Άσκηση και ψυχολογικά μοντέλα ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Άσκηση και ψυχολογικά μοντέλα Θεοδωράκης Γιάννης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σκοποί ενότητας Να γίνει κατανοητή η αξία συγκεκριμένων ψυχολογικών μοντέλων που ερμηνεύουν τις σχετικές με την άσκηση συμπεριφορές των ατόμων. Να αναπτύξει προτάσεις με βάση τις θεωρίες αυτές που βοηθάνε την προσκόλληση των ατόμων σε προγράμματα άσκησης

Περιεχόμενα ενότητας Σχετικές θεωρίες που ερμηνεύουν συμπεριφορές άσκησης και υγείας. Οδηγίες για προσκόλληση στην άσκηση

Σχετικές θεωρίες που ερμηνεύουν συμπεριφορές άσκησης και υγείας.

Κοινωνική γνωστική θεωρία (1 από 4) Κοινωνική γνωστική θεωρία (1 από 4) Τα άτομα είναι ικανά να αντιδρούν δημιουργικά, και να αυτορυθμίζονται. Δεν αντιδρούν απλά και παθητικά στο περιβάλλον. Είναι αυτά που διαμορφώνουν το περιβάλλον τους 13/4/2017

Κοινωνική γνωστική θεωρία (2 από 4) Κοινωνική γνωστική θεωρία (2 από 4) Τα άτομα έχουν ικανότητες, που τους επιτρέπουν να δημιουργούν εσωτερικά μοντέλα εμπειριών, και καινοτόμες κατευθύνσεις για δράση. Σχεδιάζουν υποθετικούς ελέγχους των κατευθύνσεων αυτών, κάνουν προβλέψεις των πιθανών αποτελεσμάτων. Αναπτύσσουν μηχανισμούς επικοινωνίας με περίπλοκες ιδέες και εμπειρίες των άλλων. 13/4/2017

Κοινωνική γνωστική θεωρία (3 από 4) Κοινωνική γνωστική θεωρία (3 από 4) Τα άτομα καθορίζουν προσωπικά στάνταρ για τη συμπεριφορά τους, αξιολογούν τη συμπεριφορά τους με βάση τα στάνταρ, και δημιουργούν τα δικά τους κίνητρα που καθοδηγούν τη συμπεριφορά τους. Περιβαλλοντικοί και εσωτερικοί προσωπικοί παράγοντες (γνωστικοί, συναισθηματικοί, και βιολογικοί) και συμπεριφορά, αλληλεπιδρούν αμοιβαία. Άτομο Περιβάλλον Συμπεριφορά 13/4/2017

Κοινωνική γνωστική θεωρία (4 από 4) Κοινωνική γνωστική θεωρία (4 από 4) Τα άτομα μέσω γνωστικών διεργασιών, εξασκούν τον έλεγχο στη συμπεριφορά, και στη συνέχεια επηρεάζουν όχι μόνο το περιβάλλον τους, αλλά και γνωστικές, συναισθηματικές και βιολογικές καταστάσεις. 13/4/2017

Η θεωρία της αυτοαποτελεσματικότητας Όσο πιο σίγουρα νοιώθουν τα άτομα ότι μπορούν να τα καταφέρουν ακόμα και με κάθε αντιξοότητα που θα παρουσιασθεί, τόσο πιο πολύ συμμετέχουν σε προγράμματα άσκησης, δίαιτας, διατροφής, αποκατάστασης, μείωσης του καπνίσματος κλπ. 13/4/2017

Πόσο σίγουρος/η είσαι ότι δεν θα καπνίσεις; Πόσο σίγουρος/η είσαι ότι δεν θα καπνίσεις; Όταν πίνεις ποτό Όταν σηκώνεσαι το πρωί Όταν έχεις άγχος/στρες Όταν πίνεις καφέ και χαλαρώνεις με φίλους/ες Όταν νιώθεις ότι το χρειάζεσαι μετά το φαγητό Όταν είσαι πολύ θυμωμένος/η με κάτι Όταν είσαι με άλλους που καπνίζουν Όταν καταλαβαίνεις ότι δεν έχεις καπνίσει για αρκετή ώρα Όταν συγχύζεσαι Όταν είσαι στεναχωρημένος/η 13/4/2017

Μερικές οδηγίες Έμφαση στη συμμετοχή και την εκμάθηση δεξιοτήτων, παρά στη βελτίωση των δεικτών φυσικής κατάστασης. Να ρυθμίζεται η άνοδος της έντασης της άσκησης σταδιακά, για να δημιουργείται η αίσθηση της επιτυχίας, δηλαδή σταδιακή αύξηση της απόστασης που κολυμπάει ή τρέχει κανείς, σταδιακή αύξηση του βάρους σε ένα πρόγραμμα δύναμης ή σταδιακή εκμάθηση των βημάτων ενός καινούριου χορού. Από τα απλά στα σύνθετα. Προτεραιότητα η μακρόχρονη ενασχόληση με την άσκηση και η διατήρηση της συμμετοχής και λιγότερο η επίτευξη εντυπωσιακών στόχων, όπως είναι το χάσιμο βάρους, η βελτίωση της δύναμης ή η αλλαγή της εικόνας του σώματος. 13/4/2017

προσοχή Στη ζωή, μεγαλύτερη σημασία έχει το τι πιστεύει κανείς, παρά το τι συμβαίνει πραγματικά. Ωστόσο, οι προσδοκίες πρέπει να είναι ρεαλιστικές και να βασίζονται σε πραγματικά δεδομένα 13/4/2017

Εστία ελέγχου συμπεριφοράς Τα άτομα που νομίζουν ότι τα πράγματα ελέγχονται από τον εαυτό τους καταφέρουν να κάνουν αυτό που θέλουν, σε αντίθεση με τα άτομα που πιστεύουν στην τύχη ή στους άλλους. 13/4/2017

Θεωρίες στάσεων Στάση είναι η αρνητική ή θετική προδιάθεση έχουν τα άτομα για κάτι. Η στάση μαθαίνεται και κάνει τα άτομα να αντιδράσουν θετικά ή αρνητικά σε ένα αντικείμενο”. Μια στάση περιέχει: Το γνωστικό στοιχείο. Το συναισθηματικό στοιχείο Το “συμπεριφορικό” στοιχείο. 13/4/2017

Σχέσεις στάσεων και συμπεριφοράς Προσωπικός παράγοντας (στάσεις) Κοινωνικός παράγοντας (οι άλλοι) πρόθεση συμπεριφορά Αντιληπτός έλεγχος συμπεριφοράς 13/4/2017

Σχεδιασμένη συμπεριφορά Σύμφωνα με τη θεωρία της "Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς» τα άτομα συμπεριφέρονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ανάλογα με τις στάσεις τους προς τη συμπεριφορά αυτή, ανάλογα με την κοινωνική πίεση που δέχονται από σημαντικά άλλα πρόσωπα για το θέμα αυτό, και κυρίως με την πρόθεσή τους να εκτελέσουν ή όχι τη συμπεριφορά αυτή. Ταυτόχρονα η συμπεριφορά τους αυτή εξαρτάται από τον έλεγχο που ασκούν πάνω στη συμπεριφορά αυτή. 13/4/2017

Οι έρευνες λένε ότι στα προγράμματα άσκησης συμμετέχουν τα άτομα που πιστεύουν ότι Θα βελτιώσουν την ΥΓΕΙΑ τους. Θα κάνουν καινούργιες ΠΑΡΕΕΣ. Θα τους ΘΑΥΜΑΖΟΥΝ οι άλλοι. Θα χάσουν ΒΑΡΟΣ. Θα αποχτήσουν ωραίο και γυμνασμένο ΣΩΜΑ. Θα χαλαρώσουν από το ΑΓΧΟΣ και τα ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. Θα νοιώθουν πιο ΝΕΟΙ. Θα προστατέψουν το εαυτό τους από ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. 13/4/2017

Δεν συμμετέχουν τα άτομα που πιστεύουν ότι δεν Θα έχουν χρόνο για τις δουλειές του ΣΠΙΤΙΟΥ μου Θα διακόψουν άλλες AΣΧΟΛΙΕΣ Θα ΚΟΥΡΑΖΟΝΤΑΙ πολύ. Θα παραμελήσουν την ΔΟΥΛΕΙΑ τους (για εργαζόμενες) Θα παραμελήσουν τα ΜΑΘΗΜΑΤΑ τους (για φοιτήτριες). 13/4/2017

Επηρεάζονται από λόγω ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΥ ΜΕΣΟΥ. λόγω ΧΡΗΜΑΤΩΝ (Συνδρομής). λόγω ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ του σπιτιού μου από το γυμναστήριο. λόγω ΑΡΩΣΤΙΑΣ. λόγω ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ (φοιτήτριες) λόγω ΚΟΥΡΑΣΗΣ. λόγω ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ. λόγω ΔΟΥΛΕΙΑΣ. λόγω ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ και ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ του γυμναστηρίου λόγω ΚΑΙΡΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ. ντροπή του σώματος, και πάχος 13/4/2017

Τι θα λέγατε σε ένα άτομο για να το πείσετε να γυμναστεί Γνωστικά πιστεύω Συναισθηματικά πιστεύω Οι σημαντικοί άλλοι Έλεγχος συμπεριφοράς 13/4/2017

Η θεωρία των σταδίων αλλαγής Η θεωρία του αυτοκαθορισμού Άλλες χρήσιμες θεωρίες για την ερμηνεία συμπεριφορών που καθορίζουν την ποιότητα της ζωής μας Η θεωρία των σταδίων αλλαγής Η θεωρία του αυτοκαθορισμού Η θεωρία των στόχων κλπ 13/4/2017

Τα άτομα επηρεάζονται από Τις στάσεις προς την άσκηση, Την αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση Την κοινωνική υποστήριξη, Την ποιότητα και το περιεχόμενο των προγραμμάτων και των εκπαιδευτών, Τις απόψεις για την υγεία, Την προσδοκόμενη επιτυχία 13/4/2017

Επηρεάζονται από: οικογένεια, εργασία κλπ, η ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων, η επιθυμία για ανάπτυξη επιδεξιοτήτων, η ασθένεια, τα κίνητρα, η συνήθεια της αθλητικής συμμετοχής, κλπ. 13/4/2017

Οδηγίες για προσκόλληση στην άσκηση

Οδηγίες για ενίσχυση της προσκόλλησης σε προγράμματα άσκησης (1 από 5) Εξασφάλισε κοινωνική υποστήριξη από σύζυγο, οικογένεια, φίλους. Ανάπτυξε το σύστημα των ανταμοιβών Ανάρτησε συνθήματα, πόστερ, διαφημιστικά κλπ. Βάλε τα άτομα να συμπληρώνουν σε μια κάρτα το όφελος και το κόστος για αυτούς και τους δικούς τους από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα. 13/4/2017

Οδηγίες για ενίσχυση της προσκόλλησης σε προγράμματα άσκησης (2 από 5) Σχεδίασε συμπεριφορές. Κάνε την άσκηση να φαίνεται ως μια ευχάριστη εμπειρία. Μελέτησε το θέμα με βάση τις αρχές εσωτερικής παρακίνησης. 13/4/2017

Οδηγίες για ενίσχυση της προσκόλλησης σε προγράμματα άσκησης (3 από 5) Κάνε το πρόγραμμα σε μέρη ή εγκαταστάσεις βολικές και άνετες. Εξάσκησε τα άτομα στη διαχείριση του χρόνου. Πολλά άτομα διαμαρτύρονται ότι ο χρόνος δεν υπάρχει, αλλά η έρευνα λέει ότι έτσι το αντιλαμβάνονται τα άτομα, δεν είναι αληθινό. Ο χρόνος της άσκησης πρέπει να έχει προτεραιότητα. Πρόβαλε και σχεδίασε ομαδικά προγράμματα. Τα ομαδικά είναι καλύτερα από τα ατομικά. 13/4/2017

Οδηγίες για ενίσχυση της προσκόλλησης σε προγράμματα άσκησης (4 από 5) Βάλε τα άτομα να υπογράψουν μια φόρμα δέσμευσης. Βάλε τα άτομα να αμείβουν τον εαυτό τους για μια επιτυχία. Προσάρμοσε το πρόγραμμα στα άτομα για να νιώθουν άνετα, ένταση, συχνότητα, διάρκεια. 13/4/2017

Οδηγίες για ενίσχυση της προσκόλλησης σε προγράμματα άσκησης (5 από 5) Δώσε θετική ανατροφοδότηση. Ακολούθησε τις αρχές των στόχων. Κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι προτιμότερο να εστιάζονται σε εσωτερικά ερεθίσματα. (αναπνοή, αίσθηση των μυών, κλπ). Αν και η εξωτερική απόσπαση της προσοχής είναι καλή (τηλεόραση, ή βίντεο), για μακροχρόνια προσκόλληση σε προγράμματα άσκησης η εστίαση της προσοχής στη διαδικασία της εμπειρίας από την άσκηση και την κίνηση αυξάνει την ευχαρίστηση. 13/4/2017

Περισσότερες πληροφορίες Θεοδωράκης Γ. (2010). Άσκηση, ψυχική υγεία και ποιότητα ζωής. Θεσσαλονίκη. Εκδ. Χριστοδουλίδη. . 13/4/2017

Βιβλιογραφία Theodorakis, Y. (1994) Planned behavior, attitude strength, self-identity, and the prediction of exercise behavior. The Sport Psychologist, 8, 149-165. 13/4/2017

Θέματα για συζήτηση Πώς θα περιγράφατε με βάση τις παραπάνω θεωρίες, σε μία συζήτηση με ασκούμενους διαφορετικών επιπέδων, τους λόγους για τους οποίους κάποιοι γυμνάζονται και κάποιοι όχι. Περιγράψτε την πρόβλεψη της συμμετοχής ενός καρδιοπαθούς σε πρόγραμμα άσκησης με βάση τη θεωρία της σχεδιασμένης συμπεριφοράς και την κοινωνική γνωστική θεωρία 13/4/2017

Επίλογος Μια σειρά μοντέλων έχουν αναπτυχθεί για να ερμηνεύσουν τη συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης και υγείας. Παρά την πολυπλοκότητά τους είναι αναγκαία όργανα κατανόησης, για τους ασχολούμενους με την άσκηση ενηλίκων πληθυσμών. 13/4/2017

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τέλος Ενότητας