ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΟΥ- ΤΡΟΦΗΣ. Ως αλληλεπίδραση μεταξύ φαρμάκου και τροφής νοείται κάθε φαινόμενο κατά το οποίο: 1.η συμπεριφορά του φαρμάκου στον.

Παρουσίαση με θέμα: "ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΟΥ- ΤΡΟΦΗΣ. Ως αλληλεπίδραση μεταξύ φαρμάκου και τροφής νοείται κάθε φαινόμενο κατά το οποίο: 1.η συμπεριφορά του φαρμάκου στον."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΦΑΡΜΑΚΟΥ- ΤΡΟΦΗΣ

2 Ως αλληλεπίδραση μεταξύ φαρμάκου και τροφής νοείται κάθε φαινόμενο κατά το οποίο: 1.η συμπεριφορά του φαρμάκου στον οργανισμό μεταβάλλεται και απέχει της αναμενόμενης, εξαιτίας της άμεσης ή και έμμεσης επίδρασης της τροφής 2.η λήψη του φαρμάκου μεταβάλλει την κινητική και τις ιδιότητες κάποιας συγκεκριμένης τροφής ή συστατικού της, ή πιθανώς έχει γενικότερες επιπτώσεις στη διαιτητική κατάσταση του οργανισμού του ασθενή

3 Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων - τροφής Έχουν μελετηθεί εκτενώς τα τελευταία χρόνια, αλλά λόγω της σύνθετης φύσης αυτών, δεν μπορούν εύκολα να δοθούν γενικές κατευθυντήριες οδηγίες. Ιστορικά, η πρώτη αλληλεπίδραση τροφής με φάρμακα που αναγνωρίστηκε ως ‘μείζων’ ήταν αυτή ανάμεσα στο τυρί και στους αναστολείς της μονοαμινοοξειδάσης (αναστολείς ΜΑΟ).

4 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

5 Τα είδη της αλληλεπίδρασης και το κλινικό αποτέλεσμα Οι αλληλεπιδράσεις φαρμάκου – τροφής είναι δυνατό να οφείλονται στις φαρμακοκινητικές ή/και τις φαρμακοδυναμικές ιδιότητες των φαρμάκων, με δυνητικές κλινικές επιπτώσεις. Φαρμακοκινητικά, οι διάφορες φάσεις κατά τις οποίες τα τρόφιμα μπορεί να αλληλεπιδράσουν με φάρμακα είναι οι εξής: 1.πριν και κατά τη διάρκεια της γαστρεντερικής απορρόφησης 2.κατά τη διάρκεια της κατανομής 3.κατά τη διάρκεια του μεταβολισμού 4.κατά τη διάρκεια της απέκκρισης

6 Η απορρόφηση και ο μεταβολισμός είναι τα στάδια, στα οποία τα τρόφιμα έχουν τη μεγαλύτερη ισχύ επίδρασης.

7 Απορρόφηση του φαρμάκου Η απορρόφηση των φαρμάκων τα οποία χορηγούνται από το στόμα σχετίζεται με την πληρότητα του στομάχου. Το γαστρικό PH, τα πεπτικά ένζυμα και η επιφάνεια απορρόφησης είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες, που σχετίζονται με την απορρόφηση των φαρμάκων.

8 Απορρόφηση του φαρμάκου Η απορρόφησή της γρισεοφουλβίνης αυξάνεται κατά 50- 100% κατά την συγχορήγησή της με τροφή πλούσια σε λιπαρά. Το φαινόμενο αποδίδεται σε αυξημένη διαλυτοποίηση του φαρμάκου και είναι ευεργετικό για ασθενείς που χρειάζονται υψηλές συγκεντρώσεις γρισεοφουλβίνης. Το αντίθετο συμβαίνει στην περίπτωση της δινατριούχου ετιδρονάτης, όπου η τροφή ελαττώνει την απορρόφηση, ιδίως αν περιέχει ασβέστιο ή άλλα πολυσθενή κατιόντα με τα οποία το φάρμακο σχηματίζει δυσδιάλυτα σύμπλοκα. Η παρουσία τροφής στον γαστρεντερικό σωλήνα δεν επηρεάζει το συνολικό ποσό φαμκικλοβίρης που απορροφάται, όμως επιβραδύνει την διαδικασία και καθυστερεί την επίτευξη μέγιστων επιπέδων στο αίμα.

9 Επιτάχυνση απορρόφησης φαρμάκου από τροφές

10 ΦΑΡΜΑΚΟΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ CarbamazepineΑυξάνει την απορρόφησηΝα λαμβάνεται με φαγητό DiazepamΤο φαγητό αυξάνει την εντεροηπατική κυκλοφορία του φαρμάκου Καμία DicumarolΚαθυστερεί την γαστρική κένωση και επιταχύνει την διαλυτοποίηση και την απορρόφηση Να λαμβάνεται με φαγητό Erythromycin Άγνωστος Να λαμβάνεται με φαγητό GriseofulvinΤο φάρμακο είναι λιποδιαλυτό και αυξάνεται η απορρόφησή του Να λαμβάνεται με λιπαρές τροφές HydralazineΟι Τροφές εμποδίζουν την εν- ζυματική μετατροπή στον γα- στρεντερικό σωλήνα Να λαμβάνεται με φαγητό HydrorchlorothiazideΗ καθυστερημένη γαστρική κένωση αυξάνει την απορρόφηση Να λαμβάνεται με φαγητό Lithium citrateΗ υπακτική δράση αυξάνει την απορρόφηση Να λαμβάνεται με γεμάτο στομάχι

11 ΦΑΡΜΑΚΟΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ MetaprololΗ τροφή μπορεί να μειώσει την κάθαρση πρώτης διόδου και τον μεταβολισμό Να λαμβάνεται με φαγητό NitrofurantinΗ καθυστερημένη γαστρική κένωση αυξάνει την απορρόφηση Να λαμβάνεται με φαγητό PhenytoinΗ καθυστερημένη γαστρική κένωση και η αύξηση παραγωγής χολής αυξάνει την απορρόφηση Να λαμβάνεται πάντα την ίδια ώρα σε σχέση με τα γεύματα PropoxypheneΚαθυστερεί την γαστρική κένωση και επιταχύνει την διαλυτοποίηση και την απορρόφηση Να λαμβάνεται με φαγητό PropranololΗ τροφή μπορεί να μειώσει την κάθαρση πρώτης διόδου και τον μεταβολισμό Να λαμβάνεται με φαγητό SpironolactoneΚαθυστερεί την γαστρική κένω- ση και επιταχύνει την διαλυτο- ποίηση και την απορρόφηση Να λαμβάνεται με φαγητό

12 Επιβράδυνση της απορρόφησης φαρμάκων από τροφές

13 ΦΑΡΜΑΚΟΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ AmpicillinΕλάττωση του όγκου υγρών στο στομάχι Να λαμβάνεται με νερό AmoxicillinΕλάττωση όγκου υγρών στομάχου Να λαμβάνεται με νερό Aspirin Αμεση αλληλεπίδραση- αλλάζει το γαστρικό PH Δεν συνιστάται η λήψη της με άδειο στομάχι AtenololΠιθανόν φυσικός φραγμός Να λαμβάνεται με άδειο στομάχι, εάν είναι ανεκτό CaptoprilΑγνωστος μηχανισμόςΝα λαμβάνεται πριν τα γεύματα ChloropromazineΚαθυστερημένη γαστρική κένωση επηρεάζει την βιοδιαθεσιμότητα Καμία

14 ΦΑΡΜΑΚΟΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ DigoxinΤροφές ινώδεις και με υψηλή περιεκτικότητα σε πηκτινικές ύλες δεσμεύουν το φάρμακο Να λαμβάνεται την ίδια ώρα σε σχέση με το φαγητό. IsoniazideΗ τροφή αυξάνει το γαστρικό PH εμποδίζοντας την διαλυ-τοποίηση και την απορρόφηση Να λαμβάνεται με άδειο στομάχι εάν γίνεται ανεκτό LevodopaΑνταγωνίζεται με τα αμινοξέα για την απορρόφηση και την μεταφορά Να αποφεύγεται η λήψη με τροφές πλούσιες σε πρωτεϊνες PenicillamineΜπορεί να σχηματίσει χηλικές ενώσεις με ασβέστιο ή σίδηρο Να αποφεύγεται η λήψη με διαιτητικά προϊόντα ή τροφές πλούσιες σε σίδηρο ή υποκατάστατα διατροφής RifampicinΑγνωστος μηχανισμός.Αλληλοσυγκρουόμενες αναφορές. Οριακή απορρόφηση σε δό-σεις μικρότερες των 150mg. Δεν επηρεάζεται σε δόσεις μεγαλύτερες των 700 mg. Tetracyclines Δέσμευση με ιόντα ασβεστίου ή άλατα σιδήρου σχηματίζ-ντας αδιάλυτες χηλικές ενώσεις Να λαμβάνονται μία ώρα πριν ή δύο ώρες μετά το φαγητό. Να μην λαμβάνονται μαζί με γαλακτοκομικά προϊόντα

15 Μεταβολισμός του φαρμάκου Ο μεταβολισμός πολλών φαρμάκων επηρεάζεται από την αναλογία πρωτεϊνών/λιπών/υδατανθράκων στην τροφή. Διάφορες δημοσιευμένες μελέτες αναφέρουν ότι σε περίπτωση που διαφοροποιείται η αναλογία των θρεπτικών ουσιών αλλά η συνολική θερμιδική αξία της δίαιτας παραμένει σταθερή, είναι πιθανό να επηρεασθεί ο μεταβολισμός πολλών θεραπευτικών ουσιών.

16 Μεταβολισμός του φαρμάκου Δίαιτες φτωχές σε πρωτεΐνη και πλούσιες σε υδατάνθρακες, ελαττώνουν τον μεταβολισμό πολλών φαρμάκων, ενώ αντίθετα δίαιτες πλούσιες σε πρωτεΐνες και φτωχές σε υδατάνθρακες τον επιταχύνουν.

17 Μεταβολισμός του φαρμάκου Η κατανάλωση χυμού γκρέιπφρουτ ενόσω ο ασθενής ακολουθεί θεραπευτική αγωγή με αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης (Αναστολείς ΜΕΑ ή ACE) οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων των φαρμάκων στον οργανισμό. Το φαινόμενο οφείλεται στην αναστολή από κάποια φλαβονοειδή που περιέχονται στο γκρέιπφρουτ, μίας από τις οδούς μεταβολισμού των ΑΜΕΑ, του κυτοχρωμικού συστήματος Ρ450 3Α4. Η κλινική σημασία του φαινομένου ποικίλλει από μικρή (νιμιδιπίνη), έως μεγάλη (νισολδιπίνη). Μία από τις πολλές δράσεις του οινοπνεύματος αποτελεί και η επαγωγή των μικροσωμικών ενζύμων (διαδικασία κατά την οποία αυξάνεται ο αριθμός τους), που συμμετέχουν στον μεταβολισμό ενός μεγάλου αριθμού φαρμάκων, όπως λχ. της θεοφυλλίνης. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι αλκοολικοί ασθενείς συχνά χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις από τις συνηθισμένες για να εμφανιστεί η θεραπευτική δράση του φαρμάκου.

18 Απέκκριση του φαρμάκου Η τροφή και τα διατροφικά συστατικά επιδρούν στην απέκκριση του φαρμάκου αλλάζοντας το PH των ούρων. Φάρμακα που βρίσκονται σε περιβάλλον μέτριας οξύτητας είναι δυνατόν να απεκκριθούν συντομότερα σε ένα αλκαλικό περιβάλλον ούρων. Μορφές φαρμάκων που δεν συνδέονται με πρωτεΐνες απεκκρίνονται συντομότερα. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί ένα γεύμα να επηρεάσει την οδό απορρόφησης ενός φαρμάκου, όπως για παράδειγμα ένα γεύμα πλούσιο σε λίπος αυξάνει το ποσόν της διγοξίνης που απεκκρίνεται από τη χολή με επανείσοδό της στην εντεροηπατική κυκλοφορία και μεγαλύτερη δραστικότητα.

19 Απέκκριση του φαρμάκου Τα αντιμικροβιακά σουλφοναμίδια είναι δυσδιάλυτα στο pH των ούρων, με αποτέλεσμα όταν η πρόσληψη υγρών κατά την χρήση αυτών των φαρμάκων είναι περιορισμένη, οι ενώσεις αυτές καθιζάνουν στις ουροφόρες οδούς και προκαλούν κρυσταλλουρία.

20 Κατανομή φαρμάκου Σε περιπτώσεις υποθρεψίας (υποπρωτεϊνικές καταστάσεις, σύνδρομα δυσαπορρόφησης κ.α.), τα φάρμακα δεν συνδέονται με πρωτεΐνες σύνδεσης κι έτσι εμφανίζουν υπερκατανομή. Είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία επηρεάζει την κατανομή των λιπόφιλων αναισθητικών, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση της ανάνηψης. Γενικά, η ποσότητα της ουσίας που απορροφάται είναι κλινικά περισσότερο σημαντική από το ρυθμό απορρόφησης της ουσίας, εφόσον έχει μεγαλύτερη σημασία για τη σταθεροποίηση της συγκέντρωσης του φαρμάκου στο πλάσμα, μετά από χορήγηση συνεχών δόσεων.

21 Κατανομή φαρμάκου Σε περίπτωση βιταμίνης C χρειάζεται αυξομείωση στη δόση των φαρμάκων, όπως: της δόσης της ατροπίνης και της κινιδίνης της δόσης των σαλικυλικών και βαρβιτουρικών

22 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

23 ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΑΟ - ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ: ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΙ Κόκκινα κρασιάΠαράγωγα ζύμης Τυριά (ειδικά το ροκφόρ)Λουκάνικα ΚυνήγιΜπύρα Καπνιστά ψάριαΕκχυλίσματα κρέατος Κρέας, όχι φρέσκο, ΣυκώτιΡέγγες ΦασόλιαΚάθε τροφή, που έχει διατηρηθεί για μεγάλο διάστημα ΜπανάναΚάθε τροφή, που δημιουργεί ανεπιθύμητα συμπτώματα

24 ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΑΟ - ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ: ΝΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΝΤΑΙ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ ! ΑβοκάντοΚαλαμπόκι ΒατόμουραΣταφίδες Σόγια ΣωςΒρασμένα αυγά ΣοκολάταΤσάι ΦιστίκιαΚαφές Φρέσκα ψάριαCoka-Cola ΜανιτάριαΓιαούρτια και κρέμες μη παστεριωμένα

25 Θεραπευτική δράση του φαρμάκου Το σκόρδο, εξαιτίας των αντιαιμοπεταλιακών ιδιοτήτων του, συνεργεί με την βαρφαρίνη και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγιών σε ασθενείς που λαμβάνουν αυτό το φάρμακο. Η κατανάλωση καφεΐνης ενόσω ο ασθενής λαμβάνει βενζοδιαζεπίνες, μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, λόγω αλληλεξουδετέρωσης των δράσεων καφεΐνης και φαρμάκου στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

26

27 Ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου Το αλκοόλ ενισχύει την καταστολή που μπορεί να προκληθεί από διάφορα φάρμακα, όπως λχ. τα αντιισταμινικά. Η συγχορήγηση με τροφή ή γάλα μπορεί να ανακουφίσει τα ευαίσθητα άτομα από τον γαστρικό ερεθισμό που τους προκαλούν πολλά φάρμακα, όπως λχ. η τικλοπιδίνη.

28 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

29 Η επίδραση στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών Μπορεί να είναι πρωτογενής η δευτερογενής. Η πρωτογενής οφείλεται στις άμεσες επιδράσεις του φαρμάκου στον εντερικό βλεννογόνο η σε εντεροκινητικές διαδικασίες. Η δευτερογενής οφείλεται σε προγενέστερη κακή φυσιολογική κατάσταση του οργανισμού.

30 Η επίδραση στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών Η παρατεταμένη χρήση καθαρτικών που διεγείρουν την εντερική κινητικότητα όπως η βισακοδύλη, η οποία  το ρυθμό μεταφοράς και  το ρυθμό απορρόφησης ουσιών όπως η γλυκόζη, οι πρωτεΐνες, το νάτριο, το κάλιο και ορισμένες βιταμίνες. Η εκτεταμένη χρήση καθαρτικών που περιέχουν φαινολοφθαλεϊνη ελαττώνει την απορρόφηση του ασβεστίου και της βιταμίνης D. Το παραφινέλαιο, λειτουργώντας ως φυσικός φραγμός και ως διαλύτης για τις λιποδιαλυτές βιταμίνες, οδηγεί σε δυσαπορρόφηση του καροτένιου, των βιταμινών Α, D, Ε, Κ, του ασβεστίου και του φωσφόρου.

31 Η επίδραση στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών Το περιεχόμενο αργίλιο στη γέλη του υδροξειδίου του αργιλίου έχει την ιδιότητα να συνδυάζεται με φώσφορο σχηματίζοντας ένα αδιάλυτο σύμπλεγμα που αποβάλλεται στα κόπρανα. Τα περιέχοντα αργίλιο αντιόξινα σκευάσματα μπορούν και προσροφούν τα χολικά οξέα προκαλώντας μειωμένη απορρόφηση της βιταμίνης Α. Τα δεσμευτικά των χολικών οξέων αντιυπερλιπιδαιμικά φάρμακα όπως η χολεστυραμίνη και η κολεστιπόλη μπορούν να προκαλέσουν παράλληλα ανεπάρκεια σιδήρου, φυλλικού οξέος και λιποδιαλυτών βιταμινών όπως η βιταμίνη Α.

32 Η επίδραση στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών Η σουλφασαλαζίνη, η οποία χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας, αναστέλλει την μεταφορά του φυλλικού οξέος διαμέσου του εντερικού βλεννογόνου. Τα αντιμικροβιακά ευρέως φάσματος καταστρέφουν την εντερική χλωρίδα που συνθέτει βιταμίνη Κ, η ανεπάρκεια της οποίας μπορεί να προκαλέσει έντονη αιμορραγική διάθεση σε ασθενείς με υποπροθρομβιναιμία. Η παραπάνω δυσάρεστη κατάσταση μπορεί να αναστραφεί με την από του στόματος ή παρεντερική χορήγηση βιταμίνης Κ.

33 Η επίδραση στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών Δύο είναι οι βασικοί μηχανισμοί : α) εκτεταμένος μεταβολισμός και απομάκρυνση της βιταμίνης D, προκαλώντας ελάττωση στην απορρόφηση του ασβεστίου β) παρεμβολή στο μεταβολισμό του φυλλικού οξέος αναπτύσσοντας δυναμικό για την πρόκληση μεγαλοβλαστικής αναιμίας. Αντιεπιληπτικά φάρμακα όπως η φαινυτοϊνη, η φαινοβαρβιτάλη και η πριμιδόνη επάγουν το ενζυμικό σύστημα του κυτοχρώματος Ρ-450 του ήπατος, προκαλώντας επιτάχυνση του μεταβολισμού της βιταμίνης D. Η ελάττωση της βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει αλυσιδωτά σε ελαττωμένη απορρόφηση του ασβεστίου με τελικό αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης οστεομαλακίας και ραχίτιδας στους επιληπτικούς ασθενείς που βρίσκονται υπό φαρμακευτική αγωγή με τα παραπάνω αντιεπιληπτικά φάρμακα.

34 Η επίδραση στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα κατά τη φάση της ενζυμικής επαγωγής χρησιμοποιώντας το φυλλικό οξύ, μπορούν να οδηγήσουν επίσης σε καταστάσεις ένδειας φυλλικού οξέος. Από την άλλη πλευρά συμπληρώματα φυλλικού οξέος μπορούν να προκαλέσουν μειωμένα επίπεδα αντιεπιληπτικών στο αίμα και κατά συνέπεια μειωμένη αντιεπιληπτική δράση. Φάρμακα - ανταγωνιστές του φυλλικού οξέος (αναφέρονται και ως αντιβιταμίνες ή αντιμεταβολίτες) όπως η μεθοτρεξάτη, πυριμεθαμίνη, νιτροφουραντοϊνη και τριμεθοπρίμη προσδένονται στη διϋδροφυλλική αναγωγάση (DHFR) εμποδίζοντας την μετατροπή του φυλλικού και διϋδροφυλλικού (FH2) στη δραστική του μορφή, το τετραϋδροφυλλικο οξύ (FH4), μόριο απαιτούμενο για τη σύνθεση πουρινών.

35 Η επίδραση στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών Η ισονιαζίδη και η υδραλαζίνη εμπλέκονται με ανταγωνιστικό μηχανισμό σε πολλά σημεία του μεταβολισμού της πυριδοξίνης (βιταμίνης Β6) με αποτέλεσμα την αδρανοποίηση της, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ένδεια πυριδοξίνης. Στην ίδια κατηγορία των ανταγωνιστών της βιταμίνης B6 ανήκουν η L-ντόπα και η κυκλοσερίνη. Τα κουμαρινικά αντιπηκτικά ανήκουν στην κατηγορία των ανταγωνιστών της βιταμίνης Κ και χρησιμοποιούνται ευρέως στην καθημερινή κλινική πράξη στη ρύθμιση της πήξης του αίματος. Οι ασθενείς με προβλήματα πηκτικότητας πρέπει να αποφεύγουν την προσθήκη στο διαιτολόγιο τους αρκετών λαχανικών και γενικά πηγών πλούσιων σε βιταμίνη Κ καθότι στην αντίθετη περίπτωση δημιουργούνται πολλά προβλήματα στην ορθή ρύθμιση της δοσολογίας των αντιπηκτικών.

36 Επίδραση των φαρμάκων στην απομάκρυνση των θρεπτικών συστατικών. Η απομάκρυνση νατρίου, καλίου και μαγνησίου μέσω των ούρων αυξάνεται με τη χρήση διουρητικών φαρμάκων όπως είναι τα διουρητικά της αγκύλης και τα Θειαζιδικά διουρητικά. Τα διουρητικά της αγκύλης αυξάνουν επίσης την απέκκριση του ασβεστίου στα ούρα ενώ τα θειαζιδικά διουρητικά την μειώνουν. Τα καλιοσυντηρητικά διουρητικά από τη μία πλευρά επιτείνουν την απώλεια νατρίου στα ούρα προκαλούμενης από τα διουρητικά της αγκύλης και τα Θειαζιδικά διουρητικά, ενώ από την άλλη πλευρά εμποδίζουν την απώλεια καλίου και μαγνησίου στα ούρα.

37 Επίδραση των φαρμάκων στην απομάκρυνση των θρεπτικών συστατικών. Η χρόνια λήψη υψηλών δόσεων ασπιρίνης (~4-5g ημερησίως) μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη αποβολή ασκορβικού οξέος και ελάττωση του καλίου. Το αλκοόλ πρέπει να αποφεύγεται καθότι αυξάνει τον κίνδυνο γαστρεντερικής αιμορραγίας Επί γαστρεντερικών διαβρώσεων με μικροαπώλειες αίματος είναι δυνατόν να εγκατασταθεί σιδηροπενική αναιμία. Για το λόγο αυτό ασθενείς που λαμβάνουν μεγάλες δόσεις ασπιρίνης σε χρόνια βάση για την αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας θα πρέπει να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε σίδηρο και βιταμίνη C.

38 Επίδραση των φαρμάκων στην απομάκρυνση των θρεπτικών συστατικών. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι ακόμη και ιχνοστοιχεία του οργανισμού μπορούν να επηρεαστούν από ορισμένα φάρμακα. Η D-πενικιλλαμίνη, που χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση δηλητηριάσεων με βαρέα μέταλλα, στη θεραπεία της νόσου του Wilson, στην κυστεϊνουρία και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, έχει την ικανότητα χηλικής δέσμευσης εκτός του επιθυμητού μετάλλου και άλλων μεταλλοστοιχείων όπως o ψευδάργυρος αυξάνοντας έτσι την αποβολή του στα ούρα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με έναν άλλο χηλικό παράγοντα που χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση της μολυβδίασης, το αιθυλενοδιαμινοτετραοξικό οξύ (EDTA), το οποίο εκτός από τον μόλυβδο έχει επίσης την ικανότητα να δεσμεύει τον ψευδάργυρο.

39 Επίδραση των φαρμάκων στη διατήρηση του ισοζυγίου υγρών και ηλεκτρολυτών Η κατακράτηση νατρίου και ύδατος αποτελούν συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων όπως των στεροειδών, των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών και ορισμένων αντιυπερτασικών π.χ. γουαναδρέλη, νιφεδιπίνη, τεραζοσίνη). Η διάρκεια της φαρμακευτικής αγωγής, η δοσολογία, η ηλικία του ασθενούς και η υποκείμενη νόσος είναι οι βασικοί παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την παρακολούθηση των ηλεκτρολυτών. Η παρατηρούμενη αύξηση του βάρους οφείλεται συνήθως στην κατακράτηση υγρών.

40 Επίδραση των φαρμάκων στη διατήρηση του ισοζυγίου υγρών και ηλεκτρολυτών Τα στεροειδή έχουν την τάση να αυξάνουν την όρεξη προκαλώντας περαιτέρω αύξηση του βάρους. Μακροχρόνιες υψηλές δόσεις μπορούν να προκαλέσουν οστεοπόρωση μειώνοντας τα επίπεδα της 1,25- διυδροξυχοληκαλσιφερόλης οδηγώντας σε μειωμένη απορρόφηση ασβεστίου. Η σισπλατίνη ως χημειοθεραπευτικός παράγοντας έχει συσχετισθεί με την εμφάνιση οξείας υπομαγνησιαιμίας κυρίως μετά τον τρίτο χημειοθεραπευτικό κύκλο.

41 Επίδραση των φαρμάκων στη διατήρηση του ισοζυγίου υγρών και ηλεκτρολυτών Το μαγνήσιο ευρισκόμενο κυρίως ενδοκυττάρια δεν αντιπροσωπεύεται αξιόπιστα από τα επίπεδα μαγνησίου του πλάσματος και γι' αυτό στις μετρήσεις πρέπει να χρησιμοποιείται το ενδοκυττάρια αποθηκευμένο μαγνήσιο των ερυθροκυττάρων. Εκτός από την απώλεια μαγνησίου μέσω της νεφρικής οδού, ο μεταβολισμός του μαγνησίου επηρεάζεται λόγω της σισπλατίνης και σε ενδοκυττάριο επίπεδο. Προς αποφυγή εμφάνισης υπομαγνησιαιμίας μεταξύ των κύκλων χημειοθεραπείας με σισπλατίνη έχει προταθεί η από του στόματος χορήγηση συμπληρωμάτων μαγνησίου.

42 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Επίδραση των φαρμάκων στην πρόσληψη τροφής

43 Μείωση της όρεξης ΑμφεταμίνεςΕπιδρούν στο γαστρεντερικό σύστημα προκαλώντας ανορεξία, ναυτία, έμετο και διάρροια. Γι’ αυτό χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν ως φάρμακα κατά της παχυσαρκίας. Σήμερα χρησιμοποιούνται σαν διεγερτικά του ΚΝΣ για να αμβλύνουν τα προβλήματα λόγω της υπερκινητικότητας των παιδιών και για τη θεραπεία της ανεξέλεγκτης επιθυμίας για ύπνο (ναρκοληψία). Διγουνίδια (υπογλυκαιμικές ουσίες) Η ινσουλίνη, η μετφορμίνη και η φαινφορμίνη δρουν μειώνοντας την παραγωγή γλυκόζης στο ήπαρ. Φλουοξετίνη (αντικαταθλιπτικά) Χρησιμοποιείται και για τη θεραπεία της νευρικής βουλιμίας. Δακτυλίτιδα (ινότροπα)Η διγοξίνη και η διγιτοξίνη χρησιμοποιούνται ευρύτατα στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας και μπορεί να προκαλέσουν ανορεξία. Κυκλοφωσφαμίδη (αντικαρκινικά) Χρησιμοποιείται στη χημειοθεραπεία καρκίνου του μαστού και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα.

44 Αύξηση του εντερικού όγκου της τροφής. Πολλές αιτίες που αυξάνουν τον εντερικό όγκο της τροφής (κυτταρίνη ή άλλα προϊόντα διαίτης) μειώνουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και κατά συνέπεια οδηγούν σε υποθρεψία. Αυτές οι αιτίες μπορούν επίσης να προκαλέσουν ένα αίσθημα κορεσμού και μείωση της επιθυμίας για πρόσληψη τροφής. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο του σωματικού βάρους.

45 Ναυτία και εμετός. ΦΑΡΜΑΚΑ Αμφεταμίνες Θεοφυλλίνη Δακτυλίτιδα (διγοξίνη)Ινότροπα φάρμακα ΣολφοναμίδεςΑνταγωνιστές του φυλλικού οξέος- βακτηριοστατικά). Ντοπαμίνη(αδρενεργικοί ανταγωνιστές) Η ντοπαμίνη είναι το φάρμακο εκλογής για την καταπληξία (σοκ) και χορηγείται με συνεχή ενδοφλέβια έγχυση. Ανεβάζει την αρτηριακή πίεση, διεγείροντας την καρδιά. Χολεστηραμίνη και χολεστηπόληΧρησιμοποιείται για τη θεραπεία των υπερχοληστεριναιμιών τύπου ΙΙ

46 Μεταβολές στη γεύση ΑτροπίνηΜπορεί να προκαλέσει ξηροστομία. Χρησιμοποιείται για τη μέτρηση των διαθλαστικών ανωμαλιών στον οφθαλμό, ως αντισπασμωδικό για το γαστρεντερικό σύστημα, για την αντιμετώπιση δηλητηριάσεων από εντομοκτόνα και μανιτάρια, για την αναστολή εκκρίσεων των ανώτερων και κατώτερων αναπνευστικών οδών προεγχειρητικά και για την αντιμετώπιση της βραδυκαρδίας Άλατα λιθίου.Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της μανιοκατάθλιψης Λεβοντόπα.Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νόσου του Parkinson. Προκαλεί διέγερση του κέντρου του εμετού με αποτέλεσμα ανορεξία, ναυτία και εμετός. Ένυδρη χλωράλη(αγχολυτικό και υπνωτικό φάρμακο). Το φάρμακο αυτό είναι δραστικό ηρεμιστικό και υπνωτικό που προκαλεί ύπνο περίπου σε 30 λεπτά και διαρκεί έως 6 ώρες. Μπορεί να ερεθίσει το γαστρεντερικό και να προκαλέσει επιγαστρική ενόχληση και μια ασυνήθιστη και δυσάρεστη γεύση.

47 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ- ΤΡΟΦΗΣ

48 Παράγοντες που επηρεάζουν τις αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής 1.φύση και ιδιότητες του φαρμάκου 2.κοινωνικοί παράγοντες 3.ατομικοί παράγοντες 4.άλλες προσωπικές συνήθειες και καταστάσεις που επηρεάζουν έμμεσα την κλινική εκδήλωση των αλληλεπιδράσεων φαρμάκων-τροφής (αλκοολισμός, κάπνισμα, ανορεξία, βουλιμία)

49 Χημική δομήΘεραπευτικός δείκτης Λιποφιλικότητα Σταθερότητα σε όξινο περιβάλλον Όξινες/βασικές ιδιότητες φαινόμενος όγκος κατανομής Συγγένεια με τα ενζυμικά συστήματα βιομετατροπής Ικανότητα σύνδεσης με πρωτεϊνες του πλάσματος Μηχανισμός εκδήλωσης δράσης ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

50 Τα πολιτισμικά στοιχεία, οι οικονομικές συνθήκες και η γεωγραφία μιας χώρας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις διατροφικές συνήθειες, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνηθέστερα από ένα πληθυσμό, κατά συνέπεια δε και τον χαρακτήρα των πιθανών αλληλεπιδράσεων με την τροφή. Εξίσου σημαντικός είναι και ο γενετικός πολυμορφισμός που παρατηρείται μεταξύ των φυλών. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

51 Βάρος ΗλικίαΦύλο Μέση γαστρική οξύτητα Λιπώδης ιστόςμυϊκή μάζα Κατάσταση ηπατικής λειτουργίας Ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία Κατάσταση νεφρικής λειτουργίας ΑΤΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΥποσιτισμόςΑνορεξίαΝηστεία ΔίαιτεςΒουλιμίαΠαχυσαρκία Προτιμήσεις σε φαγητά Η λήψη πολλών φαρμάκων Τρόπος μαγειρέματος ΑλκοολισμόςΚάπνισμα

52 α) Αλκοολικοί β) Ασθενείς με στομαχικά προβλήματα (όπως έλκη του γαστρεντερικού σωλήνα, γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση, πεπτικά προβλήματα κ.α.) γ) Ηλικιωμένοι ασθενείς δ) Διαβητικοί και ακόμη: ε) Ασθενείς με σοβαρές παθήσεις (όπως νεοπλάσματα, παθήσεις του ήπατος, των νεφρών, σύνδρομο ανοσοποιητικής ανεπάρκειας κ.α.) στ) Ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα με μικρό θεραπευτικό δείκτη ζ) Ασθενείς που λαμβάνουν πολλά φάρμακα η) Έγκυοι θ) Βρέφη και παιδιά ι) Νηστεύοντες, παχύσαρκοι κ.α. ΟΜΑΔΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

53 Αλκοόλ vs διατροφή  Το αλκοόλ δεν δημιουργεί το αίσθημα του κορεσμού άρα οδηγεί ευκολότερα στην υπερκατανάλωση του.  Το αλκοόλ απορροφάται γρήγορα, επιταχύνει την πέψη και δημιουργεί ταχύτερα το αίσθημα της πείνας, οδηγώντας ορισμένες φορές σε μεγαλύτερη κατανάλωση φαγητού.

54 Αλκοολικός υποσιτισμός Εμφανίζεται σε άτομα που πάσχουν από αλκοολισμό, καθώς το αλκοόλ αντικαθιστά την τροφή και έτσι αποτελεί την μοναδική πηγή «ενέργειας». Οδηγεί σε: 1.Μείωση του σωματικού βάρους λόγω καταβολισμού των μυών. 2.Ανεπάρκειες βιταμινών και μετάλλων.

55 Οι ελλείψεις θρεπτικών συστατικών που παρουσιάζονται είναι οι ακόλουθες: –βιταμίνες Α, D, E, K –θειαμίνη –φυλλικό οξύ –βιταμίνες του συμπλέγματος Β –Vit C –Ca –Mg –F –Zn

56 Ειδικές κατηγορίες αλληλεπιδράσεων φαρμάκων τροφίμων. 1.Αλληλεπιδράσεις εντερικής διατροφής και φαρμάκων. 2.Αλληλεπιδράσεις παρεντερικής διατροφής και φαρμάκων 3.Αλληλεπιδράσεις μετάλλων – φαρμάκων

57 Αλληλεπιδράσεις εντερικής διατροφής και φαρμάκων Κατά τη διάρκεια εντερικής σίτισης είναι δυνατόν να δημιουργηθούν αλληλεπιδράσεις φαρμάκων με το διάλυμα της εντερικής διατροφής όταν αυτά χορηγηθούν ταυτόχρονα. Φάρμακα που αλληλεπιδρούν με τα διαλύματα διατροφής είναι τα εξής: 1. το σιρόπι Dimetapp 2. το πόσιμο Mellarid, 3.το αποχρεμπτικό Robitussin ή psendoephedrine (Suderfed Cought Syrup) 4. θοραζίνη. Τα φάρμακα αυτά δεν πρέπει να χορηγούνται μέσω του σωλήνα, εκτός εάν διακόπτεται η παροχή διαλύματος και ο σωλήνας ξεπλένεται με νερό.

58 Αλληλεπιδράσεις εντερικής διατροφής και φαρμάκων Μία συχνή αλληλεπίδραση φαρμάκου με διάλυμα εντερικής διατροφής είναι η επίδραση της χορήγησης της φαινυτοϊνης σε χειρουργημένους ασθενείς που πάσχουν από επιληψία, με το διάλυμα τροφής που χορηγείται μέσω ρινογαστρικού καθετήρα.

59 Αλληλεπιδράσεις παρεντερικής διατροφής και φαρμάκων Τα κριτήρια για τη συγχορήγηση φαρμάκων με διαλύματα ολικής παρεντερικής σίτισης είναι: Σταθερό δασολογικό σχήμα κατα την διάρκεια του 24ώρου. Συμβατότητα με τα συστατικά των διαλυμάτων ολικής παρεντερική διατροφής και με τα τυχόν συμπεριλαμβανόμενα άλλα φάρμακα. Χημική σταθερότητα σε 24 ώρες. Κατάλληλες φαρμακοκινητικές ιδιότητες για συνεχή έγχυση. Διαφορετική οδός χορήγησης για φάρμακα ασύμβατα με τα διαλύματα ΟΠΔ, ώστε να παραμένει στον ασθενή αυτούσιο. Να μην αναμειγνύονται φάρμακα με πολύ διαφορετικές τιμές ΡΗ από τα διαλύματα ΟΠΔ. Να γίνεται έλεγχος για φυσικές ασυμβατότητες από τα αρμόδια άτομα.

60 Αλληλεπιδράσεις παρεντερικής διατροφής και φαρμάκων Η ολική παρεντερική διατροφή είναι δυνατόν να έχει επίπτωση στο μεταβολισμό των φαρμάκων, όπως για παράδειγμα μειώνοντας την ηπατική κάθαρση των βαρβιτουρικών. Η φαρμακοκινητική της ασπιρίνης μπορεί να διαφοροποιηθεί από την παρεντερική διατροφική θεραπεία οδηγώντας σε αυξημένη κάθαρση και μειωμένο χρόνο ημιζωής. Έτσι, ο μεταβολισμός της ασπιρίνης είναι δυνατόν να αυξηθεί από διατροφική κάλυψη. Ειδική προσοχή απαιτείται για τη παρεντερική χορήγηση αμιγών αμινοξέων σε ασθενείς με σοβαρή αλκοολική ηπατική ασθένεια. Φάρμακα όπως τα αγγειοδιασταλτικά δεν είναι κατάλληλα για χορήγηση μέσω των διαλυμάτων ΟΠΔ, διότι η δοσολογία τους πρέπει να ρυθμίζεται συχνά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την κλινική κατάσταση του ασθενή. Η βανκομυκίνη δεν είναι συμβατή με διάλυμα ΟΠΔ που ήδη περιέχει ηπαρίνη, διότι τα δύο φάρμακα συγκαθιζάνουν με την μορφή αδιάλυτου ιζήματος.

61 Αλληλεπιδράσεις μετάλλων – φαρμάκων Τα αντιοξέα, που συνήθως περιέχουν αλουμίνιο, μαγνήσιο ή άλατα ασβεστίου και τροφές πλούσιες σε χαλκό, ασβέστιο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο και σίδηρο είναι συχνότατα υπεύθυνα για τη χηλική ένωση των φαρμάκων. Παραδείγματα αλληλεπιδράσεων χηλικών ενώσεων περιλαμβάνουν τις τετρακυκλίνες ή το phenytoin. Οι τετρακυκλίνες και μέταλλα (ασβέστιο, σίδηρος, ψευδάργυρος μαγνήσιο, χαλκός) προκαλούν την εμφάνιση αδιάλυτων συστατικών, που δεν είναι διαπερατά κατά μήκος του απορροφητικού επιθήλιου ιστού. Παρόμοια και το phenytoin με τα μεταλλικά ιόντα σιδήρου ή ψευδαργύρου – ωστόσο όταν αλληλεπιδρά με ασβέστιο και μαγνήσιο σχηματίζει αδιάλυτο άλας.

62 ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΩΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ ΦΑΡΜΑΚΟΥ/ΤΡΟΦΗΣ Να υπολογίζονται οι πιθανότητες μιας αλληλεπίδρασης φαρμάκου/τροφής, κάθε φορά που ο ασθενής αρχίζει, ή διακόπτει την φαρμακευτική του αγωγή Να σχεδιάζονται οι ώρες των γευμάτων ώστε να μεγιστοποιηθεί η βιοδιαθεσιμότητα του φαρμάκου (Αποσαφήνιση στις συνταγές των ωρών λήψης του φαρμάκου σε σχέση με τα γεύματα, και το τι θα πρέπει να κάνει ο ασθενής εάν ξεχάσει μια δόση) Να παρακολουθείται η διατροφική κατάσταση του ασθενούς (ηλεκτρολύτες, αλβουμίνη, βάρος) Εάν υπάρχει πιθανότητα αλληλεπίδρασης φαρμάκου/τροφής, να τροποποιείται η δίαιτα του ασθενούς, να αλλάζει το σχήμα χορήγησης του φαρμάκου ή να αλλάζει το φάρμακο