ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΜΙΚΡΩΝ ΘΗΛΑΣΤΙΚΩΝ Μ. Σαριδομιχελάκης Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ (Ι) Πόσο καιρό έχουν οι ιδιοκτήτες το ζώο? Από πού απέκτησαν το ζώο (π.χ. pet-shop, εκτροφή)? Πότε και ποια εποχή εμφανίσθηκε η δερματοπάθεια? Αναπαραγωγική δραστηριότητα? Πόσα ζώα ζουν στο ίδιο κλουβί ή έρχονται σε επαφή-είναι του ίδιου φύλου? Άλλα είδη ζώων στο σπίτι-εμφάνισαν δερματοπάθεια? Μικρά παιδιά στο σπίτι? Διατροφή?

ΙΣΤΟΡΙΚΟ (ΙΙ) Τύπος κλουβιού-δαπέδου, κάθε πότε και με τι καθαρίζεται, είδος στρωμνής, σε ποιο σημείο του σπιτιού βρίσκεται το κλουβί, τι θερμοκρασία επικρατεί εκεί? (πρέπει το ζώο να προσκομίζεται στο κλουβί του που δε θα έχει καθαριστεί για τουλάχιστον 1-2 ημέρες) Κνησμός, αυξημένη αυτόπεριποίηση, τρίχες στο κλουβί? Συστηματικά συμπτώματα? Δερματικές αλλοιώσεις στους ιδιοκτήτες?

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Πρώτα στο κλουβί Σωστή συγκράτηση Γενική κλινική δερματολογική εξέταση Ιδιαιτερότητες που αφορούν τη φυσιολογική συμπεριφορά και την ανατομία-εμφάνιση του δέρματος (βλ. παρακάτω)

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Αποστήματα: καλλιέργεια από ιστοτεμάχιο της κάψας, γάντια Ξέσματα: όχι με κοφτερό νυστέρι Μέθοδος συγκολλητικής ταινίας: ιδιαίτερα χρήσιμη Βιοψίες: υπό γενική αναισθησία ή ηρέμηση

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Σχεδόν κανένα εγκεκριμένο φάρμακο: εμπειρική θεραπεία, ποικίλα δοσολογικά σχήματα Κίνδυνοι από συστηματικά αντιμικροβιακά: άμεση τοξίκωση, διαταραχές εντερικής χλωρίδας (τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα είναι οι φθοριοκινολόνες που είναι ασφαλείς) Κίνδυνοι από τοπική θεραπεία: λείξη, εισπνοή (όχι στο πρόσωπο), υποθερμία (πάντα θερμά διαλύματα, καλό στέγνωμα) Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα αντιπαρασιτικά είναι οι μακροκυκλικές λακτόνες (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη κλπ)

2. ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΙΝΔΙΚΩΝ ΧΟΙΡΙΔΙΩΝ

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ Σμηγματογόνοι αδένες στην οσφύ και την περινεϊκή χώρα (γύρω από τον πρωκτό) Η τριβή του περίνεου στο έδαφος αποτελεί φυσιολογική συμπεριφορά (marking)

2.1. ΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ Staphylococcus aureus Προδιαθέτουν: τραυματισμοί, δήγματα, κνησμός, ξένα σώματα, σιελόρροια Διάγνωση: κλινική εικόνα, κυτταρολογική εξέταση, καλλιέργεια Θεραπεία: αντιμετώπιση προδιαθετικών αιτίων, εξαίρεση αποστημάτων, τοπική (H2O2 3% ή χλωρεξιδίνη 0,5%) και συστηματική (π.χ. φθοριοκινολόνες) αντιβακτηριδιακή αγωγή

2.2. ΠΟΔΟΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ S. aureus, Corynebacterium pyogenes, Actinomyces spp Προδιαθέτουν: τραυματισμοί (συρμάτινο δάπεδο), σκληρή-υγρή στρωμνή, παχυσαρκία, προχωρημένη ηλικία, υποβιταμίνωση C Κλινική εικόνα: Εξοίδηση, ερύθημα, έλκη-διαβρώσεις, εφελκίδες Έντονος πόνος Επιπλοκές: οστεομυελίτιδα, αμυλοείδωση νεφρών

ΘΕΡΑΠΕΙΑ-ΠΡΟΓΝΩΣΗ Θεραπεία: Αντιμετώπιση προδιαθετικών αιτίων (αλλαγή κλουβιού, στρωμνή από χαρτί κλπ) Τοπική αγωγή (ποβιδόνη, χλωρεξιδίνη, μουπιροσίνη, αργυρούχος σουλφαδιαζίνη) + επίδεση Συστηματικά αντιμικροβιακά (π.χ. φθοριοκινολόνες) Πρόγνωση: επιφυλακτική

2.3. ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΙΑΣΗ T. mentagrophytes Νεαρά > ενήλικα Κλινική εικόνα: κεφαλή, ραχιαία επιφάνεια κορμού, άκρα Αλωπεκία-υποτρίχωση, φολίδες, πιθανά κνησμός, σπανιότερα μολυσματικό κηρίο Διάγνωση: άμεση μικροσκόπηση, καλλιέργεια (6-15% των υγιών ζώων είναι φορείς του T. mentagrophytes) Θεραπεία: τοπική (π.χ. ενιλκοναζόλη) και ενδεχομένως συστηματική (π.χ. γκριζεοφουλβίνη, ιτρακοναζόλη, τερβιναφίνη)

2.4. ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗ ΑΠΟ TRIXACARUS Trixacarus caviae Κλινική εικόνα: Ραχιαία επιφάνεια τραχήλου, θώρακας, γενίκευση Ερύθημα, αλωπεκία, εφελκίδες, φολίδες, δρυφάδες, λειχηνοποίηση, υπερχρωμία Εντονότατος κνησμός, επιληπτικές κρίσεις Επιπλοκές: βακτηριδιακή δερματίτιδα, νεφροπάθεια, αποβολές, απορρόφηση εμβρύων

Παρασίτωση από Trixacarus caviae σε ινδικό χοιρίδιο

Παρασίτωση από Trixacarus caviae σε ινδικό χοιρίδιο

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ Διάγνωση: ξέσματα (συχνά είναι δύσκολο να βρεθούν τα παράσιτα) Θεραπεία: Τοπική (θειάσβεστος, αμιτράζη) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη, μοξιδεκτίνη) Ίδια αγωγή σε όλα τα ζώα που έρχονται σε επαφή Απολυμάνσεις

2.5. ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗ ΑΠΟ CHIRODISCOIDES Chirodiscoides caviae (παρασιτεί στη βάση των τριχών) Ασυμπτωματικοί φορείς Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, φολίδες, εφελκίδες στη ραχιαία επιφάνεια του κορμού και την περινεϊκή χώρα, πιθανά κνησμός Διάγνωση: ξέσματα, μέθοδος συγκολλητικής ταινίας Θεραπεία: τοπική (π.χ. θειάσβεστος, πυρεθρινοειδή, carbaryl, θειούχο σελήνιο) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη, μοξιδεκτίνη)

2.6. ΦΘΕΙΡΙΩΣΗ Gliricola porcelli, Gyropus ovalis, Trimenopon hispidum Νεαρά, κακές συνθήκες υγιεινής Ασυμπτωματικοί φορείς Κλινική εικόνα: αλωπεκία-υποτρίχωση, εφελκίδες, φολίδες γύρω από τα αυτιά και στη ραχιαία επιφάνεια του κορμού, κνησμός Διάγνωση: μέθοδος συγκολλητικής ταινίας Θεραπεία: τοπική (θειάσβεστος, πυρεθρινοειδή, malathion, θειούχο σελήνιο) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη, μοξιδεκτίνη)

2.7. ΔΕΜΟΔΗΚΩΣΗ Demodex caviae Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, βλατίδες, εφελκίδες στην κεφαλή, κορμό, πρόσθια άκρα, πιθανά κνησμός Διάγνωση: ξέσματα Θεραπεία: αμιτράζη 0,025% κάθε 7 ημέρες μέχρι και 1 μήνα μετά το αρνητικό αποτέλεσμα των ξεσμάτων

2.8. ΥΠΟΒΙΤΑΜΙΝΩΣΗ C Τα ινδικά χοιρίδια έχουν ιδιαίτερα μεγάλες ανάγκες σε βιταμίνη C Αιτιολογία: τροφή για κουνέλια, ληγμένες τροφές, ανορεξία Κλινική εικόνα: Δερματικές αλλοιώσεις: φολίδες, αιμορραγίες, χειλίτιδα, προδιάθεση σε λοιμώξεις και παρασιτώσεις Συστηματικά συμπτώματα: ανορεξία, απώλεια βάρους, διάρροια, χωλότητα Θεραπεία: βιταμίνη C (50-250 mg/Kg SID x 1 μήνα)

3. ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ HAMSTER

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ Σμηγματογόνοι αδένες στους κενεώνες: πιο εμφανείς στα αρσενικά. Την περίοδο της σεξουαλικής δραστηριότητας υπερλειτουργούν-το έκκριμά τους συγκολλά το τρίχωμα και ενδεχομένως προκαλεί κνησμό Πολύ ευαίσθητα στα αντιμιροβιακά

3.1. ΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ S. aureus, Pasteurella, Streptococcus, Actinomyces κλπ Προδιαθέτουν: δήγματα, τραύματα, υγρή στρωμνή Αποστήματα Θεραπεία: χειρουργική εξαίρεση, τοπική (H2O2 3% ή χλωρεξιδίνη 0,5%) και συστηματική αντιβακτηριδιακή αγωγή (π.χ. φθοριοκινολόνες)

Απόστημα από δήγμα σε hamster η κυτταρολογική του εικόνα

3.2. ΔΕΜΟΔΗΚΩΣΗ D. aurati: μακρύουρο, θύλακοι τριχών D. criceti: βαρχύουρο, επιδερμίδα Μέλη φυσιολογικής χλωρίδας, μετάδοση κατά τον θηλασμό Προδιαθέτουν: προχωρημένη ηλικία, κακή διατροφή, νεοπλάσματα-συστηματικά νοσήματα (υπερφλοιοεπινεφριδισμός, επιθηλιοτρόπο λέμφωμα) Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, φολίδες, εφελκίδες στη ραχιαία επιφάνεια του κορμού, συνήθως μη κνησμώδης

Δεμοδήκωση σε hamster από Demodex aurati

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ Διάγνωση: ξέσματα (πρέπει να βρεθούν αρκετά παράσιτα επειδή λίγα D. aurati μπορεί να βρεθούν και σε ξέσματα από υγιή ζώα) Θεραπεία: Τοπική: αμιτράζη (0,025% κάθε 7 ημέρες μέχρι και 1 μήνα μετά από το αρνητικό αποτέλεσμα των ξεσμάτων), θειάσβεστος Συστηματική: ιβερμεκτίνη, μοξιδεκτίνη Υποκείμενου αιτίου

3.3. ΝΩΤΟΕΔΡΙΚΗ ΨΩΡΑ Ωτακαρίωση Δερματικές αλλοιώσεις (αλωπεκία, ερύθημα, δρυφάδες, παχιές κίτρινες εφελκίδες) στα πτερύγια των αυτιών, επιρρίνιο, ουρά, περινεϊκή χώρα, πόδια, με εντονότατο κνησμό Διάγνωση: ξέσματα Θεραπεία: τοπική (θειάσβεστος) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη, μοξιδεκτίνη)

3.4. ΥΠΕΡΦΛΟΙΟΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΣΜΟΣ Υποφυσιακός, επινεφριδικός, ιατρογενής Κλινική εικόνα: Δερματικές αλλοιώσεις: συμμετρική αλωπεκία, υπερχρωμία, λέπτυνση δέρματος, κόμεδα Συστηματικά συμπτώματα: πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, αλλαγή συμπεριφοράς, διόγκωση κοιλιάς Επιπλοκές: δεμοδήκωση, νωτοεδρική ψώρα Διάγνωση: κλινική εικόνα, αύξηση συγκέντρωσης κορτιζόλης, αύξηση ALP, υπερηχοτομογράφημα κοιλίας Αγωγή: μιτοτάνη, μετυραπόνη, χειρουργική

3.5. ΕΠΙΘΗΛΙΟΤΡΟΠΟ ΛΕΜΦΩΜΑ Κλινική εικόνα: Αλωπεκία, αποφολιδωτική ερυθροδερμία, πλάκες, οζίδια, έλκη Κνησμός Περιφερική λεμφαδενομεγαλία Ανορεξία, απώλεια βάρους, λήθαργος, θάνατος Επιπλοκές: δεμοδήκωση Διάγνωση: ιστοπαθολογική εξέταση Θεραπεία: - (ανακουφιστικά: πρεδνιζολόνη, ενυδατικές ουσίες)

4. ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΚΩΝ

4.1.ΒΑΚΤΗΡΙΔΙΑΚΗ ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ S. aureus > Streptococcus, Corynebacterium κλπ Προδιαθέτουν: τραυματισμοί, δήγματα, κνησμός Κλινική εικόνα: επιπολής (αλωπεκία, ερύθημα, εξίδρωση, εφελκίδες) ή βαθιά (αποστήματα, συρίγγια, έλκη) Θεραπεία: χειρουργική εξαίρεση, τοπική (H2O2 3% ή χλωρεξιδίνη 0,5%) και συστηματική αντιβακτηριδιακή αγωγή (φθοριοκινολόνες, χλωραμφενικόλη)

4.2. ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΙΑΣΗ T. mentagrophytes (μέχρι και 60% των υγιών ποντικών είναι ασυμπτωματικοί φορείς) Προδιάθεση: stress, καχεξιογόνα νοσήματα Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, φολίδες, εφελκίδες (κεφαλή, ουρά, κορμός) Διάγνωση: άμεση μικροσκόπηση, καλλιέργεια Θεραπεία: τοπική (π.χ. θειάσβεστος, χλωρεξιδίνη, ενιλκοναζόλη) και πιθανά συστηματική (γκριζεοφουλβίνη, κετοκοναζόλη)

4.3. ΕΥΛΟΓΙΑ (ΕΚΤΡΟΜΕΛΙΑ) Orthopoxvirus Ασυμπτωματικοί φορείς Αιφνίδιοι θάνατοι (νεαρά) Δερματικές αλλοιώσεις (υποξεία-χρόνια μορφή): κηλίδες, φυσαλίδες, βλατίδες, φλύκταινες, εξοίδηση, νέκρωση, έλκη, γάγγραινα (πτερύγια αυτιών, άκρα, ουρά) Διάγνωση: ιστοπαθολογική εξέταση, ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, ορολογική, απομόνωση ιού, PCR

4.4. ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗ ΑΠΟ MYOBIA Myobia musculi (παράσιτο των τριχών) Ασυμπτωματικοί φορείς Αντίδραση υπερευαισθησίας Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, φολίδες, εφελκίδες, δρυφάδες, έντονος κνησμός (πρόσωπο, τράχηλος, ώμοι, κενεώνες) Διάγνωση: εξέταση με μεγεθυντικό φακό, ξέσματα Θεραπεία: τοπική (carbaryl) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη)

4.5. ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗ ΑΠΟ MYOCOPTES Myocoptes musculinus Ασυμπτωματικοί φορείς Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, φολίδες, εφελκίδες στην κεφαλή, τη ράχη και την κάτω κοιλιακή χώρα Διάγνωση: εξέταση με μεγεθυντικό φακό, ξέσματα (βρίσκονται δύσκολα) Θεραπεία: ιβερμεκτίνη

4.6. ΦΘΕΙΡΙΩΣΗ Polyplax serrata (αιμομυζητική) Νεαρά, κακές συνθήκες διαβίωσης, χρόνια νοσήματα Ασυμπτωματικοί φορείς Κλινική εικόνα: αλωπεκία, ερύθημα, εφελκίδες (τράχηλος, οσφύς), κνησμός Διάγνωση: μέθοδος συγκολλητικής ταινίας Θεραπεία: τοπική (πυρεθρίνες, carbaryl) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη)

5. ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ FERRETS

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ Οι δερματοπάθειές τους μοιάζουν αρκετά με εκείνες του Σ και της Γ Φυσιολογικά υπάρχει λίγο κυψελιδώδες έκκριμα στον έξω ακουστικό πόρο Άφθονοι σμηγματογόνοι αδένες σε όλο το σώμα και γύρω από τον πρωκτό Φυσιολογικά υπάρχουν αρκετά κόμεδα στην ουρά

5.1. ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΙΑΣΗ M. canis, T. mentagrophytes Νεαρά, ανοσοκαταστολή Κλινική εικόνα: αλωπεκία-υποτρίχωση, ερύθημα, φολίδες, εφελκίδες. Συνήθως κυκλοτερείς. Πρόσωπο, άκρα Διάγνωση: λυχνία Wood, άμεση μικροσκόπηση, καλλιέργεια Θεραπεία: κούρεμα, τοπική (ενιλκοναζόλη, μικοναζόλη), ενδεχομένως συστηματική (γκριζεοφουλβίνη), απολύμανση περιβάλλοντος (χλωρίνη, ενιλκοναζόλη)

5.2. ΩΤΟΔΗΚΤΙΚΗ ΨΩΡΑ Otodectes cynotis Ασυμπτωματικοί φορείς Κλινική εικόνα: κυψελιδώδες ωτικό εξίδρωμα, κνησμός, κράτημα κεφαλής χαμηλά Επιπλοκές: έξω ωτίτιδα με υπερανάπτυξη βακτηριδίων, μέση-έσω ωτίτιδα Διάγνωση: παρασιτολογική εξέταση Θεραπεία: τοπική (π.χ. φιπρονίλη) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη, σελαμεκτίνη, μοξιδεκτίνη)

5.3. ΣΑΡΚΟΠΤΙΚΗ ΨΩΡΑ Sarcoptes scabiei Κλινική εικόνα: γενικευμένη κνησμώδης δερματίτιδα ή κνησμώδης ποδοδερματίτιδα με παραμόρφωση και πτώση των νυχιών Εξέλιξη: πιθανά αυτοΐαση Διάγνωση: ξέσματα, θεραπευτική δοκιμή Θεραπεία: τοπική (θειάσβεστος, αμιτράζη, carbaryl) ή συστηματική (ιβερμεκτίνη , σελαμεκτίνη, μοξιδεκτίνη)

5.4. ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗ ΑΠΟ ΨΥΛΛΟΥΣ-Α.Ψ.Δ. Ctenocephalides felis, C. canis Κλινική εικόνα: κνησμός, αυτοτραυματικές αλλοιώσεις (δρυφάδες), βλατιδοεφελκιδώδης δερματίτιδα, αυτοπροκαλούμενη υποτρίχωση Εντόπιση: οπίσθια μοίρα σώματος, τράχηλος Θεραπεία: φιπρονίλη, ιμιδακλοπρίδη, σελαμεκτίνη κλπ

5.5. ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ CARRE Περίοδος επώασης: 7-10 ημέρες Κλινική εικόνα: Πυρετός, ανορεξία, βλεννοπυώδης επιπεφυκίτιδα, συμπτώματα από το αναπνευστικό, πεπτικό, νευρικό Δερματικές αλλοιώσεις: ερύθημα, εφελκίδες (υπογνάθια και βουβωνική χώρα), υπερκεράτωση ακρορρινίου-πελματικών φυμάτων, κνησμός Εξέλιξη: θάνατος σε 2-30 ημέρες Πρόληψη: εμβόλια (στην πράξη χρησιμοποιούνται πολυδύναμα εμβόλια Σ από κυτταροκαλλιέργειες εμβρύων όρνιθας)

5.6. ΥΠΕΡΦΛΟΙΟΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΣΜΟΣ Οζώδης υπερπλασία, αδένωμα ή αδενοκαρκίνωμα των επινεφριδίων (συχνότερα ετερόπλευρα και αριστερά) Υπερπαραγωγή κορτικοειδών του φύλου (ανδρογόνα, οιστρογόνα, προγεστερόνη) Αρσενικά = θηλυκά, συνήθως στειρωμένα Μεσήλικα-υπερήλικα (2-8 χρόνων) Εμφάνιση συμπτωμάτων: συνήθως την άνοιξη

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Ουρά οσφύς, κάτω κοιλιακή χώρα, οπίσθια άκρα κορμός, κεφαλή Συμμετρική αλωπεκία, εύκολη απόσπαση τριχώματος, λεπτό-υποτονικό δέρμα, κόμεδα, φλεβεκτασίες Κνησμός (στο 30%) Ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά (στο 30%) Υπερπλασία μαστών, πυομήτρα κολοβώματος, διόγκωση αιδοίου, συμπεριφορά αρσενικού στα ευνουχισμένα ζώα, δυσουρία λόγω υπερπλασίας προστάτη Ληθαργικότητα, μυϊκή ατροφία Εξέλιξη: πιθανά υφέσεις (το φθινόπωρο) και εξάρσεις

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ Εργαστηριακά ευρήματα: πανκυτταροπενία Δ.Δ.: υπεροιστρογονισμός Διάγνωση: υπερηχογράφημα επινεφριδίων, μέτρηση κορτικοειδών του φύλου, ερευνητική λαπαροτομή Θεραπεία: Χειρουργική (επινεφριδεκτομή) Φαρμακευτική: leuprolide, deslorelin, μελατονίνη (μειώνουν την έκλυση FSH και LH από την υπόφυση)

5.7. ΥΠΕΡΟΙΣΤΡΟΓΟΝΙΣΜΟΣ Παθογένεια: γεννητικά ακέραια θηλυκά σε οίστρο-χωρίς σύζευξη παρατεταμένος οίστρος (μέχρι 6 μήνες) Κλινική εικόνα: Ωχρότητα βλεννογόνων, κατάπτωση, ανορεξία, απώλεια βάρους, λοιμώξεις, αιμορραγική διάθεση, διόγκωση αιδοίου Συμμετρική αλωπεκία (ξεκινά από την οπίσθια μοίρα του σώματος) καταστολή μυελού των οστών πανκυτταροπενία συμμετρική αλωπεκία

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ Δ.Δ.: υπερφλοιοεπινεφριδισμός (δεν ανταποκρίνεται στη χορήγηση ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης) Αγωγή: Υποστηρικτική: IV υγρά, διατροφή με σύριγγα, μετάγγιση αίματος αν PCV<15%, αντιμικροβιακά Διακοπή οίστρου: ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη ή GnRH Ωοθηκυστερεκτομή: μετά την κλινική σταθεροποίηση