Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική, Οδηγίες για το Μάθημα. Διαλέξεις 1 έως 2. Γεώργιος Θεοδοσίου,

Παρουσίαση με θέμα: "Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική, Οδηγίες για το Μάθημα. Διαλέξεις 1 έως 2. Γεώργιος Θεοδοσίου,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική, Οδηγίες για το Μάθημα. Διαλέξεις 1 έως 2. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, T.E.I. Θεσσαλίας

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Να ορίζει ο σπουδαστής το αντικείμενο της Μικροοικονομίας και της Μακροοικονομίας. Να περιγράφει τα στάδια λήψης Διοικητικών αποφάσεων. Να ορίζει το κέρδος. Να αναφέρει την ιστορική εξέλιξη των οικονομικών θεωριών παραγωγής. Να ορίζει τους συντελεστές της παραγωγής. Να περιγράφει την εργασία και το κεφάλαιο. Να ορίζει την καμπύλη μετασχηματισμού. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 4

5 Περιεχόμενα ενότητας  Έννοιες Ορισμοί - Αντικείμενο Πολιτικής Οικονομίας. Έννοιες Ορισμοί - Αντικείμενο Πολιτικής Οικονομίας.  Στάδια λήψης Διοικητικών Αποφάσεων. Στάδια λήψης Διοικητικών Αποφάσεων.  Κέρδος. Κέρδος.  Οικονομικά και Κοινωνικά Συστήματα Παραγωγής. Οικονομικά και Κοινωνικά Συστήματα Παραγωγής.  Τρόποι Συλλογής Ταξινόμησης και Παρουσίασης Δεδομένων - Πηγές. Τρόποι Συλλογής Ταξινόμησης και Παρουσίασης Δεδομένων - Πηγές.  Συντελεστές παραγωγής. Συντελεστές παραγωγής.  Εργασία. Εργασία.  Το Κεφάλαιο. Το Κεφάλαιο.  Καμπύλη Μετασχηματισμού. Καμπύλη Μετασχηματισμού. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 5

6 1 Έννοιες - Ορισμοί  Αντικείμενο Πολιτικής Οικονομίας. Το αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας είναι η ανάλυση των οικονομικών μηχανισμών μέσω των οποίων λειτουργεί το οικονομικό σύστημα Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 6

7 2 Έννοιες – Ορισμοί  Κάθε σύστημα οργάνωσης των ατόμων είναι υποχρεωμένο να απαντά στα ερωτήματα: Α) Ποιοι για ποιους παράγουν. o Από την απάντηση του ερωτήματος αυτού προσδιορίζεται το κοινωνικό σύστημα. o Οι δούλοι στην αρχαιότητα για λογαριασμό των ελεύθερων- δουλοκτητικό καθεστώς, o Οι δουλοπάροικοι για λογαριασμό των ευγενών –φεουδαρχία, o Οι μισθωτοί για το κεφάλαιο -καπιταλισμός Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΟΡΙΟΘΕΤΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 7

8 3 Έννοιες - Ορισμοί Β) Ποια αγαθά θα παραχθούν και σε ποιες ποσότητες. o Η απάντηση σχετίζεται με την σπανιότητα των πόρων και το απεριόριστο των αναγκών. Γ) Με ποιο τρόπο θα παραχθούν. o Η απάντηση σχετίζεται με τον τρόπο οργάνωσης του οικονομικού συστήματος, την τεχνολογία αλλά και τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που κυριαρχούν. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 8

9 4 Έννοιες - Ορισμοί Η οικονομική επιστήμη διαιρείται σε Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική και Μακροοικονομία.  Η Μικροοικονομία είναι η μελέτη της οικονομικής συμπεριφοράς των μεμονωμένων ομάδων λήψης αποφάσεων, όπως: o οι καταναλωτές, o οι κατέχοντες πόρους και o οι επιχειρήσεις o στο πλαίσιο ενός συστήματος ελεύθερης αγοράς  Η Μακροοικονομία είναι η μελέτη της συνολικής απασχόλησης, της παραγωγής, του εθνικού εισοδήματος, της επένδυσης και των τιμών για το σύνολο της οικονομίας.  Οι οικονομικές θεωρίες επιχειρούν να προβλέψουν και να εξηγήσουν την οικονομική συμπεριφορά. Συνήθως ξεκινούν από κάποιο μοντέλο (model) που βοηθά στην αφαίρεση πολλών λεπτομερειών που αφορούν ένα γεγονός, επιχειρώντας να αντιμετωπίσει μερικές από τις πιο σημαντικές συνιστώσες του γεγονότος Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 9

10 5 Έννοιες - Ορισμοί ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Η θεωρία της επιχείρησης υποθέτει ότι η επιχείρηση επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τα κέρδη και με βάση αυτό προβλέπει πόση ποσότητα από ένα συγκεκριμένο αγαθό πρέπει να παράγει κάτω από διαφορετικές συνθήκες ή οργάνωσης της αγοράς. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η μεθοδολογία των ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ (και γενικότερα της επιστήμης) είναι να αποδέχεται μια θεωρία ή ένα υπόδειγμα, εάν αυτό επιτυγχάνει ακριβείς προβλέψεις και αν αυτές οι προβλέψεις είναι αποτέλεσμα της λογικής απόρροιας των υποθέσεων(1) Η Οικονομική που αφορά τις επιχειρήσεις έχει στενή σχέση με τις επιστήμες της συμπεριφοράς, οι οποίες χρησιμοποιούν εργαλεία της Μαθηματικής Οικονομικής και Οικονομετρίας. Η μαθηματική Οικονομική (mathematical economics) χρησιμοποιείται για να εκφράσει με μαθηματικό τρόπο τα οικονομικά υποδείγματα που χρησιμοποιεί η οικονομική θεωρία. Η Οικονομετρία (econometrics) εφαρμόζει στατιστικά εργαλεία (ειδικότερα την ανάλυση της παλινδρόμησης) σε πραγματικά στοιχεία για να εκτιμήσει τα υποδείγματα που χρησιμοποιεί η οικονομική θεωρία και να κάνει προβλέψεις. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Η οικονομική θεωρία υποστηρίζει ότι η ζητούμενη ποσότητα (Q) ενός αγαθού είναι συνάρτηση της τιμής (P), του εισοδήματος (Υ) και από τη τιμή των συμπληρωματικών και υποκατάστατων προϊόντων -Pc και Ps –αντίστοιχα. Αν υποθέσουμε ότι οι προτιμήσεις των καταναλωτών είναι σταθερές, τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουν το παρακάτω μαθηματικό υπόδειγμα: Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 10

11 6 Έννοιες - Ορισμοί  Έτσι η επιχείρηση μπορεί να προσδιορίσει πόσο θα μεταβληθεί η ποσότητα (Q) εξαιτίας μιας μεταβολής στα μεγέθη Ρ, Υ, Ρc και Ρs και να προβλέψει τη μελλοντική ζήτηση του αγαθού.  Αυτή η πληροφορία είναι βασική προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της επιχείρησης (μεγιστοποίηση των κερδών) με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η Οικονομική και οι λειτουργικοί τομείς (η Λογιστική, η Χρηματοοικονομική, η Κοστολόγηση, η Ελεγκτική, το Μάρκετινγκ, η Διαχείριση Προσωπικού ή management Ανθρωπίνων Πόρων και η Παραγωγή) μελετούν το επιχειρησιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση και παρέχουν το υπόβαθρο για τη λήψη διοικητικών αποφάσεων. Επίσης εξετάζεται τι αλληλεπίδραση έχουν μεταξύ τους καθώς η επιχείρηση προσπαθεί να επιτύχει το στόχο της με τον πιο αποδοτικό τρόπο. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 11

12 Στάδια λήψης Διοικητικών Αποφάσεων α)  1ο ΣΤΑΔΙΟ: Η θεμελίωση του αντικειμενικού στόχου ή του προβλήματος που αντιμετωπίζει η επιχείρηση. Η XEROX που εφεύρε το φωτοαντιγραφικό μηχάνημα το 1959 αντιμετώπισε το πρώτο της πρόβλημα το 1969. Οι Ιάπωνες παράγουν και πωλούν καλύτερης ποιότητα και φθηνότερα μηχανήματα.  2ο ΣΤΑΔΙΟ: Ο καθορισμός του στόχου της επιχείρησης. Η XEROX έπρεπε να αποφασίσει αν θα φύγει από την αγορά φωτοαντιγραφικών και να κινηθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να παράγει κάποιο άλλο τεχνολογικά προηγμένο προϊόν. Η XEROX αποφάσισε να αναμετρηθεί σκληρά με τους ανταγωνιστές.  3ο ΣΤΑΔΙΟ: Ο εντοπισμός των επιλογών ή του φάσματος των πιθανών λύσεων προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος που καθορίστηκε στο 2ο στάδιο. Η XEROX είχε τις εξής επιλογές: Προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας και ταυτόχρονα μείωση του κόστους παραγωγής στα Αμερικάνικα εργοστάσια. Εισαγωγή από την Ιαπωνία εξαρτημάτων που θα μπορούσαν καλύτερα και φτηνότερα στην Ιαπωνία. Μεταφορά ολόκληρης της παραγωγής των φωτοαντιγραφικών μηχανημάτων στη Fuji XEROX  4o ΣΤΑΔΙΟ: η επιλογή της άριστης δυνατής λύσης. Στην περίπτωση της XEROX έχουμε αναδιοργάνωση και ανάπτυξη της παραγωγής, έλεγχος της ποιότητας σε όλη την έκταση της εταιρίας, στην Αμερική και στην Ιαπωνία, και εισαγωγή των ανταλλακτικών ή εξαρτημάτων που μπορούσε η Fuji XERX να παράγει καλύτερα στην Ιαπωνία. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 12

13 Στάδια λήψης Διοικητικών Αποφάσεων β)  5ο ΣΤΑΔΙΟ: η υλοποίηση της καλύτερης δυνατής λύσης που εντοπίστηκε στο προηγούμενο στάδιο. Η XEROX I.αύξησε σημαντικά τη συμμετοχή των υπαλλήλων. II.Έφερε προμηθευτές στα πρώτα στάδια της σχεδίασης του προϊόντος. III.Μείωσε σημαντικά τα αποθέματα και τον αριθμό των προμηθευτών.  Εισαγωγή των ανταλλακτικών ή εξαρτημάτων που μπορούσε η Fuji XERX να παράγει καλύτερα στην Ιαπωνία. I.Παρακολούθηση του προγράμματος του ποιοτικού ελέγχουν σε όλα τα κλιμάκια της εταιρίας καθώς σε θέματα που αφορούν την ικανοποίηση του καταναλωτή Η XEROX Κατέφερε να αντιστρέψει την τάση προς απώλεια μεριδίου της αγοράς των ανταγωνιστών της από την Ιαπωνία. Ο Peter Drucker είναι ο άνθρωπος που εφεύρε το μάνατζμεντ (Case study 1.1- page 65 and case study 1.2 page 66) {1) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 13

14 Κέρδος  Για το ευρύ κοινό, το επιχειρηματικό κέρδος (business profit) αφορά τα ΕΣΟΔΑ της επιχείρησης ΜΕΙΟΝ το άμεσο φανερό ή λογιστικό κόστος της επιχείρησης.  Άμεσα κόστη είναι οι πραγματικές δαπάνες που πληρώνει η επιχείρηση για να αγοράσει ή να προσλάβει τους παραγωγικού πόρους που χρειάζεται η παραγωγή.  Για τον οικονομολόγο το οικονομικό κέρδος (economic profit) είναι τα ΕΣΟΔΑ ΜΕΙΟΝ ΤΟ ΑΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΟ ΚΟΣΤΟΣ.  Έμμεσο κόστος περιλαμβάνει τον μισθό που θα μπορούσε να κερδίσει ο επιχειρηματίας αν εργαζόταν κάπου αλλού με την ίδια ιδιότητα ή αν νοίκιαζε τα περιουσιακά του στοιχεία.  Το έμμεσο κόστος μιας επιχείρησης αντιπροσωπεύει το τι θα μπορούσαν οι πόροι μιας επιχείρησης να κερδίσουν από την καλύτερη εναλλακτική χρήση τους, εκτός της επιχείρησης.  ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Το επιχειρηματικό Κέρδος μιας επιχείρησης………………………………€30.000 Ο επιχειρηματίας θα μπορούσε να κερδίσει σε άλλη δουλειά…… €35.000 ΠΛΕΟΝ αν δάνειζε τα κεφάλαια του ………………………………………… €10.000. Το έμμεσο κόστος ή το κόστος ευκαιρίας είναι……………………………… €15.000 ΑΡΑ το επιχειρηματικό κέρδος των 30.000€ αντιστοιχεί σε ζημιά 15.000€. Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΚΛΕΙΣΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ ΜΕ ΚΆΤΙ ΆΛΛΟ. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 14

15 Οι Θεωρίες του Κέρδους  Τα ποσοστά κέρδους διαφέρουν από επιχείρηση σε επιχείρηση σε έναν δεδομένο κλάδο αλλά και ανάμεσα σε επιχειρήσεις που ανήκουν σε διαφορετικό κλάδο.  ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΡΔΟΥΣ ΌΤΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ. Οι αποδόσεις είναι υψηλότερες των κανονικών αποδόσεων. Π.Χ. οι εταιρίες πετρελαίου. Ομοίως η προσδοκώμενη απόδοση των μετοχών πρέπει να είναι υψηλότερη από εκείνη των ομολόγων.  ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ ΟΤΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ. Η θεωρία αυτή επισημαίνει ότι το κέρδος προκύπτει ως αποτέλεσμα τριβών ή αποκλίσεων από την μακροχρόνια ισορροπία. Στη μακροχρόνια και πλήρως ανταγωνιστική ισορροπία οι επιχειρήσεις τείνουν να κερδίζουν μια κανονική απόδοση ή ακόμη και μηδενικό κέρδος. Οι επιχειρήσεις είναι απίθανο να βρίσκονται σε μακροχρόνια ισορροπία οπότε μπορεί να αποκομίζουν κέρδος ή ζημιά. Π.Χ. Η περίοδος αύξησης της τιμής του πετρελαίου την τελευταία περίοδο προκάλεσε την αύξηση των κερδών των εναλλακτικών μορφών θέρμανσης: εναλλακτικά τζάκια, σόμπες, ενεργειακά σπίτια κλπ.  Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ: Μερικές επιχειρήσεις που διαθέτουν μονοπωλιακή δύναμη μπορούν να περιορίσουν την παραγωγή και να επιβάλλουν υψηλότερες τιμές από ότι θα ήταν δυνατόν σε καθεστώς τέλειου ανταγωνισμού αποκομίζοντα κάποιο κέρδος ή και υπερ-κέρδη. Η μονοπωλιακή δύναμη μπορεί να προκύψει από τον έλεγχο της προσφοράς μιας πρώτης ύλης, από κατοχή διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή από νόμους που πλήττουν τον ανταγωνισμό. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 15

16 Χημικά Οικονομικά Γεγονότα  Τα οικονομικά γεγονότα είναι ΧΗΜΙΚΑ και όχι ΦΥΣΙΚΑ.  Η δημιουργία της οικονομετρίας δηλαδή των μαθηματικών μοντέλων, ο γραμμικός προγραμματισμός (Dantzig), οι πίνακες εισροών εκροών (Leontief), ανέτρεψαν την κατάσταση με αποτέλεσμα την καθολική εφαρμογή των μαθηματικών στην οικονομική ανάλυση.  Τα μαθηματικά εργαλεία οξύνουν την ανάλυση αλλά μειώνουν το εύρος. Οι καλές πρακτικές που συστήνονται από μεγάλους διεθνείς οργανισμούς έχουν αποτύχει παταγωδώς. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά είναι εξίσου σημαντικά με τα ποσοτικά.  Στην ανάλυση της Μερικής Ισορροπίας εξετάζονται οι σχέσεις μεταξύ δυο μεταβλητών, θεωρουμένων των υπολοίπων ως σταθερών. Ο Marshall θεωρείται ο κύριος εισηγητής αυτής της μεθόδου.  Στην ανάλυση της Γενικής Ισορροπίας ερευνάται η συμπεριφορά όλων των αγορών ταυτοχρόνως. Ο Warlas,Γάλλος οικονομολόγος, είναι κυριότερος εκπρόσωπος της μεθόδου αυτής. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 16

17 Οικονομικά και κοινωνικά συστήματα παραγωγής (α) Τα Οικονομικά και κοινωνικά συστήματα παραγωγής που επικράτησαν στην Ευρώπη ήταν:  Δουλοκτητικό.  Φεουδαλικό.  Το κεφαλαιοκρατικό σύστημα ή το σύστημα της ελεύθερης οικονομία.  Κομμουνιστικό σύστημα ή σύστημα της Κεντρικά ελεγχόμενης Οικονομίας.  Μικτή Οικονομία : Παρέμβαση του Δημοσίου Σημαντικά γεγονότα από το 18ο αιώνα ως τον 21ο αιώνα: 19ος αιώνας: Μέχρι το 1840 αλλεπάλληλες στάσεις και επαναστάσεις αρχικά εναντίον του απολυταρχισμού από τους αστούς και τους εργάτες. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 17

18 Οικονομικά και κοινωνικά συστήματα παραγωγής (β) Από το 1840 και μετά αρχίζει η αντιπαλότητα αστών εργατών. Τα πολλαπλασιαζόμενα εργατικά στρώματα κατέστησαν απειλητικά. Αρχίζει η ανάπτυξη της θεωρητική βάσης του σοσιαλισμού από τους: Γκέοργκ Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ: Επηρέασε βαθιά τη δυτική φιλοσοφία και έγινε γνωστός για τη διαλεκτική θεωρία του. Ο Χέγκελ πίστευε ότι σε όλη την Ιστορία, μόνο οι Έλληνες είχαν συλλάβει την ουσιαστική σχέση του υποκειμένου με το σύμπαν. Το μόνον που τους έλειψε ήταν μία απολύτως ανθρώπινη θρησκεία... Μία τέτοια θρησκεία έπρεπε να καταργήσει μια για πάντα το παράλογο της τυφλής μοίρας [όπως εκφράζεται στην αρχαία τραγωδία] και την τυραννία της φύσης. Ο Χριστιανισμός [στην ορθόδοξη μορφή του] στην ελληνίζουσα εγελιανή ερμηνεία του, κάλυπτε αυτήν την επιτακτική ανάγκη» Καρλ Χάινριχ Μαρξ (1818-1883): Είναι κατ' εξοχήν γνωστός για την ανάλυση της ιστορίας σε όρους ταξικής πάλης, η οποία συνοψίζεται στη θεωρία ότι τα συμφέροντα των κεφαλαιοκρατών και των εργαζομένων είναι διαμετρικά αντίθετα μεταξύ τους. Φρειδερίκος Έγκελς (Friedrich Engels): Μετά το θάνατο του Μαρξ το Μάρτη του 1883, ο Έγκελς αφιέρωσε τη ζωή του στην έκδοση και τη μετάφραση των έργων του Μαρξ μέχρι το θάνατό του στα 1895. Έγραψε και δημοσιεύτηκε ως «Η κατάσταση των εργατικών τάξεων στην Αγγλία» (1844) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 18

19 Οικονομικά και κοινωνικά συστήματα παραγωγής (γ) Η Οκτωβριανή Επανάσταση (1917) και η Οικονομική κρίση (1929) συρρίκνωσαν τις φιλελεύθερες τάσεις της οικονομίας. Ο Keynes περιέβαλε με θεωρητικό μανδύα τον φιλελευθερισμό και τα δημόσια οικονομικά ήταν στο κέντρο κάθε συζήτησης. Το 1980 αρχίζει η ακμή του νεοφιλελευθερισμού (οικονομία της αγοράς). Το 1989 καταρρέει ο υπαρκτός σοσιαλισμός. Το 2008 ξεσπά η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση η οποία επηρέασε αρνητικά την Ελλάδα λόγω των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 19

20 Μεθοδολογία (α) Η παλαιότερη προσέγγιση κατά την Μεσαιωνική περίοδο σχετίζεται με την εκ των προτέρων (a - priori) αποδοχή προτάσεων οι οποίες συνιστούσαν την αλήθεια. Η άποψη ότι η αλήθεια είναι μόνο ότι αποδεικνύεται, συνέδεσε την επιστήμη με το πείραμα και την παρατήρηση.  Οι πρώτοι οικονομολόγοι (πριν τους Φυσιοκράτες δηλαδή πριν το 1750) αντιμετώπιζαν με τρόπο εμπειρικό τα προβλήματα που ανέκυπταν και η Οικονομία ταυτιζόταν με τη Διοίκηση (αποτελεσματικότεροι τρόποι δημιουργίας πλούτου για τον ηγεμόνα ή το έθνος (;)). Η αποδοχή κάποιων προτάσεων συνιστούσαν την αλήθεια.  Ο Marx θεωρεί ότι η ιστορία και η κοινωνιολογία είναι άρρηκτα δεμένες με την οικονομική ανάλυση.  Ο Ricardo χρησιμοποίησε την απαγωγική μέθοδο. Ξεκινούσε από ορισμένες υποθέσεις και κατέληγε σε συμπεράσματα. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 20

21 Μεθοδολογία (β) Για να γίνει αντιληπτή η διαφορά στη μεθοδολογία θα δούμε την τελεολογική διάσταση. ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Οι άνθρωποι είναι αυτοί που είναι και η αξιολόγησή τους για τις πράξεις τους στη γη θα πραγματοποιηθεί στη Δεύτερη Παρουσία. ΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟΣ: Αφού τα πάντα εξελίσσονται είναι προφανές ότι μετά από αιώνες, χιλιετηρίδες, κάποιες αλλαγές θα έχουν συμβεί και στη σημερινή μορφή του ανθρώπου. Αυτό είναι αδιανόητο στη θεολογία γιατί έρχεται σε αντίθεση με τις Γραφές. ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Αλήθεια είναι μόνο ότι αποδεικνύεται. Έτσι η επιστήμη συνδέθηκε με την παρατήρηση και το πείραμα. Αυτή τη θεώρηση ακολουθεί και Πολιτική Οικονομία. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 21

22 Μεθοδολογία (γ) Οι βασικές σχολές μεθοδολογικής προσέγγισης είναι η απαγωγή και η επαγωγή. η απαγωγή είναι η αποδοχή εκ των προτέρων κάποιων δεδομένων ως αληθινών και ακολούθως, με χρήση λογικών βημάτων, η διατύπωση συμπερασμάτων. Τα χριστιανικά δόγματα και ο Αριστοτέλης θεωρούνταν ως αυθεντία. η επαγωγή είναι ο τρόπος εκείνος με τον οποίο ξεκινά κάποιος από το μερικό για να οδηγηθεί στο γενικό. Ο Khun ισχυρίζεται ότι η ανάπτυξη της επιστήμης είναι μια ασυνεχής διαδικασία, γεμάτη ανατροπές. Π.χ. Στο Πτολεμαϊκό σύστημα τα πάντα κινούντο γύρω από την γη. Ο Κοπέρνικος ισχυρίζεται ότι η γη κινείται γύρω από τον ήλιο. Στις κοινωνικές επιστήμες (ιδιαίτερα στα οικονομικά), στις οποίες η δυνατότητα πειράματος είναι δυσχερής ή αδύνατος, η αφαίρεση από την πραγματικότητα και η δημιουργία ενός «παραδείγματος» κρίνεται αμφισβητούμενη γιατί η πραγματικότητα:  Συνεχώς μεταβάλλεται.  Διαφοροποιείται από τόπο σε τόπο, λόγω του κοινωνικο-πολιτικού-οικονομικού συστήματος που επικρατεί. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 22

23 Μεθοδολογία (δ) Γενικώς, για την οικονομία δεν έχει επικρατήσει μια συγκεκριμένη μέθοδος. Πολλές οικονομικές μεταβλητές μετριούνται σε χρηματικούς όρους. Ονομαστικές αξίες:μετριούνται σε σημερινές τιμές. Πραγματικές αξίες:προσαρμόζονται για να λάβουν υπόψη τις μεταβολές των τιμών σε σχέση με κάποιο έτος βάσης. - μετριούνται σε σταθερές τιμές. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 23

24 Τρόποι Συλλογής Ταξινόμησης και Παρουσίασης Δεδομένων - Πηγές  Τα πρωτογενή στοιχεία: Ο κύριος και μοναδικός τρόπος για να σχηματισθεί άποψη επί ενός γεγονότος είναι :  να συλλεχθούν πληροφορίες,  να ταξινομηθούν σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια,  να αξιολογηθούν και  να παρουσιαστούν τα αποτελέσματα.  H ανάλυση του πρωτογενούς υλικού γίνεται με τη χρήση μαθηματικών μεθόδων και της στατιστικής. ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ  ΑΠΟΓΡΑΦΗ (census). Συγκέντρωση στοιχείων από ολόκληρο τον πληθυσμό. Το μειονέκτημα της απογραφής είναι ότι έχουμε μεγάλο όγκο στοιχείων, υψηλό κόστος διαχείρισης καθυστέρηση διατύπωσης των αποτελεσμάτων.  Δειγματοληψία (Sampling): Άντληση των στοιχείων από ένα αντιπροσωπευτικό τμήμα (sample) του πληθυσμού. Η χρήση των μαθηματικών μεθόδων και της στατιστικής είναι απαραίτητη.  ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗ: Είναι η συνεχής απογραφή των δεδομένων σε ωριαία,, μηνιαία, ημερήσια, μηνιαία ή ετήσια βάση.  Υπόδειγμα είναι ένα αναλυτικό πλαίσιο που βασίζεται σε απλουστευτικές υποθέσεις και βοηθά στην οργάνωση της οικονομικής σκέψης.  Δεδομένα ο σύνδεσμος του οικονομολόγου με τον πραγματικό κόσμο. χρονολογικές σειρές. διαστρωματικά στοιχεία. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 24

25 Ταξινόμηση Δεδομένων  Τα δεδομένα ελέγχονται ως προς την αξιοπιστία τους, την αντιπροσωπευτικότητα τους.  Ταξινομούνται Η ταξινόμηση έχει διαστρωματικό χαρακτήρα: 1.Χρονολογική κατηγοριοποίηση. Επειδή τα δεδομένα διαφοροποιούνται από έτος σε έτος ή από ημέρα σε ημέρα, η εμφάνιση των στοιχείων με βάση την περίοδο είναι πολύ σημαντική. 2.Κατηγοριοποίηση κατά συχνότητες. Επειδή συνήθως τα δεδομένα έχουν μεγάλο όγκο, η κατηγοριοποίηση επιτυγχάνεται μέσω δημιουργίας «τάξεων μεγέθους» της μεταβλητής και αντιστοίχησης του αριθμού των τιμών της μεταβλητής σε κάθε τάξη. 3.Κατηγοριοποίηση ποιοτικών δεδομένων. Η κατηγοριοποίηση των ποιοτικών δεδομένων γίνεται με βάση ορισμένες ιδιότητες. Όταν είναι γνωστός ο πληθυσμός ενός τόπου, μπορεί να ταξινομηθεί σύμφωνα με τον τόπο κατοικίας: αστικός, ημιαστικός, αγροτικός. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 25

26 Παρουσίαση Δεδομένων (α)  Γραφικές Παραστάσεις... βοηθούν στην ανάλυση τυπικών χαρακτηριστικών και τάσεων των οικονομικών στοιχείων Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 26

27 Παρουσίαση Δεδομένων (β)  Γραφικές Παραστάσεις... βοηθούν στην ανάλυση τυπικών χαρακτηριστικών και τάσεων των οικονομικών στοιχείων Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 27

28 Παρουσίαση Δεδομένων (β)  Πηγές Δεδομένων 1.Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (ΕΣΥΕ). http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/ http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/ 2.Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Μελετων (ΚΕΠΕ). http://www.kepe.gr/ http://www.kepe.gr/ 3.Εθνικό Κέντρο Ερευνών (ΕΚΚΕ) και Ινστιτούτο Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) http://www.ekke.gr/ http://www.iobe.gr/ http://www.ekke.gr/http://www.iobe.gr/ 4.Ε.Ε. http://europa.euhttp://europa.eu 5.Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη http://www.oecd.org/http://www.oecd.org/ Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 28

29 Οικονομικά αγαθά (Εμπορεύματα) 1.Ελεύθερα αγαθά: αυτά που βρίσκονται στη φύση, αν και μεγάλης αξίας, δεν έχουν τιμή-πχ. ο ατμοσφαιρικός αέρας. 2.Τα οικονομικά αγαθά: τα αγαθά αυτά παράγονται και πωλούνται αποτελούν αντικείμενο ανταλλαγής και βρίσκονται σε στενότητα. 3.Τα διαρκή αγαθά: τα αγαθά που ικανοποιούν τις ανάγκες επί μακρόν πχ. ψυγείο, κουζίνα. 4.Μη διαρκή αγαθά: Τα αγαθά που χρησιμοποιούνται μια φορά (τρόφιμα). 5.Κεφαλαιουχικά ή επενδυτικά αγαθά: τα αγαθά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία πχ. κτίρια-μηχανήματα, μεταφορικά μέσα και λοιπές πάγιες εγκαταστάσεις. 6.Καταναλωτικά αγαθά άμεσης κατανάλωσης (πχ. ρούχα): Αυτά διακρίνονται σε αγαθά πρώτης ανάγκης και σε αγαθά πολυτελείας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 29

30 Οι συντελεστές παραγωγής (α) Εργασία: Το ανθρώπινο κεφάλαιο αποτελεί τον σημαντικότερο προσδιοριστικό παράγοντα ανάπτυξης μιας οικονομίας. Εργασία είναι η κάθε είδους δραστηριότητα του ατόμου ή της ομάδας που αποσκοπεί στην επίτευξη οικονομικού αποτελέσματος. Ανάλογα με το ποιος παρέχει την εργασία τα άτομα χωρίζονται σε δυο κατηγορίες  Μισθωτοί και  Εργοδότες Ο πληθυσμός με κριτήριο τη συμμετοχή του στην αγορά εργασίας διακρίνεται σε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΣ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΜΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ: 14-65. Απασχολούμενοι και άνεργοι. ΜΗ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ: Είναι τα άτομα τα οποία δεν εργάζονται ούτε επιδιώκουν να εργαστούν (νοικοκυρές, σπουδαστές, στρατιώτες κλπ) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 30

31 Οι συντελεστές παραγωγής (β) Ως άνεργοι θεωρούνται τα άτομα τα οποία συγκεντρώνουν τις εξής προϋποθέσεις: o Δεν εργάζονται κατά εβδομάδα αναφοράς. o Ζητούσαν εργασία είτε ως μισθωτοί, είτε να αρχίσουν μια δική τους δουλειά. o Ήταν αμέσως διαθέσιμοι σε περίπτωση που θα εύρισκαν αμέσως δουλειά. o Είχαν κάνει ενέργειες αναζητώντας δουλειά. Ανοικτή ή ακούσια ανεργία είναι το άθροισμα των ατόμων που δεν έχουν απασχόληση, αλλά προσπαθούν ενεργά να βρουν. Η λανθάνουσα ανεργία περιλαμβάνει τους «απογοητευμένους εργάτες» οι οποίοι δεν ψάχνουν ενεργητικά για δουλειά, αλλά είναι πρόθυμοι να εργαστούν εφόσον βελτιωθούν οι συνθήκες στην αγορά εργασίας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 31

32 Εργασία Εκείνοι που ασχολήθηκαν επιστημονικά με το τι είναι «παραγωγική» εργασία είναι πρωταρχικά ο Smith και ακολούθως ο Malthus, o Ricardo και ο Marx. Ο Marx υποστήριξε ότι είναι λάθος ομιλεί κάποιος για εργασία. Το ακριβές, από πολιτικής, κοινωνιολογικής και οικονομικής σκοπιάς, είναι να αναφέρεται στην εργατική δύναμη, αφού ο βιομήχανος δε μισθώνει εργασία αλλά την εργατική δύναμη του εργάτη., όπως ο ελεύθερος χρησιμοποιούσε την εργατική δύναμη του δούλου του. Στη σύγχρονη εποχή η εργασία παρέχεται έναντι τιμήματος (μισθού) για την κάλυψη των βασικών αναγκών του ατόμου ή της οικογένειας. o SMITH & MARX: παραγωγική είναι η εργασία που δημιουργεί πλεόνασμα o ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΕΣ: Το πλεόνασμα γίνεται από τη γη (δώρο της φύσης, του Θεού). o SMITH: η παραγωγική εργασία είναι αυτή που αποφέρει επιπλέον του κόστους της Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 32

33 Ποιες είναι οι σχέσεις ηλικίας – αμοιβών; Πηγές μισθολογικών διαφορών: 1. Εκπαίδευση και κατάρτιση. 2. Εργασιακή εμπειρία.3. Φύλο και εθνικότητα. 4. Συμμετοχή σε εργατικά συνδικάτα. Ανθρώπινο κεφάλαιο Το απόθεμα εμπειρίας που έχει συσσωρευτεί από έναν εργαζόμενο. Έχει αξία λόγω του ότι αντιπροσωπεύει δυνητικό μελλοντικό εισόδημα. Αποτελεί μια μορφή επένδυσης. Οι σχέσεις ηλικίας-εισοδήματος δείχνουν πώς το μέσο εισόδημα μεταβάλλεται ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο εκπαίδευσης. - η εκπαίδευση δημιουργεί μια διαφοροποίηση - η διαφοροποίηση αυτή αυξάνεται με την ηλικία. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 33

34 Εργατικά συνδικάτα  Εργατικοί οργανισμοί με σκοπό την επίδραση στη διαμόρφωση των αμοιβών και των συνθηκών εργασίας.  Κλειστή συμφωνία - μια συμφωνία σύμφωνα με την οποία όλοι οι εργαζόμενοι μιας επιχείρησης θα είναι μέλη ενός εργατικού σωματείου.  Τα συνδικάτα μπορούν να αυξήσουν τους μισθούς περιορίζοντας την προσφορά εργασίας.  Τα συνδικάτα μπορούν να εξασφαλίσουν την απασχόληση μετά από συμφωνία με τα εργοδοτικά συνδικάτα. Η περίπτωση της Γερμανίας από το 1997 ΄D. BEGG, S.FISCER, R. DOMBUSCH Εισαγωγή στην Οικονομική ΤΟΜΟΣ Α Eκ. ΚΡΙΤΙΚΗ Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 34

35 Συνδικάτα και αγορά εργασίας  Αν δεν υπάρχουν συνδικάτα, ο κλάδος αντιμετωπίζει μια οριζόντια καμπύλη προσφοράς εργασίας στο επίπεδο μισθού Wο.  Με δεδομένη τη ζήτηση εργασίας του κλάδου (DD) η αγορά ισορροπεί στο σημείο Ε0.  Περιορίζοντας την προσφορά εργασίας σε Ν1, το συνδικάτο κατορθώνει να αυξήσει τον μισθό σε W1.  Για κάθε δεδομένη μείωση της απασχόλησης στον κλάδο, η διαφορά W1-W0 είναι τόσο μεγαλύτερη όσο πιο ανελαστική είναι η ζήτηση εργασίας του κλάδου. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 35

36 Διάκριση;  Οι γυναίκες και οι μη λευκοί άντρες αμείβονται κατά μέσο όρο με χαμηλότερα εισοδήματα από τους λευκούς άντρες.  Οι γυναίκες και οι μη λευκοί άντρες συγκεντρώνονται σε θέσεις σχετικά ανειδίκευτης εργασίας οι οποίες προσφέρουν λιγότερες ευκαιρίες προαγωγής.  Αυτό δεν αποτελεί αναγκαστικά ένδειξη σεξισμού ή ρατσισμού από τους εργοδότες.  Μπορεί να αντανακλά  - εκπαιδευτικής ή άλλης φύσεως μειονεκτήματα που προηγούνται της έλευσης των νέων εργαζομένων στην αγορά εργασίας.  - την άποψη ότι τα χρήματα που θα δαπανήσει η επιχείρηση για την κατάρτιση τέτοιων εργαζομένων θα έχουν χαμηλό ποσοστό απόδοσης.  Μόνο αν λάβουμε υπόψη τις επιδράσεις αυτές μπορούμε να μιλήσουμε για την ύπαρξη διακρίσεων στην αγορά εργασίας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 36

37 Το Κεφάλαιο Το Κεφάλαιο είναι οι οικονομικοί πόροι που χρησιμοποιούνται στη παραγωγική διαδικασία, με σκοπό τη δημιουργία ενός αγαθού (εμπορεύματος ή υπηρεσία) ή τη μεταποίηση ενός άλλου, ή την επαύξηση της διάρκειας ζωής κάποιου άλλου. Το Κεφάλαιο διακρίνεται σε Πάγιο κεφάλαιο και Κυκλοφορούν κεφάλαιο. Πάγιο κεφάλαιο είναι : τα μηχανήματα, τα κτίρια, οι διάφορες πάγιες εγκαταστάσεις και τα μεταφορικά μέσα. Κυκλοφορούν κεφάλαιο: είναι τα διάφορα αγαθά χρηματικά ή μη που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία μιας χρήσης, Αποθέματα Πρώτες και βοηθητικές ύλες. Υλικά συσκευασίας Ανταλλακτικά μηχανημάτων. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 37

38 Μέθοδοι μετρήσεως κεφαλαίου (α) Κατά την κλασική παράδοση (επηρεασμένη από τον Ricardo), ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ αποτελεί προϊόν συσσωρευμένης εργασίας. MARX: Το Κεφάλαιο (σταθερό –πάγιο, και μεταβλητό-μισθοί) προέρχεται από την υπεραξία (υπερεργασία ) του εργάτη. Η άποψη αυτή βρισκόταν σε άμεση συνέπεια με την εργασία θεωρία της αξίας. Οι οριακοί οικονομολόγοι θεωρούν το κεφάλαιο ως ένα ξεχωριστό παραγωγικό συντελεστή, όπως η εργασία και το έδαφος, που προήλθε από την αποχή ή την αναμονή από την κατανάλωση. Στη δεκαετία του 50 και του 60 είχαμε τη διαμάχη των Cambridge σύμφωνα με την οποία τα θεωρητικά ζητήματα που ανακύπτουν για την εκτίμηση του ύψους του κεφαλαίου σχετίζονται τόσο με τη φύση του (τι ακριβώς είναι κεφάλαιο) όσο και με το βαθμό ομοιογένειας του. Το ερώτημα που τίθεται είναι «πόσο είναι δυνατόν να αποτιμηθεί με μια ενιαία τιμή ο συντελεστής αυτός;» Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 38

39 Μέθοδοι μετρήσεως κεφαλαίου (β) Οι αλλαγές στις μεθόδους παραγωγής λόγω της τεχνολογίας, της οργάνωσης παραγωγής κλπ, επιφέρουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην αξία των κεφαλαιουχικών αγαθών μέσα σε μια χρονική περίοδο. Πχ η κατασκευή ενός μεγάλου αρδευτικού έργου σε ποια τιμή θα εκτιμηθεί; Με την τιμή t0 (ιστορικό κόστος) ή με την τιμή t0 που την έχουμε φέρει στο χρόνο tm με βάση τις σταθερές τιμές κάποιου έτους. Όταν η χρονική περίοδος είναι μεγάλη λόγω μικρού ποσοστού αποσβέσεων, το ιστορικό κόστος κατασκευής δεν μπορεί να συγκριθεί με τις τιμές κάποιου άλλου χρόνου. Μια άλλη προσέγγιση συνδέεται με την παραγωγικότητα της μελλοντικής απόδοσης του κεφαλαιουχικού αγαθού η οποία μπορεί να είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη της επενδυτικής δαπάνης. Ο συντελεστής ΚΕΦΑΛΑΙΟ δεν αντανακλά τον αυτό βαθμό σπανιότητας σε όλες τις περιόδους, όταν δηλαδή το κόστος ευκαιρίας μεταξύ δυο διαφορετικών εποχών είναι ριζικά διάφορο. Η εκτίμηση της σημερινής αξίας του κεφαλαιακού αγαθού –δυνητικό κόστος κατασκευής του έργου με τα σημερινά δεδομένα –πλεονεκτεί διότι δεν υπερεκτιμά ή υποεκτιμά την παρούσα αξία αυτού. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 39

40 Μέθοδοι μετρήσεως κεφαλαίου (γ) Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του ύψους του παγίου κεφαλαίου στηρίζεται στην καταγραφή μιας μακροχρόνιας σειράς επενδύσεων (Perpetual Inventory Method-PIM). Πολλές φορές χρησιμοποιείται παράλληλα και η μέθοδος της ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ που βασίζεται στην αποτίμηση της αγοραίας αξίας των κεφαλαιακών αγαθών. Η Μέθοδος της Δειγματοληψίας αναφέρεται σε επίπεδο χώρας και αφορά την ποσότητα ή και την αξία του συγκεκριμένου κεφαλαιακού αγαθού. Εξάγεται απευθείας το κεφάλαιο του αντιπροσωπευτικού δείγματος και στη συνέχεια ανάγεται σε επίπεδο χώρας. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 40

41 Συνάρτηση Παραγωγής (α) Υιοθετώντας ότι ο όγκος των φυσικών πόρων είναι δεδομένος, η σχέση που υφίσταται μεταξύ του ύψους του προϊόντος και των δυο συντελεστών παραγωγής, εργασίας (L) και κεφαλαίου (Κ), περιγράφεται από τις συναρτήσεις παραγωγής. Οι συναρτήσεις παραγωγής περιγράφουν τη σχέση των συντελεστών ΕΡΓΑΣΙΑΣ (L) και ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ (Κ) δεδομένων των φυσικών πόρων. Η συνάρτηση Cobb-Douglas. Αυτή είναι της μορφής: Α: Η Σταθερά που μετρά την αποτελεσματικότητα. Χ: Οι διάφορες εισροές για την παραγωγή ενός αγαθού. b: Ο βαθμός μετασχηματισμού των εισροών σε προϊόν. Για να γίνει γραμμική η συνάρτηση, λαμβάνουμε υπόψη τον λογάριθμο : Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 41

42 Συνάρτηση Παραγωγής (β) Η συνάρτηση Input-Output (Εισροών – Εκροών) Στις συναρτήσεις εισροών – εκροών (ή Leontief) η σχέση μεταξύ εισροής (έστω ) και εκροής Q αποτυπώνεται στη σχέση: C = Ο συντελεστής αναλογίας, ο οποίος διαφέρει για κάθε εισροή. Το κύριο χαρακτηριστικό των συναρτήσεων αυτών είναι η αδυναμία υποκαταστάσεως του ενός συντελεστή από τον άλλον. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 42

43 Στενότητα οικονομικών Πόρων Τα αγαθά παράγονται σε μικρότερες ποσότητες από τις επιθυμητές γιατί οι φυσικοί πόροι (έδαφος, πρώτες ύλες κλπ), οι ανθρώπινοι πόροι (εργασία) και τα παράγωγα της εργασίας (πάγιο κεφάλαιο κλπ) βρίσκονται σε στενότητα, οπότε δεν επαρκούν για να παραχθούν τα επιθυμητά αγαθά. Ο έλεγχος των πόρων (η κατανομή των πόρων) όμως είναι μια σημαντική μεταβλητή και η διερεύνηση των προσδιοριστικών παραγόντων που διαμορφώνουν τον τρόπο διανομής είναι οικονομικό και πολιτικό θέμα. Κάθε κοινωνικό σύστημα έχει να αντιμετωπίσει αφενός μεν την εξαιρετικά μεγάλη ζήτηση των αγαθών αφετέρου τους περιορισμένους πόρους με τους οποίου δημιουργούνται τα αγαθά. Ο έλεγχος των πόρων είναι μια πολύ σημαντική μεταβλητή η οποία όμως πολλές φορές παραβλέπεται. Το ερώτημα που τίθεται είναι «ΠΩΣ ΚΑΤΑΝΕΜΟΝΤΑΙ ΤΑ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΜΕΣΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΟΙ ΑΠΕΙΡΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ;» Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 43

44 Η Καμπύλη Μετασχηματισμού Οι διαθέσιμοι πόροι της πολιτείας διαθέτονται για την παραγωγή του αγαθού Χ (άρτος) και του αγαθού Ψ (ρούχα). Αν οι πόροι στραφούν στην παραγωγή μόνο του αγαθού Χ, η παραγωγή θα ευρίσκετο στο σημείο Β. Αν οι πόροι στραφούν στην παραγωγή μόνο του αγαθού Ψ, η παραγωγή θα ευρίσκετο στο σημείο Α. Το κοινωνικό σύνολο επιζητά άρτο και ρούχα. Επομένως το συνολικό προϊόν της πολιτείας θα ευρίσκεται επί της καμπύλης ΑΒ γιατί κάθε σημείο στη καμπύλη είναι εφικτό. (ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ). Το σημείο Δ είναι επιθυμητό αλλά ανέφικτο. Το σημείο Γ είναι εφικτό αλλά όχι το άριστο γιατί για την παραγωγή του οι παραγωγικοί συντελεστές υποαπασχολούνται. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 44

45 Η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων (α) Για κάθε δεδομένο επίπεδο παραγωγής του ενός αγαθού, η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δείχνει τη μέγιστη ποσότητα του άλλου αγαθού που μπορεί να παραχθεί. ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Οικονομία παράγει δυο προϊόντα, καλαμπόκι και σιτάρι. Οι πιθανοί συνδυασμοί παρουσιάζονται στον πίνακα που ονομάζεται: Σχέδιο Παραγωγικών Δυνατοτήτων ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙΑΒΓΔΕΜΟΝΑΔΕΣ ΣΙΤΑΡΙ0125250375500ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ10007505002500ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 45

46 Η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων (α) ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ: Η ποσότητα των άλλων αγαθών που πρέπει να θυσιαστεί προκειμένου να παραχθεί μία επιπλέον μονάδα ενός αγαθού. Τα σημεία της καμπύλης αντιπροσωπεύουν τους μεγαλύτερους δυνατούς συνδυασμούς των δυο αγαθών που μπορούν να παραχθούν όταν οι συντελεστές παραγωγής είναι πλήρως απασχολούμενοι. Οποιοδήποτε σημείο εκτός καμπύλης (επάνω δεξιά δεν μπορεί να παραχθεί). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 46

47 Η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων (β) Σε μια οικονομία, θεωρούμε δεδομένη τη διαθεσιμότητα των παραγωγικών συντελεστών και της τεχνολογίας της παραγωγής. Η οικονομία χρησιμοποιεί όλους τους παραγωγικούς συντελεστές για την παραγωγή δυο προϊόντων Χ (=μηχανήματα) και Ψ (=Ψωμί). Να βρεθεί η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων και το Κόστος Ευκαιρίας. Συνδυασμ οί Παραγωγή Ψωμί (χιλ. κιλά) Μηχανήματα Α1000 Β8040 Γ6070 Δ4090 Ε20100 Ζ0105 Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 47

48 Η λειτουργία των αγορών Αγορά μια σύντομη ονομασία για τη διαδικασία μέσω της οποίας...  οι αποφάσεις των νοικοκυριών για την κατανάλωση εναλλακτικών αγαθών  οι αποφάσεις των επιχειρήσεων για το τι και πώς θα παράγουν  και οι αποφάσεις των εργαζομένων για το πόσο και για ποιον θα εργαστούν...συντονίζονται όλες μέσω της προσαρμογής των τιμών. Η κατανομή των πόρων είναι ζωτικής σημασίας για μια κοινωνία και γίνεται με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές κοινωνίες, π.χ.  κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία  μεικτή οικονομία  ελεύθερη αγορά Η θετική οικονομική ασχολείται με την αντικειμενική ερμηνεία π.χ. αν επιβληθεί φόρος σε ένα αγαθό, η τιμή του θα τείνει να αυξηθεί Η κανονιστική οικονομική διατυπώνει προτάσεις που βασίζονται σε αξιολογικές κρίσεις π.χ. θα πρέπει να επιβληθεί φόρος στον καπνό για να αποθαρρυνθεί το κάπνισμα Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 48

49 Βιβλιογραφία ΠΑΠΑΗΛΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ (2006) Παραδόσεις Πολιτικής Οικονομίας Εκδόσεις ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ. ΑΘΗΝΑ D. BEGG, S.FISCER, R. DOMBUSCH Εισαγωγή στην Οικονομική ΤΟΜΟΣ Α Eκ. ΚΡΙΤΙΚΗ SALVATOR DOMINICK (2007) Η επιχειρησιακή Οικονομική στο Διεθνές Οικονομικό Περιβάλλον. Εκδ. GUTENBERG Dominick Salvatore (2012) « ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΚΔ. GUTENBERG M. FRIEDMAN “The Methology of Positive Economics” στο Essays in Positive Economics (Chicago: University of Chicago Press, 1953) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 49

50 Τέλος Ενότητας Επεξεργασία : Χρήστος Μέγας