποχρέωση αυτών που αναγνωρίζονται ως ηγέτες της σχολικής κοινότητας (συμπεριλαμβανομένων των επιτρόπων, συμβούλων, υπευθύνου δασκάλου για τους μαθητές γι αυτή τη σχολική χρονιά) να εξασφαλίσουν ότι έχουν κάνει τα πρακτικά βήματα για την αμφισβήτηση και απάντηση στον εκφοβισμό. Είναι ζωτικής σημασίας οι ηγέτες να συμπεριλαμβάνουν και το προσωπικό αλλά και τους μαθητές στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν και να εφαρμόσουν ένα σχολικό όραμα όπου η διαφορετικότητα είναι αποδεκτή και επικροτείται. Η πρόθεση του να αντιμετωπιστεί/αλλάξει η κατάσταση σχετικά με τον εκφοβισμό θα πρέπει να περιλαμβάνεται στο Σχέδιο Σχολικής Ανάπτυξης. Δεν υπάρχει κάτι που να υπονομεύει περισσότερο μια σχολική προσέγγιση κατά του εκφοβισμού από το να αντιλαμβάνονται οι μαθητές και το προσωπικό ότι αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία δεν πράττουν αυτό που κηρύσσουν. Ο Διευθυντής και η σχολική ηγεσία θα πρέπει να είναι πρότυπα συμπεριφοράς όσων θα ήθελαν το προσωπικό και οι μαθητές να επιδεικνύουν. Αυτό περιλαμβάνει κατανόηση, σεβασμό και έλλειψη αποκλεισμών. Αυτό περιλαμβάνει την πρόβλεψη συγκεκριμένης εκπαίδευσης των μελών των διοικητικών συμβουλίων, γονέων και προσωπικού και τα αποτελέσματα αυτής της εκπαίδευσης θα πρέπει να ελέγχονται για την αποτελεσματικότητά τους σχετικά με το αν έχουν φέρει αλλαγές μέσα στο σχολείο. Ξεκινάμε έναν έλεγχο για τις συμπεριφορές εκφοβισμού. Αυτό περιλαμβάνει οι μαθητές και το προσωπικό να κρατάνε ένα ημερολόγιο εκφοβισμού (λεκτικού και σωματικού) όπως εκδηλώνεται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Αυτός ο έλεγχος θα δώσει στην ομάδα εργασίας μια ξεκάθαρη εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος στο σχολείο και ένα καθήκον να φέρουν την αλλαγή σε ολόκληρο το σχολικό πλαίσιο. 27

28 2. Διαμόρφωση της Πολιτικής Όπως έχει περιγραφεί με περισσότερες λεπτομέρειες στην ενότητα ‘Η Σημασία για μια Ενιαία Πολιτική του Σχολείου’ είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μια ενημερωμένη, περιεκτική πολιτική για τον εκφοβισμό. Αυτή η πολιτική θα πρέπει να διαμορφώνεται και να αξιολογείται σε συνεργασία με όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, και να καθοριστεί ότι καμία μορφή εκφοβισμού δεν θα είναι αποδεκτή από το σχολείο. Θα πρέπει να περιγράφει την αφοσίωση του σχολείου στο να πάρει προληπτικά μέτρα για να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης περιστατικών εκφοβισμού. Διαμορφώνοντας την πολιτική, το σχολείο θα πρέπει να δηλώσει ξεκάθαρα ότι κάθε θύτης εκφοβισμού θα αντιμετωπιστεί και ότι αυτοί που έχουν πέσει θύματα θα λάβουν την κατάλληλη στήριξη. Τέλος, η πολιτική κατά του εκφοβισμού θα πρέπει να περιγράφει την διαδικασία της αναφοράς, ελέγχου και αξιολόγησης των περιστατικών εκφοβισμού. Για να πραγματοποιηθεί αυτό θα πρέπει οι μηχανισμοί να οριοθετηθούν, με μια επιχείρηση που θα αντιμετωπίζει τα περιστατικά όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και ξεκάθαρα. 28

29 3. Σχεδιασμός της Ύλης για Διδασκαλία και Μάθηση Παρόλο που τα σεμινάρια και οι εξωτερικοί ομιλητές είναι πολύ χρήσιμοι για την καλλιέργεια της ευαισθητοποίησης, σε μια μόνιμη και πιο έντονη βάση η διδακτέα ύλη προσφέρει πολλές ευκαιρίες για να συζητηθούν θέματα όπως αυτό του εκφοβισμού μέσα σε ένα πιο ευρύ πλαίσιο, σε σύγκριση με συγκεκριμένα μαθήματα που επικεντρώνονται αποκλειστικά στον εκφοβισμό. Τέτοιου είδους συζητήσεις θα βοηθήσουν τους μαθητές να καταλάβουν ότι η διαφορετικότητα είναι μέρος της ζωής, κάτι που έχει αξία και που θα πρέπει να επικροτείται και ότι ο εκφοβισμός είναι η θεμελιώδης απόρριψη της ανθρώπινης ποικιλομορφίας. Αστική, Κοινωνική και Προσωπική Παιδεία, Θρησκευτική Παιδεία και Κοινωνική Προσωπική και Φυσική Αγωγή μπορούν να παρέχουν μια προφανή πλατφόρμα για διδασκαλία και μάθηση θεμάτων σχετικών με τον εκφοβισμό. Μαθήματα Φυσικής Αγωγής μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν. Όταν είναι εφικτό, οι δάσκαλοι θα πρέπει να φροντίζουν να αναφέρονται στον εκφοβισμό κατά τη διάρκεια των μαθημάτων τους και τα ανώτερα διοικητικά στελέχη πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα προγράμματα εργασίας αντανακλούν την πρακτική αυτή. Οι δάσκαλοι θα πρέπει να διευκολύνονται σε κάθε εκπαιδευτικό σεμινάριο στο οποίο θα χρειαστεί να συμμετάσχουν ώστε να μπορέσουν να παρουσιάσουν αυτά τα μαθήματα με ένα σωστό και ευαισθητοποιημένο τρόπο. 29

30 4. Σχολικό Ήθος Το σχολικό ήθος μπορεί να περιγραφεί ως η ατμόσφαιρα που προκύπτει από την αλληλεπίδραση διαφόρων πλευρών της σχολικής ζωής, συμπεριλαμβανομένων της διδασκαλίας και της μάθησης, της διοίκησης και ηγεσίας, τη χρήση εικόνων και συμβόλων, τελετουργιών και πρακτικών, όπως επίσης στόχους και προσδοκίες. (Norman, 2003:2; Williams, 2000:74). Ένα θετικό σχολικό ήθος χαρακτηρίζεται από σεβασμό στο άτομο ανεξάρτητα από το υπόβαθρο ή ταυτότητά του/της (DES, 1993:9). Λέγεται ότι το σχολικό ήθος θα μπορούσε να επηρεάσει κάθε πλευρά της σχολικής ζωής και ότι είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός. Γι αυτό το λόγο, η στάση του σχολείου απέναντι στον εκφοβισμό και τον σεβασμό προς τους άλλους, πρέπει να επηρεάσει κάθε όψη του σχολείου, συμπεριλαμβανομένων της σχολικής τάξης και των διοικητικών γραφείων, με τα υλικά που έχουν τοποθετηθεί σε αυτούς τους χώρους να ταιριάζουν με αυτά που έχουν τοποθετηθεί στο σχολείο, και η συμπεριφορά της σχολικής ηγεσίας απέναντι στους μαθητές και μεταξύ τους θα πρέπει να αντανακλά αυτό που επιζητούν να υποδείξουν οι μαθητές. 30

31 5. Η Φωνή των Μαθητών Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την κατάκτηση της στήριξης και συνεργασίας των μαθητών στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού είναι να τους συμπεριλάβουμε από την αρχή στη δημιουργία τρόπων αμφισβήτησης των συμπεριφορών διάκρισης από τους συνομηλίκους τους. Εκεί που υπάρχουν, οι μαθητικές ομάδες (πχ μαθητικά συμβούλια) μπορούν να παρέχουν μια πλατφόρμα συζήτησης σχετικά με το πως να συμπεριλάβουν μαθητές στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού και των συμπεριφορών διάκρισης. Αν δεν υπάρχουν μαθητικές ομάδες, θα πρέπει να δημιουργηθούν με μαθητές που θα ενθαρρύνονται να εγείρουν ανησυχίες στις σχολικές αρχές, αλλά και οι ίδιοι να αναλάβουν ένα ρόλο στην αντιμετώπιση θεμάτων όπως αυτό του εκφοβισμού (πχ διαμεσολάβηση από συνομηλίκους) και στο πως να φροντίζουν τους άλλους (πχ καθοδήγηση από συνομηλίκους) Οι μαθητές θα μπορούσαν να σχεδιάσουν μια έρευνα ώστε να έχουν πρόσβαση στο βαθμό που διαδραματίζεται ο εκφοβισμός στο σχολείο τους και κατόπιν να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν κατάλληλες ενέργειες για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Οι μαθητές μπορούν να ενθαρρύνονται για τη δημιουργία ενός καταστατικού χάρτη ενάντια στον εκφοβισμό. Συμμετοχή των μαθητών στη δημιουργία υλικού για την καλλιέργεια ευαισθητοποίησης, βίντεο, θεατρικά έργα, πόστερ κτλ. Οι μαθητές μπορούν επίσης να χρησιμοποιούν κουτιά για προτάσεις ώστε να εκφράσουν τις απόψεις τους για τον εκφοβισμό και για το πως να αντιμετωπιστεί μέσα στο σχολικό πλαίσιο. 31

32 6. Παροχή Υπηρεσιών Στήριξης των Μαθητών Πολλές φορές παρουσιάζεται η ανάγκη για άμεση παροχή στήριξης σε ένα μαθητή (και μερικές φορές σε μέλος του προσωπικού) ο οποίος έχει πέσει θύμα εκφοβισμού. Στρατηγικές όπως καθοδήγηση και διαμεσολάβηση από συνομηλίκους, έχουν αποδειχτεί πάρα πολύ αποτελεσματικές στην πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού, χρειάζεται να υποστηρίζονται και να ελέγχονται από ενήλικες επόπτες και τα σχολεία θα πρέπει να παρέχουν οποιαδήποτε εκπαιδευτικά σεμινάρια αναγκαία για να μπορέσουν οι επόπτες να διδάξουν/διευθύνουν αυτά τα προγράμματα. Τα σχολεία θα πρέπει να συμβουλευτούν αυτούς που παρέχουν ποιμαντική καθοδήγηση, όπως για παράδειγμα τον σχολικό επίτροπο, σύμβουλο προσανατολισμού, και τον αξιωματικό διαμεσολάβησης σπιτιού-σχολείου-κοινότητας για να διασφαλίσουν ότι προσφέρουν εξειδικευμένη στήριξη στους μαθητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Οποιοδήποτε εκπαιδευτικό σεμινάριο κριθεί αναγκαίο θα πρέπει να τους παρέχεται. Παρόλα αυτά, όλα τα μέλη του προσωπικού θα πρέπει να φέρουν ευθύνη για την ασφάλεια των μαθητών τους και δεν θα πρέπει να παραιτούνται της ευθύνης τους απέναντι στο βασικό προσωπικό όπως τον επίτροπο ή τον σύμβουλο προσανατολισμού ή τον διαμεσολαβητή σπιτιού-σχολείου-κοινότητας. Εκπαίδευση/Εξοικείωση με όλες τις νέες στρατηγικές (πχ η προσέγγιση του «δεν κατηγορώ», προσεγγίσεις αποκατάστασης) θα πρέπει να παρέχονται στο ευρύτερο προσωπικό. 32

33 7. Συνεργασία με τους Γονείς και τις Τοπικές Κοινότητες Εξαιτίας της μεγάλης σημασίας του, τα σχολεία θα πρέπει να βρουν τρόπους να συμβουλευτούν και να συμπεριλάβουν τους γονείς/κηδεμόνες και τα μέλη της τοπικής κοινότητας όταν αντιμετωπίζει τον εκφοβισμό, και ταυτόχρονα να περιγράφει την προσέγγιση του σχολείου γύρω από αυτό το θέμα. Τα σχολεία θα πρέπει να τονίσουν την ανάγκη γι αυτές τις ομάδες να λάβουν μέρος έτσι ώστε να βοηθήσουν στο να διασφαλιστεί η επιτυχία της προσέγγισης και να διασφαλίσουν την ασφάλεια των μαθητών, και όλων των γονέων και κηδεμόνων που θα παρευρεθούν στις συνελεύσεις και θα επισκέπτονται συχνά το σχολείο. Το σχολείο θα πρέπει να διαβεβαιώσει τους γονείς/κηδεμόνες ότι κάθε πληροφορία σχετικά με την προσωπική τους ζωή, σεξουαλικότητα, ρυθμίσεις για τη φύλαξη των παιδιών κα θα παραμείνει απόρρητη. Είναι σημαντικό το σχολείο να έχει θέσει σε εφαρμογή μια ξεκάθαρη και απόρρητη διαδικασία για τους γονείς/κηδεμόνες ώστε να μπορούν να εγείρουν τους προβληματισμούς τους για τον εκφοβισμό. Αυτές οι διαδικασίες θα πρέπει να είναι καλά δημοσιοποιημένες και να αναφέρονται στο μαθητικό εγχειρίδιο, πρακτικές του σχολείου, σχολικά φυλλάδια και ιστοσελίδες. Ενημερωτικά δελτία, ιστοσελίδες, εγχειρίδια και ενημερώσεις γονέων θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ευρέως για να ενημερώνουν τους γονείς και τη σχολική κοινότητα για τις διάφορες τακτικές που εφαρμόζονται, ο σχολιασμός θα πρέπει να ενθαρρύνεται, η ύπαρξη των γονεϊκών εθελοντών θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνεται όταν είναι δυνατή (πχ παρατηρητές στις παιδικές χαρές) και να παρέχεται εκπαίδευση. Η άμεση συμμετοχή των γονέων και της ευρύτερης κοινότητας θα βοηθήσει ακόμα πιο πολύ στο να δείξουν στους μαθητές πόσο συγκεκριμένο, σοβαρό και εκτενές είναι το μήνυμα του σχολείου για τον εκφοβισμό. 33

34 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι O’Higgins Norman, H. (2008) Tackling Bullying and Discrimination : A Whole School Approach – Submission to the Department of Education & Science. https://www.education.ie/en/Press- Events/Conferences/cp_anti_bullying/Anti-Bullying-Forum- Submissions/anti_bully_sub_academic_dr_ohiggins_norman.pdf https://www.education.ie/en/Press- Events/Conferences/cp_anti_bullying/Anti-Bullying-Forum- Submissions/anti_bully_sub_academic_dr_ohiggins_norman.pdf Williams, K. (2000). Understanding Ethos: A Philosophical and Literary Exploration in L. Monahan (ed.) School Culture and Ethos, Cracking the Code. Dublin: Marino. Department of Education and Science (1993). Guidelines for Countering Bullying Behaviour. Dublin: DES. Department of Education and Skills (2013) Anti-Bullying Procedures for Primary and Post-Primary Procedures. https://www.education.ie/en/Publications/Policy-Reports/Anti-Bullying- Procedures-for-Primary-and-Post-Primary-Schools.pdf https://www.education.ie/en/Publications/Policy-Reports/Anti-Bullying- Procedures-for-Primary-and-Post-Primary-Schools.pdf 34

35 ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ 35

36 36 Οι δάσκαλοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την ενασχόληση με τα πρακτικά ζητήματα της αντιμετώπισης συμπεριφορών εκφοβισμού, γι αυτό και είναι πολύ βασικό να τονιστεί το γεγονός ότι θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην ολιστική προσέγγιση της αντιμετώπισης του εκφοβισμού. Σε γενικές γραμμές, οι δάσκαλοι ενδιαφέρονται πολύ λιγότερο για τη φιλοσοφική/θεωρητική πλευρά του εκφοβισμού από ότι για τα πρακτικά ζητήματα της πρόληψης και αντιμετώπισής του. Το ενδιαφέρον τους στρέφεται κυρίως γύρω από τις μεθόδους μάθησης για την αντιμετώπισή του μέσα στην τάξη. Αυτό είναι κατανοητό καθώς στους δασκάλους ασκείται η μεγαλύτερη πίεση από τη διοίκηση και τους γονείς για να κάνουν κάτι σχετικά με τα θέματα που απασχολούν τους μαθητές. Δυστυχώς, το θέμα είναι ότι, σύμφωνα με τους ίδιους, η εκπαίδευσή τους για την κατανόηση του θέματος είναι ανεπαρκής. Γι αυτό το λόγο, είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι δάσκαλοι θα λάβουν εκτενή εκπαίδευση και ότι θα έχουν άποψη σχετικά με τη διαδικασία.

37 37 Για το προσωπικό θα πρέπει να οργανώνονται εκπαιδευτικά σεμινάρια, τα οποία θα μπορούν να διαρκέσουν, για ολόκληρη ή την μισή μέρα, ανάλογα με το περιεχόμενό τους. Θέματα που θα πρέπει να συμπεριληφθούν: (Εισαγωγή στην Ολιστική Προσέγγιση του Σχολείου, η σημασία της συμμετοχής τους) 1. Ομοφωνία Όπως με κάθε άλλο κανόνα, πρόγραμμα ή πολιτική του σχολείου με στόχο την καλή λειτουργία του, θα πρέπει όλα αυτά να παρουσιαστούν, να πιστέψουν σε αυτά και να εφαρμοστούν από την πλειοψηφία του προσωπικού. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον εκφοβισμό και επιθετική συμπεριφορά. Γι αυτό το λόγο θα ήταν καλή ιδέα να παρουσιάσουν αρχικά στο προσωπικό την πολιτική κατά του εκφοβισμού για αξιολόγηση, ξεκινώντας από τον ορισμό (και για τον παραδοσιακό αλλά και για τον ηλεκτρονικό), ανοίγοντας μια συζήτηση για τα δυνατά και αδύναμα σημεία του και ομόφωνα να καταλήξουν σε τυχόν αναθεωρήσεις ορισμών. Αυτό είναι ένα καλό ξεκίνημα και για την περίπτωση που δεν υπάρχει ήδη μια πολιτική. Προετοιμάζοντας το Διδακτικό Προσωπικό

38 38 Επιπλέον, μερικά σχολεία προτιμούν να προσθέτουν μια δήλωση σχετικά με το τι «δεν αποτελεί» εκφοβισμό, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει κακομεταχείριση της λέξης, πχ για να αποφύγουν την νομική μομφή της συμπεριφοράς ενός μαθητή ή τη δίκαια κριτική της δουλειάς ενός μαθητή που αποκαλείται εκφοβισμός από εκείνον τον μαθητή. Παρά το γεγονός ότι είναι μια αναπόφευκτα χρονοβόρα διαδικασία, ομοφωνία θα πρέπει να υπάρχει ως προς όλες τις πλευρές της πολιτικής. Η παρουσίαση σεναρίων επιθετικής συμπεριφοράς αποτελεί ένα χρήσιμο τρόπο ως προς το να αποκαλυφθούν στάσεις και πιστεύω αναφορικά με αυτές τις συμπεριφορές, οι οποίες αν αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά, αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως έναν αποτελεσματικό τρόπο στο να μοιράζονται οι απόψεις με έναν εποικοδομητικό και παραγωγικό τρόπο. 2. Μια πολιτική που να είναι ικανοποιητική για όλους; Στις συζητήσεις θα πρέπει να κοινοποιείται ότι όταν μιλάμε για μια Ολιστική Προσέγγιση, αυτό δεν υποδεικνύει ότι όλοι θα πρέπει να συμμετάσχουν αλλά ότι ο εκφοβισμός μας αφορά όλους. Προετοιμάζοντας το Διδακτικό Προσωπικό

39 39 Έτσι, θα πρέπει επίσης να αγγίξουμε το θέμα του εκφοβισμού από δάσκαλο σε δάσκαλο και από δάσκαλο σε μαθητή, όπως επίσης και θέματα όπως εκφοβισμό από το προσωπικό προς τους μαθητές και μαθητές προς το προσωπικό. Η πολιτική, με τη συμβολή του προσωπικού, θα μπορούσε να προσφέρεται ως οδηγός και για άλλους ενήλικες στην κοινότητα, και με αυτό τον τρόπο θα συμβάλλει στο να πειστούν οι μαθητές για το γεγονός ότι όλοι παίρνουν την πολιτική αυτή στα σοβαρά. 3. Συμμετοχή Είναι σημαντικό το διδακτικό προσωπικό, όπως και κάθε άλλο συστατικό μέλος της κοινότητας, να συμμετάσχει άμεσα στο σχεδιασμό της πολιτικής, στο πως να παίρνονται οι αποφάσεις για την στρατηγική και εφαρμογή της προσέγγισης. Για το σκοπό αυτό, το Συμβούλιο/ Διευθυντής θα πρέπει να αναζητήσει μέλη από το προσωπικό που να είναι ενεργά, με ενσυναίσθηση και όσο το δυνατόν με περισσότερες δεξιότητες, ώστε να καθίσουν μαζί τους και με τους αντιπροσώπους των άλλων ομάδων, για μια επιτροπή κατά του εκφοβισμού και οι οποίοι θα ευθύνονται για την επίβλεψη του σχεδίου, την εφαρμογή και εκτέλεση της πολιτικής και προσέγγισης στο σχολείο.

40 40 4. Η Φιλοσοφία του «Δεν Κατηγορώ» Όπως περιγράφεται στην ενότητα Στρατηγικές Πρόληψης και Παρέμβασης, η φιλοσοφία του «δεν κατηγορώ» είναι κάτι το αυτονόητο, που προσφέρει στην κοινότητα του σχολείου ένα τρόπο για να ξεφύγουν από τον κύκλο της βίας. Αντίθετα με αυτό που πιστεύουν πολλοί, δεν σημαίνει αποποίηση της ευθύνης, αλλά ότι η ευθύνη για την επίλυση του προβλήματος μεταφέρεται κατά μια έννοια σε αυτούς που είναι υπεύθυνοι. Μπορεί να προσφέρει στους δασκάλους και στο σχολείο μια στρατηγική κατά του εκφοβισμού, η οποία αν εφαρμοστεί ευρέως, θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων πριν να εξελιχθούν σε εκφοβισμό, να βοηθήσει στην αντιμετώπιση θεμάτων εκφοβισμού και στο να απομακρύνει το στρώμα της δυσαρέσκειας που συχνά συνοδεύει τις «επιβαλλόμενες» λύσεις και οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν επανάληψη της συμπεριφοράς. 5. Στρατηγικές Παρέμβασης (βλέπε την ενότητα για τις Στρατηγικές) 6. Στρατηγικές Πρόληψης (βλέπε την ενότητα για τις Στρατηγικές) Οι παράγραφοι 4, 5 & 6, θα πρέπει να συζητηθούν με το προσωπικό, με έναν αριθμό πιθανών μέτρων που έχουν επιλεχτεί σε συνεργασία μαζί τους. Αν κριθεί απαραίτητο, οποιαδήποτε εκπαίδευση σε αυτές τις στρατηγικές θα πρέπει να παρέχεται στο προσωπικό, ώστε να νιώθουν ότι είναι γνώστες και άνετοι με τις στρατηγικές αυτές.

41 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι O’Moore & Minton (2004) Dealing with Bullying in Schools : A Training Manual for Teachers Parents & Other Professionals. Paul Chapman Publishing. London. O’Moore, M. (2010). Understanding School Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. O’Moore, M. (2014) Understanding Cyber Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. ASTI : Bullying at Work (2015) http://www.asti.ie/pay-and- conditions/conditions-of-work/health-and-safety/bullying-at-work-asti- advice/http://www.asti.ie/pay-and- conditions/conditions-of-work/health-and-safety/bullying-at-work-asti- advice/ Department of Education and Science (1993). Guidelines for Countering Bullying Behaviour. Dublin: DES. 41

42 ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ 42

43 Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος Οι γονείς αποτελούν μια πολύ σημαντική ομάδα για την επιτυχία κάθε προσπάθειας κατά του εκφοβισμού μέσα στο σχολείο, κυρίως διότι αντιλαμβάνονται τον εκφοβισμό πολύ πιο νωρίς από ότι το σχολείο. Παρόλα αυτά, οι Γονείς εμπλέκονται λιγότερο με μία επίσημη έννοια στις διαδικασίες του σχολείου, και έχουν μικρότερη δύναμη από τους δασκάλους ως προς το πως να επηρεάσουν την πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Λαμβάνοντας υπόψιν την πιθανότητα εκτενούς γνώσης θεμάτων γύρω από τον εκφοβισμό σε σύγκριση με το σχολείο, παρόλα αυτά, λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων τους να τα αντιμετωπίσουν άμεσα συγκριτικά με το προσωπικό του σχολείου, κρίνεται πολύ ουσιώδες το να εξεταστεί πως θα μπορούσαν οι σχολικές αρχές και οι δάσκαλοι να δουλέψουν μαζί. Μια προσέγγιση συνεργασίας είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο για να αποφευχθεί οποιοδήποτε υποθετικό σενάριο σύγκρουσης που μπορεί να προκληθεί όπου γονείς και σχολείο θα περίμεναν ο ένας από τον άλλο να λύσουν το πρόβλημα, να κατηγορούν ο ένας τον άλλο για όσα συμβαίνουν. 43

44 Οργανώνοντας Συναντήσεις/ Εκδηλώσεις για τους Γονείς Σχετικά με την καλλιέργεια ευαισθητοποίησης ως προς τον εκφοβισμό, και/ή τις προσπάθειες του σχολείου να προλάβει και να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό, η έκδοση νέων πολιτικών, η αναζήτηση σχολιασμού/επίδρασης από τους γονείς και οι εκδηλώσεις για τους γονείς παίζουν έναν καθοριστικό ρόλο. Αν υπάρχουν ήδη, οι εκδηλώσεις γονέων μπορούν να συντονιστούν από το συμβούλιο γονέων ή το συμβούλιο γονέων-κηδεμόνων. Επειδή όμως δεν έχουμε πάντα πρόσβαση σε όλους τους γονείς μέσω γραμμάτων/ηλεκτρονικού ταχυδρομείου/τηλεφώνου, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει η συμμετοχή τους στη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για το παιδί. Εξαρτώντας από την εκδήλωση (καλλιέργεια ευαισθητοποίησης vs αναζήτηση πληροφοριών), μια ομιλία μπορεί να διαρκέσει περίπου μιάμιση ώρα μετά από το τέλος μιας εργάσιμης μέρας στη διάρκεια της εβδομάδος, και η πρώτη ώρα θα καλύπτεται από τον ομιλητή και η υπόλοιπη μισή θα είναι αφιερωμένη στο σχολιασμό ή ερωτήσεις (εξαρτώντας πάλι από τη φύση της εκδήλωσης). Το υλικό θα πρέπει να παρέχεται σε συνδυασμό με την εκδήλωση, ειδικά στην περίπτωση της αναζήτησης πληροφοριών ή αξιολόγησης του προσχεδίου της πολιτικής και όπου ο σχολιασμός από τους γονείς θα ήταν επιθυμητός. Αυτές οι εκδηλώσεις είναι επίσης χρήσιμες για την διανομή ερευνών στους γονείς. Έχετε στο νου σας ότι απογεύματα Παρασκευής ή Σαββάτου δεν θα ήταν κατάλληλα γι αυτές τις συζητήσεις και λαμβάνουμε υπόψιν ημέρες εθνικών εορτών ή αθλητικών εκδηλώσεων ώστε να ενθαρρύνουμε την προσέλευσή των γονέων. 44

45 Τοποθεσία των Συναντήσεων Είτε πρόκειται για μία ή για περισσότερες συναντήσεις, ή εκδηλώσεις γονέων, η τοποθεσία των συναντήσεων μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα. Οι συναντήσεις που συμβαίνουν εκτός σχολείου μπορεί πολλές φορές να τις αντιληφθούν ως πιο ουδέτερες και συνεργατικές, ειδικά αν υπάρχει ήδη μια φτωχή σχέση ανάμεσα στο προσωπικό και τους γονείς. Επίσης, έχετε στο νου σας ότι όπως συμβαίνει με τα νοσοκομεία, οι γονείς δεν αισθάνονται πάντα άνετα ή τους φοβίζει ο χώρος του σχολείου, ειδικά αν τα δικά τους σχολικά χρόνια ήταν δύσκολα. Να είστε σε Επιφυλακή Οι γονείς παιδιών που αντιμετωπίζουν προβλήματα για τα οποία δεν έχετε επίγνωση, ή που είναι δυσαρεστημένοι με το πως είναι τώρα τα πράγματα, αυτό μπορεί να τους οδηγήσει στο να προσπαθήσουν να κάνουν κάποια προσπάθεια εις βάρους του σχολείου ή των ομιλητών. Γι αυτό το σκοπό, είναι σημαντικό οι σχολικές αρχές (ή ο οποιοσδήποτε εξωτερικός ομιλητής που έχουν προσκαλέσει) να είναι εξοικειωμένοι με τα τωρινά περιστατικά και την ιστορία του σχολείου σε σχέση με την πρόληψη/αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Θέτουμε Όρια Με σκοπό να αποφύγουμε η συνάντηση (ή συναντήσεις) να περιστρέφονται γύρω από την προσωπική εμπειρία κάποιου γονέα/μαθητή κτλ, θέτουμε τα όρια από την αρχή των συναντήσεων για παράδειγμα, ξεκαθαρίζοντας ότι αυτές οι συναντήσεις είναι για να βρούμε τρόπους να προχωρήσουμε προς την βελτίωση της κατάστασης για όλα τα παιδιά μέσα στο σχολείο και ότι αν οι γονείς έχουν κάποια θέματα, θα πρέπει να τα εγείρουν με την προϋπόθεση να γίνονται στο πλαίσιο του τι θα έπρεπε να βελτιωθεί/προστεθεί, σε αντίθεση με την αναφορά συγκεκριμένων περιστατικών. Ευαίσθητα Θέματα Αντίθετα, άλλοι γονείς μπορεί να επιθυμούν να εγείρουν κάποια ευαίσθητα θέματα, παρασυρόμενοι από τη συζήτηση. Τους ανακοινώνουμε ότι θα μπορούσαν να μιλήσουν γι αυτά τα θέματα μετά τη συνάντηση, ή να αφήσουν τα στοιχεία επικοινωνίας τους ώστε να μπορέσουν να υπάρξουν περαιτέρω συναντήσεις/συζητήσεις. 45

46 Γονεϊκή Συμμετοχή μέσα στο Σχολείο Ενθαρρύνουμε τη δημιουργία Οργανισμών Γονέων-Δασκάλων ή Συμβούλια Γονέων, αν δεν υπάρχουν ήδη. Ενθαρρύνουμε γονεϊκούς εθελοντές σε περιπτώσεις όπως εποπτεία στην αυλή του σχολείου, ή δρομολόγια, ή συμμετοχή στην επιτροπή του σχολείου κατά του εκφοβισμού. Παρέχουμε εκπαιδεύσεις στους γονεϊκούς εθελοντές. Έχουμε στο νου μας ότι οι γονείς ενδιαφέρονται κυρίως για την ασφάλεια του παιδιού τους, και όχι για την ίδια την πολιτική, γι αυτό και αποδεχόμαστε τις απόψεις τους με το να τις επικυρώνουμε χωρίς να βάζουμε «εμπόδια» με τις απαντήσεις μας και τις ενσωματώνουμε όσο το δυνατόν πιο πρακτικά γίνεται. Σχολιασμός, σχολιασμός, σχολιασμός. Τους κρατάμε ενημερωμένους για όλες τις εξελίξεις και ζητάμε σε αντάλλαγμα τον σχολιασμό τους. Όσο περισσότερο θα αισθάνονται οι γονείς ότι οι απόψεις τους έχουν ακουστεί και κατανοηθεί, τόσο περισσότερο αφοσιωμένοι θα είναι στη διαδικασία, και τόσο περισσότερο θα εμπιστευτούν το σχολείο και το προσωπικό, έχοντας την αίσθηση ότι είναι με το μέρος τους. 46

47 Οδηγίες για το πως θα μιλήσουμε στους Γονείς Με την αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τον εκφοβισμό και τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, είναι λογικό ότι όλο και περισσότεροι γονείς σε σχέση με παλαιότερα θα δεχτούν να μιλήσουν για θέματα που αφορούν τον εκφοβισμό. Απαιτείται μια ήρεμη και ευαίσθητη προσέγγιση, καθώς οι γονείς μπορεί να συγκινηθούν όταν μιλάνε για τον εκφοβισμό, ειδικά αν αντιληφθούν ότι είμαστε αμυντικοί απέναντί τους. Αυτό ισχύει και σε περιπτώσεις όπου τα παιδιά αυτών των γονέων μπορεί να έχουν εμπλακεί σε περιστατικά εκφοβισμού και μπορεί οι ίδιοι να είναι αμυντικοί ή επιθετικά αμυντικοί. Μιλώντας σε Γονείς των οποίων το παιδί μπορεί να έχει πέσει θύμα εκφοβισμού Επιτρέπουμε στους γονείς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χωρίς να τους διακόπτουμε. Αποδεχόμαστε τα συναισθήματά τους. Ακόμα και αν φαίνονται υπερβολικά σε εμάς, είναι αληθινά για εκείνους. Κάνουμε ερωτήσεις, ζητάμε λεπτομέρειες πχ ποιος, τι, που, πότε και πόσο συχνά. Τους καθησυχάζουμε ότι το εκτιμούμε που έχουν έρθει να μας μιλήσουν. Τονίζουμε ότι ο εκφοβισμός είναι μη αποδεκτός (αναφερόμαστε στην πολιτική του σχολείου για τον εκφοβισμό σε αυτό το σημείο, αν υπάρχει) και ότι σκοπεύουμε να ασχοληθούμε με το θέμα όσο πιο σύντομα και περιεκτικά γίνεται. Τους διαβεβαιώνουμε ότι θα κρατήσουμε επαφή μαζί τους και θα τους ενημερώσουμε για όλες τις ενέργειες που θα κάνουμε. Αν είναι δυνατόν, τους δίνουμε ένα χρονικό πλαίσιο και προσπαθούμε να μείνουμε πιστοί σε αυτό. Το να μην επικοινωνήσουμε ξανά με τους γονείς θα τους θυμώσει και θα τους κάνει να πιστέψουν ότι οι απόψεις τους δεν έχουν ακουστεί και ότι το σχολείο δεν ενδιαφέρεται. 47

48 Μιλώντας σε Γονείς των οποίων το παιδί μπορεί να έχει υπάρξει θύτης εκφοβισμού Αποφεύγουμε να αποκαλούμε τον μαθητή «θύτη εκφοβισμού». Ξεκινάμε με το να περιγράψουμε μια θετική εικόνα για τον μαθητή. Δείχνουμε πραγματικό ενδιαφέρον για τη συμπεριφορά του μαθητή, και επιθυμία να βοηθήσουμε τον μαθητή να φτάσει στο έπακρο των δυνατοτήτων του/της, περιγράφουμε την ανησυχία μας ως κάτι συνηθισμένο στους γονείς. Ρωτάμε να μάθουμε αν υπάρχει κάτι που να έχει στεναχωρήσει τον μαθητή και το οποίο θα μπορούσε να είχε προκαλέσει την συμπεριφορά του/της. Προσπαθούμε να πείσουμε τους γονείς ότι το να είναι επιθετικοί με το παιδί τους που έχει υπάρξει θύτης εκφοβισμού μπορεί να αποδειχτεί μια αναποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισής τους. Προσπαθούμε να τους πείσουμε, αν μπορούμε, ότι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσουν αυτό το θέμα είναι μια θετική/παραγωγική προσέγγιση με αυστηρά όρια. (Αν είναι δυνατό, κάνουμε έρευνα για κάποιες προτάσεις πριν τη συνάντησή μας και τους τις προσφέρουμε) Τους εξηγούμε τι σκοπεύουμε να κάνουμε στη συνέχεια και αν είναι δυνατόν, παίρνουμε την έγκρισή τους. Τους διαβεβαιώνουμε ότι θα παραμείνουμε σε ανοιχτή επικοινωνία για να τους κρατάμε ενήμερους σχετικά με την κατάσταση και προσπαθούμε να τηρήσουμε αυτή την υπόσχεση. 48

49 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι Linsin, M. (2011) How To Talk To Parents About Their Misbehaving Child. Smart Classroom Management. http://www.smartclassroommanagement.com/2011/06/04/how-to-talk-to- parents-about-their-misbehaving-child/ http://www.smartclassroommanagement.com/2011/06/04/how-to-talk-to- parents-about-their-misbehaving-child/ O’Moore, M. (2010). Understanding School Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. O’Moore & Minton (2006) Working with Parents. VISTA – Violence In Schools Training Action http://www.vista-europe.org/downloads/English/B4f.pdfhttp://www.vista-europe.org/downloads/English/B4f.pdf O’Moore & Minton (2004) Dealing with Bullying in Schools : A Training Manual for Teachers Parents & Other Professionals. Paul Chapman Publishing. London. North Eastern Health Board (2001) Cool School Programme – Responding to Bullying First Steps for Teachers. Ireland. Video - Talking to parents about bullying – Department of Education & Training, Queensland. Australia. (2011) https://www.youtube.com/watch?v=Qj_MsOIIanYhttps://www.youtube.com/watch?v=Qj_MsOIIanY 49

50 ΔΙΑΜΑΧΗ, ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ, ΑΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΑΣΗ 50

51 Η ίδια η τάξη και ο τρόπος λειτουργίας της, μπορεί να γίνει γόνιμο έδαφος για συμπεριφορές που είτε μπορούν να αποτελέσουν δείκτες είτε να κλιμακωθούν σε εκφοβισμό. (Ortega et al, 2006) Γιατί είναι σημαντικό να αποσαφηνίσουμε τα προβλήματα συμπεριφοράς μέσα στην τάξη; Τα προβλήματα συμπεριφοράς αποτελούν συχνά την όψη αυτών των θεμάτων, συμπεριλαμβανομένου του εκφοβισμού, και τα οποία είναι ποικιλόμορφα και συνήθως κρυμμένα. Τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί να έχουν ποικίλη προέλευση, και για το λόγο αυτό χρειάζονται διαφορετική αντιμετώπιση. Αν οι δάσκαλοι δεν αντιμετωπίσουν τα προβλήματα συμπεριφοράς των μαθητών τους, μπορεί να νιώσουν απογοητευμένοι με τη διαδικασία της μάθησης, να χάσουν τον ενθουσιασμό τους, να χάσουν την στήριξη και να αισθανθούν καταθλιπτικά και να αγχωθούν. 51 Εκφοβισμός & Συμπεριφορά Θέματα μέσα στην τάξη

52 Τι είδους προβλήματα συμπεριφοράς μπορούμε να συναντήσουμε στην τάξη; Υπάρχουν διάφορες διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στο σχολείο και αναφορικά με την τάξη αυτές θα είναι: Ανάμεσα σε μαθητές Ανάμεσα σε μαθητές και δασκάλους Σε αυτές τις σχέσεις μπορούμε να συναντήσουμε προβλήματα συμπεριφοράς όπως τα ακόλουθα: Διαμάχες Πειθαρχία Απειθαρχία Διάσπαση Σχολικό Εκφοβισμό και Βία 52

53 Τι είναι οι Διαμάχες; Διαμάχη είναι μια αναμέτρηση ανάμεσα στα συμφέροντα και θέσεις τουλάχιστον δύο ανθρώπων. Παρόλα αυτά, μια διαμάχη δεν είναι αναγκαστικά κάτι το αρνητικό και μπορεί να επιλυθεί με είτε ένα θετικό είτε αρνητικό τρόπο. Η θετική ή αρνητική πλευρά συνδέεται με τη χρήση διαλόγου που έχει ως βάση τον σεβασμό και διαπραγμάτευση ή επιθετικότητα (σωματική ή λεκτική) σε μία προσπάθεια να επιλυθεί/διαλυθεί η διαμάχη. Η χρήση της επιθετικότητας προϋποθέτει ότι το άτομο: Δεν γνωρίζει πως να επιλύσει την διαμάχη με ένα θετικό τρόπο Δεν σέβεται τους άλλους Φέρεται εγωιστικά Επιβάλλει την άποψή του στους άλλους ή τους πληγώνει. 53

54 Τι είναι Πειθαρχία; Είναι η διαδικασία που προϋποθέτει την καθιέρωση νορμών και κανόνων για τον έλεγχο και σειρά μέσα στην τάξη. Η Πειθαρχία μπορεί να έχει δύο στόχους: Να ελέγχει τους μαθητές Να εκπαιδεύει τους μαθητές Και οι δύο οι στόχοι έχουν τουλάχιστον ως τελικό σκοπό της καθιέρωση των απαραίτητων συνθηκών μέσα στην τάξη ώστε ο δάσκαλος να μπορεί να διδάξει και οι μαθητές να μπορούν να μάθουν. Τι είναι Απειθαρχία; Είναι η ατομική συμπεριφορά ενός μαθητή ο οποίος καταπατά τους κανόνες συμπεριφοράς. Υπάρχουν δύο κύρια είδη: Ατομική - Κάποιοι παράγοντες περιλαμβάνουν: Έλλειψη κινήτρου Χαμηλή αυτοεκτίμηση Ένα επίπεδο γνωστικής ανάπτυξης το οποίο δεν έχει προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του αυτοελέγχου Έλλειψη σταθερότητας στο σπίτι Κακή ζωή στο σπίτι/περιβάλλον Ομαδική - Κάποιοι παράγοντες περιλαμβάνουν: Τα προβλήματα με την απειθαρχία ωθούν τους δασκάλους να επιβάλλουν πολλούς κανόνες και κυρώσεις, προκαλώντας έτσι τους μαθητές να επαναστατήσουν περαιτέρω σε ένα φαύλο κύκλο. Ανεπαρκείς κανόνες και κυρώσεις Έλλειψη προετοιμασίας του δασκάλου: η ανασφάλεια οδηγεί τον δάσκαλο στο να επιβάλλει περισσότερες νόρμες και κανόνες συμπεριφοράς για να ελέγξει τους μαθητές. 54

55 Τι είναι η διάσπαση; Αποτελεί μια ατομική ή ομαδική συμπεριφορά μαθητών μέσα στην τάξη, η οποία εμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία της τάξης Η διατάραξη καθιστά αδύνατο το να υπάρχει διδασκαλία και μάθηση μέσα στην τάξη Είναι ένα συμπεριφορικό πρόβλημα, αλλά στη συνέχεια γίνεται ακαδημαϊκό πρόβλημα Σημαίνει ότι οι δάσκαλοι θα αυξήσουν τον πειθαρχικό έλεγχο Η κύρια αιτία είναι η έλλειψη κινήτρου στους μαθητές Δεν πρόκειται για επιθετικότητα απέναντι στο δάσκαλο 55

56 Πειθαρχία-Απειθαρχία Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της απειθαρχίας βασίζεται στην βελτίωση της πειθαρχίας, που σημαίνει τη δημιουργία ενός καλού συστήματος από νόρμες και κανόνες μέσα στην τάξη. Οι νόρμες και κανόνες θα πρέπει να είναι σαφείς και ξεκάθαροι. Οι δάσκαλοι πρέπει επίσης να σέβονται τις νόρμες και τους κανόνες. Συνέπεια- Η διδακτική ομάδα που μοιράζεται κάποιες τάξεις θα πρέπει να προσπαθήσει να ακολουθεί τις ίδιες νόρμες και κανόνες. Οι νόρμες θα πρέπει να αναθεωρούνται ώστε να είναι κατάλληλες για τις νέες περιστάσεις. Ο δάσκαλος δεν θα πρέπει να επιβάλλει επιπλέον νόρμες ως απάντηση σε κάποιο πρόβλημα ή απειθαρχία. Όσο το δυνατόν πιο συχνά, οι μαθητές θα πρέπει να συμμετέχουν στην δημιουργία των κανόνων και νορμών. Η συμμετοχή τους δεν σημαίνει ότι αποφασίζουν για όλα. Οι μαθητές μπορούν επίσης να συνεισφέρουν με το να τους προσαρμόζουν και να τους διαπραγματεύονται. Φροντίζουμε οι ίδιοι οι μαθητές να συμφωνούν με τις αντίστοιχες κυρώσεις για τον κάθε κανόνα που έχει καταπατηθεί. Οι μαθητές είναι συνήθως πιο αυστηροί από τους δασκάλους. Μην τροποποιείτε τις κυρώσεις από τον ένα μαθητή στον άλλο. ΟΙ κυρώσεις θα πρέπει να αιτιολογούνται με βάση την απείθαρχη συμπεριφορά και όχι τον μαθητή. 56

57 Πως μπορούν η Διαμάχη, Απειθαρχία και Διάσπαση να αποτελέσουν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του Εκφοβισμού; Μπορούν να προκαλέσουν αύξηση των φτωχών διαπροσωπικών σχέσεων Τα περισσότερα προβλήματα παρουσιάζονται ως επιθετική συμπεριφορά εναντίων των άλλων Οι μαθητές μαθαίνουν να χρησιμοποιούν την επιθετικότητα ως ένα μέσο για να πάρουν αυτό που θέλουν Αυτό οδηγεί σε αλλοίωση του σχολικού περιβάλλοντος Οι μαθητές δεν μαθαίνουν να επιλύουν τα προβλήματα με έναν παραγωγικό και ειρηνικό τρόπο 57

58 Στρατηγικές Επίλυσης Διαμάχη Οι στρατηγικές στοχεύουν στο να καλλιεργήσουν τον σεβασμό, διάλογο και διαπραγμάτευση ως εργαλεία για την επίλυση διαμάχης πχ Καθιέρωση συνεργατικών δυναμικών στην ομάδα ώστε οι μαθητές να εξασκηθούν στον διάλογο και διαπραγμάτευση Προωθώντας συζητήσεις στην τάξη κοινωνικού περιεχομένου και πολιτισμικής σημασίας Καθιερώνοντας ένα γενικό πλαίσιο στο οποίο οι διαμάχες θα επιλύονται με έναν κοινωνικό τρόπο Καθιερώνοντας ένα πρόγραμμα διαμεσολάβησης για επίλυση της διαμάχης. Σε πολλά από αυτά τα προγράμματα διαμεσολάβησης οι μαθητές είναι οι ίδιοι διαμεσολαβητές. 58

59 Διάσπαση Οι παρακάτω στρατηγικές στοχεύουν στον να αντιμετωπίσουν στο πρόβλημα της έλλειψης κινήτρου από τους μαθητές. Διεξάγουμε μια ανάλυση για το ποιος δεν είναι κινητοποιημένος και γιατί Εξετάζουμε αν το είδος διδασκαλίας είναι κινητικοποιητικό, αλλά πάνω από όλα τις μεθοδολογικές πηγές που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι. Μαθαίνουμε τι ενδιαφέρονται οι μαθητές να μάθουν. Είμαστε ευέλικτοι με τη διδακτέα ύλη – Διαπραγματευόμαστε το περιεχόμενο με τους μαθητές έτσι ώστε να νιώσουν ότι και αυτοί συμμετέχουν – Δίνουμε ένα νόημα στη μάθηση που οι μαθητές καλούνται να αποκτήσουν, κυρίως επηρεασμένο από τον κοινωνική πραγματικότητα στην οποία ζούνε. – Εξαλείφουμε τον ανταγωνισμό στη διαδικασία της μάθησης. – Χρησιμοποιούμε πολλές ενισχυτικές τεχνικές. Σε επίπεδο μαθητών πρέπει να δουλέψουμε πάνω στα: – Την αυτοεκτίμησή τους – Την ικανότητα για απογοήτευση – Την απόδοση που δίνουν σε επιτυχία και αποτυχία Δημιουργούμε χώρους, δραστηριότητες και καθήκοντα που θα επιτρέψουν στους μαθητές να εκφράσουν τις ικανότητες και δεξιότητές τους. 59

60 Κατηγορούμε ή δεν κατηγορούμε; Προσέγγιση μηδενικής ανοχής Ευρεία αποδοχή του κάθε δράστη– αυστηρές επιπτώσεις και πρωτόκολλο Προσέγγιση του «δεν κατηγορούμε» Καμία παρέμβαση από τους ενήλικες– οι μαθητές πρέπει να λύσουν το πρόβλημα– δεν κρατάμε γραπτά αρχεία – εξαρτάται από την ωριμότητα και σχολική ηλικία των μαθητών Καθοδήγηση από τους συνομηλίκους Σχολικοί διαμεσολαβητές και για τους θύτες αλλά και για τα θύματα- ή καθοδηγητές των θυμάτων- ενσυναίσθηση-εκπαίδευση και εποπτεία Ανταμοιβές και επιπτώσεις Με βάση τη συμπεριφορά και όχι με βάση τον μαθητή Θυμόμαστε ότι μια διαμάχη αποτελεί πάντα και μια θετική ευκαιρία για αλλαγή και βελτίωση Τα όρια πρέπει να είναι ευέλικτα αλλά ξεκάθαρα 60

61 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοί Ortega,R., del Rey,R., Ortega-Rivera,J. and Monks,C. (2006) Dealing With Indiscipline and Disruption. In VISTA: A Whole School Approach (WSA) http://www.vista-europe.org/downloads/English/B6f.pdf http://www.vista-europe.org/downloads/English/B6f.pdf Oswald, K., Safran, S., & Johanson, G. (2005). Preventing trouble: Making schools safer places using positive behavior supports. Education & Treatment of Children, 28, 265-279. Luiselli, J. K., Putnam, R. F., Handler, M. W., & Feinberg, A. B. (2005). Whole-school positive behaviour support: Effects on student discipline problems and academic performance. Educational Psychology, 25(2–3), 183–198. Smith, P. K. (2002). Violence in schools: The response in Europe. London: RoutledgeFalmer. Smith, P. K., Rigby, K., & Pepler, D. (Eds.). (2004). Bullying in schools: How effective can interventions be? Cambridge: Cambridge University Press. Tattum, D. P. (1989). Disruptive pupil management. London: David Fulton Publishers. 61

62 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ 62

63 Μια ολοκληρωμένη Πολιτική κατά του Εκφοβισμού θα πρέπει να περιλαμβάνει μια λίστα με τις διάφορες στρατηγικές που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένων: Στρατηγικές Αντιμετώπισης Στρατηγικές Πρόληψης Οι Στρατηγικές Αντιμετώπισης Περιλαμβάνουν (χωρίς να περιορίζονται στο να) Υπογραμμίζεται ότι τα περιστατικά υποτιθέμενων συμπεριφορών εκφοβισμού πρέπει να αναφέρονται, να διερευνώνται και να καταγράφονται- το να παρέχεται μια αποτελεσματική συλλογή από τρόπους για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού δίνει στους μαθητές την σιγουριά ότι ο εκφοβισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί. Συντονισμός των αντιθετικών στρατηγικών– η ανοιχτή καθιέρωση ενός συντονιστή ή μιας επιτροπής κατά του εκφοβισμού θα βοηθήσει στο να εξασφαλίσει ότι οι στρατηγικές εφαρμόζονται σωστά και στην περαιτέρω εξασφάλιση εμπιστοσύνης στη διαδικασία. Ομιλίες στις τάξεις και σε όλο το μαθητικό σώμα– οι δάσκαλοι και το σχολείο μπορούν να προσκαλούν ομιλητές για την αντιμετώπιση του θέματος του εκφοβισμού κατόπιν της ανακάλυψης των θεμάτων εκφοβισμού. Μπορεί να είναι και αντιπαραγωγικό αν εντοπιστούν εκεί άτομα που συμμετέχουν στον εκφοβισμό. 63

64 Άμεση Παρέμβαση του Δασκάλου/Μιλώντας με τους Μαθητές– Η πιο ξεκάθαρη και άμεση μέθοδος αντιμετώπισης του εκφοβισμού είναι όταν ο δάσκαλος παρεμβαίνει σε ένα περιστατικό εκφοβισμού εφόσον έχει υπάρξει μάρτυράς του ή του το έχουν αναφέρει. Συμμετοχή των Γονέων– Η συμμετοχή των γονέων των μαθητών είτε από την πλευρά του θύτη είτε του θύματος μπορεί να αποτελέσει μια από τις πιο αποτελεσματικές πηγές/στρατηγικές για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Η προσέγγιση του «Δεν κατηγορώ»– Μια μη τιμωρητική προσέγγιση για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού όπου οι θύτες και οι περαστικοί ωθούνται στο να νιώσουν όπως νιώθει το παιδί που έχει πέσει θύμα. Συγκεκριμενοποιούμε τις κυρώσεις γι αυτούς που έχουν εμπλακεί σε συμπεριφορές εκφοβισμού-αυτές μπορούν να περιλάβουν τις πιο τιμωρητικές επιπτώσεις για τον εκφοβισμό, κάνοντάς το ξεκάθαρο ότι θα επιβληθούν αν ο εκφοβισμός δεν σταματήσει και να επιβληθούν άμεσα έτσι ώστε προσφέρουν εμπιστοσύνη στα θύματα και να αποτρέψουν τους θύτες. 64

65 Οι στρατηγικές Πρόληψης περιλαμβάνουν: Σχολικές Δραστηριότητες- Οι δραστηριότητες μέσα στην τάξη μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να αγγίξουν θέματα που σχετίζονται με τον εκφοβισμό, προοδευτικά και με τρόπους που είναι κατάλληλοι για την ηλικία, το φύλο και τον πολιτισμό των μαθητών. Αφαίρεση/Περιορισμένη χρήση Τηλεφώνων/Ηλεκτρονικής Τεχνολογίας– Με σκοπό να περιοριστεί κυρίως ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μέσα στην τάξη Επίδειξη της Ευαισθητοποίησης στον Πίνακα Ανακοινώσεων – σχεδιάζεται και δημιουργείται από τους ίδιους τους μαθητές και μπορεί να τοποθετηθεί οπουδήποτε στο σχολείο Κύκλος συζήτησης / Κοινωνικομετρικές Αξιολογήσεις – Μια διάσημη και χρήσιμη για την αποκατάσταση στρατηγική για την συζήτηση θεμάτων που αφορούν τον εκφοβισμό σε ένα ομαδικό κλίμα Πολιτική για το Προαύλιο - Μια πολιτική για το Προαύλιο περιλαμβάνει μια στρατηγική για αποδεκτή συμπεριφορά στην διάρκεια των διαλειμμάτων και του παιχνιδιού Εποπτεία από το Προσωπικό Επίβλεψη από Γονείς/Εθελοντές Ανακατασκευή της Αυλής του Σχολείου 65

66 Καθοδηγητές Συνομηλίκων– Πλήρως εκπαιδευμένοι σχολικοί διαμεσολαβητές μπορούν να παραταχθούν μέσα στο Σχολείο ως μέρος του χρονοδιαγράμματος των διαμεσολαβητών. Τα «Φιλαράκια»/Καθοδηγητές Συνομηλίκων– Οι καθοδηγητές συνομηλίκων και τα «φιλαράκια» μπορούν επίσης να παραταχθούν στον σχολείο για να είναι διαθέσιμοι/να παρέχουν στήριξη στους μαθητές. Ηλεκτρονική Καθοδήγηση Διαμεσολάβηση ομηλίκων - Τα προγράμματα διαμεσολάβησης εκπαιδεύουν τα παιδιά ως παρατηρητές στο να έχουν ένα προληπτικό ρόλο Κουτιά για Ανώνυμες Αναφορές– Μερικά σχολεία τοποθετούν κουτιά στους διαδρόμους για να μπορούν οι μαθητές να αναφέρουν περιστατικά εκφοβισμού και ηλεκτρονικού εκφοβισμού που αφορούν είτε τους ίδιους είτε άλλους. Επιτήρηση Αιθουσών/Επιμελητές Τάξεων CCTV (Κλειστό Κύκλωμα Τηλεόρασης) 66

67 Συγκεκριμένες Στρατηγικές Ανά Περιοχή 67 ΣχολείοΑπό & Προς το Σχολείο ΣπίτιΆλλα Δημόσια Μέρη Αφαίρεσηl/Περιορισμός χρήσης τηλεφώνων/Ηλ.Τεχνολογίας Επιτήρηση από Γονείς/Εθελοντές Εκπαίδευση από τους ΓονείςΤοπικές περιοχές για ψώνια Συζήτηση με τους ΜαθητέςΠαρέμβαση από τους Παρατηρητές Σύνδεσμοι/Ομάδες ΓονέωνΔιαμεσολαβητές Συνομηλίκων Κοινωνικομετρική Αξιολόγηση Ηλεκτρονική Καθοδήγηση Νομικές Αρχές Εποπτεία από το ΠροσωπικόΣυνεργασία με τους οδηγούς λεωφορείων Υλικό για Καλλιέργεια της Ευαισθητοποίησης Τοπικές Αρχές Ανακατασκευή της Σχολικής Αυλής Εκπαίδευση σε θέματα κοινωνικά, προσωπικά και υγείας Κουτιά για Ανώνυμες Αναφορές Ηλεκτρονική Καθοδήγηση Υλικό για Καλλιέργεια της Ευαισθητοποίησης Μερικές από τις στρατηγικές που έχουν αναφερθεί(και προληπτικές αλλά και αντιμετώπισης στη φύση τους) μπορούν να έχουν ευρεία εφαρμογή καθώς άλλες μπορούν να ταιριάζουν καλύτερα σε διαφορετικές περιοχές του σχολείου όπου παρατηρείται εκφοβισμός. Αυτό (και οι ίδιες οι στρατηγικές) περιγράφονται πιο λεπτομερώς εδώ (INSERT LINK TO O2-A2!!!)

68 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι O’Moore, M. (2010). Understanding School Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. O’Moore & Minton (2006) Working with Parents. VISTA – Violence In Schools Training Action http://www.vista-europe.org/downloads/English/B4f.pdfhttp://www.vista-europe.org/downloads/English/B4f.pdf O’Moore & Minton (2004) Dealing with Bullying in Schools : A Training Manual for Teachers Parents & Other Professionals. Paul Chapman Publishing. London. Smith, P. K. (2002). Violence in schools: The response in Europe. London: RoutledgeFalmer. Smith, P. K., Rigby, K., & Pepler, D. (Eds.). (2004). Bullying in schools: How effective can interventions be? Cambridge: Cambridge University Press. Η Προσέγγιση του «Δεν κατηγορώ» για τον Εκφοβισμό- http://www.cyberbullying.ca/pdf/Peer_Support_Approach_to_Bullying.pdf http://www.cyberbullying.ca/pdf/Peer_Support_Approach_to_Bullying.pdf & http://www.ncab.org.au/Assets/Files/Horton- James,%20L.%20The%20no%20blame%20approach%20to%20bullying%20preven tion.pdf 68

69 Καθοδήγηση από τους Συνομηλίκους Cohen, R. Quick Guide to Implementing a Peer Mediation Programme, School Mediation Associates http://www.schoolmediation.com/pdf/Quick-Guide-to- Implementing-a-Peer-Mediation-Program.pdfhttp://www.schoolmediation.com/pdf/Quick-Guide-to- Implementing-a-Peer-Mediation-Program.pdf Study Guides & Strategies – Peer Mediation http://www.studygs.net/peermed.htm http://www.studygs.net/peermed.htm Video – Introduction to Peer Mediation https://www.youtube.com/watch?v=BI5gVrr4lv8 https://www.youtube.com/watch?v=BI5gVrr4lv8 Video – Peacemakers (Primary School Peer Mediation) https://www.youtube.com/watch?v=L8fn5FvlPpg https://www.youtube.com/watch?v=L8fn5FvlPpg Εποπτεία από τους Συνομηλίκους What is Peer Mentoring (1999) Youth In Action Bulletin. https://www.ncjrs.gov/html/youthbulletin/9907-4/mentor-1.html https://www.ncjrs.gov/html/youthbulletin/9907-4/mentor-1.html Big Brothers, Big Sisters (2012) Foroige, NUI Galway & UNESCO https://www.foroige.ie/sites/default/files/bbbs_evaluation_report.pdf https://www.foroige.ie/sites/default/files/bbbs_evaluation_report.pdf 69

70 Παρεμβάσεις για τον Ηλεκτρονικό Εκφοβισμό O’Moore, M. (2014) Understanding Cyberbullying. Veritas. Dublin Thompson, F., Robinson,S. & Smith, P.K. (2012) Cyberbullying in the UK: an evaluation of some intervention procedures. http://www.bullyingandcyber.net/media/cms_page_media/55/Thompson- Robinson-Smith.pdf http://www.bullyingandcyber.net/media/cms_page_media/55/Thompson- Robinson-Smith.pdf Χρόνος για την Ομάδα Collins, B. (2011) Empowering Children through circle time: An Illumination of Practice. http://eprints.maynoothuniversity.ie/3728/1/BernieCollinsthesis2011.pdf http://eprints.maynoothuniversity.ie/3728/1/BernieCollinsthesis2011.pdf Video – The Bullying Circle - Plugged In Breaking the Bully Culture https://www.youtube.com/watch?v=GDRzhZIZo-M https://www.youtube.com/watch?v=GDRzhZIZo-M 70

71 ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ 71

72 Η ιδέα της αναφοράς ενός περιστατικού Τα συστήματα αναφοράς θα πρέπει να μην στιγματίζουν αλλά να προστατεύουν τους ευάλωτους μαθητές. Ένα καλά διατηρημένο κεντρικό σύστημα αναφοράς είναι απαραίτητο και αν χρησιμοποιηθεί σωστά μπορεί να παρακολουθήσει μια συμπεριφορά, να στοχεύσει σε μαθητές από τους οποίους μπορεί να λάβει επιπλέον υποστήριξη και να υπογραμμίσει τα θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Σχολεία με αποτελεσματικά συστήματα αναφοράς και καταγραφής συχνά έχουν τη δυνατότητα να εντοπίζουν τους πιο ευάλωτους μαθητές κατά την εγγραφή τους με το να αντλούν τις πληροφορίες τους από σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στα οποία φοιτούσαν (Thompson & Smith, 2011). Ένα σημαντικό στοιχείο στην αντιμετώπιση του εκφοβισμού στα σχολεία και που χρησιμοποιείται από πολλούς είναι το ερωτηματολόγιο αυτο-αναφοράς από τους ίδιους τους μαθητές και που έχει σχεδιαστεί για να αξιολογεί, ανάμεσα σε άλλα, και το επίπεδο του εκφοβισμού, τη φύση του και τις πιο επικρατούσες περιοχές όπου συναντάται πχ το ερωτηματολόγιο Olweus Bullying (Olweus, 2007). Επίσης, μπορούν να υπάρξουν υποψηφιότητες συνομηλίκων σε μια πιο ποιοτική μέθοδο για ερευνητικούς σκοπούς, όπου οι μαθητές ερωτώνται να προτείνουν υποψηφιότητες συμμαθητών τους για τη συμμετοχή τους σε ρόλους όπως αυτών του θύτη ή του θύματος. 72

73 Φύλλα Έκθεσης Περιστατικών Τόσο για τα σχολικά αρχεία/βάση δεδομένων όσο και για νομικούς σκοπούς, προτείνεται το σχολείο να δημιουργήσει (και να εκδώσει) τα δικά του φύλλα έκθεσης περιστατικών, που θα σχεδιαστούν σε συνεργασία με τη σχολική κοινότητα. Τα έντυπα αυτά θα επιτρέψουν την εύκολη καταγραφή των: Πληροφοριών από τις συνεντεύξεις με τα θύματα και τους θύτες Πληροφοριών από δηλώσεις μαρτύρων Της φύσεως των συμφωνιών που φτιάχνονται ανάμεσα σε αυτούς που έχουν εμπλακεί σε ένα περιστατικό, συμπεριλαμβανομένων και των γονέων Της κάθε ενέργειας που θα παρθεί από το σχολείο, για παράδειγμα την προσέγγιση του «δεν κατηγορώ», διαμεσολάβηση, κυρώσεις, παραπομπή σε συμβουλευτικές υπηρεσίες ή ψυχολογική βοήθεια. Χρησιμοποιούμε έντυπα σε γραπτή ή ηλεκτρονική μορφή Σημαντικά στοιχεία: Ημερομηνία & Ώρα Τοποθεσία Όνομα (;) Τι έγινε (είδος εκφοβισμού) Σχόλια του μαθητή Σχόλια του γονέα Δράση που συμφωνήθηκε να παρθεί Ημερομηνία της επόμενης συνάντησης Υπογραφές από Δασκάλους, Μαθητές, και Γονείς των Μαθητών 73

74 Επιπλέον Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικοί Σύνδεσμοι Olweus, D., & Limber, S. P. (2007). Olweus Bullying Prevention Program: Teacher guide. Center City, MN: Hazelden Thompson, F., & Smith, P. (2011). Anti-bullying strategies in schools – What is done and what works. Unit for School and Family Studies, Goldsmiths, University of London O’Moore, M. (2010). Understanding School Bullying: A Guide for Parents and Teachers, Dublin. Veritas. 74