Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8 ο εξάμηνο, Διάλεξη 13 η, 12/5/2016 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου.

Παρουσίαση με θέμα: "Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8 ο εξάμηνο, Διάλεξη 13 η, 12/5/2016 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8 ο εξάμηνο, Διάλεξη 13 η, 12/5/2016 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, ΕΝΟΤΗΤΑ ΙV: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

2 2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Προγράμματα Διαρθρωτικής Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση (9 η – 13 η εβδομάδα) 1.Ανδρικοπούλου, Ελένη (1995) Οι Περιφέρειες στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Η Εξέλιξη της Περιφερειακής Πολιτικής από τη Συνθήκη της Ρώμης έως το Maastricht, Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο – Βιβλιοθήκη Ευρωπαϊκών Θεμάτων, Κεφ. 3, σελ. 127-161, Κεφ. 4, σελ. 163-194, Κεφ. 5, σελ. 195-220, Κεφ. 6, σελ. 221-272, Κεφ. 7, σελ. 273-313, Κεφ. 8, σελ. 317-395, Κεφ. 9, σελ. 397-441, Κεφ. 10, σελ. 443- 493. 2.Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013) Ενημερωτικό Σημείωμα – Επανακαθορισμός των στόχων της ενωσιακής πολιτικής για τη συνοχή με σκοπό το μέγιστο αντίκτυπο στην ανάπτυξη και την απασχόληση: Η μεταρρύθμιση σε 10 σημεία, Βρυξέλλες: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 3.Βασιλείου, Ιωάννης (2014) Ευρωπαϊκή Ενοποίηση: Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; Αθήνα: Historical Quest, Κεφ. 3, σελ. 56-93, Κεφ. 4, σελ. 94-130. 4.Μητούλα, Ρόιδω (2007) Βιώσιμη Περιφερειακή Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και Ανασυγκρότηση του Ελληνικού Αστικού Περιβάλλοντος, Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλης, Κεφ. 3, σελ. 43-85, Κεφ. 5, σελ. 99-129. 5.Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (2007) Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013, URL=http://www.espa.gr. 6.Υπουργείο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας (2014) Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης 2014-2020 (Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης – ΕΣΠΑ 2014-2020, URL=http://www.espa.gr. 7.European Commission (2008) Cohesion Policy 2007-2013: Commentaries and Official Texts, Luxembourg: European Commission. URL=http://ec.europa.eu/inforegio. 8.European Commission (2011) Cohesion Policy 2014-2020: Investing in Growth and Jobs, Luxembourg: European Commission. URL=http://ec.europa.eu/regional_policy.

3 3 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΩΝ (1989-2020) I. ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΕ A.Χρηματοοικονομικές διατάξεις B.Βασικές αρχές ΙΙ. ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ A.Όγκος χρηματοδοτήσεων B.Γεωγραφική συγκέντρωση των πόρων C.Απορρόφηση D.Ανάπτυξη και δημιουργία απασχόλησης (Κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις)

4 4 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 Ι. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ποια ήταν η περιφερειακή πολιτική στις χώρες της ΕΕ στο διάστημα 1975-1988; Ποιος ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ); Ποιες ήταν οι παρεμβάσεις του ΕΤΠΑ στο διάστημα 1975-1988 και ποια η αποτελεσματικότητά τους;

5 5 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 ΙΙ. ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Α. Εισαγωγή 1. 1957 – 1967: Πρώτα χρόνια α. Οι ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ και ιδίως η Συνθήκη της ΕΟΚ αναγνώριζαν το πρόβλημα των περιφερειακών ανισοτήτων και τόνιζαν την ανάγκη για την αρμονική οικονομική ανάπτυξη της Κοινότητας. β. Όμως, ελάχιστα μέτρα είχαν ληφθεί για την εφαρμογή της αρχής αυτής. Η περιφερειακή πολιτική συναρτάται μόνο έμμεσα με την πολιτική της Κοινότητας: η σύγκλιση των περιφερειακών ανισοτήτων ουσιαστικά αναμενόταν μέσα από τη δημιουργία της κοινής αγοράς, με τη μετακίνηση των αγαθών και των συντελεστών, παρά μέσα από μία περιφερειακή πολιτική ανακατανομής και μεταβίβασης πόρων προς τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές. [6 ιδρυτικά κράτη μέλη + νεοκλασικό υπόδειγμα]

6 6 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 γ. Τα μέτρα αυτά αφορούσαν τους κανόνες ανταγωνισμού, τις κρατικές ενισχύσεις, τη βελτίωση υποδομών και δικτύων μεταφοράς, τη γεωργική και κοινωνική πολιτική που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο, κυρίως με τη χρηματοδοτική συνδρομή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ), και εκτελούν σχέδια κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. δ. Μόνο μετά την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1987), η περιφερειακή πολιτική εντάχθηκε στα βασικά κείμενα των ιδρυτικών συνθηκών και απέκτησε θεσμική υπόσταση ως πολιτική της ΕΕ. ε. Στο μεταξύ, με δεδομένες τις περιορισμένες ρυθμίσεις που προέβλεπαν οι συνθήκες, η ΕΕ αναλαμβάνει τις πρώτες συγκεκριμένες δράσεις περιφερειακής πολιτικής το 1975, είκοσι σχεδόν χρόνια μετά την ίδρυση της ΕΟΚ, με τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και τη θέσπιση της Επιτροπής Περιφερειακής Πολιτικής του Κοινοβουλίου.

7 7 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 2. 1968-1975: Προς την ίδρυση του ΕΤΠΑ  1968: Ίδρυση της 16 ης Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Σχέδιο Werner, που στα πλαίσια μελέτης για την ΟΝΕ, επεσήμανε ότι οι περιφερειακές ανισότητες αποτελούν ένα σοβαρό εμπόδιο στην πορεία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τόνιζε την ανάγκη ανάληψης δράσεων σε κοινοτικό επίπεδο  1969: Πρόταση της Επιτροπής για ανάληψη συμπληρωματικού και συντονιστικού ρόλου της ΕΟΚ στο πεδίο της περιφερειακής πολιτικής που ασκούν οι εθνικές κυβερνήσεις (ισχύει έως και σήμερα με την αρχή της επικουρικότητας)  1971: ψήφισμα για την ΟΝΕ που προβλέπει δράσεις σε διαρθρωτικό και περιφερειακό επίπεδο  1972: διάσκεψη κορυφής Παρισιού που αναγνωρίζει τη σημασία της κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής και καθορίζει δύο άξονες δράσεων: η μία αφορά το συντονισμό των εθνικών πολιτικών και η άλλη την ίδρυση ενός Ταμείου υπέρ της περιφερειακής ανάπτυξης

8 8 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988  1974: Έκθεση Thompson ⇒ Ίδρυση ΕΤΠΑ α. Η αναγκαιότητα κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής θεμελιώνεται σε δύο βασικά επιχειρήματα: i.Πολιτικός παράγοντας: Καμία Κοινότητα δεν μπορεί να υπάρχει ούτε να έχει σημασία για τους λαούς που ανήκουν σε αυτήν, εφόσον μερικοί έχουν πολύ διαφορετικό επίπεδο ζωής και έχουν λόγους να αμφιβάλλουν για το ότι υπάρχει κοινή βούληση όλων να βοηθήσουν το κάθε μέλος να καλυτερεύσει τις συνθήκες του λαού του. ii.Οικονομικός παράγοντας: Το κεφάλαιο δε μετακινείται προς τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, ώστε το εργατικό δυναμικό να έχει τη δυνατότητα να βρει απασχόληση υπό συνθήκες συγκρίσιμες με εκείνες που επικρατούν στις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Έτσι, δεν υπάρχει πρακτικά η επιλογή για ελεύθερη κυκλοφορία της εργασίας. β. Η κοινοτική περιφερειακή πολιτική δεν πρέπει να υποκαθιστά, αλλά να συμπληρώνει και να συντονίζει τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές.

9 9 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 3. Κανονισμοί 1975-1988  1975: Ίδρυση ΕΤΠΑ (Κανονισμός 724/75) [European Regional Development Fund, ERDF]  1979: 1 η τροποποίηση (Καν. 214/79)  1984: Αναμόρφωση (Καν. 1787/84)  1985: ΜΟΠ (Καν. 2088/85) Οι κανονισμοί αυτοί εισάγουν σημαντικές βελτιώσεις τόσο ως προς τη χρηματοδοτική ικανότητα του ΕΤΠΑ, όσο και ως προς την πρωτοβουλία και την ευθύνη της Επιτροπής στον καθορισμό των κοινοτικών περιφερειακών στόχων και προτεραιοτήτων με τη μορφή προγραμμάτων

10 10 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 Β. Περιεχόμενο των μεταρρυθμίσεων 1. ΕΤΠΑ α. Μέσω των δράσεων του ΕΤΠΑ, η ΕΕ θέτει στόχους και προτεραιότητες σε περιφερειακό επίπεδο στο σύνολο του κοινοτικού χώρου. β. Για την εφαρμογή τους στηρίζεται αποκλειστικά στις περιφερειακές πολιτικές των κρατών μελών και υποστηρίζει τις εθνικές αυτές προσπάθειες, συγχρηματοδοτώντας μέσω του ΕΤΠΑ τις επενδύσεις που γίνονται στις μειονεκτικές περιοχές. Στο διάστημα 1975-1988 αποτελεί το βασικό όργανο περιφερειακής πολιτικής, διαμορφώνοντας σταδιακά την περιφερειακή πολιτική της ΕΕ. γ. Την περίοδο 1975-1985, το ΕΤΠΑ συγχρηματοδοτεί μεμονωμένα επενδυτικά σχέδια, με μόνο περιορισμό αυτά να εντάσσονται στα πλαίσια των εθνικών περιφερειακών πολιτικών. [Δεν υπάρχουν ακόμα στόχοι και κατευθυντήριες γραμμές της κοινοτικής πολιτικής.]

11 11 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 δ. Οι επιχορηγήσεις του ΕΤΠΑ κατανέμονται στα κράτη μέλη με βάση ένα σύστημα «ποσοστώσεων» [δείτε πίνακα] ε. Οι επιχορηγήσεις δίνονται με τη μορφή χρηματοδότησης σε συγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια (> 50 χιλιάδες ECU) που πραγματοποιούνται στις μειονεκτικές περιοχές και αφορούν επενδύσεις σε: i.έργα υποδομής για αναπτυξιακούς σκοπούς ii.τομείς βιομηχανίας – βιοτεχνίας και υπηρεσιών iii.τομείς γεωργικής οικονομίας, κυρίως κτηνοτροφίας iv.τομείς χειροτεχνίας και τουρισμού

12 12 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 1 η τροποποίηση της λειτουργίας του ΕΤΠΑ (1979) α. Καθορίζεται ένα τμήμα 5% των πόρων του ΕΤΠΑ, εκτός ποσοστώσεων, για ειδικές περιπτώσεις οικονομικών κρίσεων ή δυσμενών επιπτώσεων μίας άλλης κοινοτικής πολιτικής. Αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση μίας, ανεξάρτητης από τις εθνικές πολιτικές κοινοτικής παρέμβασης, η οποία λαμβάνει τη μορφή των κοινοτικών πρωτοβουλιών. β. Βασική προϋπόθεση για την έγκριση της χρηματοδότησης των σχεδίων επένδυσης ήταν ότι έπρεπε να εντάσσονται σε ένα πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης, το οποίο συντάσσουν τα κράτη μέλη και περιγράφει τους στόχους της εθνικής περιφερειακής πολιτικής και τον κατάλογο των συγκεκριμένων έργων που θα συγχρηματοδοτούνταν από τον ΕΤΠΑ. Έτσι, καθιερώνεται η έννοια του προγράμματος στην άσκηση πολιτικής σε εθνική, τοπική ή περιφερειακή κλίμακα. γ. Τη δυνατότητα χρηματοδότησης μικρότερων επενδύσεων στη βιομηχανία ή τον τουρισμό, με την προϋπόθεση ότι υποβάλλονταν ομαδικά, ως ενιαίο έργο (>50 χιλιάδες ECU) και χαρακτηρίζονται από γεωγραφική/ οικονομική αλληλεξάρτηση/ συνοχή.

13 13 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 2 η τροποποίηση της λειτουργίας του ΕΤΠΑ (1984) α. Εγκαινιάζει την έννοια του συντονισμού της κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής τόσο με τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές, όσο και με τις άλλες κοινοτικές πολιτικές. β. Καθορίζονται δύο στόχοι προτεραιότητας των παρεμβάσεων του ΕΤΠΑ: i. Ανάπτυξη και προσαρμογή των λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών ii. Αναδιάρθρωση των βιομηχανικών περιοχών που βρίσκονται σε παρακμή [αντανακλούν Στόχους μεταγενέστερων μεταρρυθμίσεων] γ. Καθιερώνεται το σύστημα των ελάχιστων και μέγιστων ποσοστώσεων, το οποίο παρέχει μεγαλύτερη διαχειριστική ευελιξία στην Επιτροπή στο να θέσει και να προωθήσει κοινοτικούς στόχους και προτεραιότητες σε περιφερειακό επίπεδο. δ. Προσδιορίζεται η έννοια του προγράμματος και διακρίνεται σε δύο τύπους: i. τα εθνικά προγράμματα κοινοτικού ενδιαφέροντος με πρωτοβουλία των κρατών μελών ii. τα κοινοτικά προγράμματα τα οποία γίνονται με πρωτοβουλία της ΕΕ και αντικαθιστούν το εκτός ποσοστώσεων τμήμα, ενώ αφορούν έδαφος περισσότερων κρατών μελών και προβλέπουν ενισχύσεις στους στόχους πέραν των εθνικών προγραμμάτων

14 14 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 ε. Προωθείται η έννοια της αξιοποίησης του ενδογενούς αναπτυξιακού δυναμικού και στηρίζονται μέτρα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τη δραστηριοποίησή τους κυρίως σε τομείς παραγωγής πληροφόρησης, έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας για την ανάπτυξη και προσέλκυση μίας δυναμικής βιομηχανίας στ. Επισημαίνεται ο «αρνητικός» κατάλογος μη επιλέξιμων έργων που δεν χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ και περιέχει κυρίως έργα κοινωνικής υποδομής, δηλ. έργα σε βασική εκπαίδευση, υγεία και πρόνοια, διοικητικές υπηρεσίες, κοινωνικό εξοπλισμό και κατοικίες – για ένα μεγάλο μέρος, όμως, η Ελλάδα είχε εξαιρεθεί [Εκλείπει κοινωνικό πρόσωπο για αλληλεγγύη.] ζ. Αυξάνεται η κοινοτική συμμετοχή στη δαπάνη των επενδύσεων από 40% με την 1 η τροποποίηση σε 50-55%, ενώ καθιερώνεται σύστημα προκαταβολών, παρέχοντας έτσι, μεγαλύτερη ευελιξία στην απαρχή των έργων.

15 15 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 η. Εγκαινιάζεται η έννοια της ολοκληρωμένης αναπτυξιακής προσέγγισης. Θ. Μία ολοκληρωμένη αναπτυξιακή προσέγγιση ορίζεται ως ένα συναφές σύνολο ενεργειών και επενδύσεων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που: i.Αφορούν μία περιορισμένη γεωγραφική ζώνη με αναπτυξιακά προβλήματα, δηλ. επιδιώκουν την εσωτερική συνοχή των προγραμμάτων, με τη μορφή αλληλοσυμπληρούμενων έργων και ενεργειών με κοινό στόχο. ii.Πραγματοποιούνται με στενό συντονισμό μεταξύ κοινοτικών, εθνικών και τοπικών αρχών και χρηματοδοτήσεων iii.1 η Εφαρμογή → Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα

16 16 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 2. ΜΟΠ (1985-1992) α. Αποτελούν το ξεκίνημα της νέας πολιτικής που θέτει όχι μόνο ο προηγούμενος κανονισμός, αλλά και η ΕΕΠ το 1987 και η μεταρρύθμιση των διαρθρωτικών ταμείων του 1988. β. Πρόκειται για ειδική κοινοτική δράση προς όφελος των νοτίων περιοχών της Κοινότητας, Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα, με στόχο τη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών διαρθρώσεων των περιοχών αυτών και όλως ιδιαιτέρως της Ελλάδας, ώστε να διευκολυνθεί η προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται με τη διεύρυνση. γ. Στόχοι αφορούν παραγωγικές επενδύσεις, έργα υποδομής και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, ενώ οι δράσεις σχετίζονται με τους εξής τομείς: γεωργία, αλιεία, μεταποίηση γεωργικών προϊόντων, ενέργεια, βιοτεχνία, βιομηχανία (κυρίως δημόσια έργα), τουρισμός, στήριξη ΜΜΕ.

17 17 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 δ. Είναι η πρώτη φορά που τα άλλα χρηματοδοτικά όργανα της Κοινότητας, ιδίως το ΕΚΤ και το ΕΓΤΠΕ-Π καλούνται να συμμετάσχουν στην υλοποίηση στόχων περιφερειακής πολιτικής. ε. Το ύψος της κοινοτικής συμμετοχής θα εξαρτάται από: την προσπάθεια που καταβάλει το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος, τη συνέπεια των σχεδίων με τους κοινοτικούς στόχους και από το δυναμισμό των τοπικών φορέων. Η συμμετοχή μπορεί να φτάνει το 70% ή παραπάνω στην περίπτωση της Ελλάδας. στ. Αποφασίστηκαν τα ΜΟΠ για την αντιμετώπιση των επικείμενων συνεπειών από τον ανταγωνισμό των υπό ένταξη χωρών της Ισπανίας και Πορτογαλίας, ιδιαίτερα στο γεωργικό τομέα.

18 18 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 IV. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΤΠΑ 1975-1988 – ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Α. Όγκος χρηματοδοτήσεων 1.Από την ίδρυση του ΕΤΠΑ, οι ετήσιοι διαθέσιμοι πόροι πολλαπλασιάστηκαν επί 9 ως το 1986 και επί 11 ως το 1988. 2.Παρά τις σημαντικές αυξήσεις στη διάρκεια της περιόδου 1975-1988, τα ποσά που διατίθενται από το ΕΤΠΑ είναι εξαιρετικά μικρά αν συγκριθούν τόσο με το συνολικό μέγεθος του κοινοτικού προϋπολογισμού (5%-8%), όσο και με το συνολικό ΑΕΠ της τότε Κοινότητας (0,1%). Β. Γεωγραφική συγκέντρωση πόρων 1.Αν και οι πόροι ήταν περιορισμένοι, κατευθύνθηκαν στις περιοχές που είχαν πράγματι ανάγκη, δηλ. στις χώρες με επίπεδο κατά κεφαλήν ΑΕΠ χαμηλότερο του κοινοτικού μέσου. 2.Ωστόσο, αξίζει να επισημάνουμε ότι τα αποτελέσματα της περιόδου 1986- 1988 είναι λιγότερο ικανοποιητικά, διότι ενώ η Ιταλία, η Γαλλία και το ΗΒ ανήκουν πλέον στην ομάδα των πιο ανεπτυγμένων χωρών, με δείκτες κατά κεφαλήν ΑΕΠ υψηλότερους του κοινοτικού μέσου όρου, εξακολουθούν να παίρνουν κατά πολύ μεγαλύτερες του μέσου όρου ενισχύσεις [εθνική ανάπτυξη vs περιφερειακή ανάπτυξη]

19 19 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988

20 20 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 D. Ανάπτυξη και δημιουργία απασχόλησης 1. Δαπάνες του ΕΤΠΑ ως ποσοστό του ΑΕΠ ή των επενδύσεων α. Το 1988, η συνεισφορά του ΕΤΠΑ έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις στην Πορτογαλία και την Ελλάδα, όπου οι συνδρομές καλύπτουν αντίστοιχα 1,2% και 0,8% του ΑΕΠ και 4,3% και 4,2% των ακαθάριστων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. β. Πρόκειται, όμως για έμμεση εκτίμηση των πραγματικών οικονομικών επιπτώσεων των δράσεων του ΕΤΠΑ. Δίδει μόνο εν δυνάμει επιπτώσεις. 2. Δημιουργία θέσεων απασχόλησης α. Η έκθεση του ΕΤΠΑ εκτιμά ότι το ΕΤΠΑ συνέβαλε στη δημιουργία και διατήρηση 900.000 θέσεων άμεσης απασχόλησης στους τομείς της βιομηχανίας, της βιοτεχνίας και των υπηρεσιών. β. Όμως, δεν έχουν συνεκτιμηθεί οι θέσεις απασχόλησης που δημιουργήθηκαν από δράσεις του ΕΤΠΑ που συγχρηματοδοτούσαν επενδύσεις σε έργα υποδομής. Οι επενδύσεις σε έργα υποδομής δεν έχουν άμεσα μετρήσιμα αποτελέσματα λόγω εξωτερικών επιδράσεων και συνεπώς δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν οι πραγματικές επιπτώσεις στη δημιουργία και διατήρηση θέσεων απασχόλησης και στους οικονομικούς τομείς και κλάδους γενικότερα.

21 21 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 3. Κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και αναπτυξιακό χάσμα μεταξύ περιφερειών α. Η εκτίμηση των επιδράσεων του ΕΤΠΑ στην ανάπτυξη των περιφερειών και τη μεταξύ τους σύγκλιση δεν είναι εύκολο να γίνει για πολλούς λόγους: i.Δύσκολο να εκτιμηθεί ποια θα ήταν η κατάσταση, χειρότερη ή καλύτερη, αν δεν υπήρχε η παρεμβολή της περιφερειακής πολιτικής. ii.Δύσκολο να διαχωριστεί η επίπτωση της περιφερειακής πολιτικής από την παρεμβολή άλλων πολιτικών ή οικονομικών παραγόντων γενικότερα. iii.Οι πόροι που διατίθενται είναι μικροί για να έχουν πραγματικό οικονομικό αντίκτυπο, τόσο σε σχέση με το μέγεθος των περιφερειακών διαφορών, όσο και σε αναλογία του ΑΕΠ της περιοχής. Π.χ. οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες αν θέλουν να συγκλίνουν με πιο ανεπτυγμένες πρέπει να καλύψουν μία διαφορά 10 χιλιάδων ECU σε όρους κατά κεφαλήν ΑΕΠ τη στιγμή που σε καθεμιά από αυτές αντιστοιχούν 17 ECU ανά κάτοικο που επενδύονται ετησίως χάρη στο ΕΤΠΑ.

22 22 ΔΙΑΛΕΞΗ 13: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1975-1988 iv. Είναι δύσκολη η εκτίμηση αυτή λόγω του ιδιότυπου πολιτικού σχηματισμού της ΕΕ που απέχει από τις κλασικές κρατικές δομές: η κοινοτική περιφερειακή πολιτική δεν έχει τις εξουσίες και τα μέσα να αναλάβει δέσμευση για να «ανατρέψει» τις περιφερειακές ανισότητες. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί μόνο να εφαρμόσει πολιτική «υποστήριξης» που θα αντισταθμίσει τα προβλήματα που δημιουργεί η διαδικασία ολοκλήρωσης και θα επιτρέψει τη διάχυση κάποιων ωφελειών προς τις ασθενέστερες περιφέρειες και ομάδες πληθυσμού.  Τελικά, όμως, η ΕΕ το επιτυγχάνει αυτό; Ή μήπως δεν αναλαμβάνει πολιτική παρέμβαση, όχι μόνο λόγω του διακυβερνητικού χαρακτήρα των διαπραγματεύσεων αλλά και της νεοφιλελεύθερης προσέγγισης της οικονομικής ολοκλήρωσης;