Τίτλος Μαθήματος: Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Διδάσκουσα: κα Άννα- Μαρίνα Κατσιγιάννη Παρουσίαση: Φωτοπούλου Παρασκευή (μεταπτυχιακή φοιτήτρια.

Παρουσίαση με θέμα: "Τίτλος Μαθήματος: Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Διδάσκουσα: κα Άννα- Μαρίνα Κατσιγιάννη Παρουσίαση: Φωτοπούλου Παρασκευή (μεταπτυχιακή φοιτήτρια."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τίτλος Μαθήματος: Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Διδάσκουσα: κα Άννα- Μαρίνα Κατσιγιάννη Παρουσίαση: Φωτοπούλου Παρασκευή (μεταπτυχιακή φοιτήτρια του προγράμματος «Σύγχρονες προσεγγίσεις στη γλώσσα και τα κείμενα», 2014-16)

2 Πεζογραφία 1900-1920

3 Η ιστορική πραγματικότητα της εποχής  Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1914)  Συμμετοχή της Ελλάδας στον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο  Εθνικός διχασμός (1915-1917)  Οκτωβριανή επανάσταση και ίδρυση Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (1917) εκβιομηχάνιση και μετακίνηση πληθυσμού στο άστυ (πληθυσμιακή έκρηξη) αλλαγή του χώρου δράσης

4 Οδός Αθηνάς (1905)

5 Η πνευματική ζωή στις αρχές του αιώνα Η λογοτεχνία αλλάζει κατεύθυνση, εγκαταλείπει την ηθογραφία και στρέφεται στο αστικό διήγημα/ μυθιστόρημα. Περιοδικά της εποχής: Ο Νουμάς, Η Τέχνη, Ο Διόνυσος, Το Περιοδικόν μας Άλλα είδη που καλλιεργούνται Χρονογραφία παράλληλα: Αυτοβιογραφία Ημερολόγιο

6 ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Ηθογραφικός Η πεζογραφία της γενιάς του 1880 τροφοδοτήθηκε κυρίως από τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων της υπαίθρου και προσπάθησε να διεισδύσει στον ανθρώπινο ψυχισμό. (Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης Καρκαβίτσας) Ανοιχτός χώρος Αστικός Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20 ού αιώνα συντελείται μια τομή. Το ενδιαφέρον των λογοτεχνών στρέφεται πλέον προς το αστικό τοπίο. Διατηρείται το ενδιαφέρον για τον έσω άνθρωπο και για τις περίπλοκες σχέσεις τις οποίες αναπτύσσει. Κλειστός χώρος (χαμηλοί ήχοι, λιγοστό φως, αίτημα εσωτερικότητας)

7 Αστικός ρεαλισμός Δημοσθένης Βουτυράς: (1872- 1958) Συνετέλεσε στη μετάβαση της λογοτεχνίας από την ύπαιθρο στην πόλη. Εισήγαγε νεωτερικά στοιχεία (φαντασία, παράλογο, υπαρξιστική προβληματική, ειρωνεία). Ανέδειξε τον παράγοντα υποσυνείδητο, εγώ, υπερεγώ. Στα έργα του:  Ήρωες= ηττοπαθείς, αδρανείς, μοιρολάτρες. Αδυνατούν να δράσουν. Είναι φανερός ο συσχετισμός με την ελληνική κοινωνία στις αρχές του 20 ού αιώνα.  Σύμβολο διαίρεσης αλλά και ένωσης, η ταβέρνα. Εργογραφία: Λεωνίδας Λαγκάς (1903), Οι αλανιάρηδες (1921), Από τη Γη στον Άρη (1929), κλπ.

8 Πεζογραφία 1900-1920 Σύμφωνα με τον Γ. Δάλλα αυτή την περίοδο η πεζογραφία ακολουθεί δύο διαφορετικές κατευθύνσεις, οι οποίες συχνά εναλλάσσονται ενώ άλλοτε διασταυρώνονται. Πιο συγκεκριμένα: 1) Κοινωνική πεζογραφία. Θεματικά και υφολογικά έχει επηρεαστεί από τον ρεαλισμό και τον νατουραλισμό. Εκφράζει έναν κοινωνικό προβληματισμό, ο οποίος προέρχεται από μια σοσιαλιστική κατεύθυνση. Βασικοί εκπρόσωποι: Κ. Θεοτόκης, Κ. Χατζόπουλος. 2)Πεζογραφία του αισθητισμού. Φέρει επιρροές από το κίνημα του συμβολισμού και του αισθητισμού. Καινούργιο στοιχείο το φαντασιακό. Βασικοί εκπρόσωποι: Ν. Επισκοπόπουλος, Π. Νιρβάνας, Π. Ροδοκανάκης, Κ. Χρηστομάνος. Την ίδια περίοδο εμφανίζονται: Ίων Δραγούμης, Πηνελόπη Δέλτα.

9 1) Κοινωνική πεζογραφία Κωνσταντίνος Θεοτόκης ( 1872-1923) Η λογοτεχνική του πορεία ξεκινά με αισθητιστικά διηγήματα. Αργότερα όμως γνωρίζοντας τη μαρξιστική θεωρία στρέφεται στο κοινωνικό μυθιστόρημα. Με το έργο του Η τιμή και το χρήμα (1914) επιδιώκει να καταδείξει ότι το χρήμα αλλοιώνει τον χαρακτήρα των ανθρώπων και κατευθύνει τις ενέργειές τους. Διέθετε ευρεία γνώση. Είχε μελετήσει αρχαίους συγγραφείς (Οράτιο, Βιργίλιο), καθώς και ευρωπαίους εκπροσώπους του ρεαλισμού ( Μπαλζάκ, Φλωμπέρ).

10 Εργογραφία (ενδεικτικά) I.Ποίηση: Τα σονέτα I.Πεζογραφία: Η τιμή και το χρήμα (1914) Ο Κατάδικος (1919) Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1920) Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922) I.Μεταφράσεις: Σαίξπηρ, Φλωμπέρ, κ.ο.κ. Οι μεταφράσεις θα συντελούσαν στην πνευματική αφύπνιση του λαού και στη γνωριμία του με τα μείζονα έργα της ευρωπαϊκής και της ανατολικής λογοτεχνικής παράδοσης.

11 Κωσταντίνος Χατζόπουλος (1868-1920) Υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας. Επηρεάστηκε από τον σοσιαλισμό, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στο έργο του. Εισήγαγε στην Ελλάδα την πεζογραφία του συμβολισμού με το έργο του Φθινόπωρο(1917). Διείσδυση στον ψυχικό και πνευματικό κόσμο των ηρώων για να αιτιολογήσει ανθρώπινες πράξεις και συμπεριφορές. Έμφαση στην υποκειμενικότητα του ατόμου.

12 Εργογραφία (ενδεικτικά) I.Ποίηση Τα τραγούδια της ερημιάς ΙΙ. Πεζογραφία Ο πύργος του Ακροπόταμου (1915) Υπεράνθρωπος (1915) Φθινόπωρο (1917) ΙΙΙ. Μεταφράσεις Γκαίτε, μανιφέστο των Μαρξ-Ένγκελς.

13 Αισθητισμός Καλλιτεχνικό ρεύμα του 19 ου αιώνα, το οποίο εμφανίστηκε στην Ευρώπη, αναπτύχθηκε,όμως, κυρίως στην Αγγλία. Ξεκινά ως αντίδραση απέναντι στην επικράτηση του ορθολογικού, επιστημονικού τρόπου σκέψης και του συντηρητισμού της βικτωριανής κοινωνίας. Εισηγητής του κινήματος: Walter Pater. Θεωρούσαν ότι η τέχνη και η ομορφιά αξίζουν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στον κόσμο.  αυτάρκεια έργου τέχνης, καμία ηθική σκοπιμότητα πέρα από την ίδια του την ύπαρξη (Poe: «ποίημα per se»).  ανάδειξη ομορφιάς, η μορφική τελειότητα θα επιτευχθεί με τη δεξιοτεχνική επεξεργασία του έργου.  ανύψωση της τέχνης πάνω από την ίδια τη ζωή. Βασικό δόγμα: «η τέχνη για την τέχνη», «l’ art pour l’ art». Εκφραστές: Edgar Allan Poe, Ch. Baudelaire, Oscar Wilde, κλπ.

14 Dante Gabriel Rossetti, Proserpine Dante Gabriel Rossetti, The Twig

15 Αισθητισμός στην Ελλάδα  Εξύμνηση της εξωτερικής, επιφανειακής ομορφιάς  Περιβάλλον δράσης= αστικό  Ανέμελη ζωή χωρίς βιοποριστικές μέριμνες  Έμφαση στην έκφραση ( επιτηδευμένη με διάθεση υπερευαισθησίας) Νέο στοιχείο: καλλιέργεια του φανταστικού και αλλόκοτου τόσο στα θέματα όσο και στους εκφραστικούς τρόπους. Βασικοί εκφραστές: Ν. Επισκοπόπουλος, Π. Νιρβάνας, Π. Γιαννόπουλος, Ν. Καζαντζάκης, Κ. Χρηστομάνος, Π. Ροδοκανάκης (ευρύτατη μόρφωση και γνώση ξένων λογοτεχνιών).

16 Αισθητισμός στην Ελλάδα Νίκος Επισκοπόπουλος: (1874-1944) Άσμα Ασμάτων: ύμνος στην ιδεώδη γυναίκα Τρελλά διηγήματα: περιγραφή ακραίων περιστατικών παρακολουθώντας τη δράση της ψυχής του ήρωα (εσωτερική πλοκή, ψυχολογική δράση)  Θέμα ιδιόμορφο  Άχρονη αφήγηση  Διάχυτος λυρισμός  Χρήση καθαρεύουσας Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το διήγημα Μαύρα. Υπόθεση: ο ήρωας αισθάνεται μίσος απέναντι στη νευρική αδερφή του, όταν όμως την αντικρύζει νεκρή, κατατρώγεται από τύψεις συνειδήσεως και παθαίνει επιληπτική κρίση. Άλλο διήγημα: Η μητέρα γη. Η γη παύει να γυρίζει και φρίκη και τρόμος είναι τα μόνα αισθήματα που επικρατούν. Στόχος του έργου να αναδειχθεί η μηδαμινότητα της ζωής.

17 . Αισθητισμός στην Ελλάδα (ενδεικτικά) Νίκος Καζαντζάκης: (1883- 1957) Κατά τα πρώτα χρόνια της λογοτεχνικής του πορείας επηρεάστηκε από το κίνημα του αισθητισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πεζόμορφο ποιητικό αφήγημα: Όφις και κρίνο (1906). Ο ήρωας σκοτώνει τη γυναίκα, επειδή θεωρεί ότι συνιστά εμπόδιο στην καλλιτεχνική του ζωή, μετά αυτοκτονεί.  τέχνη= ύψιστη αξία  θυσία του ανθρώπου χάριν του έργου τέχνης Πλάτων Ροδοκανάκης: (1883- 1919) Το βυσσινί τριαντάφυλλο (1912): Πραγματεύεται τον έρωτα και τον θάνατο δύο νέων.  Ωραιολατρεία  Προσεγμένη γλώσσα  Λυρικό/ αισθησιακό ύφος

18 Πεζογραφία 1929-1936 Κατά τη δεκαετία του ’20 Κυβέρνηση Βενιζέλου και όραμα απελευθέρωσης των αλύτρωτων περιοχών Μικρασιατική καταστροφή Έλευση προσφύγων Κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας (ιδεολογικό κενό, πολιτική αστάθεια).  Ηττοπάθεια, παραίτηση, ανάγκη φυγής.

19

20 Πεζογραφία 1929-1936 Κατά τη δεκαετία του ’30 Μετά την παγκόσμια κρίση του ’29 επιδίωξη αυτοδυναμίας τόσο στην οικονομία όσο και στη λογοτεχνία. Στο Ελεύθερο πνεύμα (δοκίμιο- μανιφέστο της γενιάς) ο Γ. Θεοτοκάς υποστήριξε πως: «Μια λογοτεχνία αποχτά διεθνή σημασία όταν αρχίσει να επιδρά, χωρίς βέβαια να παύει ποτέ να επιδράται». Σημαντική προϋπόθεση: η πνευματική ελευθερία.

21 Ελεύθερο πνεύμα (απόσπασμα)  […] Τη φωτιά της δημιουργίας δεν την συντηρούν οι φυλακισμένοι φύλακες της κληρονομιάς των νεκρών, ούτε οι λογικοί και πραχτικοί που περπατούν πάντα στα σίγουρα και αποφεύγουν να κάνουν ένα βήμα εκεί που το έδαφος κουνιέται κάτω από τα πόδια τους, ούτε οι ήρεμοι επιστήμονες οι φορτωμένοι σοφία μα χωρίς μακρινά οράματα και καμιά ανησυχία στην ψυχή, ούτε οι μικροί φιλόδοξοι, που έταξαν ως σκοπούς της ζωής τους τους επαίνους των πρεσβύτερων, την κοινωνική υπόληψη κι ένα τιμητικό αξίωμα. Είναι γεμάτοι τέτοιους ανθρώπους οι δρόμοι της Αθήνας κι ωστόσο η Ελλάδα δεν δημιουργεί, η Ελλάδα δεν πραγματοποιεί τίποτα το όμορφο. Η Ελλάδα – ας πω την τρομερή λέξη – δεν επιδιώκει τίποτα το μεγάλο. Τη φωτιά τη συντηρούν οι ανυπόταχτοι, οι ανικανοποίητοι, οι τυχοδιώκτες της ψυχής και τους πνεύματος, οι άνθρωποι που τους σέρνει το πλεόνασμα των δυνάμεών τους πιο μακριά από τους ορίζοντες και πιο υψηλά από το επίπεδο του πλήθους. Τη συντηρεί ο Άσωτος Υιός. Αν αυτός λείψει, ο τόπος σας όσο κι αν τον νοικοκυρέψετε δεν θα αξίζει πολλά. Αλίμονο στην Ελλάδα, αν στηρίζει το μέλλον της μονάχα στις άμορφες μάζες των φρόνιμων παιδιών. Το ιδανικός τους είναι μια ήρεμη και γλυκιά μεσημβρινή Ελβετία, υπόδειγμα τάξης, άνεσης και μακαριότητας, χωρίς καμιά αγωνία, κανένα μεγάλο όνειρο, καμιά τρέλα, καμιά δημιουργική πνοή. Μα είναι δυνατόν να καταντήσει Ελβετία αυτή η χώρα του Οδυσσέα; […]

22 . Πεζογραφία 1929- 1936 Η πεζογραφία αυτής της περιόδου διακρίνεται σε τρεις ομάδες συγγραφέων: 1.Αιολική σχολή. Οι συγγραφείς που ανήκουν σ’ αυτή τη σχολή βίωσαν τη μικρασιατική καταστροφή και τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τα πατρογονικά χώματα. Η λογοτεχνία είναι ένας τρόπος για να διατηρήσουν άσβεστες στη μνήμη τους τις αλύτρωτες περιοχές. Στη σχολή αυτή ανήκουν: Στρατής Μυριβήλης, Στρατής Δούκας, Ηλίας Βενέζης, Φώτης Κόντογλου. 2.Αστικός ρεαλισμός. Ορισμένοι από τους συγγραφείς αυτής της ομάδας βίωσαν τη μικρασιατική καταστροφή, επέλεξαν, όμως, να αποτυπώσουν το ιστορικό παρόν (αστική ζωή). Τα περισσότερα έργα αναφέρονται σε κοινωνικά θέματα και εισάγουν ιδεολογικούς προβληματισμούς. Εδώ κατατάσσονται: Γ. Θεοτοκάς, Άγγ. Τερζάκης, Κ. Πολίτης, Μ. Καραγάτσης. 3.Σχολή της Θεσσαλονίκης. Απορρίπτουν τον ρεαλισμό και πειραματίζονται με νέες τεχνικές που προσδιορίζουν τον μοντερνιστικό τρόπο γραφής. Σημαντικοί εκπρόσωποι: Γ. Μπεράτης, Στ. Ξεφλούδας, Ν. Γ. Πεντζίκης, Αλ. Γιαννόπουλος

23 1. Αιολική σχολή Φώτης Κόντογλου Στρατής Δούκας Στρατής Μυριβήλης

24 1. Αιολική σχολή Στρατής Μυριβήλης (1892-1969)  Συμμετείχε στους βαλκανικούς πολέμους, στον πρώτο παγκόσμιο και στη μικρασιατική εκστρατεία. Πολέμησε για την ανόρθωση του ελληνισμού. Έτρεφε σεβασμό για την ελληνική παράδοση. Εργογραφία (ενδεικτικά): Μυθιστορήματα: Η ζωή εν τάφω (1924) Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια (1932) Η Παναγιά η γοργόνα (1939) Διηγήματα: Κόκκινες ιστορίες (1915) Διηγήματα (1928) Το πράσινο βιβλίο (1936) Το γαλάζιο βιβλίο (1939)

25 Απόσπασμα από το έργο: Η ζωή εν τάφω Ακουμπώ πάνω στο προπέτασμα σαν να κουράστηκα ξαφνικά πολύ. Από μέσα μου αναβρύζουν δάκρυα απολυτρωτικά. Στέκουμαι έτσι πολλήν ώρα, με το κεφάλι όλο χώματα, ακουμπισμένο στα σαπισμένα σακιά. Με δυο δάχτυλα λαφριά, προσεχτικά, αγγίζω την παπαρούνα. Ξαφνικά με γεμίζει μια έγνια, μια ζωηρή ανησυχία πως κάτι μπορεί να πάθει τούτο το λουλούδι, που μ' αυτό μου αποκαλύφθηκε απόψε ο Θεός. Παίρνω τότες στη ράχη ένα γερό τσουβάλι (δαγκάνω τα χείλια από την ξαφνική σουβλιά του ποδιού), και τ' ακουμπώ με προφύλαξη μπροστά στο λουλούδι. 'Ετσι λέω θα 'ναι πάλι κρυμμένο για όλους τους άλλους. Χαμογελώ πονηρά. Κατόπι σηκώνουμαι ξανά στα νύχια κι απλώνω το μπράτσο έξω. Ναι. Το άγγισα λοιπόν πάλι! Τρεμουλιάζω από ευτυχία. Νιώθω τα τρυφερά πέταλα στις ρώγες των δαχτύλων. Είναι μια ανεπάντεχη χαρά της αφής. Μέσα στο χέρι μου μυρμιδίζει μια γλυκιά ανατριχίλα. Ανεβαίνει ως τη ράχη. Είναι σαν να πεταλουδίζουν πάνω στην επιδερμίδα τα ματόκλαδα μιας αγαπημένης γυναίκας. Φίλησα τις ρώγες των δαχτύλων μου. Είπα σιγά σιγά: -Καληνύχτα... καληνύχτα και να 'σαι βλογημένη. Γύρισα γρήγορα στ' αμπρί. Ας μπορούσα να κάμω μια μεγάλη φωταψία... Να κρεμάσω παντού σημαίες και στεφάνια! 'Αναψα στο λυχνάρι τέσσερα φιτίλια και τώρα πασχίζω να τη χωρέσω εδώ μέσα, μέσα σε μια τόσο μικρή γούβα, μια τόσο μεγάλη χαρά. Η ψυχή μου χορεύει σαν μεγάλη πεταλούδα. Χαμογελώ ξαπλωμένος ανάσκελα. Κάτι τραγουδάει μέσα μου. Τ' αφουγκράζομαι. Είναι ένα παιδιάτικο τραγούδι: Φεγγαράκι μου λαμπρό....

26 1. Αιολική σχολή Στρατής Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω Με το έργο αυτό εγκαινιάζεται η αντιπολεμική πεζογραφία. Επιστολικό μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία. Απόδοση των προσωπικών του εμπειριών στο μακεδονικό μέτωπο. Βάση για τη σύνθεση = το ημερολόγιό του  Φρίκη και αποτροπιασμός για τον πόλεμο  Γλώσσα απλή  Γραφή εξομολογητική

27 1. Αιολική σχολή Ηλίας Βενέζης (1904- 1973) Στο πρώτο μυθιστόρημά του Το νούμερο 31328 αφηγείται προσωπικά βιώματα από την αιχμαλωσία του στο εσωτερικό της Μ. Ασίας.  Λεπτομερείς περιγραφές που δημιουργούν συναισθηματισμό (κράμα ρεαλισμού- λυρισμού)  υπαινικτικότητα, κοφτές φράσεις= υποβολή συναισθημάτων  Απλή γλώσσα με τούρκικες λέξεις Στρατής Δούκας (1895-1983) Ιστορία ενός αιχμαλώτου (1929) Βασίζεται σε πραγματικές εμπειρίες  Συλλογικό υποκείμενο  Οριοθέτηση συναισθημάτων Φώτης Κόντογλου: (1895-1965) Πεζογράφος και αγιογράφος. Έτρεφε θαυμασμό για την ελληνορθόδοξη παράδοση. Στα αφηγήματά του ανασυστήνει μνήμες των παιδικών του χρόνων στην Ανατολή. Αξιομνημόνευτο έργο: Πέδρο Κάζας (1919).

28 2. Αστικός ρεαλισμός Άγγελος Τερζάκης Κοσμάς Πολίτης Γιώργος Θεοτοκάς Μιχάλης Καραγάτσης

29 2. Αστικός ρεαλισμός (ενδεικτικά) Γ. Θεοτοκάς (1905-1966) Το Δαιμόνιο (1938) Λεωνής (1940) Αργώ (1936) Με την Αργώ ο Θεοτοκάς συνδέει μια σύγχρονη αθηναϊκή οικογένεια με τις τελευταίες μέρες του Βυζαντίου.  Δίψα των ανθρώπων για εξουσία= δαιμόνιο  Αποστασιοποιημένη αφήγηση Μ. Καραγάτσης (1908-1960) Γνωστός για το έργο - τριλογία: Συνταγματάρχης Λιάπκιν Χίμαιρα Γιούγκερμαν  Ωμός ρεαλισμός (έντονο ερωτικό στοιχείο)  Βιολογικός ντετερμινισμός  Ο ξένος σε συνάρτηση με την ελληνική παράδοση

30 2. Αστικός ρεαλισμός Άγγ. Τερζάκης (1907-1979) Μυθιστορήματα: Δεσμώτες (1932) Η παρακμή των Σκληρών (1935) Η μενεξεδένια πολιτεία (1937) Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ (1945) Ο συγγραφέας διακατέχεται από το υπαρξιακό άγχος της προηγούμενης γενιάς.  Θέμα των δύο πρώτων μυθιστορημάτων: αστική οικογένεια σε διάλυση.  Παθητική στάση των ηρώων. Κοσμάς Πολίτης (1888- 1974) Λεμονοδάσος (1930) Η φυγή του ήρωα από τον έρωτα χαρακτηρίζεται ως απόρροια μιας υπαρξιακής κρίσης. Εκάτη (1933) Eroica (1938). Στο έργο αυτό περιγράφονται στιγμές από την ανέμελη ζωή εφήβων. Ο συγγραφέας στρέφεται προς την αναζήτηση μιας αυθεντικότητας.

31 Γιώργος Θεοτοκάς, Αργώ (απόσπασμα) Θέλω γράμματα Σαν ο Δαμιανός τελείωσε την τρίτη του ελληνικού*, ο γερο-Φραντζής είπε πωςτρίτη του ελληνικού* αρκετά γράμματα είχε μάθει και ήτανε καιρός να πιάσει δουλειά. Ο μικρός θα ήτανε δεκατριώ ή δεκατεσσάρω χρονώ. Μόλις άρχιζε να αποκτά μια συνείδηση κάπως καθαρή του κόσμου και τον κατείχε κιόλας το πάθος της γνώσης. Ρουφούσε αχόρταστα ό,τι έντυπο του έπεφτε στα χέρια, λαϊκά αναγνώσματα, εφημερίδες, εκκλησιαστικά βιβλία. Το ασχημάτιστο και ερεθισμένο πνεύμα του δεν μπορούσε να σταματήσει πουθενά, γλιστρούσε απάνω απ' όλα αυτά τα απλοϊκά διαβάσματα προς όλες τις μεριές, προμάντευε θολά και λαχταρούσε κάποιες ανώτερες περιοχές της μάθησης. Δεν ήξερε βέβαια τι νόημα είχαν αυτά τα άγνωστα πράματα που τον σαγήνευαν τόσο. Ακολουθούσε αυθόρμητα την ορμή της ψυχής του, που τον έσερνε προς τα εκεί, και ονειρευότανε να γίνει μια μέρα ένας μεγάλος δάσκαλος που να κατέχει καλά, με τα δυο του χέρια, όλην τη σοφία των ανθρώπων, όλα τα βιβλία, όλα τα «γράμματα», και να μοιράζει γενναιόδωρα αυτούς τους θησαυρούς στους τριγυρινούς του. Η ικανότητά του να μαθαίνει ήτανε καταπληκτική κι η υπεροχή του αναγνωρισμένη σ' όλο το σχολειό από δασκάλους και μαθητές. Μόλις πληροφορήθηκε τις προθέσεις του πατέρα του, ο μικρός έμπηξε τα κλάματα και τις φωνές. Δεν ήθελε, δεν μπορούσε να αρνηθεί τα βιβλία του και τα όνειρά του. Ζήτησε βοήθεια τριγύρω του, μα ούτε η μάνα του ούτε οι αδελφές του ήταν ικανές να καταλάβουν τον καημό του.

32 3. Σχολή Θεσσαλονίκης Γ. Μπεράτης Αλ. Γιαννόπουλος Στέλιος Ξεφλούδας Ν. Γ. Πεντζίκης Στ. Ξεφλούδας: (1902- 1984) Τα τετράδια του Παύλου Φωτεινού (1930). Εσωτερική συμφωνία (1932).  Συνεχής καταγραφή σκέψεων και συναισθημάτων που συνδέονται μεταξύ τους συνειρμικά  Πλοκή σχεδόν ανύπαρκτη.

33 3. Σχολή Θεσσαλονίκης Συσπειρώνονται γύρω από το περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες (1932). Στόχος: να πλάσουν μια διαφορετική πραγματικότητα με μοναδικό υλικό τις λέξεις. Καινοτομία : χρήση εσωτερικού μονολόγου. Πρόκειται για αποτύπωση των σκέψεων πριν οργανωθούν σε λόγο. Οι σκέψεις συνδέονται μεταξύ τους συνειρμικά. Ενώ το ασυνείδητο με το συνειδητό.  Συντακτική οργάνωση υποτυπώδης. Στο επίκεντρο = το υποκείμενο. Ν. Γ. Πεντζίκης (1908- 1933). Συνδυάζει μοντερνισμό- παράδοση Αγάπη για την πατρίδα, θρησκευτική ευλάβεια, βυζαντινή τέχνη. Ανδρέας Δημακούδης. Ένας νέος μονάχος (1934). Στο μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης παρακολουθούμε τις σκέψεις του φοιτητή Δημακούδη και την εσωτερική αναζήτηση ενός ιδανικού. Μητέρα Θεσσαλονίκη (1970) Συνειρμικός τρόπος γραφής.

34 Ν. Γ. Πεντζίκης, Ο κήπος μας στη Θεσσαλονίκη, 1952

35 Ν. Γ. Πεντζίκης, Ουρανούπολις, 1962

36 Ένας αιρετικός του μοντερνισμού Γ. Σκαρίμπας (1893-1984) Το θείο τραγί (1933). Ο ήρωας υπακούει μόνο στο ένστικτο και τις παρορμήσεις του. Μαριάμπας (1935) Το σόλο του Φίγκαρο (1939). Ασυμβίβαστος, ιδιόρρυθμος, ο πιο αιρετικός της γενιάς του.  Κατακερματισμός της γλώσσας.  Ειρωνεία.  Ανάμειξη φανταστικού με το πραγματικό, έντονη παραδοξότητα.

37 Γιάννης Σκαρίμπας, Ο καπετάν Γκρης (απόσπασμα) Έτσι καταπώς άφριζαν τα κύματα τού θύμιζαν τη χώρα. Αυτή τη χώρα την Ιτιά, που στέκονταν στο περιθαλάσσιο κατάλευκη κ' ήταν εκείς ο μπάρμπας του –ο Κόκοτας– μαγαζάτορας, κάπελας, κρασοπούλης και φούρναρης. Κ' είχε ψυχογιούς και αξία και όνομα. Νά, κατ' απ' τα Σάλωνα, μαθές, αυτού που σφάζανε αρνιά και κατ' ακόμα απ' το Χρυσό, που σφάζανε κριάρια. Εκείς, ανάμεσα όπου –ποιός ξέρει πού– σφάζοντανστης Μαρίας την ποδιά τα παλληκάρια. Ας είν' καλά αυτός που τάξερε τα Σάλωνα –αυτά τα Σάλωνα– και τ' άλλο το Χρυσό – απ' αψηλά φ' της Τρύπης τις κορφές που τάχει ιδωμένα. Κι αυτήν, την Πενταγιώτισα, τη Μαρία, που γι' αυτήν σφάζονταν τα παλληκάρια στη ποδιά της... Ά! Χα! τί γιέμορφη π' θα νάταν Θιέ μου! Άσπρη θανάταν σαν το γάλα καψερέ. Θάταν ψηλή, θάταν λιγνή, θάταν γελούσα. Μαρίγια την νομάτιζαν. Δασκαλοπούλα την λαλάγαν. Όϊ Κατίγκω, όϊ Θυμιούλα, μάηδ' Αγγέλω. Μαρίγια!... Γιατί Μαρία λεν την Παναγιά, Μαρία και δαύτη έλεγαν. Χάσ'κο ψωμί θα νάτρωγε. Απ' την Ανθήνα ορέ θάτανε, απ' τον Περαίγια. Και στο πεζούλι της –όξ' απ' την πόρτα της– θα καθότουνα, με μιξωτά ουφστάνια και τσιπούνι. Μ' άσπρη ποδιά, κ' ένα γιορντάν από φλωριά... Και κεις, ένα ένα τα παλληκάρια του χωριού, θα πάγαιναν με λάζα στα χέρια και θανάκοβαν τόνα κατόπι στ' άλλο το λαιμό τους. Γιατί ;... Έτσι... Έτσι για να γλέπ' αυτή. Να γλέπ' ορέ το γαίμα στην ποδιά και να χαμογελάει, να χαίρετ' η καρδιά της !...

38 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα - Έργα - Ρεύματα – Όροι, Αθήνα, Πατάκης, 2007.  Abrams M. H., Λεξικό λογοτεχνικών όρων : θεωρία-ιστορία-κριτική λογοτεχνίας, μτφ Γιάννα Δεληβοριά - Σοφία Χατζηιωαννίδου, Αθήνα, Πατάκης, 2005.  Beaton Roderick, Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία, μτφ. Ε. Ζούργου - Μ. Σπανάκη, Αθήνα, Νεφέλη, 1996.  Παν. Μουλλάς (επιμ.), Η μεσοπολεμική πεζογραφία : από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939), τ. Α’, Αθήνα, Σοκόλης, 1996.

39  Γιάννης Δάλλας (επιμ.), Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο: (1900-1914), Αθήνα, Σοκόλη, 1997.  http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3566,14956/in dex_d_08_01.html http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3566,14956/in dex_d_08_01.html  http://historical-museum.gr/webapps/kazantzakis- pages/gr/sources/kastrinaki.php http://historical-museum.gr/webapps/kazantzakis- pages/gr/sources/kastrinaki.php  http://pentzikis.ekebi.gr/erga.htm http://pentzikis.ekebi.gr/erga.htm  http://sarantakos.com/kibwtos/muribhlhs_ zwhentafw.html http://sarantakos.com/kibwtos/muribhlhs_ zwhentafw.html