Elder (σαμπούκος)

Γνωστό στην Ελλάδα με διάφορες κοινές ονομασίες όπως σαμπούκος, ζαμπούκος, κουφοξυλιά, αφροξυλιά, ακταία, ανήκει στην οικογένεια των Caprifoliaceae. Περιέχει φλαβονοειδή, τριτερπένια, αιθέρια έλαια. Το τμήμα του φυτού που χρησιμοποιείται είναι τα άνθη.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ Αποξηραμένα άνθη 2-4g με έγχυση τρεις φορές ημερησίως Υγρό εκχύλισμα 2-4mL (1:1 σε 25% αλκοόλη) τρεις φορές την ημέρα

ΔΡΑΣΗ Αντιφλεγμονώδεις, αντιικές και διουρητικές δράσεις έχουν παρατηρηθεί σε in vivo μελέτες, Δε βρέθηκαν τεκμηριωμένες μελέτες σε ανθρώπους Αντισπασμωδική δράση (ειλεός αρουραίου, έντερο κουνελιού/χοίρου) και σπασμογενετική δράση (μήτρα αρουραίου) Λεκτίνη που απομονώθηκε από το φλοιό του elder (σε αντίθεση με τις λεκτίνες άλλων φυτών) δεν αναστέλλει την πρωτεϊνική σύνθεση Οι φυτοαιμαγλουτινίνες είναι βιολογικά δραστικά εκχυλίσματα απομονωμένα από ποικίλα φυτά και αντιπροσωπεύουν μια κατηγορία λεκτινών

ΔΡΑΣΗ Εκχυλίσματα φυτοαιμαγλουτινίνης έχουν χρησιμοποιηθεί στην κλινική πράξη για τη θεραπεία λευκοπενίας προκαλούμενης από φάρμακα καθώς και για κάποιους τύπους αναιμίας. Η βλαστογένεση των λεμφοκυττάρων που προκαλείται ως απάντηση στη χορήγηση φυτοαιμαγλουτινίνη έχει ευρέως χρησιμοποιηθεί ως μέτρο ανοσοεπάρκειας Ηπατοπροστατευτική δράση έναντι τοξικότητας από τετραχλωριούχο άνθρακα έχει αναφερθεί για τα απομονωμένα τριτερπένια

ΧΡΗΣΕΙΣ Κατατάσσεται από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως φυσικό αρωματικό στα τρόφιμα (κατηγορίες Ν1 και Ν2) Η κατηγορία Ν1 αναφέρεται στον καρπό και δείχνει πως δεν υπάρχουν περιορισμοί στην ποσότητα χρήσης Η κατηγορία Ν2 αναφέρεται στους περιορισμούς της συγκέντρωσης υδροκυανικού οξέος Στις ΗΠΑ, τα άνθη έχουν κατά γενικό κανόνα αναγνωριστεί ως ασφαλή Όσον αφορά τις χρήσεις του ως βότανο, τo Elder έχει αντικαταρροϊκές ιδιότητες Κατά παράδοση, έχει χρησιμοποιηθεί για κρυολόγημα, χρόνια ρινική καταρροή με κώφωση και ιγμορίτιδα Το Elder είναι σε θέση να δρα ως διουρητικό, καθαρτικό και ως τοπικός αντιφλεγμονώδης παράγοντας

Εγκυμοσύνη και θηλασμός ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ Λαμβάνοντας υπ’ όψη την αποδεδειγμένη διουρητική δράση, αλόγιστη ή παρατεταμένη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε υποκαλιαιμία. Μέρη του φυτού εκτός από τα άνθη έχει αναφερθεί ότι είναι δηλητηριώδη και δεν θα πρέπει να καταναλώνονται Εγκυμοσύνη και θηλασμός Η ασφάλεια της λήψης του elder κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν έχει εδραιωθεί. Λαμβάνοντας υπ’όψη την έλλειψη τοξικολογικών δεδομένων, η χρήση του elder κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού θα πρέπει να αποφεύγεται.

ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Δεν έχουν αναφερθεί ειδικά για τo elder Δηλητηρίαση καταγράφηκε από είδη του γένους Sambucus Οι ρίζες, ο βλαστός και το φύλλωμα και πολύ λιγότερο τα άνθη και οι άγουροι καρποί πιστεύεται ότι περιέχουν ένα δηλητηριώδες αλκαλοειδές και κυανιδρινικούς γλυκοζίτες, που προκαλούν ναυτία, έμετο και διάρροια Τα άνθη και τα ώριμα φρούτα είναι βρώσιμα χωρίς κανένα κίνδυνο

ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Έχουν μελετηθεί οι επιδράσεις της απομονωμένης λεκτίνης από το φλοιό του elder στην ανάπτυξη εμβρύου σε θηλαστικά Η λεκτίνη εκδήλωσε κυρίως τοξική δράση και σε μικρότερο βαθμό, τερατογένεση όταν χορηγήθηκε υποδόρια σε ποντίκια που κυοφορούσαν. Λαμβάνοντας υπ’ όψη το γεγονός ότι χορηγήθηκαν υψηλές δόσεις, οι ερευνητές δήλωσαν πως τα αποτελέσματα δεν υποδεικνύουν πιθανό κίνδυνο για ανθρώπινα έμβρυα που έχουν εκτεθεί σε λεκτίνες