Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένη Διατολογία & Διατροφή Ελένη Αν. Ζενάκου, Ph. D. Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 10/06/2016.

Παρουσίαση με θέμα: "Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένη Διατολογία & Διατροφή Ελένη Αν. Ζενάκου, Ph. D. Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 10/06/2016."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένη Διατολογία & Διατροφή Ελένη Αν. Ζενάκου, Ph. D. Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 10/06/2016

2 The meeting of two personalities is like the contact of two chemical substances: if there is any reaction, both are transformed. Carl Jung (1875-1961) Darwin extraverted thinking typeintroverted thinking type Kant Just as we might take Darwin as an example of the normal extraverted thinking type, the normal introverted thinking type could be represented by Kant. The one speaks with facts, the other relies on the subjective factor. Darwin ranges over the wide field of objective reality, Kant restricts himself to a critique of knowledge. Carl Jung (1875-1961)

3  η μελέτη της προσωπικότητας υπό το πρίσμα της ψυχολογικής θεωρίας του Jung και οι παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωσή της  η μελέτη των τυπολογικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας των ατόμων, όπως αυτά προκύπτουν από το πολυδιάστατο μοντέλο της προσωπικότητας της Myers-Briggs και αξιολογούνται από το Ερωτηματολόγιο των Τύπων της Προσωπικότητας Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) στην ελληνική έκδοση (Stalikas & Fitopoulos, 1998)  η ερευνητική προσέγγιση των τυπολογικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας με τα αποτελέσματα μελέτης που πραγματοποιήθηκε σε φοιτητικό πληθυσμό και αξιολογήθηκε με το Ερωτηματολόγιο των Τύπων της Προσωπικότητας Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) στην ελληνική έκδοση (Stalikas & Fitopoulos, 1998) Στόχοι της Εισήγησης

4  η προσωπικότητα καθορίζεται από πολλούς αλληλεπιδρώντες παράγοντες, γενετικούς, πολιτισμικούς, κοινωνικούς και οικογενειακούς  οι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της προσωπικότητάς μας, ιδιαίτερα στη μοναδικότητά του  οι γενετικοί παράγοντες φαίνονται σημαντικότεροι σε χαρακτηριστικά όπως η ιδιοσυγκρασία, και λιγότερο σημαντικοί στις αξίες, τα ιδανικά, τις στάσεις και τις αντιλήψεις Ανάπτυξη και εξέλιξη της προσωπικότητας (Mischel, 1999. Pervin & John, 1999. Ποταμιάνος, 2002)

5  τα γονίδια παίζουν ένα ρόλο τόσο στο να μας κάνουν να μοιάζουμε μεταξύ μας ως άνθρωποι όσο και στο να διαφέρουμε ως άτομα  από τους γονείς και τους προγόνους δεν κληρονομούμε τα έτοιμα, διαμορφωμένα, σωματικά, πνευματικά και ψυχικά χαρακτηριστικά  από τους γονείς και τους προγόνους κληρονομούμε δυνάμεις και δυνατότητες, ένα ακατέργαστο δυναμικό υλικό, το οποίο με τη βοήθεια και άλλων παραγόντων διαμορφώνει τα βιολογικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας  ο βαθμός ανάπτυξης ορισμένων βιολογικών χαρακτηριστικών εξαρτάται και από τη δύναμη της βιολογικής καταβολής και από την ευεργετική επίδραση του περιβάλλοντος

6  οι περιβαλλοντικοί παράγοντες ορίζουν εκείνες τις επιρροές, οι οποίες κάνουν κάποιους από εμάς να μοιάζουμε μεταξύ μας και τις εμπειρίες, οι οποίες μας κάνουν μοναδικούς ως άτομα  οι εμπειρίες, τις οποίες βιώνουν τα άτομα ως μέλη ενός συγκεκριμένου πολιτισμού είναι εξίσου σημαντικές για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους  ορισμένα σχήματα συμπεριφοράς αναπτύσσονται επειδή το άτομο ανήκει σε μια κοινωνική τάξη  η ομάδα κοινωνικής τάξης-ανεξάρτητα από το επίπεδό της- έχει ιδιαίτερη σημασία  οι παράγοντες της κοινωνικής τάξης βοηθούν στον προσδιορισμό της θέσης ενός ατόμου, του ρόλου που διαδραματίζει, των προνομίων που απολαμβάνει και των καθηκόντων που έχει αναλάβει  η επιρροή της οικογένειας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους περιβαλλοντικούς παράγοντες, καθώς κάθε σχήμα γονικής συμπεριφοράς επηρεάζει την ανάπτυξη της προσωπικότητας ενός ατόμου

7  σύμφωνα με τον Jung (1939) τα άτομα παλεύουν με τις αντίπαλες δυνάμεις που ενυπάρχουν μέσα τους τα πρόσωπα που βγάζουμε στα άτομα που μας περιβάλλουν (persona) και στον ατομικό μας εαυτό. το κομμάτι της persona, το οποίο δίνεται προκειμένου το άτομο να κοινωνικοποιηθεί και να ενταχθεί στις ομάδες, θα πρέπει να ελέγχεται ώστε να μην χάσει το άτομο την αίσθηση του εαυτού του και να μην αλλοιωθεί η ταυτότητά του  ο όρος persona χρησιμοποιήθηκε από τον Jung (1939) σε αντίθεση με τον όρο «ψυχή» (animus-anima) για να εκφράσει «τη λειτουργία-το σύμπλεγμα» που καθορίζει τις αντιδράσεις του ατόμου σχετικά με ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση (Παπαδόπουλος, 1994)  αν οι άνθρωποι δώσουν μεγάλη δύναμη στην persona, υπάρχει πιθανότητα να χάσουν την αίσθηση του εαυτού τους και να έχουν αμφιβολίες για την ταυτότητά τους.  η persona, όπως παρουσιάζεται στους κοινωνικούς ρόλους και τα έθιμα, είναι απαραίτητο κομμάτι της κοινωνικής ζωής. Παρόμοια, γίνεται μια πάλη ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό κομμάτι του εαυτού μας.  κάθε άνδρας έχει ένα θηλυκό κομμάτι (anima) και κάθε γυναίκα ένα αρσενικό κομμάτι (animus) στην προσωπικότητά τους. Αν ο άνδρας απορρίπτει το θηλυκό κομμάτι του, μπορεί να υπερτονίζει την κυριαρχία και τη δύναμη και να εμφανίζεται ψυχρός και απαθής απέναντι στα αισθήματα των άλλων. Αντίστοιχα, αν μια γυναίκα απορρίπτει το αρσενικό κομμάτι, μπορεί να απορροφηθεί υπερβολικά από τη μητρότητα και να μην είναι σε θέση να επιτύχει σε άλλους τομείς. Προσωπικότητα: ψυχοδυναμικές θεωρίες (Jung, 1939)

8  Οι απόψεις του Jung (1939) για το συλλογικό ασυνείδητο ή την εικόνα του κόσμου πριν από την εμφάνιση του προσωπικού ασυνείδητου, αλλά και αυτές που αφορούν στις στάσεις και τις λειτουργίες της προσωπικότητας είναι πολύ σημαντικές.  Ο Jung θεωρεί ότι τα άτομα αποθηκεύουν στο συλλογικό τους ασυνείδητο, το οποίο είναι κοινό για όλα τα άτομα και αποτελεί τον συνδετικό κρίκο με τα βιώματα εκατομμυρίων ετών, τις συλλογικές εμπειρίες των προηγούμενων γενεών (Pervin & John, 1999)  «Αυτή η ψυχική ζωή είναι το μυαλό των αρχαίων προγόνων μας, ο τρόπος που σκέφτονταν και αισθάνονταν, ο τρόπος που αντιλαμβάνονταν τη ζωή και τον κόσμο, τους θεούς και τους ανθρώπους. Στην ύπαρξη αυτών των ιστορικών στρωμάτων πηγάζει κατά πάσα πιθανότητα η πίστη μας στη μετεμψύχωση και στις αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές» (Jung, 1939, σ.24) Προσωπικότητα: ψυχοδυναμικές θεωρίες (Jung, 1939)

9  Η θεωρία των ατομικών διαφορών στη μάθηση προέρχονται από τον Jung (1954) που διατύπωσε μια τυπολογία της προσωπικότητας με βάση την προτίμηση και την ετοιμότητα του ατόμου να αντιδρά σε εσωτερικές και εξωτερικές επιδράσεις και προέρχεται από τρεις διαστάσεις, μια βασική συμπεριφορά (εξωστρέφεια-εσωστρέφεια) και δύο λειτουργικές διαστάσεις (νόηση-προαίσθηση, σκέψη-συναίσθημα)  Οι δύο βασικές στάσεις που συνυπάρχουν σε κάθε άτομο και το προσανατολίζουν προς τα εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα είναι η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια και τα άτομα ταξινομούνται ως προς αυτήν τη διπολική διάσταση (Jung, 1939) Προσωπικότητα: ψυχοδυναμικές θεωρίες (Jung, 1939, 1954)

10  Ο πόλος εξωστρέφεια-εσωστρέφεια (Drummond & Stoddard, 1992) φανερώνει με ποιόν τρόπο ενεργοποιείται το άτομο, ο πόλος νόηση- προαίσθηση σε ποια σημεία εστιάζει την προσοχή του, ο πόλος σκέψη- συναίσθημα πως το άτομο λαμβάνει αποφάσεις και ο πόλος κρίση-αντίληψη δίνει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο ζωής του ατόμου  Με βάση την τυπολογία του Jung (1954) και από την περαιτέρω επεξεργασία της θεωρίας του από την Myers-Briggs (1962) διακρίνονται οκτώ βασικοί λειτουργικοί τύποι προσωπικότητας: ο εξωστρεφής τύπος, ο εσωστρεφής τύπος, ο διανοητικός τύπος, ο προαισθανόμενος τύπος (προαίσθηση), ο σκεπτόμενος τύπος, ο συναισθηματικός τύπος, και οι τύποι που προσανατολίζονται περισσότερο στην κρίση και την αντίληψη των φαινομένων  Τα εξωστρεφή άτομα μεταθέτουν το ενδιαφέρον τους προς τα έξω, τον εξωτερικό κόσμο, κατά συνέπεια το άτομο σκέφτεται τον εαυτό του μέσα από το αντικείμενο, είναι κοινωνικά, ευχάριστα, ριψοκίνδυνα και δραστήρια, κατευθύνουν την ενέργεια και την προσοχή τους προς τα έξω και αντλούν δύναμη από τα εξωτερικά γεγονότα, τα βιώματα και τις αλληλεπιδράσεις τους (Jung, 1954)

11  Τα εσωστρεφή άτομα δημιουργούν δυσκολότερα σχέσεις με τον εξωτερικό κόσμο, καθώς είναι διστακτικά, προσεκτικά και στοχαστικά, αυτό που καθορίζει τον τρόπο που σκέφτονται, αισθάνονται και ενεργούν είναι το ίδιο το άτομο, προσανατολίζονται προς τον εαυτό τους, συγκεντρώνουν τη σκέψη τους σε αφηρημένες έννοιες, εμφανίζουν δυσκολίες στην πρακτική σκέψη, είναι αρκετά συγκρατημένα στις σχέσεις τους με το εξωτερικό περιβάλλον (Jung, 1954)  Οι βασικές ψυχικές λειτουργίες (Jung, 1954. Myers & McCaulley, 1992) που διέπουν τη συμπεριφορά του εσωστρεφή και του εξωστρεφή τύπου είναι η σκέψη ή η νόηση, το συναίσθημα, η αντίληψη και η ενόραση, οι τέσσερις λειτουργίες που κατευθύνουν τη συνειδητή γνωστική δραστηριότητα επιδιώκοντας διαφορετικούς στόχους  Με τη σκέψη τα άτομα (Jung, 1954. Mesquita, Frijda, & Scherer, 1996) προσπαθούν να κατανοήσουν τη φύση του κόσμου και την εμπειρία, ενώ το συναίσθημα συμβάλλει στην αξιολόγηση των άμεσων και έμμεσων γεγονότων με βάση την ευχαρίστηση και τη δυσαρέσκεια και επιδιώκουν την κατηγοριοποίηση της εμπειρίας με διαφορετικό τρόπο

12  Η σκέψη (Jung, 1954. Mesquita, Frijda, & Scherer, 1996) στηρίζεται στις γνωστικές διεργασίες της κατηγοριοποίησης και της ταξινόμησης, ενώ το συναίσθημα συνίσταται σε υποκειμενικές καταστάσεις που προκύπτουν ως απόκριση σε συναισθηματικά φορτισμένες εμπειρίες  Με τη νοητικότητα η επεξεργασία των πληροφοριών συντελείται με την όραση, την ακοή και τις άλλες αισθήσεις προκειμένου τα άτομα να μάθουν τι πραγματικά συμβαίνει, παρατηρούν τι συμβαίνει γύρω τους και είναι ιδιαίτερα ικανά στο να αναγνωρίσουν τις πρακτικές πραγματικές διαστάσεις μιας κατάστασης  Τα άτομα που προτιμούν να χρησιμοποιούν το συναίσθημα στη λήψη των αποφάσεων, έχουν την τάση να εξετάζουν τι είναι σημαντικό για τους ίδιους και για τους άλλους, βιώνουν ψυχικά μια κατάσταση και ταυτίζονται με τους ανθρώπους που εμπλέκονται σε αυτές, λαμβάνουν αποφάσεις, οι οποίες βασίζονται σε αξίες που στο επίκεντρο τους βρίσκεται ο άνθρωπος με στόχο την αρμονία και την αναγνώριση των άλλων

13  Η ενόραση περιλαμβάνει την αντίληψη μέσα από το ασυνείδητο, το άλογο, τη μη κατανόηση των κινήτρων της συμπεριφοράς, όπου το ασυνείδητο στην περίπτωση του Jung (1954), δεν αποτελείται από ενστικτώδεις παρορμήσεις και επιθυμίες, αλλά είναι μια ανοιχτή αντικειμενική πραγματικότητα που εμπλουτίζει το Εγώ και συντελεί στην ανάπτυξη της προσωπικότητας  Η λειτουργία της αντίληψης (Hayes, 1998) συνεπάγεται την κωδικοποίηση και την ερμηνεία του εξωτερικού κόσμου και των εσωτερικών μας καταστάσεων, συσχετίζεται όχι μόνο με τις πληροφορίες που προσλαμβάνονται απευθείας από τα αισθητήρια όργανα, αλλά και με την απόδοση νοήματος στην αισθητήρια εμπειρία  Η διαδικασία της κρίσης στην αντίληψη των ερεθισμάτων οδηγεί τα άτομα να ζουν με ένα σχεδιασμένο και πειθαρχημένο τρόπο, επιθυμούν να ρυθμίζουν και να ελέγχουν τη ζωή τους, λαμβάνουν αποφάσεις, περατώνουν τους στόχους τους και προχωρούν σε κάτι νέο, έχουν έναν τρόπο ζωής συγκροτημένο και οργανωμένο, προσκολλώνται σε σχέδια και προγράμματα και απολαμβάνουν την ικανότητα τους να ολοκληρώνουν τους στόχους

14  Ο Ιπποκράτης διέκρινε τέσσερις τύπους ιδιοσυγκρασίας, τον χολερικό, το μελαγχολικό, τον αιματώδη και τον φλεγματικό και τους συσχέτισε αντίστοιχα με τέσσερις σωματικούς χυμούς, την κίτρινη χολή, τη μαύρη χολή, το αίμα και το φλέγμα (Endler, 2000)  Ο Eysenck (1992) απέδωσε στον χολερικό τύπο υψηλά ποσοστά στο Νευρωτισμό και την Εξωστρέφεια, στο μελαγχολικό τύπο υψηλά ποσοστά στο Νευρωτισμό και χαμηλά στην Εξωστρέφεια, στον φλεγματικό τύπο χαμηλά ποσοστά στο Νευρωτισμό και υψηλά στην Εξωστρέφεια και αντίστοιχα, χαμηλά ποσοστά στο Νευρωτισμό και χαμηλά στην Εξωστρέφεια στον φλεγματικό τύπο  Ο Eysenck (1947) διακρίνει αρχικά δυο βασικές διπολικές διαστάσεις της προσωπικότητας: την εσωστρέφεια-εξωστρέφεια (introversion-extraversion) και το νευρωτισμό (neuroticism)  Ο Eysenck (1992) πρόσθεσε μια τρίτη διάσταση, τον ψυχωτισμό (psychotism) (σταθερός-ασταθής) και διαμόρφωσε τη θεωρία των τριών παραγόντων της προσωπικότητας, ευρύτερα γνωστή με το αρκτικόλεξο P-E-N (Psychotism- Extraversion-Neuroticism)

15  Εσωστρέφεια: αντιστοιχεί στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου, στρέφει την προσοχή του στις εσωτερικές του εμπειρίες  Εξωστρέφεια: εστιάζει την προσοχή του προς το εξωτερικό περιβάλλον και τα άτομα μέσα σε αυτό (Eysenck, 1992)  Η διπολική διάσταση του Νευρωτισμού και της Συναισθηματικής σταθερότητας (Eysenck, 1992) σχετίζεται με τα κατηφή και τα ήρεμα άτομα, καθώς ο νευρωτισμός χαρακτηρίζει τα άτομα που εκρήγνυνται εύκολα ή εκφράζουν έντονα τα συναισθήματά τους, ενώ τα άτομα με συναισθηματική σταθερότητα παραμένουν χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις  Η τρίτη διάσταση του Ψυχωτισμού χαρακτηρίζει τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες να ασχοληθούν με την πραγματικότητα και μπορεί να είναι αντικοινωνικά, εχθρικά, χειριστικά και δεν έχουν κατανόηση

16  Μοντέλο των Πέντε Παραγόντων: Νευρωτισμός (Νeuroticism-Ν), Εξωστρέφεια (Extraversion-E), Πνευματική Διαθεσιμότητα (Openness to Experience-O), Καλή Προαίρεση-Συνεργατικότητα (Agreeableness-A), Ευσυνειδησία (Conscientiousness-C) (five-factor model, Μεγάλη Πεντάδα-Big Five) (McCrae & Costa, 1985, 1989)  Το Μοντέλο των Πέντε Παραγόντων εμφανίζεται ως μοντέλο επτά παραγόντων, δηλ. διευρυμένο κατά δύο παράγοντες, στην παιδική ηλικία (John, Caspi, Robins, Moffitt & Stouthamer-Loeber, 1994. van Lieshout & Haselager, 1994) να εμφανίζουν τα χαρακτηριστικά της κοινωνικότητας, της ενεργητικότητας και του συναισθηματισμού να ωριμάζουν με την ηλικία και να εξελίσσονται σε νευρωτισμό και εξωστρέφεια Προσωπικότητα: το Μοντέλο των Πέντε Παραγόντων (McCrae & Costa, 1989)

17 Μελέτη: Τύποι προσωπικότητας (Ζενάκου, 2011) Ψυχομετρικό εργαλείο:  M.B.T.I. (Myers-Briggs, 1962. Stalikas & Fitopoulos, 1998) Συμμετέχοντες: 179 φοιτητές, ηλικίας 18 έως 24 ετών (μ.ο.=20,2 έτη, τ.α.: 1,56) 31 (17,3%) άντρες, 148 (82,7%) γυναίκες Πανεπιστήμια: Ιωαννίνων, Κρήτης και Χαροκόπειο Στατιστική μεθοδολογία: Το κριτήριο Kruskal-Wallis χρησιμοποιήθηκε για να ελέγξουμε την ύπαρξη σχέσης ανάμεσα σε μία ποσοτική μεταβλητή που δεν ακολουθεί την κανονική κατανομή (8 τύπους προσωπικότητας) και μία ποιοτική με περισσότερες από 2 κατηγορίες (κυρίαρχος τρόπος μάθησης). Το κριτήριο Χ 2 χρησιμοποιήθηκε για να ελέγξουμε την ύπαρξη σχέσης ανάμεσα σε 2 ποιοτικές μεταβλητές (δίπολα προσωπικότητας και κυρίαρχος τρόπος μάθησης). Ο έλεγχος συσχετίσεων μεταξύ δύο συνεχών μεταβλητών πραγματοποιήθηκε με το συντελεστή συσχέτισης του Pearson (κανονική κατανομή) και με το συντελεστή συσχέτισης του Spearman (μη κανονική κατανομή). Πολυπαραγοντική γραμμική παλινδρόμηση πραγματοποιήθηκε για να διερευνηθεί η επίδραση των τεσσάρων διπόλων προσωπικότητας στους κυρίαρχους διαφορετικούς τρόπους μάθησης μετά από έλεγχο για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες (π.χ. φύλο, ηλικία). Τέλος, πολυπαραγοντική λογαριθμιστική παλινδρόμηση πραγματοποιήθηκε για να ελέγξουμε την επίδραση των τεσσάρων διπόλων προσωπικότητας (ανεξάρτητες μεταβλητές) στον κυρίαρχο τρόπο μάθησης (εξαρτημένη μεταβλητή).

18 Το Ερωτηματολόγιο M.B.T.I. Τύποι Προσωπικότητας (Myers-Briggs, 1962, Stalikas & Fitopoulos, 1998) Εστιάζεται στις τέσσερις βασικές λειτουργίες: την αίσθηση, τη νόηση, το συναίσθημα και την ενόραση Με το συνδυασμό των δύο βασικών τάσεων, της εσωστρέφειας και της εξωστρέφειας και των τεσσάρων βασικών λειτουργιών, διακρίνονται οκτώ λειτουργικοί τύποι προσωπικότητας: ο εξωστρεφής, ο εσωστρεφής, ο διανοητικός, ο διαισθητικός, ο σκεπτόμενος, ο συναισθηματικός, ο τύπος που δίνει έμφαση στην κρίση ή την αντίληψη.  Ο εξωστρεφής τύπος συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του σε εξωτερικά φαινόμενα και γεγονότα, βασίζεται στην εμπειρική γνώση και τείνει να συναντά δυσκολίες στη σύλληψη αφηρημένων εννοιών.  Ο εσωστρεφής τύπος ασχολείται με την εσωτερική πραγματικότητα, εστιάζει την αντίληψη και την κριτική του σε έννοιες και ιδέες και δίνει την εντύπωση του αφηρημένου ατόμου.  Ο διανοητικός τύπος βασίζεται πρωτίστως στη διαδικασία της λογικής.  Ο διαισθητικός τύπος στηρίζεται περισσότερο στη διαδικασία της διαίσθησης, έχει κλίση προς τα ασυνήθη πράγματα και αποφεύγει τα τετριμμένα και τα κοινότυπα.  Ο σκεπτόμενος τύπος δίνει έμφαση στις γενικές συνέπειες των γεγονότων.  Ο συναισθηματικός τύπος στηρίζεται πρωταρχικά στο συναίσθημα και συχνά μπορεί να οδηγείται σε εσφαλμένες εκτιμήσεις πραγμάτων και καταστάσεων.  Ο τύπος που στηρίζεται στην κρίση δίνει έμφαση στην κριτική διαδικασία ανάλυσης και κατανόησης των γεγονότων.  Ο τύπος που δίνει έμφαση στην αντίληψη αντιμετωπίζει τον κόσμο με ρεαλιστικό τρόπο, καθώς στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αισθητηριακή εμπειρία.

19 Περιγραφικά χαρακτηριστικά M.B.T.I. Αποτελείται από 95 ερωτήσεις 16 αξιολογούν συμπεριφορές 10 αξιολογούν τις διαπροσωπικές σχέσεις (π.χ. «Προτιμάτε να έχετε φίλο-η κάποιον-α που έχει πάντα καινούργιες ιδέες, ή που είναι προσγειωμένος») 24 δηλώσεις προϋποθέτουν τα άτομα να επιλέξουν ανάμεσα σε αντίθετα ζευγάρια λέξεων (π.χ. «προγραμματισμένος-απρογραμμάτιστος») τη λέξη που τους ελκύει περισσότερο 25 ερωτήσεις αξιολογούν σταθερές συμπεριφορές και συναισθηματικές αντιδράσεις του ατόμου (π.χ. «Θα λέγατε ότι είστε πιο ενθουσιώδης για κάποια πράγματα από το μέσο άνθρωπο, ή είστε λιγότερο ενθουσιώδης για κάποια πράγματα απ’ ότι οι άλλοι άνθρωποι;»)

20 Κατασκευή του Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) (Μyers-Briggs, 1962)  Η Katharine Cook-Briggs στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μελέτησε το μοντέλο των τύπων της προσωπικότητας του Jung (1921).  Αποφάσισε να μελετήσει τις εφαρμογές του στην καθημερινότητα ιδιαίτερα των γυναικών που αναζητούσαν εργασία στις βιομηχανικές μονάδες των ΗΠΑ μετά από τη λήξη του πολέμου.  Το αρχικό ερωτηματολόγιο που κατασκεύασε η Cook-Briggs (1962) εξελίχθηκε πολλές φορές ωσότου να καταλήξει στην τελική μορφή του με τη βοήθεια της κόρης της Isabel Briggs-Myers, οπότε και εκδόθηκε για πρώτη φορά.  Το πρώτο εγχειρίδιο για τη χρήση και την έκδοση αποτελεσμάτων του Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) (Μyers-Briggs, 1962) κυκλοφόρησε το ίδιο έτος, ενώ είναι οι μεταγενέστερες εκδόσεις του που αναφέρονται πιο συχνά στη βιβλιογραφία (Myers & McCaulley, 1985. 1992).

21 ΠαράγοντεςΦύλοΆντρεςΓυναίκες F-τιμή Μ.Ο.Τ.Α.Μ.Ο.Τ.Α. Εξωστρέφεια10.54.99.84.00.40 Εσωστρέφεια9.45.48.14.60.16 Νοητικότητα13.37.812.86.40.75 Προαίσθηση16.26.515.35.60.45 Σκέψη11.96.410.36.10.19 Συναίσθημα10.74.811.64.80.37 Κρίση12.36.911.86.50.70 Αντίληψη13.17.813.07.20.45 Σύνολο12.21.211.60.909.4 Μέσοι όροι των κλιμάκων του ερωτηματολογίου «M.B.T.I. τύποι προσωπικότητας» ως προς το φύλο

22 Κλίμακες Ερωτηματολογίου Επίπεδο εκπαίδευσης Δημ. Γυμν. ΛύκειοΑΕΙ/ΤΕΙ F-τιμή Μ.Ο.Τ.Α.Μ.Ο.Τ.Α.Μ.Ο.Τ.Α. Εξωστρέφεια9.44.0110.14.210.44.40.56 Εσωστρέφεια8.34.68.14.78.95.10.30 Νοητικότητα13.06.413.56.910.95.71.64 Προαίσθηση15.55.514.96.017.25.51.66 Σκέψη9.35.611.66.610.15.62.90* Συναίσθημα11.94.610.95.111.94.60.37 Κρίση11.06.512.26.510.56.52.30 Αντίληψη13.77.012.07.815.06.72.20 Σύνολο11.50.911.71.011.91.31.60 Μέσοι όροι των κλιμάκων του ερωτηματολογίου «M.B.T.I. τύποι προσωπικότητας» ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα

23 Μέσοι όροι των κλιμάκων του ερωτηματολογίου «M.B.T.I. τύποι προσωπικότητας» ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας Κλίμακες Ερωτηματολογίου Επίπεδο εκπαίδευσης Δημ.Γυμν.ΛύκειοΑΕΙ/ΤΕΙ F-τιμή Μ.Ο.Τ.Α.Μ.Ο.Τ.Α.Μ.Ο.Τ.Α. Εξωστρέφεια9.44.0110.14.0110.55.20.76 Εσωστρέφεια8.44.68.04.69.15.50.50 Νοητικότητα13.86.512.96.810.85.31.63 Προαίσθηση15.05.315.36.117.45.11.47 Σκέψη9.55.911.46.49.66.01.94 Συναίσθημα12.24.410.65.013.24.43.80* Κρίση11.46.311.26.612.76.90.37 Αντίληψη12.97.013.17.613.17.00.02 Σύνολο11.60.911.70.912.11.42.00

24 Αγόρια (ν=31) Κορίτσια (ν=148) Σύνολο (Ν=179) Τύποι Προσωπικότητας Εξωστρέφεια 10,5 ± 4,99,8 ± 3,99,9 ± 4,2 Εσωστρέφεια 9,4 ± 5,48,0 ± 4,68,3 ± 4,7 Νοητικότητα 13,3 ± 7,812,8 ± 6,312,9 ± 6,6 Προαίσθηση 16,2 ± 6,515,3 ± 5,615,5 ± 5,8 Σκέψη 11,9 ± 6,410,3 ± 6,110,6 ± 6,2 Συναίσθημα 10,7 ± 4,811,6 ± 4,811,4 ± 4,8 Κρίση 12,3 ± 6,911,8 ± 6,511,9 ± 6,5 Αντίληψη13,1 ± 7,813,0 ± 7,213,1 ± 7,3 Περιγραφικά χαρακτηριστικά των τύπων προσωπικότητας

25 ΑγόριαΚορίτσιαΣύνολο Τύποι Προσωπικότητας Εξωστρέφεια-Νοητικότητα-Σκέψη-Αντίληψη0 (0%)3 (2%) 3 (1,7%) Εξωστρέφεια-Νοητικότητα-Συναίσθημα-Αντίληψη0 (0%)10 (6,8%)10 (5,6%) Εξωστρέφεια-Προαίσθηση-Συναίσθημα-Αντίληψη6 (19,4%)27 (18,2%)33 (18,4%) Εξωστρέφεια-Προαίσθηση-Σκέψη-Αντίληψη4 (12,9%)13 (8,8%)17 (9,5%) Εξωστρέφεια-Νοητικότητα-Σκέψη-Κρίση3 (9,7%)14 (9,5%)17 (9,5%) Εξωστρέφεια-Νοητικότητα-Συναίσθημα-Κρίση1 (3,2%)6 (4,1%)7 (3,9%) Εξωστρέφεια-Προαίσθηση-Συναίσθημα-Κρίση2 (6,5%)13 (8,8%)15 (8,4%) Εξωστρέφεια-Προαίσθηση-Σκέψη-Κρίση1 (3,2%)5 (3,4%)6 (3,4%) Εσωστρέφεια-Νοητικότητα-Σκέψη-Κρίση6 (19,4%)9 (6,1%)15 (8,4%) Εσωστρέφεια-Νοητικότητα-Συναίσθημα-Κρίση0 (0%)8 (5%,4)8 (4,5%) Εσωστρέφεια-Προαίσθηση-Συναίσθημα-Κρίση2 (6,5%)8 (5,4%)10 (5,6%) Εσωστρέφεια-Προαίσθηση-Σκέψη-Κρίση0 (0%)4 (2,7%)4 (2,2%) Εσωστρέφεια-Νοητικότητα-Σκέψη-Αντίληψη1 (3,2%)5 (3,4%)6 (3,4%) Εσωστρέφεια-Νοητικότητα-Συναίσθημα-Αντίληψη0 (0%)4 (2,7%)4 (2,2%) Εσωστρέφεια-Προαίσθηση-Συναίσθημα-Αντίληψη4 (12,9%)9 (6,1%)13 (7,3%) Εσωστρέφεια-Προαίσθηση-Σκέψη-Αντίληψη1 (3,2%)8 (5,4%)9 (5,0%)

26 M.B.T.I. Χαρακτηριστικά συνδεδεμένα με τον κάθε τύπο προσωπικότητας (Myers-Briggs, I. with Myers, P. 1992) ISTJ  άτομα σοβαρά και ήσυχα, πετυχαίνουν χάρη στη συγκέντρωση και στη σφαιρικότητα της σκέψης τους  πρακτικά, τακτικά, προσγειωμένα, λογικά, υπεύθυνα και με ρεαλισμό  θέλουν να είναι βέβαιοι ότι όλα είναι καλά οργανωμένα και έχουν την τάση να αναλαμβάνουν οργανωτικές ευθύνες  αποφασίζουν πρώτα τι πρέπει να γίνει και εργάζονται σταθερά και μεθοδικά για την πραγμάτωση του σχεδίου, παρά τις πιθανές διαμαρτυρίες, περισπάσεις και αποπροσανατολισμούςISTP  απόμακροι θεατές, ήσυχοι και ντροπαλοί  παρατηρούν και αναλύουν τη ζωή τους με μια αποστασιοποιημένη, ψυχρή περιέργεια, και απροσδόκητες στιγμές πηγαίου χιούμορ  συνήθως ενδιαφέρονται για απρόσωπες αρχές, αίτια και αιτιατά, για το πώς και γιατί μηχανικά αντικείμενα δουλεύουν  δεν αφιερώνουν περισσότερη ενέργεια από την εντελώς αναγκαία, το θεωρούν σπατάλη ενέργειας και η σπατάλη ενέργειας είναι αντι-αποδοτική

27 ESTP  άτομα πρακτικά, χωρίς ανησυχίες, άγχος και βιασύνη, χαίρονται τα πράγματα όπως έχουν  τους αρέσει να ασχολούνται με μηχανικά αντικείμενα και αθλήματα, πάντα με τη συντροφιά φίλων  κάποιες φορές είναι απότομοι και αναίσθητοι  μπορούν να ασχοληθούν με τις θετικές επιστήμες ή τα μαθηματικά όταν τους πείσουν ότι πρέπει και υπάρχει ανάγκη  αντιπαθούν τις χρονοβόρες εξηγήσεις  βρίσκονται στον καλύτερο εαυτό τους όταν ασχολούνται με χειρονακτικές εργασίες και με πράγματα χειροπιαστά που μπορεί να δουλευτούν, να μεταβληθούν, να χωριστούν και να επανασυνδεθούνESTJ  άτομα πρακτικά, ρεαλιστές και προσγειωμένα, με κλίση στις επιχειρήσεις ή τη μηχανολογία  αδιαφορούν για θέματα, στα οποία δε μπορούν να δουν χρησιμότητα, αλλά παρόλα αυτά μπορούν να τα κάνουν εάν είναι υποχρεωμένοι  τους αρέσει να οργανώνουν και να διευθύνουν δραστηριότητες  είναι καλοί οργανωτές και διοικητές, κυρίως όταν θυμούνται να λάβουν υπόψη τους τα συναισθήματα των άλλων

28 ISFJ  άτομα ήσυχα, φιλικά, υπεύθυνα και ευσυνείδητα  δουλεύουν με αφοσίωση για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων τους, και για να βοηθήσουν τους φίλους και συναδέλφους τους  επιμελείς, εργατικοί και ακριβείς, χρειάζονται χρόνο για να μάθουν τεχνικά θέματα μια και τα ενδιαφέροντά τους δεν είναι τεχνικής φύσης  υπομονετικοί όσον αφορά στις λεπτομέρειες και τη ρουτίνα  πιστοί με σεβασμό, λαμβάνουν υπόψη τους και νοιάζονται για τα συναισθήματα των άλλωνENFP  άτομα ζεστά και ενθουσιώδη, αισιόδοξα, δημιουργικά και με φαντασία  ικανοί να κάνουν σχεδόν οτιδήποτε τους ενδιαφέρει  βρίσκουν λύσεις σε προβλήματα γρήγορα  είναι έτοιμοι να βοηθήσουν οποιονδήποτε, σε σχέση με κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει  συχνά βασίζονται στην ικανότητά τους για αυτοσχεδιασμό παρά στην προηγούμενη προετοιμασία τους  συνήθως βρίσκουν επιτακτικούς λόγους και αιτίες για να κάνουν αυτό που θέλουν

29 ENFJ  άτομα υπεύθυνα, με ευαισθησία και ανταπόκριση  νοιάζονται για το τι σκέφτονται ή θέλουν οι άλλοι γύρω τους  προσπαθούν να χειριστούν όλα τα θέματα με σεβασμό για τα συναισθήματα των άλλων  έχουν την ικανότητα να κάνουν μια παρουσίαση ή να κατευθύνουν μια ανοιχτή συζήτηση με ευκολία και διπλωματία  κοινωνικοί, δημοφιλείς, ενεργά μέλη στις ομάδες που συμμετέχουν και στις εξωσχολικές τους δραστηριότητες, χωρίς να διαθέτουν αρκετό χρόνο για μελέτηINTJ  άτομα με πρωτότυπες ιδέες και απόψεις  με μεγάλη διάθεση και ενέργεια για να προωθήσουν τους σκοπούς τους  σε τομείς που τους ενδιαφέρουν, παρουσιάζουν ιδιαίτερη οργανωτική ικανότητα, στο βαθμό που μπορούν να οργανώσουν μια δουλειά και να τη φέρουν σε πέρας με ή χωρίς βοήθεια  είναι σκεπτικιστές, κριτικοί, ανεξάρτητοι, αποφασιστικοί, και συχνά ισχυρογνώμονες  πρέπει να μάθουν να ενδίδουν σε λιγότερα σημαντικά θέματα και σημεία για να κερδίζουν στα πιο σημαντικά

30 INTP  άτομα ήσυχα και ντροπαλά  αριστεύουν στις εξετάσεις, ιδιαίτερα σε θεωρητικά ή επιστημονικά θέματα  λογικοί στον υπέρτατο βαθμό  συνήθως ενδιαφέρονται κυρίως για ιδέες και δεν τους ενδιαφέρουν οι κουβεντούλες και τα πάρτι  έχουν την τάση να έχουν πολύ συγκεκριμένα ενδιαφέρονταENTP  άτομα γρήγορα, δημιουργικά, ικανά για πολλά πράγματα  κάνουν καλή και ενδιαφέρουσα παρέα  είναι άτομα εύστροφα και ειλικρινή  στη διάρκεια μιας συζήτησης, αρέσκονται στο να διαφωνούν χάριν αστεϊσμού  έχουν την τάση να αλλάζουν συνεχώς ενδιαφέροντα, πηγαίνοντας από το ένα στο άλλο  επιδέξιοι και επιτήδειοι στο να βρίσκουν λογικές αιτίες για αυτό που θέλουν

31 ENTJ  άτομα εγκάρδια, ειλικρινή, ικανά για σπουδές, ηγέτες συνήθως, είναι πολύ ικανοί σε δραστηριότητες που προϋποθέτουν λογική και  σπιρτάδα, όπως είναι οι δημόσιες ομιλίες  ενημερωμένοι, χαίρονται να επεκτείνουν τις γνώσεις τους  κάποιες φορές έχουν την τάση να είναι πιο αισιόδοξοι και σίγουροι για τον εαυτό τους, από ότι η εμπειρία τους σε έναν τομέα τους επιτρέπειISFP  άτομα σεμνά, φιλικά ευαίσθητα, ευγενικά και μετριόφρονες σχετικά με τις ικανότητές τους  αποφεύγουν τις διαφωνίες και δεν επιβάλλουν τη γνώμη τους, τις αξίες τους και τα πιστεύω τους στους άλλους  συνήθως αδιαφορούν για την ηγεσία και ακολουθούν πιστά τους άλλους  δεν έχουν άγχος για το τι θα έπρεπε να γίνει, μια και τους αρέσει να ζουν το παρόν χωρίς να γεμίζουν τη ζωή τους με πίεση

32 ESFP  άτομα εξωστρεφή, ξένοιαστα, δεκτικά, φιλικά  χαίρονται το κάθε τι και μέσα από τη χαρά τους κάνουν τα πράγματα πιο ευχάριστα για τους άλλους  τους αρέσουν τα αθλήματα και το να φτιάχνουν πράγματα  ενημερωμένοι για όσα συμβαίνουν γύρω τους  πάντα πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες  θυμούνται γεγονότα καλύτερα από το να κατέχουν θεωρίες  αποδίδουν καλύτερα σε καταστάσεις όπου χρειάζεται καλή κοινή λογική και πρακτική ικανότητα για άτομα και πράγματα.ESFJ  άτομα ζεστά, ομιλητικά, δημοφιλή, ευσυνείδητα, γεννημένα για συνεργάτες  δραστήριοι, ενεργά μέλη σε επιτροπές και οργανώσεις  χρειάζονται αρμονία στη ζωή και τις σχέσεις τους και προσπαθούν να τη δημιουργήσουν, συνήθως με επιτυχία  αλτρουιστές, πάντα προσπαθούν να κάνουν κάτι καλό για τους άλλους  εργάζονται αποτελεσματικότερα με ενθάρρυνση ή επιβράβευση  αδιαφορούν για αφηρημένα ή τεχνικά θέματα  ενδιαφέρονται για ότι άμεσα και φανερά επηρεάζει τις ζωές των άλλων

33 INFJ  άτομα που πετυχαίνουν με υπομονή, την αυθεντικότητά τους και την επιθυμία τους να κάνουν οτιδήποτε χρειάζεται ή είναι επιθυμητό  καταβάλλουν τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια στην εργασία τους  αθόρυβοι, δυναμικοί, ευσυνείδητοι, με ενδιαφέρον για τους άλλους  τα άλλα άτομα του περιβάλλοντος τους τιμούν και τους ακολουθούν για τις καθαρές τους θέσεις με γνώμονα το κοινό καλόINFP  άτομα γεμάτα ενθουσιασμό και πίστη  δεν εκδηλώνονται μέχρι να εξοικειωθούν με τους άλλους  τους ενδιαφέρει η απόκτηση καινούργιων γνώσεων, οι καινούργιες ιδέες και οι ξένες γλώσσες  καταστρώνουν τα δικά τους σχέδια  έχουν την τάση να αναλαμβάνουν πολλές υποχρεώσεις και να τις φέρουν εις πέρας  φιλικοί, αλλά πολύ απορροφημένοι σε ότι κάνουν, ώστε να είναι κοινωνικοί  δεν τους νοιάζει ιδιαίτερα η ιδιοκτησία ή το φυσικό περιβάλλον

34 Ενδεικτική βιβλιογραφία Freud, S. (1923). Psychologie des Unbewussten: Studienausgabe, Band 3. Germany: Fischer Verlag. Gardner, H. (2004). Frames of Mind. The Theory of Multiple Intelligences. New York: Basic Books. Jung, C.G. (1939/1971). The integration of the personality. New York: Farrar & Rinehart. Jung, C. (1954). On the nature of the Psyche. 1988 ed. London: Ark Paperbacks. (contained in Collected Works Vol. 8). Jung, C. G. (1989a). Memories, Dreams, Reflections (Rev. ed., C. Winston & R. Winston, Trans.) (A. Jaffe, Ed.). New York: Random House, Inc. Mischel, W. (1999). Introduction to Personality. Orlando, FL: Harcout Brace College Publishers. Pervin, L. A., John, O. P. (1999). Θεωρίες Προσωπικότητας. Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Τυπωθήτω-Γ. Δάρδανος. Ποταμιάνος, Γρ. (2002). Θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική. Ελληνικά Γράμματα. Stalikas, A., Fitopoulos, L. (1998). The Translation and Standardization of the MBTI into the Greek language. Journal of Psychological Type, 46, 13-21.

35 Σας ευχαριστώ πολύ!!!!!!!!!