ΜΑΘΗΜΑ: PROJECT ΤΑΞΗ: Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΤΣΙΤΣΙΟΥ ΕΤΟΣ: 2014-2015.

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΑΘΗΜΑ: PROJECT ΤΑΞΗ: Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΤΣΙΤΣΙΟΥ ΕΤΟΣ: 2014-2015."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΜΑΘΗΜΑ: PROJECT ΤΑΞΗ: Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΤΣΙΤΣΙΟΥ ΕΤΟΣ: 2014-2015

2 Εισαγωγή ….………………………………………………………………………………………………………………………………………….………………….……………………..3 Η Ίδρυση της Πόλης …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4 Βυζαντινοί Χρόνοι (330 – 1453) ……………………………………………………………………………………………………..……………………….……..………………..7 Βυζαντινά Μνημεία ………………………………………….……………………..…………………………………………………………………………………………..……….15 Οθωμανική Αυτοκρατορία ……………………………………………………………………………………………………………………………………...……………….……20 Νεότερη Ιστορία …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....24 Ο Ελληνισμός της Πόλης …………………………………………………………………………………………………………………………………….............……….…….27 Ανταλλαγή Πληθυσμού 1923…………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………….34 Σεπτεμβριανά 1955 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………….……37 Οι Απελάσεις του ΄64 ………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………..………..…41 Εκκλησίες ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………...45 Ελληνικά Σχολεία ………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………….………….…54 Αθλητισμός.........................................................................................................................................................................……...61 Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ………………………………………………………………………………………………………………………..………………..………………63 Συμμετέχοντες στην Εργασία…………………………………....……………………………………………………………………………………………………………..…...64

3 Η Κωνσταντινούπολη ήταν για αιώνες το ιστορικό κέντρο της ανθρωπότητας. Στη διάρκεια των χρόνων αυτών, η Κωνσταντινούπολη γνώρισε εποχές μεγάλης οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ακμής, αλλά και εποχές παρακμής, μεγάλων φυσικών και πολεμικών καταστροφών και εμφύλιων πολέμων. Η Κωνσταντινούπολη οριοθετεί μια ολόκληρη ιστορική περίοδο, τη βυζαντινή, κι αποτελεί κέντρο ιδιαίτερων μελετών ειδικού κλάδου της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας. Η πόλη ονομαζόταν από την ίδρυσή της το 658/7 π.Χ. έως και το 330 μ.Χ. Βυζάντιο. Το 196 μ.Χ, και για σύντομο χρονικό διάστημα, έλαβε επίσης την ονομασία Αυγούστα Αντωνίνα από τον αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο, προς τιμή του γιου του Αντωνίου. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄, στα εγκαίνιά της το 330, την μετονόμασε Νέα Ρώμη, όνομα που όμως δεν επικράτησε, καθώς η πόλη έγινε γρήγορα γνωστή ως Κωνσταντινούπολη, από το όνομα του ιδρυτή της. Με δεδομένα τη σπουδαιότητα και το μέγεθός της, οι κάτοικοί της την αποκαλούσαν απλά «Πόλη», όπως αποκαλείται συχνά μέχρι σήμερα από τους Έλληνες. Άλλες ονομασίες που της αποδόθηκαν είναι "Βασιλεύουσα", "Βασιλίς των πόλεων", "Μεγαλόπολις" και "Επτάλοφος", ενώ αναφορά γίνεται και στο όνομα "Ανθούσα". Στην περίοδο της τουρκοκρατίας, η πόλη άλλαξε αρκετές ονομασίες που αποτελούσαν παραφθορά της λέξης Κωνσταντινούπολη (π.χ. Κωνσταντινιέ). Αργότερα πήρε την ονομασία "Πόλη της Ευτυχίας" (Ντερ Σαδέτ). Η επίσημη σημερινή ονομασία της πόλης είναι Ιστανμπούλ και καθιερώθηκε το 1926. Η ετυμολογία του όρου δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Περισσότερο αποδεκτή είναι η άποψη πως προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «εις την Πόλη». 3

4 4

5 Η Κωνσταντινούπολη χτίστηκε από το 324 μέχρι το 336 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Μ. Κωνσταντίνο. Τα εγκαίνιά της έγιναν στις 11 Μαΐου του 330. Ο χώρος που καταλάμβανε η νέα πόλη ήταν τετραπλάσιος σε έκταση από την πόλη του παλιού Βυζάντιου και διαρρυθμισμένος από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Παράλληλα, τα νέα τείχη που ξεκίνησαν να κτίζονται επί Κωνσταντίνου και αποπερατώθηκαν επί Κωνστάντιου Α' (337-361), προεκτείνονταν κατά δεκαπέντε στάδια σε σύγκριση με τα παλαιότερα τείχη του Σεβήρου. Η Κωνσταντινούπολη (που τον πρώτο καιρό ονομάστηκε Νέα Ρώμη) ήταν διακοσμημένη με αριστουργήματα που, με εντολή του αυτοκράτορα, είχαν μεταφερθεί εκεί από ολόκληρη την αυτοκρατορία. Περιτριγυρισμένη από επτά λόφους, η Κωνσταντινούπολη, όπως και η Ρώμη, διαιρέθηκε σε 14 περιοχές. Το κέντρο του παλαιού Βυζαντίου, το Τετράστωον, μαζί με τον κοντινό ιππόδρομο, επαναπροσδιορίστηκε αρχιτεκτονικά και μετονομάστηκε σε Αυγουσταίον, προς τιμή της μητέρας του Κωνσταντίνου. Συνδυάστηκε με το νέο φόρο (αγορά) του Κωνσταντίνου, κοντά στον οποίο διακλαδωνόταν η Μέση οδός, ο κύριος οδικός άξονας της πόλης που οδηγούσε μέχρι την πρώτη Χρυσή Πύλη. Στη δυτική πλευρά του Αυγουσταίου βρισκόταν ο ναός της Θείας Σοφίας, αφιερωμένος στην Αγία Σοφία, και στα ανατολικά ανεγέρθηκε το πρώτο μέγαρο της Συγκλήτου. Ανατολικά του ιπποδρόμου βρισκόταν το αυτοκρατορικό παλάτι, το οποίο μέχρι τον 6ο αιώνα δεν υπέστη σημαντικές αλλαγές και παρέμενε περιορισμένων σχετικά διαστάσεων. Η Νέα Ρώμη του Κωνσταντίνου, μόλις από την ημέρα των εγκαινίων της, ήταν φαινομενικά και επισήμως μια χριστιανική πόλη, αν και τα ολιγάριθμα χριστιανικά κτίρια που ανεγέρθηκαν με την ίδρυσή της, μειοψηφούσαν σαφώς σε σχέση με τους ιερούς τόπους της ελληνορωμαϊκής θρησκείας. Η Κωνσταντινούπολη αποτέλεσε επίσης εκκλησιαστικό κέντρο, καθώς από το 381 αποτελούσε έδρα του πατριάρχη. 5

6 Τα αίτια της μεταφοράς της πρωτεύουσας πολλά. Ο Κωνσταντίνος, ικανός στρατιωτικός και πολιτικός, είχε διακρίνει ότι η άμυνα της αυτοκρατορίας κατά των ισχυρών ανατολικών εχθρών (Περσών, Γότθων κ.λπ.), θα μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα με μια πόλη φυσικά οχυρωμένη, όπως το Βυζάντιο. Είχε ακόμα διακρίνει ότι το Βυζάντιο μπορούσε να μετατραπεί σε ουσιαστικό οικονομικό και πολιτικό κέντρο λόγω της τοποθεσίας του. Έβλεπε, τέλος, ότι η παρακμασμένη Ρώμη δε θα μπορούσε πια ν' αποτελέσει το κέντρο μιας γενικότερης αναγέννησης της αυτοκρατορίας. Οι υπολογισμοί του Κωνσταντίνου δικαιώθηκαν. Η παλιά Ρώμη και γενικότερα το δυτικό ρωμαϊκό κράτος σύντομα εκφυλίστηκε, ενώ η Κωνσταντινούπολη μετατράπηκε σε στρατιωτικό οχυρό της αυτοκρατορίας και σε κέντρο έντονης οικονομικής και πνευματικής ζωής. 6

7 7

8 Ρωμαϊκή περίοδος (324-457). Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από τα έργα του αυτοκράτορα Ιουλιανού (361-363), που εκτός από τις νίκες κατά των εξωτερικών εχθρών, κόσμησε την πόλη με κλασικά ελληνικά έργα και προστάτεψε τις τέχνες και τα γράμματα. Επίσης, χαρακτηρίζεται από τα έργα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου (379-395), που προσέδωσε στην πόλη θρησκευτικό χριστιανικό χαρακτήρα (καταστρέφοντας και αρκετά αρχαία αριστουργήματα). Στα χρόνια του η αυτοκρατορία αντιμετώπισε νικηφόρα πολλούς εχθρούς. Θεοδόσιος Β' (408-450). Σημαντική επέκταση της πόλης δρομολογήθηκε επί της αυτοκρατορίας του και υπό την επίβλεψη του έπαρχου των πραιτορίων της Ανατολής Ανθέμιου, ο οποίος καθ' υπερβολή μπορεί να χαρακτηριστεί και δεύτερος ιδρυτής της Κωνσταντινούπολης. Το δυτικό τμήμα της πρωτεύουσας προωθήθηκε σε απόσταση ενός ρωμαϊκού μιλίου, ενώ συνολικά η εντός των τειχών έκτασή της διπλασιάστηκε. Η ασφάλειά της ενισχύθηκε με μεσοπύργια που χτίστηκαν κατά μήκος των θαλάσσιων μετώπων, ενώ παράλληλα υιοθετήθηκε ένα καινοτόμο σχέδιο για τα χερσαία τείχη, γνωστά σήμερα ως Θεοδοσιανά. Δυναστεία του Λέοντα (457-518). Η εποχή σημαδεύεται από μεγάλες εξωτερικές περιπέτειες (ήττα από τους Βανδάλους) και από τη διάλυση του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας (476). Στην περίοδο του αυτοκράτορα Βασιλίσκου (475-477), χτίστηκε ο περίφημος πύργος του Γαλατά, ενώ στην περίοδο του Αναστασίου του Α΄(491-518) κατασκευάστηκε νέο ανατολικό τείχος. 8

9 Δυναστεία του Ιουστινιανού (518-610). Θεωρείται από τις λαμπρότερες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Στα χρόνια του Ιουστινιανού (527-565), η αυτοκρατορία γνώρισε μεγάλες νίκες και η πόλη πνευματική άνθιση και οικοδομική ανάπτυξη. Ο πληθυσμός της έφτανε περίπου τους 500.000 κατοίκους. Σε αυτή την περίοδο επιχειρήθηκε μια νέα αναδιοργάνωση του αστικού τοπίου της πρωτεύουσας, όπως άλλωστε απαιτούσαν οι συνθήκες, με δεδομένες τις εκτεταμένες καταστροφές που επέφεραν η πυρκαγιά του 532 και τα γεγονότα της στάσης του Νίκα. Ξεχωριστή συνεισφορά του Ιουστινιανού A' υπήρξε η ανέγερση αρκετών μοναστηριών και εκκλησιών, με πιο επιβλητική εκείνη της Αγίας Σοφίας που η οικοδόμησή της άρχισε το 532 και τελείωσε το 537. Ο ναός αυτός έγινε το σύμβολο της χριστιανικής Κωνσταντινούπολης. Κατασκευάστηκαν επίσης και άλλα έργα (ναοί, υδραγωγεία, σχολεία κ.λπ.). Η νομική επιστήμη την περίοδο του Ιουστινιανού απέκτησε την τελική της συγκρότηση που αποτέλεσε μέχρι το 1938 το ισχύον Αστικό Δίκαιο. Στα χρόνια της δυναστείας του Ιουστινιανού, η αυτοκρατορία κατανίκησε πολλούς εχθρούς (Βανδάλους, Οστρογότθους, Βησιγότθους, Πέρσες κ.λπ.). Το 542 στην πόλη εξαπλώθηκε η νόσος της πανώλης που προκάλεσε το θάνατο των 3/5 του πληθυσμού και σηματοδότησε μια περίοδο παρακμής της Κωνσταντινούπολης. 9

10 Δυναστεία του Ηράκλειου (610-717). Στα χρόνια του Ηράκλειου (610-641), η Κωνσταντινούπολη αντιμετώπισε πολλούς εξωτερικούς εχθρούς (616 Πέρσες, 626 Πέρσες και Αβάρους) από τους οποίους κινδύνεψε σοβαρά. Ο Ηράκλειος κατάργησε το διοικητικό σύστημα του Μ. Κωνσταντίνου και θεωρείται από τους ιστορικούς ως θεμελιωτής του εξελληνισμού της αυτοκρατορίας. Στα χρόνια των διαδόχων του, η Κωνσταντινούπολη απέκτησε την καθαρά βυζαντινή μορφή της, η ελληνική γλώσσα έγινε επίσημη και η χριστιανική θρησκεία κυριάρχησε παντού. Την ίδια εποχή εγκαταστάθηκαν οι Βούλγαροι στη χερσόνησο του Αίμου και εμφανίστηκε ο μωαμεθανικός κίνδυνος στο πρόσωπο των Αράβων. Δυναστεία των Ισαύρων (717-867). Την εποχή αυτή η πόλη συγκλονίστηκε από εμφύλιες διαμάχες θρησκευτικού και πολιτικού χαρακτήρα (εικονομαχία), που τελείωσαν με ήττα των μεταρρυθμιστών. Ακόμα, η αυτοκρατορία αντιμετώπισε νικηφόρα τους Άραβες και τους Ρώσους και προχώρησε σε διοικητικές μεταρρυθμίσεις. Δυναστεία των Μακεδόνων (867-1081). Θεωρείται η "χρυσή εποχή" της βυζαντινής περιόδου. Η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται επίσης από υπέρμετρη στρατικοποίηση της δημόσιας ζωής και διαρκείς πολέμους εναντίον των εχθρών της αυτοκρατορίας (εκστρατείες Νικηφόρου Φωκά, Τσιμισκή κ.λπ.). Πνευματική άνθιση γνώρισε η πόλη στα χρόνια του Λέοντα του Σοφού (886-916), οπότε συντελέστηκε τεράστιο νομοθετικό και πολιτιστικό έργο. Η περίοδος, επίσης χαρακτηρίζεται και από το Βασίλειο Β΄ το Βουλγαροκτόνο (976 - 1025), που με τις στρατιωτικές του νίκες κατά των Βουλγάρων, Αράβων, Σαρακηνών κ.λπ., βοήθησε στην εξάπλωση του χριστιανισμού. 10

11 Δυναστεία των Κομνηνών (1081-1185). Εποχή εσωτερικής κάμψης και εξωτερικών καταστροφών. Η αυτοκρατορία χάνει σημαντικές περιοχές. Δυναστεία των Αγγέλων (1185-1204). Η πόλη και η αυτοκρατορία διοικούνταν από μια σειρά ανίκανων αυτοκρατόρων. Η πόλη στα χρόνια τους υπέκυψε στους σταυροφόρους (πρώτη άλωση 1204) και έπαθε φοβερές καταστροφές και λεηλασίες. Η φραγκική Κωνσταντινούπολη. Οι Λατίνοι κυριάρχησαν στην Κωνσταντινούπολη για 57 χρόνια. Στα χρόνια αυτά έγιναν σοβαρές πολεοδομικές αναδιαρθρώσεις (χτίστηκαν πολλά νέα οχυρωματικά έργα) και επιχειρήθηκε, χωρίς επιτυχία, προσπάθεια εκλατινισμού των κατοίκων. Οι Λατίνοι αυτοκράτορες έκαναν πολλούς πολέμους εναντίον των Βουλγάρων και φρόντισαν για τη διανομή των κτήσεων της αυτοκρατορίας μεταξύ των Λατίνων βασιλιάδων. Στα χρόνια τους, η Κωνσταντινούπολη γνώρισε μέρες παρακμής και έντονων κοινωνικών αναστατώσεων. Οι Παλαιολόγοι (1260-1453). Η ανασύσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και το διάστημα που μεσολάβησε μέχρι την άλωση, χαρακτηρίζονται ως τελευταία περίοδος ακμής της Κωνσταντινούπολης από πνευματική άποψη. Η διοικητική και στρατιωτική κατάσταση ήταν όμως άθλια. Τα νέα οχυρωματικά έργα στον Κεράτιο δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τις ατέλειωτες ορδές των Τούρκων, που μετά από αλλεπάλληλες επιδρομές, βρέθηκαν μπροστά στην πόλη τον Απρίλιο του 1453 με 300.000 στρατό. 11

12 Η άλωση. Η πολιορκία και η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους εξιστορείται από πολλές πηγές, ελληνικές, λατινικές, σλαβικές και τουρκικές. Οι πληροφορίες που παίρνουμε από τις πηγές είναι σε πολλά σημεία αντιφατικές. Αυτό οφείλεται στην παρεμβολή θρύλων και παραδόσεων, καθώς και στις προσωπικές εκτιμήσεις των συγγραφέων. Ο μεγάλος αριθμός των πηγών δείχνει τον τεράστιο αντίκτυπο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης στην Ανατολή και στη Δύση. Ο Μωάμεθ Β΄, αμέσως μόλις ανέβηκε στο θρόνο, στα είκοσι του χρόνια, άρχισε την προετοιμασία για την κατάληψη της Πόλης. Νύχτα και μέρα, πηγαίνοντας να κοιμηθεί ή ξυπνώντας, μέσα στο παλάτι κι έξω απ αυτό, σκεφτόταν τη στρατιωτική δράση και τα μέσα με τα οποία θα κατακτούσε την Κωνσταντινούπολη. Ο Μωάμεθ έχτισε στις ευρωπαϊκές ακτές του Βοσπόρου ένα ισχυρά φρούριο με πύργους και κανόνια, που σώζεται ακόμα (Ρούμελι Χισάρ). Έτσι, έκοψε κάθε επικοινωνία της πρωτεύουσας με τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, απ' όπου εφοδιαζόταν με σιτηρά, και έλεγχε τη διακίνηση των πλοίων στο Βόσπορο. Απέναντι, στις ασιατικές ακτές, βρίσκονταν οι οχυρώσεις που έχτισε ο Βαγιαζίτ στο τέλος του 14ου αι. (Ανατολί Χισάρ). Οι προετοιμασίες του Μωάμεθ σκόρπισαν την απελπισία στον πληθυσμό της Θράκης και της Κωνσταντινούπολης, που πίστευαν ότι έφτανε το τέλος της Πόλης. Οι υπερασπιστές της Πόλης έφταναν τις 6.000. Ο αυτοκράτορας μάταια είχε ζητήσει τη βοήθεια της Δύσης. Μόνο μερικοί Ενετοί και Γενουάτες βοήθησαν στην υπεράσπιση της πρωτεύουσας, με σημαντικότερη μορφή το Γενουάτη στρατιωτικό Τζιοβάνι Τζιουστινιάνι, που ήρθε με δυο μεγάλα πλοία και 700 πολεμιστές. Οι προσπάθειες για την ένωση των Εκκλησιών είχαν δημιουργήσει όξυνση της διαμάχης ενωτικών και ανθενωτικών. Ανθενωτικοί καλόγεροι, με επικεφαλής το Γεννάδιο, διέδιδαν πως η Πόλη θα πέσει στα χέρια των Τούρκων εξαιτίας των ενωτικών, που έκαναν "μιασμένη" λειτουργία στην Αγία Σοφία με αντιπρόσωπο του πάπα. 12

13 Στις αρχές Απριλίου του 1453 άρχισε η πολιορκία. Οι Τούρκοι δε διέθεταν μονάχα πολυάριθμο στρατό, αλλά και οργανωμένο πυροβολικά, με τεράστια κανόνια που εκτόξευαν σε μεγάλη απόσταση πέτρινα βλήματα. Οι υπόγειοι διάδρομοι που έφτιαξαν οι Τούρκοι κάτω από τα τείχη αποδείχτηκαν άχρηστοι, μια και τα κανόνια τους έδωσαν τη λύση του προβλήματος. Στις 20 Απριλίου συνέβη το μόνο ευχάριστο γεγονός για τους Βυζαντινούς, όταν τέσσερα πλοία Γενουατών, που είχαν έρθει για ενίσχυση, νίκησαν τον τουρκικό στόλο. Στις 22 Απριλίου η Κωνσταντινούπολη βρέθηκε μπροστά σε τρομερό θέαμα γιατί την προηγούμενη νύχτα τα τουρκικά πλοία μεταφέρθηκαν από το Βόσπορο στον Κεράτιο κόλπο, από τη στεριά, κι έτσι η πολιορκία έγινε στενότερη. Στις 12 Μαΐου έγινε μεγάλη έφοδος των Τούρκων, που αποκρούστηκε με δυσκολία. Ο συνεχής βομβαρδισμός είχε ανοίξει πολλές ρωγμές στα τείχη. Στις προτάσεις του αυτοκράτορα για συνθηκολόγηση ο Μωάμεθ απάντησε αρνητικά. Η μεγάλη επίθεση των Τούρκων ορίστηκε για τις 29 Μαΐου. Την παραμονή της 29ης Μαΐου ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μίλησε στο λαό της πόλης, προτρέποντάς τον σε μια τελευταία γενναία προσπάθεια. Η ομιλία του, που διέσωσε ο Φραντζής, τελείωνε έτσι: "Εάν ειλικρινά υπακούσετε σε ότι σας διέταξα, ελπίζω ότι, με τη βοήθεια του Θεού, θα αποφύγουμε τη δίκαιη τιμωρία του, που κρέμεται πάνω μας". Το βράδυ της 28ης Μαΐου έγινε λειτουργία στην Αγία Σοφία. Η μεγάλη ακολουθία εκείνης της βραδιάς ήταν η τελευταία χριστιανική ακολουθία που έγινε στην Αγία Σοφία... Ο πατριάρχης και ο καρδινάλιος, το πλήθος των ιερέων που εκπροσωπούσαν τόσο την Ανατολική όσο και τη Δυτική Εκκλησία, ο αυτοκράτορας και οι ευγενείς, ιερείς και στρατιώτες, όλοι μαζί, βρίσκονταν εκεί ανακατεμένοι... Ο αυτοκράτορας και η ακολουθία του μετάλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων και αποχαιρέτησαν τον πατριάρχη. Η ιερή ακολουθία ήταν στην πραγματικότητα μια επιθανάτια λειτουργία. Η αυτοκρατορία αντιμετώπιζε την αγωνία και έπρεπε η σχετική με το πνεύμα της, που έσβηνε, ακολουθία να γίνει δημόσια, στην πιο ωραία της εκκλησία και μπροστά στον τελευταίο γενναίο της αυτοκράτορα. 13

14 Η επίθεση άρχισε τα ξημερώματα της 29ης Μαΐου. Οι Τούρκοι έριξαν τις μεγαλύτερες δυνάμεις τους στα τείχη που ήταν κοντά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. Ο Τζιουστινιάνι, βαριά τραυματισμένος, εγκατέλειψε τη μάχη και μεταφέρθηκε με ένα πλοίο στη Χίο, όπου πέθανε. Στον τάφο του υπήρχε η επιγραφή: "Αυτός είναι ο τάφος του περίφημου Τζιοβάνι Τζιουστινιάνι του οποίου ο τραυματισμός έφερε την άμεση άλωση της Κωνσταντινούπολης". Πάνω στην αντάρα της μάχης, βρέθηκε ανοιχτή μια πόρτα στο βόρειο μέρος του κάστρου, η Κερκόπορτα. Από κει μπήκαν οι Τούρκοι και χτυπούσαν τους Βυζαντινούς από τα μέσα. Ο αυτοκράτορας σκοτώθηκε στη μάχη. Οι Τούρκοι μπήκαν στην πόλη και άρχισε η λεηλασία. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχε καταφύγει στην Αγία Σοφία. Οι Τούρκοι έσπασαν με τσεκούρια τις πόρτες της εκκλησίας και έσφαξαν όλους όσους βρήκαν μέσα. Η άγρια λεηλασία και οι σφαγές κράτησαν τρεις μέρες. Πολλά ιερά βιβλία φορτώθηκαν σε αμάξια και μεταφέρθηκαν σε διάφορες χώρες, ενώ τα πολύτιμα καλύμματα των Ευαγγελίων καταστράφηκαν και οι εικόνες κάηκαν. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης είχε μεγάλο αντίκτυπο στη Δυτική Ευρώπη. Διασώζονται πολλές επιστολές ευγενών και ιερέων που κάνουν έκκληση για σταυροφορία κατά του Ισλάμ, και όπου η άλωση της Πόλης θεωρείται καταστροφή του κέντρου του πολιτισμού. Ο Ένεα Σίλβιο Πικολάμινι, ο μελλοντικός πάπας Πίος ο Β΄, χαρακτήρισε την άλωση ως "δεύτερο θάνατο του Ομήρου και του Πλάτωνα", ενώ ο Φρειδερίκος Γ΄, σε επιστολή του προς τον πάπα Νικόλαο Ε΄, ονομάζει την Κωνσταντινούπολη "πραγματική κατοικία της φιλολογίας και των σπουδών όλης της ανθρωπότητας". 14

15 15

16 Ναός της Αγίας Σοφίας (532-537 μ.Χ.), το πιο αξιόλογο βυζαντινό οικοδόμημα. Χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό με αρχιτέκτονες τον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο και είναι ρυθμού βασιλικής με τρούλο. Μετά την άλωση του 1453 έγινε τζαμί και από το 1935 λειτουργεί ως μουσείο. Στην αρχιτεκτονική της κατασκευή εντυπωσιάζει ο τρόπος μετάβασης από το τετράγωνο του κτίσματος στον κύκλο του τρούλου, ο οποίος βασίζεται σε τέσσερα στηρίγματα (πεσσούς). Στο εσωτερικό της, όπου χρησιμοποιήθηκαν πολύχρωμα μάρμαρα και χρυσός, ξεχωρίζουν τα κιονόκρανα, οι θόλοι, τα τόξα και τα περίφημα ψηφιδωτά (9ος-13ος αιώνας), με αρχαιότερο το ψηφιδωτό της ένθρονης Παναγίας με το Χριστό (β΄ μισό του 9ου αιώνα). Στις εργασίες αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας, που έχουν πάρει από το 1993 συστηματική μορφή, συμμετείχε και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 16

17 Τα τείχη της πόλης, που κατασκευάστηκαν την εποχή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου (408-450) και στη συνέχεια επεκτάθηκαν από άλλους βυζαντινούς αυτοκράτορες, καθώς και από Φράγκους και Οθωμανούς. Σήμερα σώζονται μεγάλα τμήματα του τείχους, το οποίο ήταν διπλό με αρκετές πύλες (Κερκόπορτα, Χρυσή πύλη, πύλη του Ρωμανού κ.ά.), και το οχυρό επταπύργιο που αργότερα ονομάστηκε από τους Οθωμανούς Γεντικουλέ. Τα τελευταία χρόνια γίνονται έργα για την αναπαλαίωση των τειχών στη μορφή που είχαν τον 5ο αιώνα. Το μεγάλο λιμάνι της Βασιλεύουσας στη θάλασσα του Μαρμαρά. Αγιά Σοφία, Ιερό Παλάτιο, Ιππόδρομος. Το τρίγωνο που αποτελούσε το κέντρο της Πόλης. Αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν σήμερα βυθισμένα πλοία 17

18 Το παλάτι του Βουκολέοντος Η Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη Μέσα από τον ιππόδρομο. Το σημείο εκκίνησης των ιπποδρομιών και από πίσω η Μεγάλη Εκκλησία του Γένους μας 18

19 Τα θαλάσσια τείχη. Σώζονται ακόμα κάποια τμήματα, δυστυχώς όχι όμως και οι τρεις θρυλικοί πύργοι (Λέοντος, Βασιλείου, Αλεξίου) όπου οι τελευταίοι μαχητές από την Κρήτη έδιναν την μάχη ακόμα και όταν όλα είχαν χαθεί... 19

20 20

21 21 Τον Απρίλιο του 1453 ξεκίνησε η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς, με επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β'. Είχε προηγηθεί η αποτυχημένη απόπειρα κατάληψης της πόλης το 1422, από τον σουλτάνο Μουράτ Β'. Παρά τις σημαντικές διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται στις μεσαιωνικές πηγές, ο οθωμανικός στρατός φαίνεται πως υπερτερούσε κατά πολύ αριθμητικά. Η τελική επίθεση, κατά την οποία σκοτώθηκε ο τελευταίος βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος, πραγματοποιήθηκε στις 29 Μαΐου, όταν, παρά την αντίσταση των αμυνόμενων, οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην πόλη και την κατέλαβαν. Είχαν προηγηθεί συνολικά 54 ημέρες πολιορκίας. Μετά από τριήμερη λεηλασία της πόλης, ο σουλτάνος, επιθυμώντας να περιορίσει την περαιτέρω καταστροφή της μελλοντικής πρωτεύουσάς του, διέταξε την παύση της και πραγματοποίησε την εθιμοτυπική και μεγαλοπρεπή είσοδό του στην πόλη. Ο Μωάμεθ Β' επιχείρησε να ενισχύσει τον πληθυσμό της πόλης, μετακινώντας αναγκαστικά κατοίκους από άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει, όπως την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλονίκη και ελληνικά νησιά. Πριν την αναχώρησή του από την Κωνσταντινούπολη, εξέδωσε φιρμάνια για τη μετακίνηση στην πόλη μουσουλμανικών, χριστιανικών και εβραϊκών οικογενειών, από την περιοχή της Ρούμελης και της Ανατολίας. Η αναγκαστική μετοίκηση εξυπηρετούσε πληθώρα κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών αναγκών, όπως την αποκατάσταση της ευημερίας σε μια προηγουμένως παρηκμασμένη πόλη, τη δημιουργία πλούτου και την αποτροπή εξεγέρσεων απομονωμένων κοινοτήτων. Σύμφωνα με απογραφή του 1477, η Ιστανμπούλ αριθμούσε εκείνη την εποχή 16.324 νοικοκυριά, με το μουσουλμανικό και χριστιανικό στοιχείο να αντιστοιχούν περίπου στο 60% και 22% του συνολικού αριθμού (αρχεία Topkapi Sarayi, D 9524). Αν και οι εκτιμήσεις για τον πληθυσμό της πόλης διαφέρουν σημαντικά, θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως κατά το 16ο αιώνα είχε αυξηθεί σημαντικά.

22 22 Μέλημα του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ ήταν επίσης η οικοδόμηση της πόλης, με χαρακτηριστικά έργα την αποκατάσταση των τειχών, τη δημιουργία μιας οχυρωμένης θέσης (Yedikule), καθώς και την ανέγερση παλατιού στο κέντρο της πόλης. Για το έργο αυτό χρησιμοποίησε Έλληνες δούλους, έναντι σημαντικής αμοιβής με την οποία αργότερα ήταν σε θέση να κερδίσουν την ελευθερία τους και να εγκατασταθούν στην πόλη. Εκτός από το παλάτι, το σημαντικότερο ίσως κτίριο που ανεγέρθηκε από τους Οθωμανούς κατακτητές ήταν το τζαμί του σουλτάνου, που κτίστηκε την περίοδο 1462-70 αλλά καταστράφηκε από σεισμό το 1766. Πληθώρα μεγαλοπρεπών τζαμιών συνέβαλαν σταδιακά στη διαμόρφωση του αρχιτεκτονικού ύφους της Κωνσταντινούπολης. Διοικητικά, η οθωμανική πόλη χωρίστηκε σε τέσσερις ενότητες: το κέντρο της Κωνσταντινούπολης (Σταμπούλ) και τις τρεις περιοχές του Γαλατά, του Εγιούπ (Χάσια) και του Ουσκουντάρ (Σκούταρι). Η αναδιάρθρωση της οθωμανικής Κωνσταντινούπολης βασίστηκε, εν γένει, στην πεποίθηση πως έπρεπε να διαπνέεται από το πνεύμα του Ισλάμ, αποκτώντας τον χαρακτήρα μιας ιερής ισλαμικής πόλης. Συνολικά, τα επόμενα χρόνια, η πόλη γνώρισε μια μακρά περίοδο ανάπτυξης, με μοναδικές εξαιρέσεις τις φυσικές καταστροφές — κατά κύριο λόγο πυρκαγιές και σεισμοί — και τις επιδημίες που την έπληξαν στο πέρασμα του χρόνου. Το εκτεταμένο πρόγραμμα επανεποικισμού και οικοδόμησης έθεσε τα θεμέλια για τη μεταμόρφωση της άλλοτε ερημωμένης πόλης σε μια οικουμενική αυτοκρατορική πρωτεύουσα, η οποία διέφερε σε χαρακτήρα και εμφάνιση από την αντίστοιχη βυζαντινή. Κατά την περίοδο του Σουλεϊμάν Α΄, έφθασε στο απόγειο της αίγλης της. Στις αρχές του 19ου αιώνα χρονολογείται μία ακόμα σημαντική εξέλιξη στην ιστορία της οθωμανικής Κωνσταντινούπολης, συνυφασμένη με την εποχή του τανζιμάτ, δηλαδή της αναδιοργάνωσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία συνοδεύτηκε από σοβαρές αναταραχές, όπως τη σφαγή των Γενιτσάρων στον Ιππόδρομο το 1826.

23 23 Ενώ με αφορμή την Ελληνική Επανάσταση του 1821 για πρώτη φορά η οθωμανική εξουσία διέταξε την άμεση εκτέλεση προσώπων που διαδραμάτιζαν ισχυρό ρόλο, όπως του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Μεγάλου Διερμηνέα, με τους συνεπαγόμενους διωγμούς κατά της ελληνικής κοινότητας της πόλης. Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται γενικά ως η περίοδος κατά την οποία επιχειρήθηκε ο μετασχηματισμός της πόλης σε μία δυτικού τύπου πρωτεύουσα. Το 1870 επεκτάθηκε έως την Κωνσταντινούπολη ο ευρωπαϊκός σιδηρόδρομος, ενώ και άλλες σημαντικές δημόσιες υποδομές ολοκληρώθηκαν από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού, όπως η υπόγεια σήραγγα μεταξύ Γαλατά και Πέραν (1873), σταθμός ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεφωνικό δίκτυο. Την ίδια περίπου περίοδο, και μέχρι το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο μουσουλμανικός πληθυσμός της πόλης σημείωσε σημαντική αύξηση από 385.000 το 1885 σε 560.000 το 1914.

24 24

25 To 1908 η πόλη καταλήφθηκε από τον στρατό του κινήματος των Νεότουρκων, και ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β' εκθρονίστηκε. H Επανάσταση των Νεότουρκων επιτάχυνε τη διαδικασία προσαρμογής της πόλης στα δυτικά πρότυπα, η οποία είχε ξεκινήσει ήδη από το 1839 και τον σουλτάνο Αμπντούλ Μετζίτ Α΄, με τη μεταρρύθμιση που ονομάστηκε Τανζιμάτ. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων (1912-13), αποτράπηκε η κατάληψή της από τον βουλγαρικό στρατό, η πορεία του οποίου ανακόπηκε στα προάστια της πόλης. Στο διάστημα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου βρισκόταν σε αποκλεισμό και με το πέρας του πολέμου ετέθη υπό βρετανική, γαλλική και ιταλική κατοχή μέχρι το 1923. Με την άνοδο του Κεμάλ Ατατούρκ, ο τελευταίος οθωμανός σουλτάνος, Μεχμέτ Στ', εγκατέλειψε την πόλη το 1922. Παράλληλα, η Κωνσταντινούπολη έχασε την ηγεμονία που διατηρούσε για περισσότερο από μία χιλιετία, καθώς πρωτεύουσα της νεοσύστατης Δημοκρατίας της Τουρκίας ανακηρύχθηκε η Άγκυρα. 25

26 Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1920, ο πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης είχε μειωθεί δραστικά, φθάνοντας στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων εκατό ετών. Παρέμεινε αλώβητη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, χωρίς να υποστεί ζημιές, χάρη στην ουδέτερη στάση της Τουρκίας. Την περίοδο που ακολούθησε, ο πληθυσμός της σημείωσε πολύ μεγάλη αύξηση, λόγω της μετακίνησης μεγάλου τμήματος αγροτικού πληθυσμού στην πόλη προς εύρεση εργασίας. Από την άλλη πλευρά η ελληνική κοινότητα της πόλης συρρικνώθηκε δραματικά ύστερα από διαδοχικούς διωγμούς, με πιο αξιοσημείωτο από αυτούς τα Σεπτεμβριανά του 1955. H Ισταμπούλ μεταμορφώθηκε με την κατασκευή της πρώτης κρεμαστής γέφυρας του Βοσπόρου (1973), η οποία ένωσε τις ευρωπαϊκές με τις ασιατικές συνοικίες της πόλης μέσα από ένα νέο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, επιτρέποντας παράλληλα μεγάλες μετακινήσεις μεταναστών από την Ανατολία. Η πληθυσμιακή έκρηξη που παρατηρήθηκε κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, συνοδεύτηκε από προβλήματα μόλυνσης, υπερπληθυσμού ανά περιοχές, πολεοδομικής αναρχίας και ανεπάρκειας υπηρεσιών. 26

27 27

28 Η παρουσία του Ελληνισμού της Πόλης σύμφωνα με έρευνες ανάγεται από τα χρόνια του Βυζαντίου. Τότε η Κωνσταντινούπολη είχε περίπου 42.000 κατοίκους εκ των οποίων το 80% ήταν ελληνικής καταγωγής χρησιμοποιώντας την Ελληνική ως κύρια και μητρική γλώσσα. Όταν το 1453 Έγινε η Άλωση της Πόλης, πολλοί από τους Έλληνες-Βυζαντινούς εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη για χώρες της ανατολικής και δυτικής Ευρώπης. Στην συνέχεια υπήρξε μια ανάκαμψη όταν οι Σουλτάνοι έδωσαν δικαιώματα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο από τότε είχε την Πρωτοκαθεδρία για τους Ανατολικούς Ορθόδοξους παγκοσμίως. Έτσι με πρώτο πατριάρχη τον Γεννάδιο ο Ελληνισμός της Πόλης άρχισε να παίρνει και πάλι τα πάνω του με αποτέλεσμα να δοθούν προτεραιότητες σχετικά με την παιδία και με τα διάφορα προβλήματα του τόπου. Το 1500 υπολογίζεται πως ζούσαν 30.000 Έλληνες και Ελληνικής καταγωγής κάτοικοι στην Πρώιμα Εξισλαμισμένη Κωνσταντινούπολη που ονομάστηκε Istanbul και έγινε το κέντρο της Τουρκικής-Οθωμανικής Διοίκησης την εποχή εκείνη. Στην συνέχεια με το πέρασμα των χρόνων Οι Οθωμανοί έδιναν μεγάλα προνόμια στους εκάστοτε Πατριάρχες με σκοπό την συσπείρωση του Αλλόδοξου Ελληνικού στοιχείου της Αυτοκρατορίας και από την άλλη πλευρά την Οικονομική βοήθεια που έδιναν πάντα οι Προύχοντες Έλληνες της Πόλης στο εκάστοτε Οθωμανικό- Τουρκικό καθεστώς της εποχής καθώς δεν υπήρχαν δείγματα μισαλλοδοξίας εκ μέρους της επίσημης διοίκησης τα χρόνια εκείνα. Το 1821 με τον ξεσηκωμό των Ελλήνων της Ηπειρωτικής Ελλάδας άρχισαν τα πρώτα προβλήματα της Ελληνικής κοινότητας στη Toυρκία. Εκείνα τα χρόνια υπολογίζεται πως οι Έλληνες της περιοχής της Ευρύτερης Κωνσταντινούπολης ανερχόταν σε 180.000 καθώς και οι Έλληνες του Πόντου, της Πίκρας Ασίας, Ίμβρου Τενέδου και Ανατολικής Θράκης πάνω από 1.500.000 άνθρωποι. Μετά το πέρας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας το 1823 και την επίσημη αρχή του Ελληνικού κράτους με Βασιλικούς θεσμούς το 1830 προερχόμενοι από το εξωτερικό, άρχισαν οι πρώτες ενδείξεις εθνικής συνοχής των Μουσουλμανικών πληθυσμών στην Ηπειρωτική Μικρά Ασία και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Θράκης και Κωνσταντινούπολης. Το 1897 με τον Τούρκο-Ελληνικό πόλεμο αρκετοί από τους Έλληνες της Τουρκίας πήγαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων. 28

29 Φυσικά η ήττα της Ελλάδας ήταν κάτι λογικό καθώς δεν υπήρξε ισορροπία δυνάμεων εκείνη την εποχή ανάμεσα στα 2 κράτη. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι το 1912 βρίσκουν τον Ελληνισμό της Τουρκίας στην καλύτερη δυνατή φάση του: 15.000 Έλληνες στη Ίμβρο και Τένεδο, 1.500.000 Έλληνες στην Σμύρνη και στον Πόντο, 512.000 Έλληνες στην Ανατολική Θράκη καθώς και 275.000 Έλληνες στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης και τα Πριγκηπονήσια. Το σύνολο του κόσμου αυτού είχε μια άριστη οικονομική κατάσταση στις εστίες του, και ήταν το πρώτο υγιές κομμάτι από πλευράς είσπραξης φόρων σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία- που σημειωτέων πολλές θέσης είχαν αποδοθεί και σε Έλληνες της Τουρκίας... Με τον ΤουρκοΕυρωπαϊκό πόλεμο του 1919-1922 για την πλευρά των Τούρκων άρχισε η σημασία καθολικής αποδοχής για ανεξαρτησία από τους Σουλτάνους που είχαν επιβάλλει απολυταρχικό καθεστώς ειδικά μετά το 1800. Το κίνημα των Νεότουρκων με ηγέτη τον Μουσταφά Κεμάλ (που αργότερα ονομάστηκε Ατατούρκ -Atat?rk = πατέρας των Τούρκων-) άρχισε να καταστρώνει σχέδια για την ενδυνάμωση του υγιούς Τουρκικού στοιχείου της Μικράς Ασίας. Στον πόλεμο αυτό αρκετοί Έλληνες της Τουρκίας βοήθησαν τον Κεμάλ για την σύσταση ομάδων και Τσετών. Τα σχέδια της Ελλάδας με αποστολή 200.000 ένοπλων στρατιωτών στην Μικρά Ασία με σκοπό την -κατάληψη της ΄Αγκυρας (!) είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας αφού 500.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και περίπου 1.100.000 τράπηκαν σε άτακτη φυγή και μετανάστευσαν υποχρεωτικά στην Ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά του Αιγαίου που γειτνιάζουν με την Μικρά Ασία. Με την πυρπόληση της Σμύρνης (Άγνωστο από πιο προσκαλέστηκε, άλλοι μιλάνε για Ελληνική ενέργεια με σκοπό εκδίκηση κατά των Τούρκων) τελειώνει η ύπαρξη του Ελληνισμού της Πίκρας Ασίας που έζησε εκεί 3.100 χρόνια. 29

30 Η Ανατολική Θράκη είχε την ίδια τύχη: 450.000 Έλληνες από εκεί αναγκάζονται σε μετανάστευση και υποχρεωτική μετακίνηση. Η συνθήκη της Λοζάνης ήρθε σαν βάλσαμο για την Ελλάδα και την Τουρκία: Οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία -αλλά και οι Τούρκοι της Ηπειρωτικής Ελλάδας που ανέρχονταν σε 680.000 ανθρώπους, ήλπιζαν για επιστροφή. Όμως για χάρη της εθνικής ομοιογένειας που ήθελαν και τα 2 κράτη η Τουρκία θα δεχόταν 680.000 τουρκικής καταγωγής και Τούρκους από την Ελλάδα, και από πλευράς της η Ελλάδα θα δεχόταν 1.600.000 Έλληνες της Πίκρας Ασίας, Πόντου, και Ανατολικής Θράκης. Οι περιουσίες παρότι ήσαν δυσανάλογες συμψηφίστηκαν και έτσι το ζήτημα αυτό έκλεισε παρόλες τις αντιδράσεις που είχαν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Το 1923 στην Δυτική Θράκη που παραχωρήθηκε στην Ελλάδα ζούσαν 115.000 Μουσουλμάνοι και Τουρκικές Ομάδες, όλοι απομεινάρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην περιοχή. Εθνολογικά αυτός ο πληθυσμός περιλαμβάνει τους Ροδοπαίους -Πομάκοι- που είναι Σλάβοι εξισλαμισμένοι, και μιλάνε Πομάκικα -παραλλαγή της Βουλγαρικής Γλώσσας, καθώς επίσης αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία σχέση με την Τουρκία ούτε με το Τουρκικό έθνος. Στην Κωνσταντινούπολη έπειτα από τις αναγκαστικές αναχωρήσεις ανθρώπων λόγω του Πολέμου, έμειναν 120.000 Έλληνες -και εθνολογικά αυτοί χαρακτηρίστηκαν ως Ελληνική Μειονότητα της Τουρκίας. Η συνθήκη της Λοζάνης ξεκαθαρίζει την Διασφάλιση των Συνόρων -Θαλασσίων και Χέρσων- μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με μόνη εξαίρεση την ύπαρξη 2 μειονοτήτων : Στην Δυτική Θράκη την Μουσουλμανική Μειονότητα -γιατί εκείνη την εποχή δεν υπήρξαν πειστικές ενδείξεις για χαρακτηρισμό της ως Τουρκική, καθώς και την διατήρηση της Ελληνικής -Εθνολογικά και Θρησκευτικά- Μειονότητας της Κωνσταντινούπολης και των νήσων γύρω από αυτήν (Πριγκηπονήσια) καθώς και των νησιών Ίμβρου και Τενέδου. 30

31 Η Ελληνική πολιτεία θα έπρεπε να αρχίσει να αναρωτιέται πραγματικά εάν θα έπρεπε να τεθεί σοβαρά ζήτημα για εξαφάνιση του Ελληνικού στοιχείου της Κωνσταντινούπολης, την ίδια στιγμή που η Μουσουλμανική/Τουρκογενής μειονότητα στην Δυτική Θράκη όχι μόνο υπάρχει αναλλοίωτη αλλά αυξάνεται με αργούς πλέον αλλά σταθερούς τρόπους Σε μια πρώτη προσπάθεια απογραφής του Ελληνικού στοιχείου στην Τουρκία προέκυψε πως η Ελληνική Μειονότητα της Κωνσταντινούπολης έχει περίπου 1.850ανθρώπους με πολύ έντονη διάθεση πτώσης. Ο πληθυσμός στην Κωνσταντινούπολη γερνάει καθημερινά. Το μεταναστευτικό ρεύμα ιδιαίτερα στους νέους είναι ίσως πιο έντονο από οποιαδήποτε άλλη φορά, ενώ η οικονομική κρίση που μαστίζει την Τουρκική αγορά δεν κάνει εξαιρέσεις ούτε στην Μειονότητα. Ο δείκτης πορείας του πληθυσμού για την Ελληνική Μειονότητα της Κωνσταντινούπολης σύμφωνα με στοιχεία των εκκλησιαστικών επιτροπών ενοριών καθώς και από εκτιμήσεις του Ελληνικού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη ΟΙ δείκτες στο σχεδιάγραμμα δείχνουν την πορεία επί του πληθυσμού που έχει εγγραφεί στις ενορίες της Πόλης ενώ υπάρχει πάντα μια υποψία για ένα σύνολο 500 – 1000 ανθρώπων που δεν έχουν δηλωθεί για λόγους καθαρά διακριτικούς. 31

32 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Στα Δημοτικά σχολεία που είναι 12, πραγματική λειτουργία έχουν τα 10, ενώ τα δυο δημοτικά σχολεία λειτουργούν εικονικά για να μην κλείσουν και υπάρξει δήμευση των περιουσιών τους από το Δημόσιο. Και στα 10 δημοτικά σχολεία φοιτούν συνολικά περίπου 148 παιδιά εκ των οποίων τα 35 είναι Σύριοι Ορθόδοξοι. Έτσι προς το παρών τουλάχιστον 110 παιδιά είναι Ελληνορθόδοξα καθώς υπάρχει και ένα μικρό δείγμα μικτών γάμων με Αρμένη πατέρα η Μαμά. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αδύνατη έως κωμική το πολύ θα χαρακτηριστεί η ενδεχόμενη συνέχεια λειτουργίας των Ελληνικών σχολείων καθώς όλα τα σχολεία πλέον έχουν λιγότερους από 50 μαθητές το καθένα. Το Ζάππειο φέτος φιλοξενεί 32 παιδιά ενώ πριν δέκα χρόνια είχε 110. Η Μεγάλη του Γένους σχολή έχει 58 παιδιά και είναι το πολυπληθέστερο γυμνάσιο λύκειο. Το κάποτε ένδοξο Ζωγράφειο έχει 47 παιδιά. Από το σύνολο των 137 παιδιών που φοιτούν στα 3 γυμνάσια λύκεια της Ομογένειας πάνω από τα 40 είναι Σύριοι Ορθόδοξοι, έτσι το πραγματικό Ελληνικό/Μειονοτικό δείγμα μειώνεται σε κάτω από 85 παιδιά τουλάχιστο. ΝΕΟΛΑΙΑ. Η Κωνσταντινουπολίτικη νεολαία έχει μεταναστεύσει προ πολλού. Σήμερα έπειτα από τα νέα δεδομένα οι νεολαίοι Έλληνες από 3 έως 30 ετών υπολογίζονται σε 500-600 άτομα ενώ ένα μεγάλο κομμάτι αυτών που δουλεύουν έχουν αρχίσει και μεταναστεύουν για την Ελλάδα. ΕΝΟΡΙΕΣ. ΟΙ ενορίες της Κωνσταντινούπολης ερημώνουν και άλλο. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια έντονη προδιάθεση θανάτων και έτσι στην Ενορία της Αγίας Τριάδας του Τσιχαγγίρι, ενώ υπήρχαν 140 ενορίτες, φέτος έπειτα από την ανακαίνιση της εκκλησίας οι ενορίτες που είναι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής δεν είναι περισσότεροι από 85. Οι ενορίες στο Μεγάλο Ρεύμα, την Ξυροκρίνη καθώς και τον Άγιο Στέφανο έχουν ερημώσει ενώ στην Ανατολική πλευρά της Πόλης υπάρχει μια στασιμότητα προσωρινή και έτσι δεν παρατηρείται έντονη πληθυσμιακή μείωση. 32

33 ΒΑΛΟΥΚΛΗ. Στο Νοσοκομειακό συγκρότημα του Βαλουκλή υπάρχει το Ψυχιατρείο, το Νοσοκομείο καθώς και το Γηροκομείο. Και στα τρία οι μόνιμοι ελληνορθόδοξοι τρόφιμοι είναι 118 ενώ παρότι υπήρχε μεγάλος δείκτης θανάτων τα προηγούμενα χρόνια, έπειτα από την ανακαίνιση όλων των εγκαταστάσεων το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί εντυπωσιακά, ενώ δεν υπάρχει προδιάθεση για ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού με νέες αιτήσεις κλπ. Η Ελληνική πολιτεία θα έπρεπε να αρχίσει να αναρωτιέται πραγματικά εάν θα έπρεπε να τεθεί σοβαρά ζήτημα για εξαφάνιση του Ελληνικού στοιχείου της Κωνσταντινούπολης, την ίδια στιγμή που η Μουσουλμανική/Τουρκογενής μειονότητα στην Δυτική Θράκη αυξάνεται πληθυσμιακά. 33

34 34

35 Η ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας βασίστηκε στην θρησκευτική ταυτότητα, και περιλάμβανε τους Έλληνες χριστιανούς πολίτες της Τουρκίας, και τους Μουσουλμάνους πολίτες της Ελλάδας. Ήταν υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεγάλης κλίμακας, ή αλλιώς, συμφωνημένη αμοιβαία εκτόπιση. Η συνθήκη της Λοζάνης (1923) Παράλληλα, άρχισαν στη Λοζάνη της Ελβετίας διαβουλεύσεις για την υπογραφή μιας νέας συνθήκης ειρήνης. Εκπρόσωπος της Ελλάδας σε αυτές ορίστηκε, από την επαναστατική κυβέρνηση, ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Μετά από πολύμηνες συζητήσεις υπογράφτηκε, στις 24 Ιουλίου 1923, η συνθήκη της Λοζάνης, με την οποία επισημοποιήθηκε η τουρκική κυριαρχία στη Μικρά Ασία και στην Α. Θράκη, ενώ παραχωρήθηκαν στην Τουρκία και η Ίμβρος με την Τένεδο. Επίσης, στη συνθήκη της Λοζάνης ενσωματώθηκε ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών (Ιανουάριος 1923), σύμφωνα με την οποία όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας έπρεπε να μετοικήσουν στην Ελλάδα και όλοι οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας να ακολουθήσουν τον αντίστροφο δρόμο. Εξαιρέθηκαν το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου (125.000 τότε), καθώς και οι μουσουλμάνοι της Δ. Θράκης (118.000 τότε). Μέχρι τον Ιανουάριο του 1923, η τεράστια πλειοψηφία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και των Ποντίων ήδη είχαν φύγει και σύμφωνα με υπολογισμούς, κατά το φθινόπωρο του 1922 είχαν φτάσει στην Ελλάδα περίπου 900.000 Ορθόδοξοι πρόσφυγες (μεταξύ των οποίων 50.000 Αρμένιοι) http://www.youtube.com/watch?v=5GcSMKuVwcgΜικράς ΑσίαςΠοντίων To 1927, τρία χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάννης η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινουπόλεως περιοριζόταν στις 100.000 περίπου άτομα, συν άλλες 26.000 Έλληνες πολίτες, ενώ κατά το 1924, μερικούς μήνες μετά την υπογραφή της συνθήκης ο ελληνικός πληθυσμός της ευρύτερης Κωνσταντινουπόλεως υπολογιζόταν σε 298.000 άτομα. Όσοι Έλληνες παρέμειναν στην Κωνσταντινούπολη υποτίθεται ότι προστατεύονταν από διάφορες πρόνοιες της συνθήκης. 35

36 Μερικά μόνο από τα μέτρα που έλαβε το τουρκικό κράτος κατά των Ελλήνων είναι: οι αυθαίρετες απελάσεις ομογενών και σημαντικών προσώπων, η απαγόρευση της εξάσκησης πολλών επαγγελμάτων, οι κατασχέσεις περιουσιών. Οι επεμβάσεις στις εκλογές των ομογενειακών ιδρυμάτων, και πολλά άλλα. Αποκορύφωμα της τουρκικής εχθρικής πολιτικής κατά της ελληνικής μειονότητας ήταν η στρατολόγηση είκοσι ανδρών Ελλήνων ηλικίας 25 – 45 ετών, το 1941. Ακόμη η αποστολή τους σε νέα «τάγματα εργασίας» προς πραγματοποίηση εκχιονισμών, εκβραχισμών και έργων οδοποιίας στα βάθη της Τουρκίας, υπό άθλιες καιρικές συνθήκες. Τέλος, το εξοντωτικότερο μέτρο κατά της ομογένειας υπήρξε η περιβόητη «φορολογία περιουσίας» Σύμφωνα μ’ αυτόν το νόμο, οι τουρκικές αρχές, με αυθαίρετο τρόπο, όρισαν για τους μειονοτικούς φόρο που έφθανε να είναι διπλάσιος ή και τριπλάσιος της συνολικής αξίας της περιουσίας τους. Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος δεν κατέβαλλε τον φόρο εντός δεκαπέντε ημερών, οι έφοροι είχαν δικαίωμα να κατάσχουν κάθε κινητή και ακίνητη περιουσία του. Αργοπορία τριάντα ημερών σήμαινε την εκτέλεση καταναγκαστικών έργων. Αποτέλεσμα αυτού του νόμου υπήρξε η δήμευση πολλών περιουσιών (αφού οι ομογενείς εκλήθησαν να πληρώσουν μέχρι και δεκαπλάσια από τα νομίμως αναλογούντα σ’ αυτούς – σε αντίθεση με τους Τούρκους, που πλήρωναν συμβολικά ποσά). Επίσης, πάρα πολλοί Έλληνες οδηγήθηκαν στην Ανατολική Τουρκία για καταναγκαστικά έργα. Πολλοί εξ αυτών πέθαναν από τις κακουχίες, ενώ όσοι σώθηκαν επέστρεψαν σε άθλια κατάσταση. 36

37 37

38 Με τον όρο Σεπτεμβριανά εννοούμε το πογκρόμ που εξαπέλυσε ο τουρκικός όχλος, υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης Μεντερές, εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955. Αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000. Το 1955 τη γειτονική μας χώρα κυβερνούσε ο Αντνάν Μεντερές -ένας «πρώιμος Ερντογάν»- και το Δημοκρατικό Κόμμα. Ο Μεντερές έπαιζε αρκετά το μουσουλμανικό χαρτί, προκαλώντας εκνευρισμό στο κεμαλικό κατεστημένο της χώρας. Το αποδεικνύουν και τα χιλιάδες τζαμιά που κτίστηκαν επί πρωθυπουργίας του. Η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία δεν ήταν ανθηρή, ενώ ο εθνικιστικός πυρετός ανέβαινε, καθώς οι Ελληνοκύπριοι διεκδικούσαν την ένωση της μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ήταν μια καλή αφορμή για τους τούρκους ηγέτες να αποσπάσουν την κοινή γνώμη από τα προβλήματά της, στρέφοντάς την κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε. Στις 28 Αυγούστου 1955 ο Μεντερές ισχυρίστηκε δημόσια ότι οι Ελληνοκύπριοι σχεδίαζαν σφαγές κατά των Τουρκοκυπρίων. Η αφορμή για το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης δόθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν και στεγάζεται και σήμερα στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, που αργότερα περιεβλήθη το φωτοστέφανο του ήρωα. Τιμήθηκε στην Τουρκία και διορίστηκε κυβερνήτης σε επαρχία. Χρόνια αργότερα σε μία συνέντευξή του στην Ελευθεροτυπία αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση με το συμβάν και θεώρησε τον εαυτό του θύμα των ελληνικών αρχών. 38

39 Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών. Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της «Ισταμπούλ Εξπρές» και δημοσίευση μιας σειράς από παραποιημένες φωτογραφίες του συμβάντος, προκάλεσαν «αυθόρμητες» διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταξίμ το απόγευμα της ίδιας μέρας. Στις 5 το απόγευμα, το μαινόμενο πλήθος των 50.000 ατόμων στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν. Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς, όταν δεν διευκόλυναν τους πλιατσικολόγους στο έργο. Ο μηχανισμός του Δημοκρατικού Κόμματος, που ήλεγχε τα συνδικάτα, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στα έκτροπα. Μεγάλος αριθμός διαδηλωτών μεταφέρθηκε από τη Δυτική Μικρά Ασία δωρεάν, αντί αμοιβής 6 δολαρίων, που ουδέποτε τους δόθηκε. 4.000 ταξί τους μετέφεραν στον χώρο των ταραχών, ενώ φορτηγά του Δήμου της Κωνσταντινούπολης είχαν αναπτυχθεί σε επίκαιρα σημεία της Πόλης, φορτωμένα με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης, απαραίτητα σύνεργα για τον όχλο των επιδρομέων, που επέπεσε επί των ελληνικών καταστημάτων με τα συνθήματα «Θάνατος στους γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρης», «Σφάξτε του έλληνες προδότες», «Κάτω η Ευρώπη» και «Εμπρός να βαδίσουμε κατά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης». Την οργή του όχλου δεν γλύτωσαν και κάποια καταστήματα αρμενικής και εβραϊκής ιδιοκτησίας. Άνδρες και γυναίκες βιάστηκαν και σύμφωνα με τη μαρτυρία του γνωστού τούρκου συγγραφέα Αζίζ Νεσίν, πολλοί ιερείς εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή, με θύμα ένα αρμένιο παπά. 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους και 32 τραυματίστηκαν. 39

40 Ο πρωθυπουργός Μεντερές σε δηλώσεις του ισχυρίστηκε ότι το πογκρόμ κατά των Ελλήνων ήταν έργο των κομμουνιστών. Ένας ισχυρισμός που κατέπεσε αυτοστιγμεί και από τις αναφορές των ξένων πρεσβειών στην Άγκυρα προς τις κυβερνήσεις τους, που επισήμαιναν τις μεγάλες ευθύνες των τουρκικών αρχών. Η κυβέρνηση Παπάγου προσπάθησε να διεθνοποιήσει το θέμα, αλλά χωρίς σημαντικά αποτελέσματα. Αμερικανοί και Βρετανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να ασκήσουν πιέσεις στην Τουρκία, πολύτιμο σύμμαχό τους κατά τη διάρκεια του «Ψυχρού Πολέμου». Οι νατοϊκοί σύμμαχοί μας είπαν ξεκάθαρα να ξεχάσουμε το συμβάν. Μόνο το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών από τους διεθνείς οργανισμούς απαίτησε από την Τουρκία εξηγήσεις για την καταστροφή του 90% των ορθόδοξων ναών στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως, τον Αύγουστο του 1995 η αμερικανική Γερουσία με απόφασή της κάλεσε τον Πρόεδρο Κλίντον να ανακηρύξει την 6η Σεπτεμβρίου Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Πογκρόμ. Το Πογκρόμ κατά του Ελληνισμού της Πόλης προκάλεσε: τον θάνατο 16 Ελλήνων και τον τραυματισμό 32, τον θάνατο ενός Αρμένιου, τον βιασμό 12 Ελληνίδων, τον βιασμό αδιευκρίνιστου αριθμού ανδρών (εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή). Την καταστροφή: 4.348 εμπορικών καταστημάτων, 110 ξενοδοχείων, 27 φαρμακείων, 23 σχολείων, 21 εργοστασίων, 73 εκκλησιών, περίπου 1000 κατοικιών, όλα ελληνικής ιδιοκτησίας. Το οικονομικό κόστος των ζημιών ανήλθε σε 150 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ενώ η ελληνική κυβέρνηση τις υπολόγισε σε 500.000.000 δολάρια. Η οικονομική αιμορραγία και ο φόβος ανάγκασαν χιλιάδες έλληνες ομογενείς να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα. 40

41 41

42 Η 16η Μαρτίου 1964 σηματοδοτεί μία από τις μελανότερες σελίδες στην ιστορία της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, της οποίας το νομικό καθεστώς «υποτίθεται» ότι προστατεύεται από τη Διεθνή Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Σύμφωνα με το παράρτημα της Συνθήκης αυτής, που αφορά την ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, τα μέλη της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης - ανεξάρτητα από την υπηκοότητά τους- εξαιρέθηκαν από την Ανταλλαγή πληθυσμών. Στο άρθρο 2 της Συνθήκης αναφέρεται ότι «πάντες οι Ελληνορθόδοξοι» μέσα στα όρια του νομού της Κωνσταντινούπολης υπάγονται στην εξαίρεση της Ανταλλαγής των πληθυσμών. Μάλιστα ο πληθυσμός αυτός, που εξαιρέθηκε της Ανταλλαγής, ονομάστηκε με το γαλλικό όρο «Etablis» και αποτελούνταν από περίπου 110.000 Ελληνες, οι οποίοι είχαν την τουρκική υπηκοότητα και από 25.000 οι οποίοι είχαν την ελληνική υπηκοότητα, σύμφωνα με την επίσημη απογραφή του 1927 που διενεργήθηκε στην Τουρκία. Οι μισοί από τους 25.000 Ελληνες υπήκοοι αναγκάστηκαν να εκπατριστούν κατά την περίοδο 1932- 1934.Πρέπει να σημειωθεί ότι το σκληρό αυτό πρώτο σε μαζική κλίμακα αντιμειονοτικό μέτρο μετά το 1930, εφαρμόστηκε μέσα στην ατμόσφαιρα ενθουσιασμού της «ελληνοτουρκικής φιλίας» που ξεκίνησε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1930, αλλά συνεχίστηκε επί κυβερνήσεων Παναγή Τσαλδάρη και Ιωάννη Μεταξά καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930-40. Στις 11 Νοεμβρίου 1942 ψηφίζεται από την Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας ο νόμος για ένα έκτακτο φόρο που θεωρητικά ίσχυε για όλους του πολίτες. Ομως η πραγματικότητα έδειξε ότι αυτός εφαρμόστηκε για τον οικονομικό αφανισμό των μειονοτήτων: ο τοπικός κομματάρχης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος καθόριζε κατά βούληση το ύψος του φόρου για κάθε μη μουσουλμάνο, που πολλές φορές ήταν πολλαπλάσιος από την περιουσία που διέθετε ο φορολογούμενος. Ο φόρος έπρεπε να πληρωθεί σε μερικές μέρες και αν αυτό δεν γινόταν η εφορία προχωρούσε στην εκποίηση της περιουσίας του φορολογούμενου μέλους των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων. Αν και αυτό δεν μπορούσε να καλύψει το οφειλόμενο ποσόν, ο φορολογούμενος συλλαμβανόταν και στελνόταν στα τάγματα της εργασίας στο Ασκαλε και το Κοπ Νταγ με συνθήκες κρύου Σιβηρίας στα ρωσοτουρκικά σύνορα. Εξορίστηκαν περίπου 2.500 υπερήλικοι από τους οποίους οι 25 πέθαναν στην εξορία, ενώ πολλοί αφού επέστρεψαν στην Πόλη, από τις κακουχίες που είχαν υποστεί. 42

43 Το γεγονός ότι παρά τα σκληρά μέτρα -και τα οποία βέβαια δεν ήταν τα μόνα, αλλά ακολουθούσαν πλήθος διωκτικών μέτρων κατά καιρούς- η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Πόλης διατηρούσε την παρουσία της και τη συνοχή της, οδηγεί στους σχεδιαστές της εθνοκάθαρσης σε επιλογή ενός μέτρου που θα εξαφάνιζε την φυσική παρουσία της Κοινότητας. Ο πληθυσμός της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης παρέμεινε περίπου στις 100.000 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε, με την έκδοση των Πρακτικών της δίκης για τα Σεπτεμβριανά στη νήσο Πλάτη των μελών της έκπτωτης κυβέρνησης του Αντνάν Μεντερές, ότι από το 1957 ο τότε πρόεδρος της Τουρκίας Τζελάλ Μπαγιάρ (στέλεχος του Κομιτάτου Ενωση και Πρόοδος που εφάρμοσε τους διωγμούς κατά του ελληνικού πληθυσμού στη Δυτική Μικρά Ασία το 1914-18) είχε υπόψη του σχέδιο της απέλασης των Ελλήνων υπηκόων της Πόλης. Στις 16 Μαρτίου 1964 η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να απελάσει τους 12.500 Ελληνες πολίτες που είχαν την ιδιότητα των «Etablis» και οι οποίοι προστατεύονταν από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Χρησιμοποιώντας ψευδή προσχήματα, η τότε κυβέρνηση της Τουρκίας συνέδεσε την αδικαιολόγητη αυτή πράξη με τη μονομερή καταγγελία από πλευράς της Τουρκίας της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που είχε υπογραφεί το 1930. Από τον Μάρτιο έως τον Οκτώβριο του 1964, 12.500 μέλη της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας απελάθηκαν με την κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους που περιελάμβανε την υπογραφή, υπό το καθεστώς απειλής, ενός εγγράφου, το οποίο τους απαγορεύτηκε να διαβάσουν και στο οποίο δήλωναν ότι κατασκόπευαν την Τουρκία για λογαριασμό της Ελλάδας, καθώς και τη δέσμευση όλων των περιουσιακών τους στοιχείων τους, βάσει ενός μυστικού διατάγματος. 43

44 Σήμερα το 98% της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας έχει εκπατριστεί από την εστία του. Κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων χρόνων η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις στην παρούσα κυβέρνηση της Τουρκίας, απαιτώντας την επανόρθωση και αποκατάσταση προς την Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης. Η σημερινή κυβέρνηση της Τουρκίας έχει την αδήριτη υποχρέωση να προβεί σε μέτρα για την επανόρθωση και αποκατάσταση προς την Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης του επαναπατρισμού όσων θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, καθώς και της υποστήριξης των μελών της Κοινότητας που επιθυμούν να επανακτήσουν την υπηκοότητα και τις περιουσίες τους. Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η αντίδραση των ελληνικών κυβερνήσεων της περιόδου 1964-74 υπήρξε από αδιάφορη μέχρι ερασιτεχνική, που πηγάζει από την αρχή ότι είναι καλό να ξεμπερδεύουμε από «πονοκεφάλους» της ύπαρξης μειονοτήτων, που πηγάζει από τη μυωπική αντίληψη έθνους κράτους, μια καταστροφική αρχή που εφαρμόστηκε και εφαρμόζεται όχι μόνο στην περίπτωση των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων της Τουρκίας, αλλά και της Βορείου Ηπείρου, χωρών της Παρευξείνιας Ζώνης και της Αιγύπτου. 44

45 45

46 Το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και είναι η έδρα του αρχηγού της ορθοδοξίας και προκαθήμενου των Πατριαρχών της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ονομάζεται και είναι διαδεδομένο και σαν Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, Εκκλησία Κων/πολης και Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία. Οι ξένοι και οι Τούρκοι το αποκαλούν εκκλησία του Φαναριού. Στεγάζεται στη παλιά γυναικεία μονή του Α. Γεωργίου στο Φανάρι δίπλα στον Κεράτιο Κόλπο. Η πορεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου συνδέεται άμεσα και με την ιστορία της Πόλης αφού σε όλες τις καμπές της ιστορίας της το πατριαρχείο και σαν θεσμός και σαν εγκαταστάσεις είχαν τον αντίστοιχο αντίκτυπο. Στα τέλη του 5ου αιώνα αποδόθηκε στον Πατριάρχη ο τίτλος του Οικουμενικού γιατί πολέμησε με αποτελεσματικό τρόπο τις αιρέσεις και θεωρήθηκε θετική η συμβολή του στην διάδοση της Ορθοδοξίας σε αλλόθρησκους λαούς. Όπως και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαδραμάτισε σπουδαίο πολιτιστικό ρόλο έτσι και το Πατριαρχείο πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες όχι μόνο στους Ορθόδοξους λαούς αλλά και στον Ευρωπαϊκό χώρο γενικότερα αλλά και μέσα στην ίδια την Οθωμανική Αυτοκρατορία και σημερινή Τουρκία. Σήμερα οι πιστοί της Ορθοδοξίας με πρόχειρες εκτιμήσεις αγγίζουν τα 280.000.000 ανθρώπους. 46

47 Ο Βυζαντινός Ναός της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, περισσότερο γνωστή ως Αγία Σοφία ή Αγιά-Σοφιά, (τουρκικά Ayasofya, λατινικά Sancta Sophia ή Sancta Sapientia), γνωστός και ως Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας ή απλά Η Μεγάλη Εκκλησία ], ήταν από το 360 μέχρι το 1453 ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Κωνσταντινούπολης, με εξαίρεση την περίοδο 1204 - 1261 κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός, ενώ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε τέμενος, μέχρι το 1934 και αποτελεί σήμερα μουσειακό χώρο (τουρκικά Ayasofya Müzesi). ] Ανήκει στις κορυφαίες δημιουργίες της βυζαντινής ναοδομίας, πρωτοποριακού σχεδιασμού, και υπήρξε σύμβολο της πόλης, τόσο κατά τη βυζαντινή όσο και κατά την οθωμανική περίοδο. Το παρόν κτίσμα ανεγέρθηκε τον 6ο αιώνα, επί βασιλείας του Ιουστινιανού Ά, από τους μηχανικούς Άνθέμιο από τις Τράλλεις (σημ. Αϊδίνιο) και Ισίδωρο από τη Μίλητο. Το οικοδόμημα ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό ρυθμό της τρουλαίας βασιλικής και συνδυάζει στοιχεία της πρώιμης βυζαντινής ναοδομίας, σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Αρχιτεκτονικές επιρροές της Αγίας Σοφίας εντοπίζονται σε αρκετούς μεταγενέστερους ορθόδοξους ναούς αλλά και σε οθωμανικά τζαμιά, όπως στο τέμενος του Σουλεϊμάν και στο Σουλταναχμέτ τζαμί. Εκτός από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της, η Αγία Σοφία ξεχωρίζει επίσης για τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμό της, που ωστόσο υπέστη σοβαρές καταστροφές κυρίως από τις βαρβαρότητες των Τούρκων κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας. 47

48 Ναός της Αγίας Ειρήνης Η εκκλησία βρίσκεται κοντά στον ναό της Αγίας Σοφίας. Ανάμεσα στις δύο αυτές εκκλησίες είναι πλατιά λεωφόρος, στην οποία ο Ιουστινιανός είχε κτίσει τον ξενώνα του Σαμψών, τον οποίο συχνά αναφέρουν τα Βυζαντινά χρονικά. Υπήρχαν και άλλες δύο εκκλησίες με το ίδιο όνομα. Η μία στην βόρεια παραλία της πόλης, η άλλη στον Γαλατά. Κοντά στην εκκλησία ήταν δύο ασκητήρια, τα οποία πυρπολήθηκαν μαζί με τον νάρθηκα και τον ξενώνα του Σαμψών 32 χρόνια μετά την ανίδρυση της εκκλησίας. Από τις αφηγήσεις των ιστορικών του Βυζαντίου συμπεραίνουμε ότι τότε δεν χωρίζονταν δια τείχους από την Αγία Σοφία. Πάνω από το θυσιαστήριο ήταν μεγάλος σταυρός επί του τρούλου της κόγχης και κοντά στο ιερό, το καλούμενο φρέαρ. Η εκκλησία αυτή κτίστηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και ονομάζονταν και «Πατριαρχείο». Μέχρι το έτος 360, και πριν την κατασκευή της Αγίας Σοφίας, ήταν η μητρόπολη της Κωνσταντινούπολης. Καταστράφηκε για πρώτη φορά από τον αγελαίο και συρφετό όχλο στην Στάση του Νίκα επί Ιουστινιανού, για να ξαναοικοδομηθεί στην ίδια θέση από τον αυτοκράτορα αυτόν. Ο νάρθηκας ξανακάηκε μαζί με τα δύο κοντινά ασκητήρια και τον ξενώνα του Σαμψών λίγα χρόνια μετά την ανοικοδόμηση της εκκλησίας. Η εκκλησία δεν είχε δικούς της ιερείς, αλλά και εκεί ιερουργούσαν οι ιερείς της Αγίας Σοφίας. Συνήθως παρευρίσκονταν και ο Πατριάρχης, ο οποίος στην Αγία Σοφία λειτουργούσε μόνο στις μεγάλες δεσποτικές εορτές, παρόντων και των βασιλέων. Στην εκκλησία αυτή συγκροτήθηκε επί Θεοδοσίου του μεγάλου η Δευτέρα οικουμενική σύνοδος, γι αυτό και έχει μείνει αξιοσέβαστη τόσο στο Βυζάντιο όσο και στους ξένους. 48

49 Η εκκλησία της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων (στα λατινικά, Sancta Maria de Cinctura (de Zona), στα τουρκικά Acem Ağa Mescidi) ήταν εκκλησία της συνοικίας των Χαλκοπρατείων (ονομασία η οποία σήμαινε « Αγορά Χαλκού ») στην Κωνσταντινούπολη. Η εκκλησία αυτή αφιερωμένη στην Θεοτόκο φέρεται να ανεγέρθηκε από την Πουλχερία ή την Βερίνα κατά την διάρκεια της βασιλείας του Θεοδοσίου Β΄, στην θέση μίας συναγωγής οι οποία χρησίμευε στους πολλούς Ιουδαίους που κατοικούσαν την συνοικία, οι οποίοι εκδιώχθηκαν εκείνη την εποχή. Η εκκλησία ανακαινίσθηκε από τον Ιουστίνο Β΄ στα τέλη του 6 ου αιώνα και, αργότερα, εκ νέου, από τον Βασίλειο Α΄ κατά το δεύτερο μισό του 9 ου αιώνα. Διέθετε σημαντικά κειμήλια, μεταξύ άλλων την ζώνη της Παναγίας, η οποία διατηρούνταν σε δικό της παρεκκλήσι, και ενδεχομένως την θαυματουργό εικόνα του Χριστού Αντιφωνήτη. Η εκκλησία είχε μορφή βασιλικής, με τρία κλίτη. Τα μόνα κατάλοιπα που διατηρούνται σήμερα, είναι ένα τμήμα του ιερού και η αψίδα, καθώς και τα θεμέλια μίας οκταγωνικής κατασκευής στη βορειοδυτική πλευρά του συμπλέγματος. Μετατράπηκε σε τζαμί το 1484. Τα ερείπιά της είναι ακόμη ορατά πίσω από το τζαμί της σουλτάνας Ζεϋνέπ. 49

50 Η μονή των Αγίων Σεργίου και Βάκχου ήταν ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη, σήμερα αποτελεί τέμενος με το όνομα Κιουτσούκ Αγιασοφιά Τζαμί.Η μονή βρίσκεται στην συνοικία Ορμίσδου, πίσω από στον ιππόδρομο, κοντά στην παλιά Σιδηρά Πύλη, την ονομαζόμενη Τσατλαδή- καπού. Εδώ κοντά κατοικούσε ο Ιουστινιανός πριν βασιλέψει. Διασώζονται μερικές αψίδες του σπιτιού του που ήταν χτισμένες στα παραλιακά τείχη. Πριν το 1268 τα τείχη των Βυζαντινών ανακτόρων ήταν κοντύτερα στην μονή, κατερχόμενα από τον ιππόδρομο, και φτάνοντας μέχρι την οικία του Ιουστινιανού. Στην παραλία σώζεται μια μικρή πύλη που ήταν η παλιά πύλη της μονής, από τον ναό προς την θάλασσα. Ο Προκόπιος μνημονεύει τα προπύλαια του ναού αυτού, υπερεπαινώντας την λαμπρότητα του κτιρίου και τους μαρμάρινους κίονες που υποκρατούσαν «εν ημικύκλω» τα κατηχούμενα και τους θόλους. Εντός του ναού επί ζωστήρος επιστηλίου είναι γραμμένοι στίχοι Ελληνικοί, τους οποίους κατά πρώτον δημοσίευσε ο Νικόλαος Αλεμάννος, στις σημειώσεις του Προκοπίου. Βότρυες και σταφύλια κοντά στις επιγραφές θυμίζουν τον Βάκχο των αρχαίων Ελλήνων. Πάνω από τις βασιλικές πύλες στους κατηχουμένους ήταν ευκτήριο της Θεοτόκου, όπου προσευχόταν ο βασιλιάς. Σήμερα το τέμενος φέρει ζημιές από τους κραδασμούς που προκαλεί ο κοντινός σιδηρόδρομος. Πολλές από τις θυρίδες έχουν κλειστεί. Λίθοι και τούβλα έχουν πέσει από τους τοίχους, από τους οποίους έχει πέσει και το κονίαμα, ενώ σε άλλα σημεία οι αγιογραφίες είναι καλυμμένες από ασβέστη. 50

51 Η μονή του Παντοκράτορα είναι, μετά την μονή της Αγίας Σοφίας η πιο εντυπωσιακή των σωζόμενων βυζαντινών εκκλησιών. Η τοποθεσία της είναι άνω της πύλης των αλεύρων, στην δεξιά πλευρά της λεωφόρου που πηγαίνει από την πύλη αυτή ως το υδραγωγείο του Ουάλεντος. Κείτεται σε τεχνητό λόφο. Στα ανατολικά είναι χτισμένα απόκρημνα τείχη πολλών μέτρων ύψους, που συγκρατούν το έδαφος. Πάνω στον λόφο βρίσκονται μαρμάρινοι κίονες και τεράστιοι λίθοι, όπως σύμφωνα με την Βυζαντινή αρχιτεκτονική. Στον βορά βρίσκονταν επίσης τείχη, τα οποία κατεδαφίστηκαν και έχουν μείνει ερείπια. Μεταξύ των τειχών αυτών και του ιερού βήματος σώζεται η μεγαλύτερη δεξαμενή του ναού. Στο εσωτερικό του ναού δεν υπάρχουν βυζαντινά κοσμήματα, ο χώρος του όμως είναι φωτεινότατος. Σχεδόν 150 βήματα κάτω από την μονή υπάρχει το κτίριο της βιβλιοθήκης της μονής. Μπροστά από τον ναό βρίσκεται μια μεγάλη αρχαία λάρνακα με ίχνη σταυρών που χρησιμεύει ως κρήνη. Η μονή έχει έναν μεγαλοπρεπή νάρθηκα. Η αξιοθαύμαστη βασιλική πύλη είναι κτισμένη με μονόλιθους παραστάδες από πολύτιμο ερυθρό στικτό μάρμαρο. Η μονή αυτή ανεγέρθη από την Ειρήνη, σύζυγο του Ιωάννη του Κομνηνού. Τη εποχή της κατασκευής της ήταν η μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό μοναχών μονή της Κωνσταντινούπολης. Ήταν δε η πλουσιότερη και λαμπρότερη μονή της Κωνσταντινουπόλεως. 51

52 Ο Άγιος Θεόδωρος ήταν ορθόδοξη εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη, σήμερα αποτελεί τέμενος με το όνομα Mουλά Γκιουρανή Τέμενος (Τουρκικά: Molla Gürani Camii - Τέμενος του Μουλά Γκιουρανή) ή Βέφα Κιλίσε Τέμενος (Τουρκικά: Vefa Kilise Camii - η εκκλησία-τέμενος της Βέφα / περιοχή στην παλιά πόλη). Το συγκρότημα των κτηρίων αποτελεί τα καλύτερα δείγματα αρχιτεκτονικής της εποχής των Κομνηνών και των Παλαιολόγων στην Κωνσταντινούπολη. Η Μονή της Χώρας, γνωστή σήμερα ως Καριγιέ Τζαμί (τουρκ. Kariye Camii ή Kariye Müzesi), υπήρξε ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη που μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε τζαμί κατά το 16ο αιώνα. Από το 1958 λειτουργεί ως μουσείο. Η μονή χτίστηκε στη θέση της σημερινής συνοικίας Εντιρνέ Καπού, νότια του Κεράτιου κόλπου και σε κοντινή απόσταση από τα Θεοδοσιανά τείχη. Το μνημείο σήμερα είναι γνωστό με το όνομα Μουσείο Χώρας. «Χωρίον» ή «Χώρα» έλεγαν οι Βυζαντινοί την έξω των χερσαίων τειχών πεδινή γη και η ονομασία της μονής οφείλεται μάλλον στην ύπαρξη παλαιότερου ναού έξω από τα τείχη του Κωνσταντίνου Α'. Όταν ο Θεοδόσιος Β΄ έχτισε τα νέα τείχη της Κωνσταντινούπολης, η μονή διατήρησε τον παραδοσιακό προσδιορισμό «εν τη Χώρα», παρά το γεγονός πως ανήκε στον περίβολο των οχυρώσεων.΄ Η Μονή Παμμακάριστου (σήμερα είναι το Τέμενος-μουσείο Φετιγιέ είναι σημαντικό μνημείο στη Κωνσταντινούπολη. Κτίσθηκε το 1294 στον πέμπτο λόφο της πόλης πάνω από το Φανάρι από τον Μιχαήλ Γλαβά Δούκα Ταρχανιώτη, πρωτοστράτορα του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου. Κατ' άλλη άποψη ιστορικών και αρχαιολόγων, το 1294 ανακαινίστηκε παλαιότερη κατασκευή, ίσως του 8ου αιώνα, ενώ άλλοι συνδέουν το ναό με τον Μιχαήλ Ζ' Δούκα ή το μέγα δομέστικο Ιωάννη Κομνηνό (11ος αιώνας). Ο Χριστός Παντοκράτωρ. Στην Ιερή αυτή Μονή έχουν ταφεί ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Α' Κομνηνός, η κόρη του Άννα Κομνηνή και πολλά από τα μέλη της δυναστείας των Παλαιολόγων. Σώζονται πολλά και θαυμάσια μωσαϊκά. Από το 1951 που ξεκίνησαν οι φιλότιμες προσπάθειες των Αμερικανών βυζαντινολόγων συντηρητών ήλθαν στο φως άριστης τέχνης ενδιαφέροντα μωσαϊκά μεταξύ των οποίων και το λεγόμενο «Δέηση». 52

53 Η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Στουδίου, γνωστή απλά ως Μονή Στουδίου (ή των «ακοιμήτων μοναχών.), ήταν σπουδαίο μοναστήρι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή, χτισμένο στον Ξηρόλοφο, τον έβδομο λόφο της Κωνσταντινούπολης, έχοντας σημαντική συμβολή στη θρησκευτική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της πόλης. Μετατράπηκε σε οθωμανικό τέμενος, γνωστό σήμερα ωςΙμραχόρ Τζαμί. Η μονή του Μυρελαίου ήταν ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη που μετά την οθωμανική κατάκτηση της πόλης μετατράπηκε σε τέμενος, σήμερα γνωστό ως Μπόντρουμ Τζαμί ή ως Μεσίχ Πασά Τζαμί. Βρίσκεται στο δήμο Φατίχ, στη συνοικία που ονομάζεται «Λαλελή», κοντά σε μια πολύ στενή δίοδο περικυκλωμένη από ψηλά τείχη, κυπαρίσσια και κατοικίες. 53

54 54

55 Η Μεγάλη του Γένους Σχολή είναι το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κωνσταντινούπολης. Ιδρύθηκε το 1454, όταν ο Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος κάλεσε τον φιλόσοφο Ματθαίο Καμαριώτη και του ανέθεσε να ανασυγκροτήσει την Πατριαρχική Ακαδημία, που είχε διαλυθεί στις παραμονές της Άλωσης. Το ίδρυμα αυτό αποτέλεσε τον πρόδρομο της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Από το 1454 λειτουργεί σχεδόν αδιαλείπτως, παρέχοντας υψηλού επιπέδου μόρφωση στους Έλληνες και όχι μόνο μαθητές της. Μεταξύ των αποφοίτων της περιλαμβάνονται οι γόνοι των διαπρεπών Φαναριώτικων οικογενειών, πλήθος πατριαρχών και Ορθοδόξων Ιεραρχών, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Υψηλής Πύλης (ακόμη και Τούρκοι) μέχρι και πολιτικοί του Νέου Ελληνικού κράτους. Σήμερα λειτουργεί ως σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το οποίο υπάγεται σαν μικτό -πλέον λύκειο της Ελληνικής Μειονότητας και είναι ένα απο τα τρια εν λειτουργία λύκεια στην Τουρκία που εξυπηρετεί τις μειονοτικές ανάγκες στη Πόλη. 55

56 Το Ζωγράφειο Γυμνάσιο - Λύκειο είναι ένα από τα λίγα εναπομείναντα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργούν στην Κωνσταντινούπολη. Το σχολείο βρίσκεται στο κέντρο της Πόλης σε μικρή απόσταση από το Πέρα.Η ιστορία του Ζωγραφείου σχολείου ανάγεται στον 19ο αιώνα, όταν υπήρξαν ανάγκες για εκπαιδευτική στέγαση μιας και το Ζάππειο από μόνο του δεν μπορούσε να καλύψει αυτές τις ανάγκες. Επίσης η σχολή που λειτουργούσε στο Σταυροδρόμι της Παναγίας είχε πάνω από 800 μαθητές και έτσι αποφασίστηκε να γίνει ενας έρανος για να χτιστεί ενα καινούργιο και σύγχρονο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Έτσι πολλοί ήταν εκείνοι που πρόσφεραν για το έργο αυτό, με κορυφαίο τον διαμένοντα στο Παρίσι Χρηστάκη Ζωγράφο, ο οποίος είχε δώσει πάνω από 10.000 χρυσές λίρες της εποχής.Το 1890 η γενική συνέλευση της κοινότητας αποφάσισε σε ένδειξη τιμής να ονομαστεί το σχολείο Ζωγράφειο. Στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό υπερίσχυσε η πρόταση του. 56

57 Η Αστική Σχολή του Γαλατά ιδρύθηκε περίπου το 1910 και έδινε διπλώματα αναφορικά με κάποια επαγγέλματα. Η ιστορική της πορεία είχε άμεση συνάρτηση με τις μαθήτριες, μιας και στην αρχή ήταν θηλέων. Έπειτα από τον Μικρασιατικό πόλεμο, το πρόγραμμα του σχολείου εμπλουτίστηκε με περισσότερα μαθήματα τεχνολογικής κατεύθυνσης και σιγά σιγά για ένα διάστημα το σχολείο άρχισε να δέχεται και αγόρια. Μετά από τα Σεπτεμβριανά του 1955 όταν έγιναν οι ανθελληνικές εκδηλώσεις και οι διωγμοί εις βάρος της ελληνικής κοινότητας, το σχολείο άρχισε να έχει όλο και λιγότερους μαθητές. Το σχολείο διοικούνταν από τη διεύθυνση του Ζωγραφείου σχολείου μιας και οι μαθητές του προέρχονταν κυρίως από το Ζωγράφειο χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Σήμερα το κτήριο του σχολείου παραμένει έρημο. 57

58 Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης πριν κλειστεί από τις τούρκικες αρχές το 1971 ήταν η κύρια θεολογική σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Οι εγκαταστάσεις της σχολής βρίσκονται στο νησί Χάλκη, ένα από τα Πριγκηπονήσια. Η σχολή στεγαζόταν αρχικά στη σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδας, στη Χάλκη, η οποία είχε ιδρυθεί από τον Πατριάρχη Φώτιο Α΄ της Κωνσταντινούπολης (858-861 και 878-886). Το 1844, ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ κατά την πρώτη του πατριαρχεία (1842-1845), ίδρυσε το 1843 θεολογική Σχολή στις εγκαταστάσεις της μονής της Αγίας Τριάδας, την οποία και εγκαινίασε το αμέσως επόμενο έτος στις 13 Σεπτεμβρίου 1844. Όλα τα κτήρια εκτός από ένα παρεκκλήσι καταστράφηκαν στο μεγάλο σεισμό που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη στις 28 Ιουνίου του 1894 με συνέπεια να διακοπεί η λειτουργία της. Μετά από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις από τον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, διάρκειας 17 μηνών, η σχολή με νέο πλέον κτίριο εγκαινιάστηκε στις 1 Οκτωβρίου του 1896. Σημαντική ανακαίνιση έγινε στη δεκαετία του '50. Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου.Οι θεολογικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν το Παρεκκλήσιo της Αγίας Τριάδoς, κοιτώνες, αναρρωτήριο, γραφεία, και την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη, περιοδικών και χειρογράφων. 58

59 Το Ιωακείμειο γυμνάσιο - λύκειο θηλέων έχει μια μακρόχρονη όσο και πολύ έντονη ιστορία. Οι ανάγκες για ενα εκπαιδευτήριο το οποίο θα κάλυπτε την μόρφωση και εκπαίδευση για τις νεαρές Ελληνίδες της Πόλης απο τις διάφορες πολυπληθής συνοικίες, έφεραν σαν αποτέλεσμα, την πρόταση για δημιουργία και υλοιποίηση ενώς εκπαιδευτηρίου το οποίο θα ανταποκρινόταν σε αυτές τις ανάγκες.Έτσι το σχολείο που ανέθρεψε γενιές και γενιές κοριτσιών της Ελληνικής Πολίτικης Ομογένειας δημιουργήθηκε το 1884 έπειτα απο δωρεά 2.000 και πλέον χρυσών λιρών που άφησε στη διαθήκη του ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Β'. Χτίστηκε απο τον αρχιτέκτονα Β, Ιωαννίδη. σε δυο οικόπεδα που είχε δωρήσει ο Πατριάρχης. Το Ιωακείμειο παρθεναγωγείο βρισκόταν υπο την διοίκηση και άμεση εξάρτηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Κατα την πρώτη δεκαετία λειτουργίας του το σχολείο είχε οκτώ τάξεις 3 λυκείου, 4 δημοτικού και 1 προπαρασκευαστική. Απο το 1917 προστέθηκαν νέες τάξεις και τέλος είχε 6 τάξεις δημοτικού, 3 γυμνασίου, 3 λυκείου. 59

60 Κοντά στην κεντρική Πλατεία Ταξίμ, της Βασιλίδος των Πόλεων και δίπλα στον ιστορικό Ιερό ενοριακό Ναό της Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου, βρίσκεται το περικαλλές και επιβλητικό Μέγαρο του Ζαππείου Παρθεναγωγείου. Οι μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες Κωνσταντίνος και Ευάγγελος Ζάππας, ο πρώτος, ιδρυτής του Ζαππείου Μεγάρου (στην Αθήνα) και ο δεύτερος οραματιστής της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, ευτύχησαν να δουν το μεγαλοπρεπές εκπαιδευτήριο Ζάππειο. Το Σεπτέμβριο του 1875 γίνεται η έναρξη των μαθημάτων σε ενοικιασμένο κτήριο στην περιοχή Μνηματακίων της Πόλης. Το 1879 το Ζάππειο ανακηρύσσεται ισόβαθμο με το Αρσάκειο. Το 1881 αρχίζει η ανέγερση του ιδιόκτητου κτηρίου του Παρθεναγωγείου με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄, ο οποίος και θέτει το θεμέλιο λίθο. Το 1885 και σε πανηγυρικό κλίμα γίνονται τα εγκαίνια του μεγαλοπρεπούς κτηρίου, το οποίο φιλοξενεί ως οικότροφους μαθήτριες από τις Ελληνικές κοινότητες της Ανατολής και των Βαλκανικών χωρών. Στο Παρθεναγωγείο τους παρείχαν την ηθική, μορφωτική και επιστημονική διαπαιδαγώγηση για την εκτέλεση του προορισμού των Ζαππίδων στο σπίτι και στην κοινωνία.. 60

61 61

62 Το ποδόσφαιρο που ήταν ξενόφερτο στα Οθωμανικά εδάφη αγαπήθηκε πάρα πολύ και παρακολουθήθηκε με ενδιαφέρον από τους Μουσουλμάνους Τούρκους νέους. Γιατί όμως δεν έπαιζαν ποδόσφαιρο οι Μουσουλμάνοι Οθωμανοί παρόλο που το αγαπούσαν τόσο πολύ; Ο λόγος γιατί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό την επίδραση του δεσποτισμού, το ποδόσφαιρο ως ξενόφερτη-άπιστη (γκιαούρ) εφεύρεση απαγορευόταν αυστηρά στους Μουσουλμάνους Τούρκους νέους κι όποιος τολμούσε καταδικαζόταν σε φάλαγγα (κτύπημα στις φτέρνες- μέθοδος σωματικού σωφρονισμού).. Οι ομάδες των Ρωμιών οι Κουρτουλούσπορ και Ερμής, των Αρμενίων η Ταξίμσπορ και των Εβραίων το Ματζάμπι, ήταν οι πιο ισχυρές της εποχής. Οι Ρωμιοί του Πέρα που έμειναν πίσω, προς ανάμνηση της ομάδας τους που έφυγε στην Ελλάδα, το 1923 ίδρυσαν τον Μπέηογλουσπορ (Αθλητικός Σύλλογος του Πέρα).. Μερικοί από τους Πέραληδες που μετανάστευσαν στην Ελλάδα ίδρυσαν το 1924 την ΑΕΚ και μερικοί, το 1926 το ΠΑΟΚ. Τα αρχικά της ΑΕΚ σημαίνουν Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπόλεως. Τα χρώματα της είναι κίτρινο-μαύρο και το σύμβολο της είναι ο βυζαντινός αετός Ο ΠΑΟΚ, ο οποίος ιδρύθηκε δυο χρόνια μετά την ΑΕΚ δηλαδή στις 26 Απριλίου 1926. Ο Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών. Τα χρώματα της είναι μαύρο-άσπρο, όπου το μαύρο συμβολίζει την μετανάστευσή τους από την Πόλη, το άσπρο δε την ελπίδα 62

63 Τα μέσα ενημέρωσης της Ομογένειας στην Τουρκία εξ 'ορισμού βασίστηκαν στον έντυπο τύπο καθώς τα χρόνια που υπήρχε μεγάλο κοινό ο τύπος αποτελούσε τον πιο προσφιλή τρόπο μετάδοσης ειδήσεων τόσο στο εσωτερικό όσο και ευρύτερα στον κόσμο. Ο Ελληνικός τύπος της Πόλης έχει παράδοση ετών και σε αυτή θα συνυπολογίσουμε κυρίως τα δεδομένα -όταν πληθυσμιακά υπήρχαν μεγάλα ποσοστά πληθυσμού καθώς και τον τρόπο μετάδοσης της 'πληροφορίας'. Στις μέρες μας βρίσκονται σε κυκλοφορία δυο εφημερίδες, και έντυπα τα οποία εκτυπώνονται στην Ελλάδα ειδικά σε ότι αφορά το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή συγγραφικές δραστηριότητες των Μητροπόλεων εδώ. Η Ηχώ είναι μια ομογενειακή εφημερίδα που εκδίδεται στην Κωνσταντινούπολη από τον δημοσιογράφο (και ομογενή) Ανδρέα Ρομπόπουλο που στόχος της είναι η εκτενής κάλυψη γεγονότων καθώς και τα οποιαδήποτε δρώμενα συμβαίνουν εδώ. Η εφημερίδα Ηχώ ιδρύθηκε το 1979 από τον Χαράλαμπο Ρομπόπουλο και μετά τον θάνατο του την έκδοση την ανέλαβε ο γιος του Ανδρέας Ρομπόπουλος, ο οποίος είναι και ανταποκριτής Ελληνικών μέσων ενημέρωσης. Η εφημερίδα ασχολείται με θέματα ομογενειακού ενδιαφέροντος καθώς και με αναφορά γεγονότων απο Τουρκία, Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο. Το ράδιο «Ηχώ» αποτελεί τον πρώτο ελληνικό ραδιοφωνικό σταθμό της Κωνσταντι­νούπολης εκπέμπει δε μέσω Διαδικτύου. Η Απογευματινή είναι ημερήσια εφημερίδα που εκδίδεται στην ελληνική γλώσσα στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας. Η εφημερίδα ιδρύθηκε στις 14 Ιουλίου του 1925, και εξακολουθεί να εκδίδεται μέχρι σήμερα. Η Απογευματινή έχει κυκλοφορία περίπου 600 φύλλων, το οποίο σημαίνει ότι φτάνει σχεδόν σε κάθε ομογενειακή ελληνική κατοικία στην Κωνσταντινούπολη. Καθώς η εφημερίδα διανέμεται κυρίως δια χειρός ελάχιστων διανομέων, και προκειμένου να φτάσει σε ενδιαφερόμενους εκτός των ορίων της πόλης, είναι επίσης διαθέσιμη συνδρομητικά μέσω του διαδικτύου. 63

64 Χάλαρη Ευγενία Ματίνα Πρεδάρη Δέσποινα – Ειρήνη Ρόκκου Γιάννης Παπαλάμπρου Παναγιώτα Κατσαρού Δανάη Χιώτη Αθηνά Σανταλτζή Φώτης – Χρήστος Νικολακόπουλος Γιώργος Δουφεξής Αργύρης Καμπόσος Ιωάννης Κορδαλής Ευάγγελος Τερζής – Σκονδρογιάννης Μάριος Τσάμος Αθανάσιος Τσώνης Παναγιώτης Ιορδάνου 64

65 65