Χημεία Γραφικών Τεχνών (Ε) Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Χημεία Γραφικών Τεχνών (Ε) Ενότητα 6: Παρασκευή Διαλυμάτων Ορισμένης Περιεκτικότητας % κ.ο. και % κ.β. (Εφαρμογή: Υπολογισμός Συστατικών για τη Σύνθεση Μελανιού) Δρ. Σταματίνα Θεοχάρη Καθηγήτρια Εφαρμογών Τμήμα Γραφιστικής/Κατεύθυνση Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Θεωρητικό μέρος (1 από 2) Διάλυμα ονομάζεται κάθε ομογενές μίγμα που αποτελείται από δυο ή περισσότερα συστατικά (στερεά, υγρά ή αέρια). Το συστατικό του μίγματος που βρίσκεται σε μεγαλύτερη αναλογία λέγεται διαλύτης, ενώ το άλλο συστατικό λέγεται διαλυμένη ουσία. Όταν ο διαλύτης είναι το νερό, το διάλυμα λέγεται υδατικό. Υπάρχουν ακόμα αλκοολούχα, αιθερικά κτλ διαλύματα, ανάλογα με το διαλύτη.
Θεωρητικό μέρος (2 από 2) Η συγκέντρωση του κάθε διαλύματος εκφράζει την ποσότητα της διαλυμένης ουσίας που περιέχεται σε ορισμένη ποσότητα διαλύματος ή διαλύτη. Η % κ.β. περιεκτικότητα (w/w) ενός διαλύματος εκφράζει τα g της διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε 100 g διαλύματος. Η % κ.ο. περιεκτικότητα (w/v) ενός διαλύματος εκφράζει τα της διαλυμένης ουσίας που περιέχονται σε 100 mL διαλύματος.
Σκοπός Σκοπός της άσκησης είναι η εξάσκηση στους υπολογισμούς και στη χρήση των απαραίτητων ογκομετρικών οργάνων για την παρασκευή των διαλυμάτων. Επίσης, σκοπός μας είναι η πρακτική εξάσκηση στον τρόπο που αραιώνουμε τα οξέα!!! Πάντα προσθέτω το οξύ στο νερό και ποτέ το αντίθετο!!!
Απαιτούμενα όργανα και υλικά Ζυγός – σπάτουλα, Ποτήρια βρασμού – ζέσεως, Ογκομετρικές φιάλες, Ογκομετρικοί κύλινδροι, Σιφώνια, Προχοϊδα, Χλωριούχο νάτριο NaCl, Θειικό οξύ H2SO4, Υδροχλωρικό οξύ HCl.
Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (1 από 6) Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (1 από 6) Παρασκευή 250 mL υδατικού διαλύματος NaCl 0,5% κ.ο. Υπολογίζουμε πρώτα την ποσότητα του NaCl: Στα 100 mL διαλύματος περιέχονται 0,5 g. Στα 250 mL Χ; g Άρα: Χ= 0,25∙250 100 𝑔=1,25𝑔 Ζυγίζουμε 1,25 g άλατος και το διαλύουμε σε μικρή ποσότητα νερού σε ποτήρι ζέσεως. Στη συνέχεια μεταφέρουμε το διάλυμα σε ογκομετρική φιάλη των 250 mL και συμπληρώνουμε με νερό μέχρι τη χαραγή.
Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (2 από 6) Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (2 από 6) Παρασκευή 250 mL υδατικού διαλύματος H2SO4 10 % κ.ο. από H2SO4 εμπορίου, περιεκτικότητας 96% κ.β. και πυκνότητας d 1,84 g/mL. Υπολογίζουμε πρώτα την ποσότητα του H2SO4: Στα 100 mL διαλ. H2SO4 θέλουμε 10 g καθαρού H2SO4. Στα 250 mL Χ; g Άρα: 𝑋= 10∙250 100 𝑔=25𝑔
Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (3 από 6) Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (3 από 6) Τα 25 g καθαρού H2SO4 θα τα πάρουμε από το H2SO4 εμπορίου, δηλαδή: Σε 100 25 g H2SO4 εμπορίου περιέχονται 96 g καθαρού H2SO4 Χ; 25 g καθαρού H2SO4 Άρα: 𝑋= 25∙100 96 =26,04𝑔
Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (4 από 6) Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (4 από 6) Υπολογίζουμε τον όγκο του οξέος του εμπορίου και έχουμε: 𝑑= 𝑚 𝑉 ⇒𝑉= 𝑚 𝑑 = 26,04 1,84 𝑚𝐿=14,15𝑚𝐿 Με ογκομετρικό κύλινδρο παίρνουμε 14,15 mL και το διαλύουμε σε μικρή ποσότητα νερού σε ποτήρι ζέσεως. Στη συνέχεια μεταφέρουμε το διάλυμα σε ογκομετρική φιάλη των 250 mL και συμπληρώνουμε με νερό μέχρι τη χαραγή. ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Προσθέτω το οξύ στο νερό και ποτέ το αντίθετο, σιγά-σιγά λόγω της εξώθερμης αντίδρασης.
Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (5 από 6) Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (5 από 6) Παρασκευή 100 g υδατικού διαλύματος HCl 4 % κ.β. από HCl του εμπορίου, περιεκτικότητας 37% κ.β. και πυκνότητας d=1,19 g/mL. Υπολογίζουμε πρώτα την ποσότητα του ΗCl: Στα 100 g HCl εμπορίου περιέχονται 37 g καθαρού HCl. Στα Χ; g 4 g Άρα: Χ= 100∙4 37 𝑔=10,8𝑔
Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (6 από 6) Πειραματική διαδικασία – υπολογισμοί (6 από 6) Ο όγκος του θα βρεθεί με τον τύπο της πυκνότητας. 𝑑= 𝑚 𝑉 ⇒𝑉= 𝑚 𝑑 = 26,04 1,84 𝑚𝐿=14,15𝑚𝐿 Στην περίπτωση αυτού του διαλύματος δεν μετράμε συνολικό όγκο διαλύματος αλλά συνολική μάζα. Έτσι, δεν συμπληρώνουμε νερό μέχρι τη χαραγή. Επομένως, με σιφώνιο ή προχοϊδα παίρνουμε 9,1 οξέος και τα προσθέτουμε σε νερό με όγκο ίσο με 100 -10,8= 89,2 g ή 89,2 mL (καθώς η πυκνότητα του νερού είναι ίση με 1 g/mL).
Εφαρμογές: Άσκηση 1η (1 από 2) Εφαρμογές: Άσκηση 1η (1 από 2) Υπολογίστε τις ποσότητες που πρέπει να ζυγίσετε από κάθε συστατικό για την σύνθεση 250 g των παρακάτω μελανιών υδατικής βάσης :
Εφαρμογές: Άσκηση 1η (2 από 2) Εφαρμογές: Άσκηση 1η (2 από 2) Συστατικά Εκτύπωση σε χαρτί (σε ποσοστό %) Εκτύπωση σε αυτοκόλλητο Οργανική χρωστική 12 – 15 Ρητίνες 10 – 25 15 – 25 Αλκοόλες 2 – 5 Πρόσθετα (κεριά, αντιαφριστικά, παράγοντες διαβροχής & διασποράς, μικροβιοκτόνα) 5 – 7 6 – 10 Νερό 53 – 73 45 – 65
Άσκηση 2η Να υπολογιστούν τα g των επιμέρους συστατικών που πρέπει να αναμειχθούν για να παρασκευαστούν 750 g ενός μελανιού υδατικής βάσης για χρήση σε εκτυπωτή ψεκασμού μελάνης: Συστατικά -Ποσοστό % Απιονισμένο νερό (Υδατικό μέσο διασποράς) 60 – 90, Υδατοδιαλυτός διαλύτης (Ρυθμίζει το ιξώδες) 5 – 30, Χρωστική ουσία (Δίνει χρώμα) 1 – 10, Τασιενεργά (Ρυθμίζουν την διαβροχή & την πρόσφυση) 0.1 – 10, Βιοκτόνο (Εμποδίζει την ανάπτυξη βιολογικών παραγόντων) 0.05 – 1, Ρυθμιστικά (Ρυθμίζουν το pH του μελανιού) 0.1 – 0.5, Άλλα πρόσθετα (Αντιαφριστικά, κεριά κλπ.) >1.
Άσκηση 3η Να υπολογιστούν οι ακριβείς ποσότητες των συστατικών για την παρασκευή 250 g μελανιού, για εκτύπωση πάνω σε χαρτί με τη μέθοδο της φλεξογραφίας σύμφωνα με την προτεινόμενη σύνθεση: Συστατικά - Ποσοστό % Χρωστική 18,00%, Ακρυλικό / αλκαλικό βερνίκι νερού 60,00%, Κερί από πολυαιθυλένιο 4,00%, Ισοπροπυλική αλκοόλη 4,00%, Νερό 13,90%, Αντιαφριστική σιλικόνη 0,10%.
Βιβλιογραφία (1 από 2) Χημεία Γραφικών Τεχνών, Ν. Καρακασίδη, εκδ. ΙΩΝ, Αθήνα 2005 Γενική Χημεία, D. Ebbing, S. Gammon, εκδ. Τραυλός, Αθήνα, 2011 Χημεία, Εισαγωγικές Έννοιες, Ε. Λυμπεράκη, εκδ. Αλτιντζή, 2009 Χημεία για Τεχνολόγους, Φ. Νόμπελη, εκδ. ΙΩΝ, Αθήνα, 2003 Διδακτική της Χημείας ΙΙ, Γιούρη-Τσοχατζή, Μανουσάκης, Θεσ/κη, 1994
Βιβλιογραφία (2 από 2) Εργαστηριακές ασκήσεις Χημείας, Ν. Καρακασίδη, ΤΕΙ Αθήνας, 1997 Εργαστηριακές ασκήσεις Χημικής & Περιβ. Τεχνολογίας, Ε. Φουντουκίδης, εκδ. Πουκαμισάς, 2009 Σημειώσεις Εργαστηρίου Ηλεκτροχημείας, Σ. Καλογεροπούλου, ΤΕΙ Πειραιά, 2000 Σημειώσεις Εργαστηρίου «Επιφανειακή επεξεργασία και χρωματισμός των υλικών», Ε. Τσαγκαράκη – Καπλάνογλου, Ε.Κ.Π.Α. 2006
Τέλος Ενότητας
Σημειώματα
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Σταματίνα Θεοχάρη 2014. Σταματίνα Θεοχάρη. «Χημεία Γραφικών Τεχνών (Ε). Ενότητα 6: Παρασκευή Διαλυμάτων Ορισμένης Περιεκτικότητας % κ.ο. και % κ.β.». Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.