ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ & ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΕΘΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ: προσδιορίζει μια μειονοτική ομάδα που χαρακτηρίζεται από παράγοντες που σχετίζονται με την εθνικότητα.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ & ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΕΘΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ: προσδιορίζει μια μειονοτική ομάδα που χαρακτηρίζεται από παράγοντες που σχετίζονται με την εθνικότητα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΘΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ & ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΕΘΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ: προσδιορίζει μια μειονοτική ομάδα που χαρακτηρίζεται από παράγοντες που σχετίζονται με την εθνικότητα. Ο όρος «εθνικότητα» έχει γίνει αντικείμενο μελετών και διαφωνιών. Οι κατά καιρούς ορισμοί που έχουν δοθεί χρησιμοποιούν τις ακόλουθες μεταβλητές: Κοινή θρησκεία Ίδια κουλτούρα Πολιτισμικές ιδιότητες Κοινή εθνική ή γεωγραφική καταγωγή Κοινή γλώσσα Κοινά φυσιολογικά χαρακτηριστικά

2 ΕΥΡΥΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Η εθνικότητα υποδηλώνει το αίσθημα ότι κάποιος ανήκει σε μια συγκεκριμένη ομάδα και μοιράζεται τις συνθήκες ύπαρξής της. Σημαντική διάσταση της εθνικότητας είναι το υποκειμενικό αίσθημα του «εμείς» το οποίο κινητοποιείται για ατομική και ομαδική ταυτότητα. Αυτό επίσης δημιουργεί την έννοια της κοινότητας, άσχετα από το αν η εθνική ομάδα είναι μειονότητα ή πλειονότητα. Αυτή η κοινότητα φθάνει στο σημείο να διαχωρίζεται από το «αυτοί» που είναι οι απέξω απ’ την κοινότητα και να αναπαράγει το αίσθημα του εσωτερικού «ανήκειν» (εμείς), ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Δηλαδή εθνικοποιείται ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ: είναι το ενεργό πρόσωπο της εθνικής συνείδησης και πάντα ενέχει μια πολιτική διάσταση (Anthias & Yval-Davis)

3 Η αίσθηση του «εμείς» δεν αφορά απλά σε μια πολιτισμική ομαδοποίηση, εθνικότητα και κουλτούρα δεν είναι απαραίτητα συνώνυμα. Η υπερ-εθνική ταυτότητα «λευκός Ευρωπαίος» περιλαμβάνει διασπορά γλωσσών – πολιτισμών – παραδόσεων. Παρ’ όλα αυτά στη βιβλιογραφία της κοινωνικής εργασίας αρκετή προσοχή δίνεται σε ορισμούς των εθνικών ομαδοποιήσεων ως πολιτισμικές οντότητες. Η έννοια ενός κοινού πολιτισμού ή κοινών πολιτισμικών ιδιοτήτων, αντιμετωπίζονται συχνά ως παράγοντες διαχωρισμού στον καθορισμό των εθνικών ομάδων. Υπ’ αυτήν την έννοια ως πολιτισμός ορίζεται το σύστημα: ιδεών, κανόνων, αξιών, «τρόπων να υπάρχει κάποιος». Όλα αυτά είναι κοινά ανάμεσα στα μέλη μιας συγκεκριμένης ομάδας.

4 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Η μετανάστευση παράγει πολιτισμικές συναντήσεις που είναι ήπιες ή συγκρουσιακές. Μέλη διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων έχουν την ευκαιρία να συγκρίνουν πολιτισμούς και ως συνέπεια να υποστηρίξουν ή να αντιταχθούν στον εθνοκεντρισμό (=πίστη στην υπεροχή κάποιου πολιτισμού έναντι άλλων). Οι πολιτισμοί δεδομένων των συνεχών διαδράσεων και αλλαγών εκλαμβάνονται ως δυναμικές και ρευστές οντότητες. Αυτό ισχύει για κουλτούρες πλειονότητας αλλά και μειονότητας. Αυτό που συχνά παραβλέπεται είναι το γεγονός ότι οι πολιτισμικές παραδόσεις στις ομάδες μεταναστών έχουν τα δικά τους στοιχεία μοντερνισμού με αποτέλεσμα συχνά, αυτές οι πολιτισμικές ομάδες να διχάζονται εσωτερικά.

5 ΕΘΝΙΚΗ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Εθνικές κινητοποιήσεις μπορούν να συμβούν ξεπερνώντας τα εθνικά σύνορα (Π.χ ROM: βασίζεται σε μείξη εθνικών χαρακτηριστικών από όλο τον κόσμο) Rex (1996). Τρείς τύποι εθνικής κινητοποίησης 1.Η συντήρηση σημείων αναφοράς και σύνδεσης με την πατρίδα (υπαρκτή ή φανταστική) 2.Η συλλογική μάχη για αναγνώριση των στάσεων υπεροχής στη χώρα εγκατάστασης 3.Η πιθανότητα μετανάστευσης προς νέες χώρες εγκατάστασης δεδομένης της ύπαρξης εθνικών ορίων Η κινητοποίηση εθνικότητας αφορά στο ατομικό αλλά και στο συλλογικό επίπεδο και συνδέεται με τον τρόπο που η κοινωνία εγκατάστασης αντιδρά στην παρουσία μειονοτήτων

6 Η κοινωνία υποδοχής μπορεί: 1.Να θέλει να τους κρατήσει απ’ έξω ή να τους επιτεθεί 2.Να τους δεχθεί ως προσωρινούς κατοίκους χωρίς πολιτικά δικαιώματα 3.Να τους δεχθεί αλλά να απαιτήσει να αποποιηθούν /εγκαταλείψουν τη δική τους κουλτούρα 4.Να θέλει να τους εντάξει σε μια κοινωνία η οποία αυτοπροσδιορίζεται ως πολυπολιτισμική

7 ΦΥΛΗ Ο όρος φυλή, δεν έχει γενικευμένη εφαρμογή στη βιβλιογραφία της κοινωνικής εργασίας. Ενώ στη Βρετανία οι όροι «φυλή», «ρατσισμός» και «αντιρατσισμός», χαρακτηρίζουν συζητήσεις που αφορούν στις εθνικές μειονότητες, κείμενα από πολλές άλλες Ευρωπαϊκές χώρες τηρούν σαφέστατα μια κριτική προσέγγιση στη χρήση αυτών των όρων. Άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Σκανδιναβικές χώρες, όρος «φυλή» ο οποίος θεωρείται αρνητικά φορτισμένος, εκλείπει από της δημόσιες συζητήσεις (συμπεριλαμβανομένων και των επιστημονικών). Συνήθως, στην Ευρώπη αυτή η ορολογία συσχετίζεται με πολιτική προπαγάνδα νεοφασιστικών ομάδων που ενστερνίζονται ιδέες βιολογικής υπεροχής και ιεράρχησης των φυλών.

8 Στη Γαλλία και την Ισπανία δεν υπάρχει συνείδηση «χρώματος». Οι Γάλλοι ανησυχούν για τον πολιτισμό των μεταναστών (φοβούνται ότι θα υπονομεύσει τη δική τους κουλτούρα και τις πολιτικές ιδέες) Στη Γερμανία η απειλή αφορά στην ομοιογένεια του Γερμανικού φύλου από τους «ξένους», ο όρος ρατσισμός αποφεύγεται και χρησιμοποιείται ο όρος «εχθρότητα απέναντι στους ξένους» Βέλγιο, Ελβετία και Ολλανδία: η μακρά εμπειρία θρησκευτικής και γλωσσικής ποικιλομορφίας δημιουργεί ένα διαφορετικό πλαίσιο το οποίο παρέχει δυνατότητες νέων μορφών πολυπολιτισμικότητας.

9 Στην Ευρώπη στις σχετικές συζητήσεις επικρατούν όροι όπως «κουλτούρα» αντί «διαφορετικό χρώμα δέρματος», επίσης ο όρος «διάκριση» φαίνεται να μην σχετίζεται περισσότερο με την έννοια της βιολογικής κατωτερότητας αλλά με την πολιτισμική εθνοκεντρικότητα και πιο συγκεκριμένα με το να μην ανήκεις στην πολιτισμικά κυρίαρχη ομάδα

10 ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑΣ Το μεγαλύτερο μέρος των αναφορών που γίνονται για μειονοτικές ομάδες και μετανάστες βασίζονται στη «διαφορετικότητά» τους είτε υπάρχει πραγματικά είτε έτσι την αντιλαμβάνεται η κυρίαρχη εθνική ομάδα. Εδώ και αρκετά χρόνια έχει καταδειχθεί ότι η ανεπιθύμητη διαφορετικότητα (όπως την αντιλαμβάνονται μέλη της κυρίαρχης ομάδας) μπορεί να οδηγήσει σε προσπάθειες αφομοίωσής τους, εξόντωσης ή αποκλεισμού τους.

11 Η έννοια της «διαφοράς»: Μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά στην κοινωνική εργασία και στη διαμόρφωση κοινωνικής πολιτικής Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προάγει την ευαισθησία στην κάλυψη ανθρώπινων αναγκών αλλά και να Βελτιώσει την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο προσδιορίζονται και διατυπώνονται οι ανάγκες συγκεκριμένων ομάδων.

12 ΑΝΟΧΗ-ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ-ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Η ιδανική κατάσταση της πολυπολιτισμικότητας περιλαμβάνει έννοιες που σχετίζονται με την ανοχή μεταξύ ατόμων και κοινωνικών ομάδων. Έθνη όπως η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία και η Ουαλία αισθάνονται περήφανοι για τις φιλελεύθερες ιδέες τους στη πολιτισμική διαφορετικότητα. Παρ’ όλα αυτά όμως αυτές οι φιλελεύθερες αρχές πολύ συχνά κρύβουν ανισότητες και περιστατικά μη ανοχής που οδηγούν σε ένα τύπο «τύφλωσης στις διαφορές» που οδηγεί στην άρνηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.

13 Σ’ αυτό πλαίσιο, η έννοια της «ανοχής» έχει γίνει αντικείμενο σφοδρής κριτικής. Η έννοια της «ανοχής» εξ’ ορισμού υποδηλώνει ότι υπάρχει κάτι απαράδεκτο / ανάρμοστο το οποίο ανέχεται κάποιος και επίσης ενέχει πατερναλιστικές αντιλήψεις με τις οποίες συσχετίζεται η πολυπολιτισμικότητα. Η ανοχή δεν υποκαθιστά τα δικαιώματα εφόσον βασίζεται στη γενναιοδωρία η οποία εύκολα μπορεί να αναιρεθεί. Ποια είναι τα όρια της ανοχής;

14 ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ:(Brown 1995) Ουσιαστικά πρόκειται για έναν κοινωνικό και ψυχολογικό προσανατολισμό που ως επί το πλείστον έχει αρνητικό χαρακτήρα:δυσπιστία, φόβος, καχυποψία, μειωτική και επιθετική αντιμετώπιση μιας ομάδας ατόμων από άλλη. Η προκατάληψη δεν είναι απλά ένα νοητικό κατασκεύασμα αλλά βρίσκει την έκφρασή του σε συμπεριφορές διάκρισης (=να συμπεριφέρομαι / αντιμετωπίζω κάποιον διαφορετικά) Παρά το γεγονός ότι συμπεριφορές διάκρισης μπορεί να εμφανίζονται ως μεμονωμένα φαινόμενα, αυτό που πιο συχνά συμβαίνει είναι ότι διαμορφώνονται πρότυπα συμπεριφοράς απέναντι σε ανίσχυρους ανθρώπους. Σε συγκεκριμένες κοινωνίες υπάρχουν ποσοτικά στοιχεία που αφορούν στις συμπεριφορές διάκρισης, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποιοι άνθρωποι υφίστανται συστηματικά διακρίσεις

15 Οι διακρίσεις είναι ένα μόνο από τα αίτια που πιθανόν παράγουν ανισότητα και μειονεκτική θέση Η υιοθέτηση συμπεριφορών που ενισχύουν τις διακρίσεις και την ανισότητα έχουν οδηγήσει σε στρατηγικές θετικής δράσης και θετικής διάκρισης. Η θετική διάκριση λειτουργεί με τρόπο ώστε να παρέχει σε ένα άτομο ή μια ομάδα προνομιακή μεταχείριση ώστε να τους τοποθετήσει σε μια πιο ισότιμη βάση σε σχέση με την πλειοψηφία. Αυτό σε πολλές χώρες θεωρείται παράνομο και αναπτύσσονται προσπάθειες προς την κατεύθυνση της κατάργησής του.

16 Ο όρος «διάκριση» έχει ηθική αλλά και νομική υπόσταση Παρά το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπάρχει στις καρδιές των ανθρώπων και σε διεθνείς συμβάσεις, υπάρχει η ανάγκη σε τοπικό επίπεδο για τη δημιουργία υποστηρικτικής νομοθεσίας προκειμένου να εφαρμοστούν οι διεθνείς συμβάσεις.

17 Κοινωνική εργασία & θρησκευτικές μειονότητες Pieterse (1991) γενικός ορισμός για τον «Ευρωπαϊκό πολιτισμό»: Τι προσδιορίζει και χαρακτηρίζει τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό;;; Η Ευρώπη σχηματίζεται από….. Κοινότητα εθνών που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζεται από τον πολιτισμό που κληρονομήθηκε και του οποίου οι πιο σημαντικές πηγές είναι: η Ιουδαϊκή-Χριστιανική θρησκεία, Οι Ελληνικές-ελληνιστικές ιδέες στους τομείς διακυβέρνησης, στη φιλοσοφία, τις τέχνες και την επιστήμη και Τις Ρωμαϊκές αντιλήψεις όσον αφορά το δίκαιο

18 Ο ίδιος ο Pieterse αμφισβητεί αυτή την εικόνα, απεικονίζει “εκλεκτούς” πολιτισμούς ενώ αρνείται το ρόλο περιφερειακών και δημοφιλών πολιτισμών. Ορίζει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό σε σχέση με το παρελθόν και αγνοεί τη σύγχρονη πολυπολιτισμική ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Αυτό που αναφέρεται ως ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι απλά μυθοπλασία της αυτοκρατορικής ελίτ του 19 ου αιώνα. Ο Weber (1991) αναφέρεται στην πραγματικότητα πολιτισμικής και θρησκευτικής επιρροής μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Διαφορετικές χώρες της Ευρώπης αναζήτησαν εργατικό δυναμικό με βάση την ιστορία τους και τις οικονομικές τους σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο.

19 Η δίωξη θρησκευτικών ομάδων έχει μακρά ιστορία στην Ευρώπη. Το 1905 στην Βρετανία, η νομοθετική πράξη για τους αλλοδαπούς σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να περιορίσει την είσοδο εβραίων στη χώρα. Χώρες όπως η Ισπανία, η Πολωνία, η Γαλλία κ.α, παρείχαν άσυλο σε εβραίους και αργότερα τους επιτέθηκαν και τους απέλασαν. Άνθρωποι έχουν διωχθεί και θανατωθεί για την αφοσίωσή τους σε συγκεκριμένη θρησκεία. Η θρησκεία έχει έναν αντιφατικό χαρακτήρα ως προς το ρόλο που παίζει. Χρησιμοποιείται τόσο για να καταπιέσει όσο και για να υποστηρίξει κινήματα απελευθέρωσης.

20 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΣΟΚ Πρόκειται για προσωπική εμπειρία, δεν είναι ίδια για διαφορετικά άτομα αλλά ούτε και για το ίδιο άτομο σε διαφορετικές καταστάσεις. Πρόκειται για τη διαδικασία της αρχικής προσαρμογής σε ένα άγνωστο πολιτισμικό περιβάλλον. Είναι μια (λιγότερο ή περισσότερο) αιφνίδια κατάδυση του ατόμου σε μια απροσδιόριστη κατάσταση αβεβαιότητας ως προς το τι περιμένουν οι άλλοι από αυτόν/ήν ή και τι να περιμένει το άτομο από τους άλλους.

21 Μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία ένα άτομο υποχρεώνεται να προσαρμοστεί σε ένα άγνωστο κοινωνικό σύστημα όπου προηγούμενες γνώσεις δεν είναι πλέον χρήσιμες. Δεν είναι απαραίτητο να πρόκειται για νέα χώρα, μπορεί να είναι νέο σχολείο, νέα γειτονιά, πόλη, κλπ. Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε δείκτες που υποδηλώνουν ότι κάποιος βιώνει πολιτισμικό σόκ.

22 1.Άγνοια προτύπων συμπεριφοράς των άλλων ή τα πρότυπα συμπεριφοράς των άλλων είναι γνωστά αλλά πια έχουν διαφορετικό νόημα 2.Αξίες τις οποίες το άτομο θεωρεί σημαντικές και επιθυμητές δεν γίνονται σεβαστές από την κοινωνία υποδοχής 3.Το άτομο αισθάνεται αποπροσανατολισμένο, ανήσυχο, γίνεται επιθετικό και έχει στοιχεία κατάθλιψης 4.Κοινωνικές δεξιότητες που παλιότερα απέδιδαν τώρα πια δεν είναι αποτελεσματικές 5.Υπάρχει η αίσθηση ότι αυτά τα πολύ δυσάρεστα συναισθήματα δεν θα σταματήσουν.

23 ΣΤΑΔΙΑ ΠΟΛΥΤΙΣΜΙΚΟΥ ΣΟΚ Συχνά το πολιτισμικό σοκ περιγράφεται ως μια σειρά σταδίων από τα οποία περνά το άτομο. Το μοντέλο των σταδίων δεν περιγράφει με ακρίβεια κάθε περίπτωση πολιτισμικού σοκ. Έχουν προταθεί διάφορες εκδοχές του. Στην τρέχουσα παρουσίαση τα στάδια είναι τα ακόλουθα: 1.Μήνας του μέλιτος (Honeymoon): Η περίοδος κατά την οποία ο νεοαφιχθής βιώνει την περιέργεια και τον ενθουσιασμό του τουρίστα ενώ η βασική ταυτότητα του ατόμου συνεχίζει να έχει τις ρίζες της ακόμη στην πατρίδα. 2.Έλλειψη αίσθησης προσανατολισμού (Disorientation): Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει αποσύνθεση/αποδόμηση σχεδόν όλων όσα μέχρι πρότινος ήταν γνωστά/οικεία. Το άτομο κατακλύζεται από τις απαιτήσεις του νέου πολιτισμικού περιβάλλοντος. Το άτομο αισθάνεται αποπροσανατολισμένο, μέμφεται/ενοχοποιεί τον εαυτό του και αισθάνεται προσωπική ανεπάρκεια.

24 3.Οξυθυμία και εχθρότητα (irritability and hostility): Το άτομο βιώνει θυμό και επανατοποθετείται απέναντι στη νέα κουλτούρα γιατί έχει προκαλέσει δυσκολίες και έχει δημιουργήσει την αίσθηση της ανεπάρκειας. 4.Προσαρμογή και ενσωμάτωση (adjustment and integration): Το στάδιο αυτό εμπεριέχει ενσωμάτωση νέων προτύπων και αυξανόμενη λειτουργικότητα στο νέο πολιτισμικό περιβάλλον. Όλο και περισσότερο το άτομο μπορεί να βλέπει καλά και κακά στοιχεία και στους δύο πολιτισμούς. 5.Διπολιτισμικότητα (biculturality): Στο στάδιο αυτό το άτομο αποκτά άνεση και ευχέρεια τόσο στην προηγούμενη όσο και στη νέα κουλτούρα. Είναι αμφιλεγόμενο το κατά πόσον το άτομο μπορεί να επιτύχει αυτό το στόχο.

25 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΥΣ Τόσο στην κοινωνική εργασία όσο και σε συναφείς επιστημονικούς κλάδους έχει υιοθετηθεί ο όρος “localization” (εντοπισμός). Ο όρος χρησιμοποιείται για να αποδώσει τον τρόπο με τον οποίο οι γνώσεις προσαρμόζονται στις τοπικές πολιτισμικές συνθήκες, στην κοινότητα και στις ιδιαίτερες αξίες της συγκεκριμένης ομάδας. Προκειμένου να είναι αποτελεσματικός ο εντοπισμός, απαιτείται τροποποίηση των γνώσεων κοινωνικής εργασίας, συμπεριλαμβανομένων και των αρχών κοινοτικής εμπλοκής. Ο εντοπισμός των γνώσεων και της θεωρίας της ΚΕ εναρμονίζεται το επάγγελμα με τις ανάγκες συγκεκριμένων πολιτισμικών ομάδων

26 Το Ισλάμ είναι η δεύτερη πολυπληθέστερη θρησκεία στον κόσμο στην οποία έχει δοθεί πάρα πολύ προσοχή μετά τα γεγονότα της 11 ης Σεπτεμβρίου του 2001. Παρ’ όλα αυτά στη βιβλιογραφία αλλά και τα εκπαιδευτικά Ιδρύματα που κυριαρχούν στο χώρο δεν έχει δοθεί η αντίστοιχη προσοχή. Η Ισλαμική θρησκεία και ο Ισλαμικός πολιτισμός δίνει τη δυνατότητα κατανόησης του εαυτού, του άλλου και της κοινότητας. Μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, το επάγγελμα της ΚΕ αναπτύχθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο με σχολές ΚΕ που δημιουργήθηκαν σε όλο τον αναπτυσσόμενο τότε κόσμο.

27 Αναπόφευκτα αυτές οι σχολές αναπτύχθηκαν σε ένα πλαίσιο πολιτισμικών πεποιθήσεων που προέρχονται από την Ευρώπη και τη Β. Αμερική. Στη διάρκεια των τελευταίων 35 χρόνων, η ΚΕ στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική-και η εκπαίδευση στην ΚΕ ειδικότερα- δεν έχουν ανταποκριθεί με επιτυχία στη συνεχώς αυξανόμενη πολιτισμική διασπορά αυτών των περιοχών. Σε μια προσπάθεια βελτίωσης αυτής της κατάστασης, μελετητές έχουν ορίσει -θεωρητικά αλλά σε επίπεδο εφαρμογής- προσεγγίσεις που διαμορφώνουν μεθοδολογία ΚΕ σχετική με την κουλτούρα στην οποία εφαρμόζεται.

28 Κάποιοι προτείνουν προσέγγιση η οποία βασίζεται στο μοντέλο μη καταπίεσης (anti oppressive). Αυτό το μοντέλο επιτρέπει στους επαγγελματίες να χρησιμοποιούν όλες τις μορφές της ταυτότητας (φύλο, ηλικία, εθνικότητα, κοινωνικοοικονομικό status, σεξουαλική ταυτότητα, κλπ) προκειμένου να κατανοήσουν το άτομο, κοινωνικές ανισότητες και διαφορές μεταξύ των λαών. Άλλοι προτείνουν το μοντέλο «πολιτισμικής επάρκειας» (cultural competence) το οποίο προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την αποτελεσματική εμπλοκή του επαγγελματία στο πλαίσιο εθνο-φυλετικού πλουραλισμού.

29 Θεμελιώδες στη συνεργασία μας με μουσουλμάνους πελάτες είναι να λαμβάνουμε υπ ‘όψιν μας ότι υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στις διαφορετικές μουσουλμανικές κοινότητες: Πολλές και διαφορετικές προσεγγίσεις της πίστης (ύπαρξη δογμάτων) Βαθμός προσωπικής προσήλωσης /φανατισμός Πολιτισμικές διαφορές Εθνικής και πολιτισμικής προέλευσης Το Ισλάμ, περισσότερο από κάθε άλλη θρησκεία, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι μουσουλμάνοι πελάτες αλληλεπιδρούν με τους κοινωνικούς λειτουργούς που συνεργάζονται

30 Αυτά τα δύο μοντέλα εναποθέτουν την επιτυχία της εφαρμογής τους στον ίδιο τον κοινωνικό λειτουργό. Παρά το γεγονός ότι οι κοινωνικοί λειτουργοί είναι μια αναγκαία πηγή συνειδητής πολιτισμικής προσαρμογής της ΚΕ, δεν είναι η μόνη πηγή τέτοιων θεμελιωδών πρωτοβουλιών για αλλαγή. Στην περίπτωση του Ισλάμ, το κίνημα του εντοπισμού προϋποθέτει καλύτερη γνώση της ισλαμικής θρησκείας και του πολιτισμού ώστε να εξασφαλίσουμε εθνικά και φυλετικά ευαισθητοποιημένη γνώση ΚΕ και αντίστοιχες παρεμβάσεις.

31 Σε σχετική αρθρογραφία για την κοινωνική εργασία στο Bangladesh (Hakim Sarker και Ahmadulah, 1995) αναφέρεται η ανάγκη για δημιουργία «μίγματος» Ισλάμ και Κοινωνικής Εργασίας ως μιας αισιόδοξης λύσης που δεν θα αποτελεί απλά «μεταφύτευση» της κοινωνικής εργασίας από το δυτικό κόσμο στον ανατολικό. Στην Αίγυπτο (Ragab, 1995) προτείνεται ο αναπροσανατολισμός της κοινωνικής εργασίας στον Αραβικό κόσμο, ως η έσχατη στάση (indigenization) που θα διορθώσει την παραδοσιακή προκατάληψη της κοινωνικής εργασίας απέναντι στη θρησκεία. Ο Ragab πιστεύει ότι η ισλαμική θεολογία και θεώρηση της ζωής, θα πρέπει να ενσωματωθούν στην κοινωνική εργασία.

32 Κοινωνικοί λειτουργοί που έχουν δουλέψει με μουσουλμάνους πελάτες, αναφέρουν ότι η κοινωνική εργασία με τη συγκεκριμένη ομάδα συνδέεται άμεσα με τους ακόλουθους τομείς: Την αξία της κοινότητας Τις οικογενειακές αξίες Την πνευματικότητα και το Το φύλο

33 Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ Σε μεγάλο βαθμό οι μουσουλμάνοι έχουν κοινοτικό προσανατολισμό, η κοινότητα είναι η πρώτη πηγή στην οποία στρέφονται όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες (Haynes et al., 1997; Hodge, 2005). H θέση που έχει κάποιος στην κοινότητα είναι πολύ σημαντική. Πολλοί μουσουλμάνοι αντιλαμβάνονται την κοινότητα ως συνεργασία, φροντίδα, ισότητα, διασυνδεσιμότητα και κοινωνική υποστήριξη (Kelly et al.,1996). Τα παιδιά μπορεί να μεγαλώνουν σε επίπεδο κοινότητας. Η ευθύνη για την επιτήρηση των άλλων στην κοινότητα και η βοήθεια για την αντιμετώπιση δυσκολιών μπορεί να είναι για κάποιους ύψιστης σημασίας.

34 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Πρέπει να παίρνουμε υπ, όψιν μας τη σημασία που δίνουν πολλοί μουσουλμάνοι στο θεσμό της οικογένειας, είναι η βασική κοινωνική μονάδα. Οι πελάτες μας μπορεί να είναι απρόθυμοι να φανερώσουν πληροφορίες σε άτομα εκτός κοινότητας εξαιτίας ανεπίσημων «πολιτικών» που ενθαρρύνουν την επίλυση των προβλημάτων εντός της οικογένειας (Abu-Ras, 2003; Youssef and Deane, 2006). Τα άτομα μπορεί να αισθάνονται ένα βαθμό ευθύνης για μέλη της οικογένειας και παρουσιάζουν ενοχοποίηση εάν πρέπει να εκχωρήσουν μέρος αυτής της ευθύνης.

35 ΠΙΣΤΗ / ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Παρά το γεγονός ότι η θρησκευτική τους αφοσίωση ποικίλει, το Ισλάμ παραμένει σημαντικό για πολλούς μουσουλμάνους (Hodge, 2005). Μέσω των θρησκευτικών δομών, η συνοχή της ομάδας, η αυτοπραγμάτωση, μορφές κοινωνικής υποστήριξης αλλά και η επίλυση συγκρούσεων μπορούν να ενισχυθούν. Βασική προϋπόθεση η κατανόηση της συγκεκριμένης θρησκείας και ιδιαίτερα των πέντε βασικών πυλώνων της Διακήρυξης της Πίστης του Ισλάμ: Προσευχή, Αγάπη (ευσπλαχνία/ έλεος), Προσκύνημα στη Μέκκα και Νηστεία το μήνα Ramadan

36 Το τζαμί μπορεί να ασκήσει μεγάλη επιρροή στις οικογένειες, στην κοινωνικοποίηση και στους ρόλους των φύλων. Οι αποφάσεις τις οποίες παίρνουν τα άτομα μπορεί να περιορίζονται από θρησκευτικές οδηγίες. Θρησκευτικές πεποιθήσεις σχετικές με τα αίτια των προβλημάτων, δυνητικά μπορεί να παρέμβει σε επαγγελματικές παρεμβάσεις. Π.χ ασθενής μουσουλμάνα πιστεύει ότι η αρρώστια της είναι τιμωρία από το θεό και προσεύχεται συνέχεια για να θεραπευτεί. Η παραδοχή της πίστης εκ μέρους του ΚΛ είναι ουσιώδης (Kelly et al., 1996) 86% των μουσουλμάνων θεωρούν επιβεβλημένη την κατανόηση των ισλαμικών αξιών από το σύμβουλο.

37 ΦΥΛΟ Κάποιοι μουσουλμάνοι εξυπηρετούμενοι πιθανόν να προσκολλώνται σε παραδοσιακούς ρόλους φύλου. Οι ίδιοι ή οι άλλοι θεωρούν ότι αυτοί οι ρόλοι έρχονται σε σύγκρουση με τις αξίες της κυρίαρχης κοινωνικής ομάδας (Al-Krenawi and Graham, 2005).Σε πολλές μουσουλμανικές κοινωνίες, οι δύο σύζυγοι έχουν ίση αξία αλλά οι ρόλοι τους παρά το γεγονός ότι αλληλοσυμπληρώνονται, μπορεί να είναι τελείως διαφορετικοί και αυστηρά διαρθρωμένοι, προκειμένου να εξασφαλίζουν την αρμονία τόσο στην οικογένεια όσο και στην ευρύτερη κοινότητα.

38 Κάποιες γυναίκες μπορεί να είναι πιο συντηρητικές από τους άντρες, φοβούμενες τον αντίκτυπο που θα έχει κάποια επαγγελματική παρέμβαση στην οικογένειά τους. Όταν δουλεύουμε με μουσουλμάνες γυναίκες θα πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι οι παρεμβάσεις μας είναι αποδεκτές. Αυτό πιθανόν να καθιστά αναγκαία τη συνεργασία με επαγγελματία ίδιου φύλου.

39 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ Κλινική Θεώρηση Ενεργητική ακρόαση: Αποφεύγουμε γενικεύσεις, επικεντρώνουμε στο συγκεκριμένο πελάτη, στο ξεχωριστό ιστορικό του. Είναι σημαντικό να παρατηρούμε τον πελάτη καθ΄ όλη τη διάρκεια της συνεργασίας μας, να αισθανθούμε το επίπεδο στο οποίο αισθάνεται άνετα και να προσαρμοστούμε σ΄ αυτό. Να καταλάβουμε τις μελλοντικές του δυνατότητες στο δεδομένο θέμα, τι θα αποδώσει καλύτερα υπό τις δεδομένες συνθήκες και στο πλαίσιο του συστήματος αξιών του. Πολλές από τις πρακτικές μας μπορεί να είναι ξένες στον πελάτη και άλλες να εκληφθούν και ως απειλή. Η ευελιξία είναι σημαντική και οι υπηρεσίες θα πρέπει να προσαρμόζονται όποτε αυτό είναι εφικτό (Napoles-Springer et al., 2005).

40 H καλύτερη πρακτική προσέγγισης είναι να ξεκινάμε με ερωτήσεις που αφορούν στους φόβους, ανησυχίες, εμπειρίες και αξίες πριν ξεκινήσουμε την παρέμβασή μας. Λαμβάνοντας υπ΄όψιν μας από πού έρχονται οι πελάτες μας και τις δυσκολίες που πιθανόν θα αντιμετωπίσουν, οι ΚΛ μπορούν να βοηθήσουν επεξηγώντας το σκεπτικό διαφορετικών πολιτικών που υφίστανται, διαδικασίες που πιθανόν μοιάζουν ασυνήθεις (αστυνομικοί έλεγχοι), βοήθεια στη συμπλήρωση εντύπων. Κατανοώντας, επιδοκιμάζοντας και διευκολύνοντας τις ανάγκες μουσουλμάνων πελατών σε σχέση με τα έθιμα, τις πολιτισμικές επιρροές και τις πνευματικές τους ανάγκες, επιτυγχάνουμε σε μεγάλο βαθμό την άσκηση πολιτισμικά ευαισθητοποιημένης κοινωνικής εργασίας.

41 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Από τη λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’80, υπήρξε ανάγκη για ταχύρυθμη ανάπτυξη και επέκταση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων τόσο στις δυτικοευρωπαϊκές όσο και σε υπερατλαντικές χώρες. Αυτό οδήγησε σε μεγάλα κύματα μετανάστευσης προς χώρες όπως: ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Βέλγιο, Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Ελβετία. Ιδιαίτερα τις δεκαετίες ’60-’70 το μεγάλο κύμα μετανάστευσης από την Ελλάδα αποτελεί διέξοδο στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της μεταπολεμικής περιόδου

42 Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 η Ελλάδα από χώρα αποστολής γίνεται χώρα υποδοχής μεταναστών λόγω: αλλαγών στην ελληνική αγορά εργασίας αναζήτηση φτηνού εργατικού δυναμικού γεωγραφικής θέσης Οι οικονομικοί μετανάστες αιτιολογούν τη μετακίνησή τους προβάλλοντας λόγους οικονομικούς αλλά συνήθως υπάρχουν και άλλοι λόγοι όπως: φυσικές καταστροφές, πόλεμοι, συνένωση οικογένειας, εκπαιδευτικοί λόγοι. Αυτή η απότομη αλλαγή βρήκε απροετοίμαστη την ελληνική πολιτεία αλλά και τους πολίτες.

43 ΠΡΟΦΙΛ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

44 H αρχική αδυναμία καταγραφής – απογραφής των μεταναστών στην χώρα μας οδήγησε σε μια «μυθολογία» σχετικά με τον πληθυσμό τους, την τεκνοποίηση τους την συμμετοχή τους σε παράνομες ενέργειες και πράξεις όπως επίσης και την ευρύτερη συμμετοχή τους σε κοινωνικά προβλήματα όπως η ανεργία, η φτώχεια, η αναποτελεσματικότητα των πολιτικών και η, παράλληλη, απαξίωση των πολιτικών θεσμών κτλ. Οι μετανάστες ήταν, για κάποια χρόνια,ο αστάθμητος παράγοντας: αυτός που παρεμβαίνει και «χαλάει» την κανονική ροή των πραγμάτων, ο «ύπουλος» εχθρός της πορείας του κράτους σε μια πορεία προς το καλύτερο. Αυτά τα χρόνια, συνοδεύτηκαν από μια σπασμωδική αντιμετώπιση του μετανάστη ως ενός «εσωτερικού» εχθρού όπου κράτος και πολίτες προσπαθούσαν να εμποδίσουν το μεταναστευτικό ρεύμα είτε διατηρώντας απηρχαιωμένα νομικά πλαίσια είτε επιβάλλοντας απαγορεύσεις (έμμεσες και άμεσες) είτε, ακόμη, από την πλευρά του πολίτη, δημιουργώντας ένα πνεύμα ξενοφοβίας που είχε ως αποτέλεσμα την αδυναμία συμβίωσης και αρμονικής συν-ύπαρξης. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την αντίληψη έπαιξε και η διεθνής συγκυρία όπου κάποιοι λαοί ταυτίστηκαν με «κακές» προθέσεις λόγω τρομοκρατικών επιθέσεων.

45 Τυπικά, η μετανάστευση είναι η πράξη της μετεγκατάστασης ενός ανθρώπου σε μια άλλη χώρα ή σε μια άλλη περιοχή από αυτή που διαμένει με σκοπό που δεν είναι απλά ταξιδιωτικός ή τουριστικός. Αυτό που χαρακτηρίζει τον μετανάστη είναι ουσιαστικά η πρόθεσή του για μια μακροπρόθεσμη (πολλές φορές παντοτινή) παραμονή σε έναν άλλο τόπο. Τα κίνητρα για μια τέτοια πράξη (χαρακτηρισμένη ως δυσάρεστη εμπειρία λόγω αποκοπής από το οικείο πολιτισμικό περιβάλλον, από το συγγενικό περιβάλλον κτλ.) ποικίλουν αν και τα τελευταία πενήντα-εξήντα χρόνια (μεταπολεμικά) ουσιαστικά περιορίζονται σε δύο: οικονομικά & πολιτικά.

46 Το γεγονός αυτό προσθέτει στο φαινόμενο της μετανάστευσης μια φανερά υποτιμητική εικόνα για τις χώρες απ’ όπου προέρχονται οι μετανάστες: χώρες φτωχές, ασταθείς πολιτικά ή και τα δύο μαζί. Ο μετανάστης λοιπόν, τουλάχιστον σε μια πρώτη φάση, έχει να αντιμετωπίσει, πέραν των λοιπών προβλημάτων, και την εσωτερίκευση αυτού του γεγονότος. Είναι ένας πολίτης μιας χώρας που δεν κατάφερε να «συγκρατήσει» τους ανθρώπους της: μιας «αποτυχημένης» χώρας. Εν συνεχεία, και με την προσωποποίηση αυτής της εικόνας, ο μετανάστης είναι ένας «αποτυχημένος» που προέρχεται από μια «αποτυχημένη» χώρα και, προφανώς πλέον, θα έχει μια «αποτυχημένη» ζωή και ένα «αβέβαιο» μέλλον.

47 Η ταυτότητα μας δεν είναι παρά μια σύνθεση πολλών διασταυρωμένων υπαγωγών, μια μεταβλητή που διαμορφώνεται και μεταβάλλεται με συνιστώσες όπως ο τόπος, ο χρόνος, η εθνική καταγωγή, η κοινωνική τάξη, το πολιτισμικό υπόβαθρο, το φύλο, η θρησκεία και η γλώσσα. Από την στιγμή που θα δούμε την υπαγωγή του εαυτού μας σε μια ταυτότητα ως ένα «σύνολο» που αναλύεται σε πολλές συνιστώσες, θα μπορούσαμε ίσως, να βρούμε ευκολότερα κοινά σημεία με τον «άλλον», τον «διαφορετικό»; Ο μετανάστης πριν ακόμη φτάσει στην χώρα υποδοχής, έχει μια εικόνα για την χώρα αυτή: είναι το μέρος όπου θα επιχειρήσει να κάνει μια νέα αρχή στην ζωή του.

48 Εάν εύχεται να γυρίσει σύντομα στην πατρίδα του ίσως να μην αλλάξει δραματικά τις συνήθειές του και τον τρόπο ζωής του, εάν όμως στοχεύει σε μια μακρόχρονη ή και μόνιμη εγκατάσταση έχει πιθανώς την ευκαιρία να χαράξει μια νέα ζωή. Στην περίπτωση αυτή, ο άνθρωπος που έχει μεταναστεύσει αποκτά μια νέα συνιστώσα της ταυτότητάς του που δομείται από τα όσα βιώνει στην νέα χώρα που έχει «υιοθετήσει» καθώς και από την διαφορετική οπτική γωνία που «υιοθετεί» για να βλέπει τα πράγματα. Μια βασική προϋπόθεση για να είναι ανοιχτός στον πολιτισμό της χώρας υποδοχής είναι να νοιώσει ότι ο πολιτισμός της χώρας καταγωγής του γίνεται αντικείμενο σεβασμού. Θα ήταν αναγκαίο να υπάρχει μεταξύ των πολιτών της χώρας υποδοχής και των μεταναστών, όχι απαραίτητα συναίνεση, αλλά ένας κώδικας συμπεριφοράς που διευκολύνει την μεταξύ τους επαφή.

49 Μέσα σ’ ένα κλίμα αμοιβαίου σεβασμού, οι πράξεις και οι συμπεριφορές που υιοθετεί ο μετανάστης από τον πολιτισμό της χώρας υποδοχής, ώστε να διευκολυνθεί, παύουν να είναι μια απλή πράξη διευκόλυνσης και μετατρέπονται σε κινήσεις προσέγγισης και ουσιαστικής πολιτισμικής ανταλλαγής διαπραγμάτευσης. Ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση επιβάλλει μια νέα σύλληψη της ταυτότητας με την οποία ο μετανάστης θα πρέπει να συνάδει. Σήμερα, αναφερόμαστε για το προβάδισμα του δυτικού πολιτισμού παγκοσμίως και την συρρίκνωση των υπόλοιπων πολιτισμών σε «κουλτούρες της περιφέρειας». Οι πολίτες της Δύσης δρέπουν τους καρπούς των πράξεων των προγόνων τους ενώ υφίστανται τις συνέπειες του έργου τους και ακολουθούν τον ρου του πολιτισμού τους. Αντίθετα, ο υπόλοιπος κόσμος υιοθετεί τα δημιουργήματα της Δύσης, τα αναπαράγει ή ακόμη, στην καλύτερη περίπτωση, τα βελτιώνει.

50 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΚΡΑΤΗ - ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Τα σύγχρονα και αναπτυγμένα κράτη –που αποτελούν και τον συνήθη προορισμό των μετακινούμενων ομάδων- επιθυμούν πολιτισμική και πολιτική ενότητα στην επικράτειά τους προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα σύγκρουσης και κοινωνικής δυσλειτουργίας. Η πολιτισμική και πολιτική ενότητα όμως χρήζουν επαναπροσδιορισμού λόγω των χαρακτηριστικών της πολυπολιτισμικότητας, η οποία βασίζεται στην πολυεπίπεδη διαφορετικότητα πολιτισμικών χαρακτηριστικών, ταυτότητας, αξιών, ηθών και εθίμων, τρόπου ζωής.

51 Σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη συναντάμε σήμερα σημαντικά ποσοστά διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων μεταξύ των οποίων υφίσταται διαφορετικό νομικό καθεστώς. Αυτή ακριβώς η διαβάθμιση στη νομική αναγνώρισή τους αντικατοπτρίζει την διαφορετική αντίληψη των κρατών για τον βαθμό αλλά και τον τρόπο αποδοχής τους και συνεπακόλουθα επηρεάζει και τις πολιτικές που υιοθετούν απέναντι στις διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες οι εκάστοτε εθνικές κυβερνήσεις.

52 ΑΦΟΜΟΙΩΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Η αφομοιωτική αντίληψη αφορά στη διαδικασία μέσα από την οποία άτομα διαφορετικής εθνικής προέλευσης αλληλεπιδρούν και συμμετέχουν στην καθημερινή ζωή μιας ευρύτερης κοινωνίας, χωρίς να παίζει ρόλο η διαφορετική τους προέλευση. Επιδιώκεται και αναμένεται πλήρης αποδοχή των πολιτισμικών προτύπων της χώρας υποδοχής με ευρεία συμμετοχή σε πρωτογενείς ομάδες της πλειοψηφίας: εκμάθηση της εθνικής γλώσσας, υιοθέτηση του κυρίαρχου τρόπου ζωής, κλπ. Προκειμένου το κράτος να εκληφθεί ως καθολικό, οι διάφορες μειοψηφίες πρέπει να απορροφηθούν από τον ντόπιο ομοιογενή πληθυσμό για να μπορούν να συμμετέχουν ισοδύναμα στη διαμόρφωση και τη διατήρηση της κοινωνίας.

53 ….Συνέχεια «αφομοιωτικής αντίληψης» Απαιτείται να απορρίψουν τελείως τα δικά τους πολιτισμικά χαρακτηριστικά, θρησκευτικές συνήθειες, να απαρνηθούν την πολιτισμική τους ταυτότητα, να ενδυθούν έναν «νέο εαυτό» ως τίμημα για την κοινωνική τους ένταξη. Κύριος εκφραστής αυτής της προσέγγισης υπήρξαν οι Η.Π.Α μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Άρχισε τότε να γίνεται εμφανές ότι το γλωσσικό δεν ήταν το μοναδικό στοιχείο διαφοροποίησης αυτών των ομάδων αλλά ότι υπήρχαν και άλλα εξ’ ίσου σημαντικά χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν την πολιτισμική τους ταυτότητα όπως: τρόπος ζωής, σύστημα αξιών, θρησκεία κλπ. Η ανάγκη αναγνώρισης της διαφορετικότητας μετατράπηκε πλέον σε δικαίωμα και εκφράστηκε στο πλαίσιο ενός κινήματος αμφισβήτησης της κρατούσας αντίληψης στις Η.Π.Α με το κίνημα των μαύρων το οποίο εκδηλώθηκε στο πλαίσιο μιας γενικότερης κοινωνικής αμφισβήτησης που συνδεόταν με το φοιτητικό και το φεμινιστικό κίνημα αλλά και την εκδήλωση πολιτικών αντιδράσεων για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

54 Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Βασίζεται στην παραδοχή ότι κάθε διαφορετική ομάδα είναι φορέας ενός δικού της πολιτισμού που δεν δέχεται μόνο τις επιδράσεις της κυρίαρχης ομάδας αλλά με τον τρόπο της επιδρά σ’αυτήν, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία μιας νέας πολιτισμικής έκφρασης. Η αποδοχή της πολιτισμικής ετερότητας γίνεται ανεκτή από την πλειοψηφία στον βαθμό όμως που δεν προκαλεί τις πολιτισμικές παραδοχές της και δεν αμφισβητεί τις αξίες της. Τα μέλη των διαφορετικών ομάδων θα πρέπει να κατανοήσουν ότι αξίες και πεποιθήσεις που στηρίζουν το δομικό υπόβαθρο της κοινωνίας είναι αδιαπραγμάτευτες και ότι αν θέλουν να γίνουν αποδεκτοί πρέπει να τις υιοθετήσουν.

55 …..Συνέχεια «Ενσωματωτικής προσέγγισης» Η έννοια της ισότητας των ευκαιριών, που κατέχει κεντρική θέση στο μοντέλο αυτό, ταυτίζεται στην ουσία με τον κοινωνικό έλεγχο, αφού προϋποθέτει συμμόρφωση και αποδοχή του κυρίαρχου κοινωνικού και πολιτικού συστήματος από τις πολιτισμικά μειονοτικές ομάδες.

56 Η ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Αναπτύσσεται τελευταία σε ορισμένα δυτικά κράτη, κυρίως λόγω της διαπίστωσης ότι οι προηγούμενες πολιτικές δεν πέτυχαν να προάγουν έναν μόνο κοινωνικό πολιτισμό. Η πολυπολιτισμική άποψη δέχεται ότι η κοινωνία αποτελείται από διαφορετικές ομάδες με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Η κοινωνική ένταξη προωθείται με την αναγνώριση των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων των μειονοτήτων και τη διαμόρφωση ενός κοινωνικού πλαισίου μέσα στο οποίο θα μπορούν να συνυπάρχουν και να αναπτυχθούν όλοι οι πολιτισμοί χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ενότητα και η συνοχή της χώρας. Εντούτοις, μέχρι στιγμής σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται να έχει γίνει εφικτή η αποδοχή των μειονοτήτων από το σύνολο ενός πληθυσμού ως «ίσης αξίας πολίτες».

57 ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Βασικοί στόχοι σύμφωνα με τον Brandt: 1.Ισότητα στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως εθνικής ή φυλετικής προέλευσης 2.Η δικαιοσύνη που το κράτος οφείλει να δείχνει σε όλους, δίνοντας ίσες ευκαιρίες ζωής, ανάπτυξης και συμμετοχής σε όσα η κοινωνία προσφέρει 3.Η χειραφέτηση και η απελευθέρωση από ρατσιστικά πρότυπα του καταπιεζόμενου αλλά και των καταπιεστών.

58 Οι προαναφερθείσες προσεγγίσεις δεν αποτελούν απλά θεωρητικό προβληματισμό, αποτυπώνονται στο περιεχόμενο και τη φιλοσοφία του νομικού και θεσμικού πλαισίου του κράτους, στον προσανατολισμό και τους στόχους του εκπαιδευτικού συστήματος, στη λειτουργία της αγοράς εργασίας, των ΜΜΕ αλλά και στο καθημερινό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς των πολιτών.

59 Η σύγχρονη βιβλιογραφία που αφορά στην παγκοσμιοποίηση και στη διεθνή κοινωνική εργασία συνδέει αδιαμφισβήτητα την πρακτική της κοινωνικής εργασίας, η οποία δραστηριοποιείται πλέον σε ένα διαρκώς διευρυνόμενο και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, με θέματα όπως η εγκατάσταση, η υπηκοότητα, η ένταξη και η συμμετοχή σε μια κοινωνία πολιτών.

60 Η κοινωνική εργασία ως επιστημονικός κλάδος έχει ενσωματώσει στις αρχές και τις προτεραιότητές της τις ανάγκες των πλέον ευπαθών ομάδων και των κοινωνικά αποκλεισμένων, έρχεται τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά αντιμέτωπη με πολιτικές οι οποίες αποτελούν πρόκληση στις διεθνώς διατυπωμένες θέσεις της για κοινωνική δικαιοσύνη και ανθρώπινα δικαιώματα. Ποιος είναι ο ρόλος της κοινωνικής εργασίας σε συνθήκες όπου η κυβερνητική πολιτική –στον ένα ή στον άλλο βαθμό-είναι εχθρική απέναντι στις αρχές της κοινωνικής εργασίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

61 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ικανοί να ανταποκριθούν ενεργά και αποτελεσματικά σ’ αυτές τις πολιτικές είναι οι κοινωνικοί λειτουργοί οι οποίοι είναι ενημερωμένοι για τις συνθήκες (φυσικές, κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές) οι οποίες δημιουργούν πρόσφυγες, αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των διώξεων και της απώλειας, έχουν πολιτισμική κατανόηση και σεβασμό, προάγουν δεσμούς μέσα στην κοινότητα και είναι αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τους κοινωνικά αποκλεισμένους ώστε να προάγουν την ισότητα και να αντιμετωπίσουν τα φαινόμενα ρατσισμού.

62 Οι διεθνείς συνθήκες παρέχουν ευκαιρίες ώστε οι κοινωνικοί λειτουργοί να καταδικάσουν πολιτικές και πρακτικές που έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές του επαγγέλματος. Διεθνείς κώδικες δεοντολογίας προωθούν τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και τον σεβασμό των δικαιωμάτων. Το 2002 στο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Σχολών Κοινωνικής Εργασίας οι σύνεδροι απευθύνθηκαν σε όλα τα έθνη ώστε να υιοθετήσουν πολιτικές σεβασμού των δικαιωμάτων των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο.

63 Η κοινωνική εργασία η οποία επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα δικαιώματα και τις ανάγκες των πολιτών θα συναντήσει αναπόφευκτα και τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο οι οποίοι στο αίτημά τους για ένταξη στην κοινωνία υποδοχής, συχνά συναντιόνται με τους φτωχούς και κοινωνικά αποκλεισμένους σε μια διαρκή προσπάθεια ουσιαστικής κοινωνικής ένταξης προκειμένου να ασκήσουν τα πολιτικά/ κοινωνικά δικαιώματά τους και τις υποχρεώσεις τους.

64 Η κοινωνική εργασία με μετανάστες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο εξελίσσεται σε ένα νέο ξεχωριστό πεδίο εφαρμογής το οποίο περιλαμβάνει: α) Σε μάκρο επίπεδο: τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνική δικαιοσύνη την υπεράσπιση β) Σε μέσο επίπεδο: την κοινοτική ανάπτυξη και ευαισθητοποίηση γ) Σε μίκρο επίπεδο: την επίλυση προβλημάτων ατόμου και οικογένειας Δεδομένης της φύσεως των προαναφερθεισών παρεμβάσεων οι κοινωνικοί λειτουργοί σ’ αυτό το πεδίο συχνά χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις και στα τρία επίπεδα παρέμβασης.

65 Η άσκηση πολιτισμικά ευαισθητοποιημένης κοινωνικής εργασίας προϋποθέτει γνώσεις που αφορούν σε επιμέρους πολιτισμικά χαρακτηριστικά των διαφορετικών ομάδων: κώδικες και τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης ήθη-έθιμα, κοινωνικούς ρόλους-γονεϊκότητα θρησκευτικό συναίσθημα, λατρευτικές συνήθειες

66 Εκτός όμως από όσα προαναφέρθηκαν, είναι απαραίτητο να αναπτύξει ο κοινωνικός λειτουργός μια ακριβή εκτίμηση για το ρόλο του πολιτισμού στη σύγχρονη ζωή, τον τρόπο που επηρεάζει τα άτομα στην κοινωνικοποίησή τους καθώς και τον τρόπο που αναπαράγεται από αυτά τα άτομα στις καθημερινές τους δραστηριότητες και την επικοινωνία. Οι επαγγελματίες θα πρέπει με κριτική ενδοσκόπηση να αναλύσουν τις απόψεις τους τις οποίες θεωρούν δεδομένες για τον πολιτισμό καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτές επιδρούν στη διαμόρφωση της δικής τους πολιτισμικής ταυτότητας και των στερεοτύπων. Η ανάπτυξη πολιτισμικής ευαισθητοποίησης από τον κοινωνικό λειτουργό σημαίνει την ανάπτυξη συναισθηματικής ενσυναίσθησης η οποία θα παραμείνει ανοιχτή στις πολιτισμικές εμπειρίες των άλλων, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους.