Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 3: Ελαστικότητα Ζήτησης. Διαλέξεις 4 έως 5. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων,

Παρουσίαση με θέμα: "Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 3: Ελαστικότητα Ζήτησης. Διαλέξεις 4 έως 5. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 3: Ελαστικότητα Ζήτησης. Διαλέξεις 4 έως 5. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, T.E.I. Θεσσαλίας

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Να ορίζει ο σπουδαστής την Ελαστικότητα Ζήτησης. Να αναφέρει τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Να ορίζει τη μοναδιαία ελαστικότητα. Να ορίζει την μηδενική ελαστικότητα. Να ορίζει την άπειρη ελαστικότητα. Να ορίζει την τοξοειδή ελαστικότητα. Να αναφέρει τις μορφές ελαστικότητας ζήτησης σε σχέση με την τιμή. Να διακρίνει τα κανονικό από το κατώτερο αγαθό. Να ορίζει τη χρησιμότητα του καταναλωτή. Να περιγράφει τη μέθοδο των καμπύλων αδιαφορίας. Να περιγράφει τη διαδικασία εξαγωγής των καμπύλων engel και ζήτησης. Να περιγράφει το αποτέλεσμα υποκαταστάσεως και εισοδήματος. Αν ορίζει τα αγαθά Giffen. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 4

5 Περιεχόμενα ενότητας  Ελαστικότητα Ζήτησης. Ελαστικότητα Ζήτησης  Μοναδιαία ελαστικότητα. Μοναδιαία ελαστικότητα.  Άπειρη ελαστικότητα. Άπειρη ελαστικότητα  Μηδενική ελαστικότητα. Μηδενική ελαστικότητα  Τοξοειδή ελαστικότητα. Τοξοειδή ελαστικότητα.  Μορφές ελαστικότητας ζήτησης σε σχέση με την τιμή. Μορφές ελαστικότητας ζήτησης σε σχέση με την τιμή.  Εισοδηματική Ελαστικότητα. Εισοδηματική Ελαστικότητα.  Χρησιμότητα του καταναλωτή. Χρησιμότητα του καταναλωτή  Η μέθοδος των καμπύλων αδιαφορίας. Η μέθοδος των καμπύλων αδιαφορίας.  Η διαδικασία εξαγωγής των καμπύλων engel και ζήτησης. Η διαδικασία εξαγωγής των καμπύλων engel και ζήτησης  Το αποτέλεσμα της υποκαταστάσεως και του εισοδήματος. Το αποτέλεσμα της υποκαταστάσεως και του εισοδήματο  Τα αγαθά Giffen. Τα αγαθά Giffen. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 5

6 Η Ελαστικότητα Ζήτησης ως προς την Τιμή  Η ανταπόκριση που έχει στη ζητούμενη ποσότητα ενός εμπορεύματος μια μεταβολή στην τιμή είναι πολύ σημαντική για την επιχείρηση.  Μερικές φορές η τιμή του εμπορεύματος αυξάνει αρκετά τις πωλήσεις ώστε να αυξηθούν τα συνολικά έσοδα.  Άλλες φορές η μείωση της τιμής του εμπορεύματος μειώνει τα συνολικά έσοδα.  Οι πολιτικές των τιμών της επιχείρησης, επειδή επηρεάζουν τις πωλήσεις, επηρεάζουν και το κόστος παραγωγής, άρα και την κερδοφορία.  Συνεπώς είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τα ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗΣ (ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ) στη ζητούμενη ποσότητα του εμπορεύματος προς μια μεταβολή στην τιμή του. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 6

7 Τι προσδιορίζει την ελαστικότητα ως προς την τιμή; Η ευκολία με την οποία οι καταναλωτές μπορούν να υποκαταστήσουν ένα αγαθό με κάποιο άλλο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:  οι καταναλωτές μπορούν να υποκαταστήσουν εύκολα μια μάρκα απορρυπαντικού με κάποια άλλη αν η τιμή της πρώτης αυξηθεί.  άρα αναμένουμε ότι η ζήτηση θα είναι ελαστική.  αλλά αν αυξηθεί η τιμή όλων των απορρυπαντικών, ο καταναλωτής δεν θα μπορεί κάνει υποκατάσταση.  άρα, σε αυτήν την περίπτωση, αναμένουμε ότι η ζήτηση θα είναι ανελαστική. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 7

8 Χαρακτηριστικά ελαστικότητας ως προς την τιμή Η Ελαστικότητα είναι μια μέτρηση ανεξάρτητη από μονάδες μέτρησης και μετράει την μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού σε μια μεταβολή της τιμής του και συμβολίζεται ως e. Η Ελαστικότητα ζήτησης έχει αρνητικό πρόσημο επειδή η τιμή και η ποσότητα κινούνται αντίθετα. Q και P η ποσότητα και η τιμή, dQ και dP οι μεταβολές της ποσότητα και της τιμής  Ελαστικότητα..... μετρά τον βαθμό αντίδρασης των καταναλωτών και των παραγωγών στις  αλλαγές στις συνθήκες της αγοράς... ... µας επιτρέπει να αναλύουµε την προσφορά και την ζήτηση µε περισσότερη ακρίβεια ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Η ελαστικότητα e=-5. Αυτό σημαίνει ότι η ζητούμενη ποσότητα μειώνεται 5% για κάθε αύξηση της τιμής κατά 1% ενώ διατηρούνται σταθερές όλες οι υπόλοιπες μεταβλητές της συνάρτησης ζήτησης. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 8

9 Εύρεση Ελαστικότητας Ζήτησης (α)  Αν το σημείο εκκίνησης είναι το Α και το σημείο τερματισμού το Β, τότε η ελαστικότητα ζήτησης είναι:  Η τιμή και η ζητούμενη ποσότητα κινούνται αντίθετα, το πρόσημο της ελαστικότητας ζήτησης θα είναι αρνητικό. e<1 : Ανελαστική ζήτηση. Είδη πρώτης ανάγκης.  Ελαστική ζήτηση Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 9

10 Οι προσδιοριστικοί παράγοντες του ύψους της ελαστικότητας ως προς την τιμή ενός αγαθού. 1.Η δαπάνη για του αγαθό. Όσο μεγαλύτερο είναι το % της δαπάνης για τη κατανάλωση του προϊόντος σε σχέση με το εισόδημα, τόσο μεγαλύτερη είναι η Ελαστικότητα ζήτησης. 2.Η ελαστικότητα εξαρτάται από το χρονικό πλαίσιο ανάλυσης. Μερικές φορές μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο στους καταναλωτές να ανταποκριθούν πλήρως στην αλλαγή της τιμής. Έτσι, μακροπρόθεσμα η ελαστικότητα ζήτησης μπορεί να είναι μεγαλύτερη από ότι βραχυπρόθεσμα. Ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι ότι συνήθως απαιτείται κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι οι καταναλωτές να πληροφορηθούν τη διαθεσιμότητα των υποκατάστατων και να προσαρμόσουν τις αγορές τους προς τη μεταβολή της τιμής. 3.Οι δυνατότητες χρήσης ενός προϊόντος. Αγαθά με πολλές χρήσεις έχουν μεγαλύτερη ελαστικότητα από αυτά που έχουν λίγες χρήσεις. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 10

11 Οι προσδιοριστικοί παράγοντες του ύψους της ελαστικότητας ως προς την τιμή ενός αγαθού. 4.Ο αριθμός των υποκατάστατων. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των υποκατάστατων, και κυρίως των στενών, τόσο υψηλότερος είναι και ο βαθμός ελαστικότητα. Αν οι καταναλωτές θεωρήσουν ότι τα αυτοκίνητα Alfa Romeo είναι στενά υποκατάστατα των BMW, τότε αν η τιμή των BMW ανέβει, πολλοί καταναλωτές θα προτιμήσουν Alfa Romeo. Έτσι η ελαστικότητα ζήτησης για BMW είναι αρκετά ανελαστική. 5.Ύψος της τιμής. Σε περίπτωση που η τιμή βρίσκεται στο πλησίον του ανώτερου σημείου της καμπύλης ζήτησης, η ελαστικότητα είναι μεγαλύτερη. Ισχύει και το αντίθετο. 6.Γενικά όσο πιο στενά έχει δοθεί ο ορισμός ενός εμπορεύματος τόσο μεγαλύτερη είναι η ελαστικότητα ζήτησης του ως προς την τιμή επειδή θα είναι μεγαλύτερος ο αριθμός των υποκατάστατων. Για παράδειγμα, η ελαστικότητα της Coca-Cola ως προς την τιμή είναι πολύ μεγαλύτερη από την ελαστικότητα ζήτησης γενικά των αναψυκτικών και ακόμα μεγαλύτερη από την ελαστικότητα ζήτησης όλων των μη οινοπνευματωδών ποτών. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 11

12 Ελαστική Ζήτηση. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 12 Σημείο Α: Η ζητούμενη ποσότητα είναι Q 1 και η τιμή Ρ 1. Η συνολική δαπάνη είναι ίση με το εμβαδόν 0 Q 1 Α Ρ 1. Σημείο Β:. Η συνολική δαπάνη είναι ίση με το εμβαδόν 0 Q 2 Β Ρ 2. Οι κινούμενοι μεταξύ Α και Β μείωσαν μεν η δαπάνη κατά P 2 NAP 1 αλλά αύξησαν τη ζητούμενη ποσότητα κατά Q 1 Q 2 BN. Όταν η τιμή μειώνεται από το Κ μέχρι το σημείο Μ (e>1) η συνολική δαπάνη αυξάνεται. Ελαστική ζήτηση. Στο σημείο Μ, e=1, η δαπάνη έχει τη μεγαλύτερη τιμή. Μοναδιαία ελαστικότητα ζήτησης. Στο τμήμα ΜΛ η δαπάνη μειώνεται (το τμήμα ΜΛ της καμπύλης ζήτησης έχει e<1. Ανελαστική ζήτηση. ΣΗΜΕΙΑP(E)Q (ΤΟΝΟΙ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ e Κ1000- Α8100080004 Β62000120001.5 Μ52500125001 Γ43000120000,67 Δ2400080000,25 Λ050000-

13 Μοναδιαία Ελαστικότητα. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 13 Όταν η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι ίση με την μονάδα σε κάθε τιμή, τότε η συνολική δαπάνη είναι ίδια σε κάθε τιμή. Στην περίπτωση αυτή η καμπύλη έχει το σχήμα ορθογώνιας υπερβολής. ΣΗΜΕΙΑP(E)Q (ΤΟΝΟΙ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ e Κ1000- Α8100080004 Β62000120001.5 Μ52500125001 Γ43000120000,67 Δ2400080000,25 Λ050000- Μερικές φορές αναφέρεται η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας. Αυτό δεν προκαλεί καμία δυσκολία αν θυμηθούμε ότι η τιμή και η ποσότητα κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις. κατά μήκος της καμπύλης ζήτησης. Έτσι η ελαστικότητα μπορεί να εκτείνεται από το 0 ως το άπειρο.

14 Άπειρη Ελαστικότητα. (απείρως ελαστική ζήτηση) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 14  Αν Ρ=€5 Για κάθε τιµή πάνω από €5 η ζήτηση είναι µηδέν.  Στην τιµή των €5 οι καταναλωτές αγοράζουν οποιαδήποτε ποσότητα  Για κάθε τιµή κάτω από €5, η ζητούμενη ποσότητα είναι άπειρη.  Η καμπύλη ζήτησης για ένα αγαθό είναι απείρως ελαστική αν αυτό αποτελεί τέλειο υποκατάστατο για κάποιο άλλο προϊόν.

15 Μηδενική Ελαστικότητα e = 0 Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 15 Τέλεια ανελαστική καμπύλη ζήτησης. Όταν η καμπύλη ζήτησης είναι κάθετη στον άξονα Χ (ζητούμενη ποσότητα), η ζητούμενη ποσότητα δεν αλλάζει. Έτσι η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι μηδέν. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε ένα προϊόν που να είναι κυριολεκτικά τέλεια ανελαστικό. Αν e=0 για ένα προϊόν και η τιμή είναι πολύ υψηλή, τότε η συνολική δαπάνη για το προϊόν θα μπορούσε να εξαντλήσει ολόκληρο τον προϋπολογισμό των ανθρώπων.

16 Τοξοειδής Ελαστικότητα Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 16 Τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούμε την τοξοειδή ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή ή την ελαστικότητα ζήτησης ανάμεσα σε δυο σημεία που βρίσκονται πάνω στην καμπύλη ζήτησης. Σε περίπτωση σημείο εκκίνησης είναι το Β και το σημείο τερματισμού το Α, τότε ΤΟ ΑΠΟΤΈΛΕΣΜΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούμε τον μέσο όρο των τιμών και των ποσοτήτων.

17 Παράδειγμα Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 17 Υπολογισμός Μέσου Όρου Τιμών και Ποσοτήτων Αυτό σημαίνει ότι ανάμεσα στα σημεία Α και Β που βρίσκονται πάνω στην καμπύλη ζήτησης DD, μια μεταβολή της τιμής κατά 1%, κατά μέσο όρο, οδηγεί σε μια αντίθετη μεταβολή κατά 1,4% στη ζητούμενη ποσότητα του εμπορεύματος.

18 Ελαστικότητα τιμής συνολικά έσοδα και οριακά έσοδα (α)  Υπάρχει σημαντική σχέση ανάμεσα στην ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή και τα συνολικά και οριακά έσοδα της επιχείρησης.  Τα Συνολικά έσοδα (TR) είναι ίσα με την τιμή (P) επί την ποσότητα(Q) -(1).  Τα Οριακά έσοδα (MR) είναι η μεταβολή στα συνολικά έσοδα ανά μεταβολή στην παραγωγή ή στις πωλήσεις (ζητούμενη ποσότητα) κατά μια μονάδα – (2).  Τα Μέσα έσοδα της επιχείρησης είναι τα συνολικά έσοδα δια την ποσότητα. Άρα η τιμή που εισπράττει η επιχείρηση ανά μονάδα εμπορεύματος είναι ίση με τα μέσα έσοδα της επιχείρησης –(3).  Μία μείωση της τιμής, τα συνολικά έσοδα αυξάνονται αν η ζήτηση είναι ελαστική. (Η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας είναι μεγαλύτερη της μονάδας).  Τα συνολικά έσοδα παραμένουν αμετάβλητα αν η ζήτηση έχει μοναδιαία ελαστικότητα. (Η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας είναι ίση της μονάδας).  Τα συνολικά έσοδα μειώνονται αν η ζήτηση είναι ανελαστική. (Η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας είναι μικρότερη της μονάδας). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 18

19 Ελαστικότητα τιμής συνολικά έσοδα και οριακά έσοδα (β) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 19 ΚατηγορίαΑύξηση τιμήςΜείωση τιμής Ελαστική ζήτησηΜείωση Συνολικών ΕσόδωνΑύξηση Συνολικών Εσόδων Ζήτηση μοναδιαίας ελαστικότηταςΤα ΣΕ δεν μεταβάλλονται Ανελαστική ζήτησηΑύξηση Συνολικών ΕσόδωνΜείωση Συνολικών Εσόδων Τα οριακά έσοδα MR είναι θετικά όσο τα συνολικά έσοδα (TR) αυξάνονται Τα οριακά έσοδα είναι μηδέν όταν τα συνολικά έσοδα είναι στο μέγιστο. Τα οριακά έσοδα είναι αρνητικά όταν τα συνολικά έσοδα μειώνονται

20 Η Σχέση μεταξύ των Οριακών Εσόδων, της Τιμής και της Ελαστικότητας Ζήτησης ως προς την τιμή (α). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 20 Όταν Ρ=€4, Ε=-2 τότε αντικαθιστώντας τις τιμές στην εξίσωση έχουμε ότι:

21 Η Σχέση μεταξύ των Οριακών Εσόδων, της Τιμής και της Ελαστικότητας Ζήτησης ως προς την τιμή (β). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 21 Οι προηγούμενες σχέσεις ανάμεσα στην Ελαστικότητα Ζήτησης ως προς την τιμή, τα συνολικά έσοδα (TR), τα Οριακά έσοδα (MR) και την τιμή (Ρ) ισχύουν και για την επιχείρηση και για τον κλάδο και κάτω από οποιαδήποτε μορφή οργάνωσης της αγοράς. Αν η επιχείρηση είναι τέλειος ανταγωνιστής στην αγορά προϊόντων, αντιμετωπίζει μια οριζόντια ή απείρως ελαστική καμπύλη ζήτησης για το εμπόρευμα. Τότε η μεταβολή στα συνολικά έσοδα από την πώληση κάθε επιπλέον μονάδας του εμπορεύματος (MR) είναι ίση με την τιμή. Αν η επιχείρηση πουλήσει 3Χ προϊόντα, τα συνολικά έσοδα είναι TR=€12. Αν η επιχείρηση πουλήσει 4Χ προϊόντα, τα συνολικά έσοδα είναι TR=€16 Συνεπώς τα MR=P=4 και η καμπύλη ζήτησης και η καμπύλη των οριακών εσόδων συμπίπτουν. Αν η επιχείρηση αντιμετωπίζει μια κάθετη καμπύλη ζήτησης (δηλαδή η ζητούμενη ποσότητα να παραμείνει σταθερά ανεξάρτητα από την τιμή). Η Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι μηδέν (0) σε όλη την έκταση της καμπύλης ζήτησης (πολύ πολύ σπάνιο στην πραγματικότητα)

22 Η Σχέση μεταξύ των Οριακών Εσόδων, της Τιμής και της Ελαστικότητας Ζήτησης ως προς την τιμή (γ). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 22 Διαφορικός Λογισμός Με βάση τον διαφορικό λογισμό ισχύει η σχέση Έστω η συνάρτηση ζήτησης είναι Q=600-100P Η τιμή P=6-Q/100 Η ζητούμενη ποσότητα Q=6Q-Q 2 /100 Τα συνολικά έσοδα TR=PQ Τα οριακά έσοδα είναι MR=d(TR)/dQ Δηλαδή η καμπύλη TR έχει μηδενική κλίση στο Q=300. Για να βεβαιωθούμε για το μέγιστο βρίσκουμε αν 2 η παράγωγος είναι μικρότερη του μηδενός.

23 Μορφές Ελαστικότητας Ζήτησης σε Σχέση με την Τιμή. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 23 Τελείως ανελαστική: ισούται με μηδέν, γιατί οποιαδήποτε αλλαγή στην τιμή του προϊόντος δεν προκαλεί απολύτως καμία αλλαγή στην ζητούμενη ποσότητα. Παριστάνεται γραφικά με μία καμπύλη κάθετη στον άξονα των ποσοτήτων. (Παράδειγμα: αλάτι). Ανελαστική: 0<ΕΖ<1, γιατί οποιαδήποτε αλλαγή στην τιμή του προϊόντος προκαλεί μια σχετικά πολύ μικρότερη αλλαγή στην ζητούμενη ποσότητα. Παριστάνεται γραφικά με μία καμπύλη περίπου κατακόρυφη. (Παράδειγμα: όλα σχεδόν τα αγροτικά προϊόντα). Μοναδιαία: ισούται με μονάδα, γιατί οποιαδήποτε αλλαγή στην τιμή του προϊόντος προκαλεί μια ισόποση εκατοστιαία αλλαγή στην ζητούμενη ποσότητα. Παριστάνεται γραφικά με μία καμπύλη που έχει σχήμα υπερβολής. (Παράδειγμα: ορισμένα βιομηχανικά προϊόντα, φρούτα και τυρί). Ελαστική: ΕΖ>1, γιατί οποιαδήποτε αλλαγή στην τιμή του προϊόντος προκαλεί μια σχετικά πολύ μεγαλύτερη αλλαγή στην ζητούμενη ποσότητα. Παριστάνεται γραφικά με μία καμπύλη περίπου παράλληλη προς τον άξονα των ποσοτήτων. (Παράδειγμα: όλα σχεδόν τα βιομηχανικά προϊόντα). Τελείως ελαστική: ισούται με άπειρο, γιατί οποιαδήποτε αλλαγή στην τιμή του προϊόντος προκαλεί μια απείρως μεγάλη αλλαγή στην ζητούμενη ποσότητα. Παριστάνεται γραφικά με μία καμπύλη παράλληλη στον άξονα των ποσοτήτων. (Παράδειγμα: η ζήτηση του προϊόντος ενός μεμονωμένου παραγωγού, από τις χιλιάδες που παράγουν το ίδιο προϊόν, από ένα ή λίγους αγοραστές).

24 Εισοδηματική Ελαστικότητα (α) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 24 Είναι μια μέτρηση για να βρεθεί πόσο επηρεάζεται η ζήτηση για ένα προϊόν από της μεταβολές του εισοδήματος των καταναλωτών. Εισοδηματική Ελαστικότητα ή Ελαστικότητα Ζήτησης ως προς το εισόδημα ( e Y ) ορίζεται ως η ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας η οποία προέρχεται από ποσοστιαία μεταβολή του εισοδήματος του καταναλωτή. ή Εισοδηματική Ελαστικότητα ή Ελαστικότητα Ζήτησης: Η ποσοστιαία αλλαγή στη ζητούμενη ποσότητα σε σχέση με την ποσοστιαία αλλαγή στο εισόδημα.

25 Εισοδηματική Ελαστικότητα (β) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 25 θετική: η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης είναι θετική. Αυτό σημαίνει ότι αν το εισόδημα των καταναλωτών αυξηθεί τότε και η κατανάλωση του εν λόγω προϊόντος θα αυξηθεί επίσης. αρνητική: η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης είναι αρνητική. Αυτό σημαίνει ότι αν το εισόδημα των καταναλωτών αυξηθεί τότε η κατανάλωση του εν λόγω προϊόντος θα μειωθεί. μηδενική: η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης είναι μηδέν. Αυτό σημαίνει ότι αν το εισόδημα των καταναλωτών αυξομειωθεί τότε και η κατανάλωση του εν λόγω προϊόντος δεν θα μεταβληθεί καθόλου. μοναδιαία: η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης ισούται με τη μονάδα. Αυτό σημαίνει ότι αν το εισόδημα των καταναλωτών αυξομειωθεί κατά μία μονάδα τότε η κατανάλωση του εν λόγω προϊόντος θα αυξομειωθεί ισοποσοστιαία. ελαστική: η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης είναι μεγαλύτερη της μονάδας. Αυτό σημαίνει ότι αν το εισόδημα των καταναλωτών αυξομειωθεί κατά μία μονάδα τότε η κατανάλωση του εν λόγω προϊόντος θα αυξομειωθεί ανάλογα σε μεγαλύτερο ποσοστό. ανελαστική: η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης είναι μικρότερη της μονάδας. Αυτό σημαίνει ότι αν το εισόδημα των καταναλωτών αυξομειωθεί κατά μία μονάδα τότε η κατανάλωση του εν λόγω προϊόντος θα αυξομειωθεί ανάλογα σε μικρότερο ποσοστό.

26 Εισοδηματική Ελαστικότητα (γ) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 26 Όταν η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης είναι θετική, τότε το προϊόν είναι ένα κανονικό προϊόν, δηλαδή η ζητούμενη ποσότητα σε οποιαδήποτε δεδομένη τιμή αυξάνει όταν αυξάνεται το εισόδημα. eY >0 Όταν η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτηση είναι αρνητική, τότε το προϊόν είναι ένα κατώτερο προϊόν, δηλαδή η ζητούμενη ποσότητα σε οποιαδήποτε δεδομένη τιμή μειώνεται όταν αυξάνεται το εισόδημα. eY <0 Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν εκτιμήσεις ελαστικότητας ζήτησης για να προβλέψουν ποιοι κλάδοι θα αναπτυχθούν με μεγαλύτερη ταχύτητα καθώς αυξάνει το εισόδημα των καταναλωτών Όταν eY>1 η κατανάλωση ενός αγαθού είναι αρκετά ανελαστική ως προς το εισόδημα. Μια % μεταβολή του εισοδήματος προκαλεί μεγαλύτερη % μεταβολή στην ζητούμενη ποσότητα. (ΑΓΑΘΑ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑΣ) Όταν αυξάνει το εισόδημα, η ζήτηση για ελαστικά προϊόντα ως προς το εισόδημα αυξάνει ταχύτερα από το εισόδημα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Τα προϊόντα πολυτελείας, η δεύτερη κατοικία και τα ταξίδια στο εξωτερικό. Η ζήτηση για ένα προϊόν είναι ανελαστική ως προς το εισόδημα αν η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης για το προϊόν αυτό είναι θετική αλλά μικρότερο του 1. Όταν το εισόδημα αυξάνεται, τότε η ζήτηση ανελαστικών προϊόντων ως προς το εισόδημα αυξάνει αλλά με πιο αργό ρυθμό από ότι το εισόδημα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: τα είδη πρώτης ανάγκης.

27 Εισόδημα και η καμπύλη ζήτησης για μια αύξηση του εισοδήματος Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 27

28 Σταυροειδής ελαστικότητα. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 28 Η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή ορίζεται ως ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής στη ζητούμενη ποσότητα ενός προϊόντος προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή του άλλου. Εφόσον τα αγαθά Χ και Ψ είναι συμπληρωματικά, το πρόσημο της ελαστικότητας είναι αρνητικό, ενώ αν είναι υποκατάστατα θετικό.

29 Σταυροειδής ελαστικότητα. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 29  ΔΥΟ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ: (Χοτ-ντογκ και Χαρμπουγκερ) η σταυροειδής ελαστικότητα ως προς την τιμή είναι θετική. Μια αύξηση στη τιμή των Χοτ –Ντογκ αυξάνει τη ζήτηση για Χαρμπουγκερ.  ΣΤΕΝΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ: Η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή θα είναι θετική και μεγάλη.  ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΣΤΕΝΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ: η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή θα είναι θετική και μικρή. ΌΤΑΝ Η ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΙΜΗ ΕΊΝΑΙ ΘΕΤΙΚΗ, ΑΥΤΌ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟ ΣΤΕΝΗ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ. Όταν δυο προϊόντα είναι ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ, όπως το Χοτ Ντογκ και τα ψωμάκια, τότε η σταυροειδής ελαστικότητα είναι αρνητική: Μια αύξηση στην τιμή των χοτ-ντογκ μειώνει τη ζήτηση για ψωμάκια χοτ- ντογκ. Η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται δεξιά. Αν σε συμπληρωματικά προϊόντα η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι απλώς ελάχιστα κάτω του μηδενός, τότε αυτά έχουν ισχνή συμπληρωματικότητα. ΤΟ ΠΡΟΣΗΜΟ ΕΊΝΑΙ ΠΟΛΎ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΛΕΕΙ ΑΝ ΤΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ ΕΊΝΑΙ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ή ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ

30 Θεωρία Καταναλωτή Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 30 1.ΟΡΙΑΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ- ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΟΥ Α) Η μέθοδος της απολύτου χρησιμότητας. Β) Η μέθοδος των καμπυλών αδιαφορίας. 2.ΚΑΜΠΥΛΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ-ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ENGEL. Α) Καμπύλη Εισοδήματος –καταναλώσεως. Β) Καμπύλη Engel. 3.Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΤΙΜΗΣ –ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΣ ΚΑΙ Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΖΗΤΗΣΕΩΣ. Α) Η καμπύλη τιμής-καταναλώσεως. Β) Η καμπύλη ζητήσεως. 4.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

31 Χρησιμότητα Καταναλωτή Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 31 1.Η Χρησιμότητα του καταναλωτή είναι μια μέτρηση της ικανοποίησης του καταναλωτή από την κατανάλωση αγαθών. 2.Ο καταναλωτικός συνδυασμός είναι το σύνολο των προϊόντων και υπηρεσιών που καταναλώνονται από ένα άτομο. 3.Η συνάρτηση χρησιμότητας ενός ατόμου παρέχει τη συνολική χρησιμότητα που προκύπτει από τον καταναλωτικό συνδυασμό.

32 Α1) Η μέθοδος της απολύτου χρησιμότητας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 32 Μια συνάρτηση χρησιμότητας μας δείχνει τη συνολική χρησιμότητα που σχετίζεται με ένα προϊόν ή με ένα σύνολο προϊόντων. n=αγαθά x1, x2, …,xn οι ποσότητες των αγαθών U(x1, x2, …,xn ) είναι ο συντελεστής χρησιμότητας. Ο συντελεστής δείχνει τη χρησιμότητα των ποσοτήτων του κάθε προϊόντος. Ένα προϊόν έχει αξία διότι είναι χρήσιμο. Το μέγεθος της χρησιμότητας αυξάνεται μέχρι ενός ορίου λόγω κορεσμού. Από ένα σημείο και μετά, (σημείο Α) η ολική χρησιμότητα είναι αρνητική. ΟΡΙΑΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ: Η κάθε πρόσθετη μονάδα χρήσης του αγαθού. ΣΗΜΕΙΟ Α: Η οριακή χρησιμότητα είναι μηδέν. ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΟΡΙΑΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ: Η μείωση της συνολικής χρησιμότητας. U = χρησιμότητα. Χ = ποσότητα

33 Α2) Η μέθοδος της απολύτου χρησιμότητας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 33 Πρώτος νόμος του Gossen: Το άτομο είναι αρχικώς διατεθειμένο να πληρώσει αρκετά, προκειμένου να καταναλώσει το αγαθό. Η κάθε επιπρόσθετη μονάδα του αποφέρει και ολιγότερη ικανοποίηση. -Αν το εισόδημα Υ του καταναλωτή, -Χ και Ψ τα αγαθά από τα οποία πρέπει ο καταναλωτής να επιλέξει διάφορες ποσότητες με σκοπό τη μεγιστοποίηση της συνολικής χρησιμότητας. - Ρ x και Ρ ψ οι τιμές των δυο αγαθών. Υ= Ρ x Χ+ Ρ ψ Ψ Η γραμμή εισοδήματος ΑΒ: Είναι οι δυνατοί συνδυασμοί αγοράς του καταναλωτή για τα δυο αγαθά (Χ,Ψ) δεδομένου του Υ. Η κλίση της γραμμής εισοδήματος είναι αρνητική γιατί η αύξηση της κατανάλωσης του ενός αγαθού επιτυγχάνεται με τη μείωση της κατανάλωσης του άλλου και ισούται με δηλαδή με το λόγο των τιμών.

34 Α3) Η μέθοδος της απολύτου χρησιμότητας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 34 2 ος Νόμος του Gossen: Η μεγιστοποίηση της χρησιμότητας του καταναλωτή επιτυγχάνεται όταν εξισώνονται οι οριακές χρησιμότητες των τελευταίων χρηματικών μονάδων, δηλαδή: Υπό τον περιορισμό: Υ= Ρ x Χ+ Ρ Ω Ω+ Ρ Ζ Ζ+… Το άτομο στοχεύοντας στη μεγιστοποίηση της απόλαυσης από τη χρήση διαφόρων αγαθών, με δεδομένους τους περιορισμούς, αδιαφορεί για το απόλυτο ύψος εκάστης, εξισώνοντας τις χρησιμότητες. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ: 1.Ο καταναλωτής διαθέτει μια ιδεατή συνάρτηση προτιμήσεων. Υ= Ρ x Χ+ Ρ Ω Ω+ Ρ Ζ Ζ+… 2.Υπάρχει περιορισμός στο εισόδημα Υ. 3.Ο καταναλωτής γνωρίζει τις τιμές και τις ιδιότητες των αγαθών για να έχει τη δυνατότητα να συγκρίνει τους διάφορους εναλλακτικούς συνδυασμούς. 4.Η συνολική χρησιμότητα είναι το άθροισμα των επιμέρους χρησιμοτήτων. Είναι θεωρητική σύλληψη η δυνατότητα μέτρησης της χρησιμότητας σε κάθε άτομο. Το Τμήμα ΑΒ0 είναι ο χώρος των καταναλωτικών δυνατοτήτων

35 Οι καμπύλες Αδιαφορίας Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 35 Τα τρία επίπεδα που οδηγούν στην κατανόηση της συμπεριφοράς του καταναλωτή: 1. Τι θέλει να κάνει ο καταναλωτής. (Προτιμήσεις). 2. Τι μπορεί να κάνει ο καταναλωτής με περιοριστικό παράγοντα το εισόδημα του και οι τιμές των αγαθών. 3. Τα 2 προηγούμενα επίπεδα καθορίζουν την εφικτή επιλογή του καταναλωτή που μεγιστοποιεί την ευημερία του. Τι θέλει να κάνει ο καταναλωτής. (Προτιμήσεις). 1.Πρέπει να είναι γνωστές οι προτιμήσεις των καταναλωτών γιατί σε διαφορετική περίπτωση δεν είναι δυνατό να δημιουργηθεί η θεωρία του καταναλωτή. 2.Οι προτιμήσεις των καταναλωτών θα πρέπει να έχουν συνέπεια. Δηλαδή ο καταναλωτής προτιμά το προϊόν Χ από το προϊόν Υ και το προϊόν Υ από το προϊόν Ζ. 3.Ο καταναλωτής ποτέ δεν αισθάνεται κορεσμένος. Ο κορεσμός όμως είναι ένας παράγοντας λιγότερος σημαντικός από τους 2 προηγούμενους γιατί ο καταναλωτής μπορεί να κορεστεί από τη χρήση ενός προϊόντος.

36 Β1) Η μέθοδος της καμπύλων αδιαφορίας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 36 Καμπύλη Αδιαφορίας είναι ο γεωμετρικός τόπος των σημείων, τα οποία εμφανίζουν το ίδιο μέγεθος συνολικής χρησιμότητας, με απόρροια ο καταναλωτής να μένει αδιάφορος για κάθε συνδυασμό. Όσο απομακρύνεται κάποιος από την αρχή των αξόνων, τόσο η συνολική χρησιμότητα μεγαλώνει. Η κάθε καμπύλη αδιαφορίας (1,2,3) εμφανίζει συνδυασμούς ποσοτήτων που παρουσιάζουν την ίδια χρησιμότητα για τον καταναλωτή. Μεταξύ των καμπυλών υπάρχουν άπειρες καμπύλες αδιαφορίας. ΕΧΟΥΝ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΚΛΙΣΗ. Όταν μειώνεται η κατανάλωση του ενός αγαθού πρέπει να αυξάνεται η κατανάλωση του άλλου έτσι ώστε η συνολική χρησιμότητα να παραμένει η ίδια. ΕΊΝΑΙ ΚΥΡΤΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ λόγω του Φθίνοντος Οριακού Λόγου Υποκαταστάσεως. (ΜRS χψ ) Η δυνατότητα υποκαταστάσεως ενός αγαθού από ένα άλλο εκφράζεται από τον Οριακό Λόγο Υποκαταστάσεως (ΜRS χψ ) O ΜRS χψ ορίζεται ως «η μεταβολή της ποσότητας του αγαθού ψ η οποία αντικαθίσταται από την ποσότητα του αγαθού χ, προκειμένου να διατηρείται η συνολική χρησιμότητα»

37 Οριακός Λόγος Υποκατάστασης Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 37 Ο οριακός λόγος υποκατάστασης είναι ο λόγος στον οποίο ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να υποκαταστήσει μία λίγο μεγαλύτερη κατανάλωση του αγαθού 2 με μία λίγο μικρότερη κατανάλωση του αγαθού 1 Ο οριακός λόγος υποκατάστασης μετράει την κλίση της καμπύλης αδιαφορίας σε ένα συγκεκριμένο σημείο της

38 Β2) Η μέθοδος της καμπύλων αδιαφορίας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 38 ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ: Επιτυγχάνεται όταν ο καταναλωτής απολαμβάνει τη μεγαλύτερη δυνατή ωφελιμότητα, ΜΕ ΔΕΔΟΜΕΝΟ το εισόδημα του. Το Τμήμα ΓΔΟ καλείται χώρος καταναλωτικών δαπανών. Αν μεταβληθεί το εισόδημα θα μετακινηθεί παράλληλα και η καμπύλη αδιαφορίας, εφόσον οι τιμές παραμένουν σταθερές. Αν το εισόδημα είναι σταθερό και μεταβληθεί η τιμή ή τιμές των αγαθών τότε μεταβάλλεται η κλίση της καμπύλης. Όταν η εισοδηματική γραμμή είναι ΓΔ ο καταναλωτής βρίσκεται σε ισορροπία στο σημείο Α. Το σημείο Α είναι το σημείο επαφής της καμπύλης αδιαφορίας και της εισοδηματικής γραμμής. Στο σημείο αυτό μεγιστοποιείται η χρησιμότητα του καταναλωτή. Δεν μπορεί να απολαμβάνει τους συνδυασμούς της καμπύλης 3. Στα σημεία Β και Ε δεν ισορροπεί γιατί δεν μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα του.

39 Β3) Η μέθοδος της καμπύλων αδιαφορίας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 39 Αν η μεταβολή των τιμών και των δυο αγαθών είναι ισόποση, τότε υπάρχει παράλληλη μετατόπιση προς αντίθετη κατεύθυνση. Αύξηση του εισοδήματος σε σταθερές τιμές, θα προκαλέσει μετατόπιση της καμπύλης προς τα δεξιά. Μείωση του εισοδήματος σε σταθερές τιμές, θα προκαλέσει μετατόπιση της καμπύλης προς τα αριστερά. Μείωση της τιμής μόνο σε ένα αγαθό και δεδομένου ότι το εισόδημα παραμένει σταθερό, τότε η εισοδηματική γραμμή μετακινείται από τη αρχική θέση ΑΒ στην θέση ΓΒ.

40 Παραδείγματα Καμπύλων Αδιαφορίας (1) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 40  Δύο προϊόντα είναι τέλεια συμπληρωματικά όταν ένας καταναλωτής θέλει να καταναλώσει με την ίδια αναλογία, ανεξάρτητα της σχετικής τιμής τους. Στην περίπτωση αυτή οι καμπύλες αδιαφορίας παίρνουν τη μορφή ορθών γωνιών. Αν κάποιος αγοράσει ένα αριστερό ηχείο θα αγοράσει και ένα δεξιό ηχείο. Ο λόγος είναι ότι ούτε ένα επιπλέον αριστερό ηχείο χωρίς ένα επιπλέον δεξί ηχείο, και αντιστρόφως, προσθέτουν κάτι στη συνολική χρησιμότητα. Έτσι ο οριακός λόγος υποκατάστασης είναι ακαθόριστος επειδή οι προτιμήσεις του καταναλωτή δεν επιτρέπουν οποιαδήποτε υποκατάσταση μεταξύ των προϊόντων. (άλλα τέλεια συμπληρωματικά προϊόντα είναι τα αυτοκίνητα και τα ελαστικά).  Δυο προϊόντα είναι τέλεια υποκατάστατα εάν ο οριακός λόγος υποκατάστασης του ενός προϊόντος από το άλλο είναι σταθερός, ανεξάρτητα από την ποσότητα κατανάλωσης του ενός προϊόντος από το άλλο. Έτσι ο καταναλωτής είναι πάντοτε πρόθυμος να υποκαταστήσει την ίδια ποσότητα ενός προϊόντος με μια μονάδα του άλλου προϊόντος. Οι καμπύλες αδιαφορίας στην περίπτωση αυτή είναι ευθείες γραμμές και τα προϊόντα τέλεια υποκατάστατα.

41 Η Καμπύλη Εισοδήματος - Καταναλώσεων Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 41  Η Καμπύλη εισοδήματος-καταναλώσεως (ω) είναι η γραμμή, ο γεωμετρικός τόπος, η οποία διέρχεται από τα σημεία στα οποία ο καταναλωτής μεγιστοποιεί κάθε φορά το όφελος του σε διαδοχικές μεταβολές του εισοδήματος.  Μια άνοδος εισοδήματος μετατόπισε την εισοδηματική γραμμή από το ΑΒ στο ΓΔ, ενώ μια άλλη στο ΕΖ κ.ο.κ. Τα διαδοχικά σημεία στα οποία ο καταναλωτής μεγιστοποιεί κάθε φορά το όφελος του (σημείο επαφής της εισοδηματικής γραμμής με την καμπύλη αδιαφορίας) είναι τα Κ,Λ,Μ,Ν, υπο την προϋπόθεση ότι οι τιμές των αγαθών είναι σταθερές. Η Καμπύλη εισοδήματος-καταναλώσεως είναι η (ω)

42 Καμπύλη Engel Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 42  Εάν συσχετιστεί το εισόδημα με την ποσότητα του κάθε αγαθού, δημιουργούνται οι καμπύλες Engel.  ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ENGEL: Η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης των τροφίμων μειώνεται αυξανομένου του εισοδήματος και είναι συνήθως μικρότερη της μονάδας.  Η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης των βιομηχανικών προϊόντων είναι συνήθως μεγαλύτερη της μονάδας.  Όταν η καμπύλη Engel έχει θετική κλίση, το αγαθό είναι κανονικό. eY >0  Αν καμπύλη Engel έχει αρνητική κλίση, το αγαθό είναι κατώτερο (ey<0).  Οι απόψεις του Engel επικεντρώθηκαν στην κατανάλωση τροφίμων και έτυχαν ευρύτατης αποδοχής. Έτσι, η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης των τροφίμων μειώνεται αυξανομένου του εισοδήματος και είναι κατά κανόνα μικρότερη της μονάδας, ενώ αντίθετα είναι μεγαλύτερη της μονάδας η αντίστοιχη των βιομηχανικών προϊόντων.

43 Η Καμπύλη Τιμής – Καταναλώσεως και η Καμπύλη Ζήτησης Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 43  Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΤΙΜΗΣ –ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΣ  Σε περίπτωση που το εισόδημα του καταναλωτή παραμένει σταθερό, αλλά μεταβάλλονται οι σχετικές τιμές των αγαθών Χ και Ψ, τότε η Γραμμή καταναλωτικών Δυνατοτήτων μετακινείται.  - Αν μειωθεί η τιμή του αγαθού Χ, χωρίς να μεταβληθεί το εισόδημα και η τιμή του αγαθού Ψ, τότε ο καταναλωτής μπορεί να αγοράσει μεγαλύτερες ποσότητες του Χ και η γραμμή εισοδήματος ή η καμπύλη καταναλωτικών δυνατοτήτων μετακινείται από ΑΒ στην ΑΓ κοκ.  - Τα σημεία Κ,Λ, Μ, Ν είναι τα σημεία ισορροπίας όπου η εισοδηματική γραμμή εφάπτεται των μεγαλύτερων δυνατών καμπυλών αδιαφορίας.  - Η Ζ η οποία συνδέει τα σημεία ισορροπίας ονομάζεται Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΤΙΜΗΣ –ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΣ (Είναι ο γεωμετρικός τόπος των σημείων όπου μεγιστοποιείται η απόλαυση του καταναλωτή)

44 ΣΥΝΟΨΗ Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 44  Η Καμπύλη εισοδήματος- καταναλώσεως (ω) είναι η γραμμή, ο γεωμετρικός τόπος, η οποία διέρχεται από τα σημεία στα οποία ο καταναλωτής μεγιστοποιεί κάθε φορά το όφελος του σε διαδοχικές μεταβολές του εισοδήματος.  Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΤΙΜΗΣ –ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΣ  Σε περίπτωση που το εισόδημα του καταναλωτή παραμένει σταθερό, αλλά μεταβάλλονται οι σχετικές τιμές των αγαθών Χ και Ψ, τότε η Γραμμή καταναλωτικών Δυνατοτήτων μετακινείται.

45 Αποτελέσματα Υποκαταστάσεως και Εισοδήματος (1) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 45 Όπως από την καμπύλη Εισοδήματος- κατανάλωσης εξήχθη η καμπύλη Engel έτσι και από την καμπύλη Τιμής κατανάλωσης εξάγεται η καμπύλη ζήτησης για ένα αγαθό Χ, αν συσχετισθούν οι ποσότητες του αγαθού που είναι διατεθειμένος να πληρώσει ο καταναλωτής με τις διάφορες τιμές που έχει το αγαθό. Αν το εισόδημα και η τιμή του αγαθού παραμένουν σταθερά, τότε δημιουργείται η καμπύλη ζήτησης του αγαθού Χ.

46 Αποτελέσματα Υποκαταστάσεως και Εισοδήματος (2) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 46 Ο Hicks προσπαθεί να εξηγήσει τις επιπτώσεις των μεταβολών της τιμής. Όταν η τιμή ενός αγαθού μειώνεται, ο καταναλωτής, συνήθως υποκαθιστά με το αγαθό αυτό άλλα (με σταθερές τις τιμές τους) αγαθά. Μείωση της τιμής ενός αγαθού συνεπάγεται, κατά κανόνα, αύξηση της ζητούμενης ποσότητας (Αυτό είναι το Αποτέλεσμα υποκαταστάσεως- Substitution effect). Λόγω της μείωσης της τιμής του αγαθού, αυξάνεται το πραγματικό εισόδημα, οπότε ο καταναλωτής έχει τη δυνατότητα να αγοράσει περισσότερες ποσότητες. Αν το αγαθό είναι ΚΑΝΟΝΙΚΟ είναι πιθανόν να αγοραστούν μεγαλύτερες ποσότητες. Αν είναι ΚΑΤΩΤΕΡΟ ΑΓΑΘΟ στρέφεται στην κατανάλωση κάποιου άλλου. (Αυτό είναι το Αποτέλεσμα εισοδήματος-income effect)

47 Αποτελέσματα Υποκαταστάσεως και Εισοδήματος (3) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 47 Σημείο ισορροπίας: Κ- Είναι το σημείο επαφής της γραμμής εισοδήματος ΑΒ και της μεγαλύτερης δυνατής καμπύλης Αδιαφορίας 1. Η μείωση της τιμής μετακινεί την ΑΒ στη θέση ΑΓ. Ο καταναλωτής ισορροπεί αρχικά στο σημείο Ν και οι ποσότητες που αγοράζονται είναι X 2 ενώ πριν τη μείωση ήταν X 1 (Η αύξηση των ποσοτήτων από X 1 σε X 2 είναι Αποτέλεσμα υποκαταστάσεως- Substitution effect. Μείωση της τιμής του αγαθού Χ αύξησε την κατανάλωση του). Υποκαθίστανται ποσότητες του Ψ από τις ποσότητες του Χ (Χ 1 -Χ 2 ).Μείωση της τιμής του αγαθού Το σημείο Ν ευρίσκεται έπειτα από μια νοητή μετατόπιση της γραμμής ΑΓ παράλληλα ώστε να εφάπτεται της καμπύλης αδιαφορίας 1) Το νέο σημείο ισορροπίας είναι το Λ, σημείο επαφής της Γραμμής του εισοδήματος με ΑΓ με τη μεγαλύτερη δυνατή καμπύλη Αδιαφορίας 2. Η αύξηση της ποσότητας από X 2 σε X 3 είναι Αποτέλεσμα εισοδήματος-income effect. Επομένως το συνολικό αποτέλεσμα (X 1 - X 3 ) συντίθεται από το αποτέλεσμα υποκαταστάσεως (X 1 - X 2 ) και εισοδήματος ( X 2 - X 3 ). Η μείωση της τιμής του αγαθού Χ προκάλεσε αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΝ ΑΥΞΗΘΕΙ Η ΤΙΜΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ.

48 Αποτελέσματα Υποκαταστάσεως και Εισοδήματος (4) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 48 Στα κατώτερα αγαθά (e<0) το αποτέλεσμα εισοδήματος είναι αντίθετης κατεύθυνσης από εκείνο του αποτελέσματος υποκαταστάσεως, δηλαδή είναι αρνητικό. Η μεταβολή του πραγματικού εισοδήματος είναι αντίρροπη προς τη μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας. Σε ακραία περίπτωση, κατώτατου αγαθού που το αρνητικό αποτέλεσμα εισοδήματος να υπερβεί το αποτέλεσμα υποκατάστασης, και παρά την μείωση της τιμής, να μειωθούν και οι ζητούμενες ποσότητες. Τα αγαθά αυτά λέγονται ΑΓΑΘΑ GIFFEN Αρχικό σημείο ισορροπίας : Κ (Σημείο επαφής της Γραμμής εισοδήματος ΑΒ και της καμπύλη αδιαφορίας 1)

49 Αγαθά Giffen (1) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 49 Το αρχικό σημείο ισορροπίας είναι Κ. Μείωση της τιμής οδηγεί στο νέο σημείο ισορροπίας Ν λόγω του αποτελέσματος της υποκαταστάσεως (όπου η καμπύλη αδιαφορίας (1) εφάπτεται της νοητής Α΄Γ΄ η οποία είναι παράλληλη μετατόπιση της ΑΓ. Υποκαθίστανται ποσότητες του Ψ από τις ποσότητες του Χ (Χ1-Χ2). (ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ) Ταυτόχρονα, Μετακινείται η γραμμή εισοδήματος στη θέση ΑΓ από την θέση ΑΒ. Το σημείο που εφάπτεται της υψηλότερης δυνατής καμπύλης είναι το Λ. Οι ποσότητες Χ3 είναι λιγότερες από τις αρχικές. Έτσι η μείωση των τιμών του αγαθού Χ συρρίκνωσε τις ζητούμενες ποσότητες Χ (Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται το παράδοξο Giffen από τον οικονομολόγο Rober Giffen (22 July 1837 – 12 April 1910).

50 Αγαθά Giffen (2) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 50 Για τα περισσότερα προϊόντα, η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι αρνητική. Με άλλα λόγια, η τιμή και ζήτηση έχουν αντίθετη σχέση. Η τιμή αυξάνεται και η ζητούμενη ποσότητα μειώνεται (και αντιθέτως). Τα αγαθά Giffen good είναι μια εξαίρεση. Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι θετική. Όταν οι τιμές αυξάνονται, η ζητούμενη ποσότητα αυξάνεται επίσης και αντιθέτως. Για να επαληθεύεται αυτό, θα πρέπει να αλλάζουν μόνο οι τιμές για να μεταβληθεί η ζήτηση. Τα Giffen goods ονομάστηκαν έτσι από τον Rober Giffen ( Ο Sir Robert Giffen, 22 Ιουλίου 1837 – 12 Απριλίου 1910 ήταν ένας Σκωτσέζος οικονομολόγος). Το κλασικό παράδειγμα που δόθηκε από τον Marshall είναι ότι για ένα κατώτερο διατροφικό προϊόν (staple Foods: είναι ένα τρόφιμο που είναι η βάση δίαιτας και ειδικότερα για φτωχούς), οι καταναλωτές δεν μπορούν να καταναλώσουν καλύτερα προϊόντα. Έτσι στρέφονται στα staple Foods.

51 Αγαθά Giffen (3) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 51 Ποια είναι η διαφορά ενός αγαθού Giffen και ενός κατώτερου αγαθού; Ένα αγαθό Giffen είναι ένα αγαθό του οποίου η κατανάλωση αυξάνεται καθώς η τιμή αυξάνεται. (λογικά εφόσον η τιμή αυξάνεται θα έπρεπε η κατανάλωση να μειώνεται). Έτσι η καμπύλη ζήτησης θα έχει θετική κλίση αντί για αρνητική κλίση. Ένα κατώτερο αγαθό είναι ένα αγαθό του οποίου μειώνεται η ζήτηση όταν αυξάνεται το εισόδημα του καταναλωτή, σε αντίθεση με το κανονικό αγαθό (η ζήτηση αυξάνεται όταν το εισόδημα αυξάνεται). Η έννοια της κατωτερότητας έχει σχέση περισσότερο με την οικονομική δυνατότητα παρά με την ποιότητα του προϊόντος. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: Κατώτερα αγαθά: Τα φτηνά προϊόντα Αγαθά Giffen: Το ρύζι και το στάρι στην Κίνα. Ο Anthony Bopp (1983) ισχυρίζεται ότι το πετρέλαιο είναι ένα χαμηλής ποιότητας καύσιμη ύλη για την θέρμανση του σπιτιού και είναι ένα αγαθό Giffen. Οι Schmuel Baruch και Yakar Kanai (2001) θεωρούν ότι το shochu, ένα Ιαπωνικό αλκοολούχο ποτό θα μπορούσε να είναι ένα Giffen good. Και στις δυο περιπτώσεις, οι συγγραφείς ακολουθούν οικονομετρικές μεθοδολογίες για να αποδείξουν αυτά που ισχυρίζονται. Θεωρούνται όμως ελλιπείς.

52 Βιβλιογραφία ΠΑΠΑΗΛΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ (2006) Παραδόσεις Πολιτικής Οικονομίας Εκδόσεις ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ. ΑΘΗΝΑ D. BEGG, S.FISCER, R. DOMBUSCH Εισαγωγή στην Οικονομική ΤΟΜΟΣ Α Eκ. ΚΡΙΤΙΚΗ SALVATOR DOMINICK (2007) Η επιχειρησιακή Οικονομική στο Διεθνές Οικονομικό Περιβάλλον. Εκδ. GUTENBERG Dominick Salvatore (2012) « ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΚΔ. GUTENBERG M. FRIEDMAN “The Methology of Positive Economics” στο Essays in Positive Economics (Chicago: University of Chicago Press, 1953) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 52

53 Τέλος Ενότητας Επεξεργασία : Χρήστος Μέγας