ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑ- ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΑ (Ε) Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑ- ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΑ (Ε) Ενότητα 1: Εισαγωγή (Α’ μέρος) Ανθούλα Νικολαΐδου Tεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων Msc Medical Microbiology Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Παράσιτος Αρχ. που τρώει στο τραπέζι άλλου αμείβοντάς τον με κολακείες. “Bell-krater sacrifice Pothos Painter Louvre G496”, από Jastrow διαθέσιμο με άδεια CC BY 2.5

Παράσιτο (Ορισμός) Οργανισμός που επιβιώνει παροδικά ή μόνιμα μέσα ή πάνω σε άλλο οργανισμό διαφορετικού είδους (ξενιστής).

Συνήθως οι παθογόνοι μικροοργανισμοί Παράσιτα Συνήθως οι παθογόνοι μικροοργανισμοί

Παράσιτο Μπορεί να προκαλέσει στο ξενιστή: Μόλυνση, Λοίμωξη, Δυσφορία, (να μην εμφανίσει ο ξενιστής κάποιο σύμπτωμα). 4

Ιατρική Παρασιτολογία (Medical Parasitological) Κλάδος της Ιατρικής Μικροβιολογίας. Αντικείμενο: μελέτη και αντιμετώπιση των παράσιτων τα οποία προκαλούν νοσήματα στον άνθρωπο. Έλμινθες - αρθρόποδα πολυκύτταροι οργανισμοί προκαλούν νοσήματα εξετάζονται από την Ιατρική Παρασιτολογία.

Ιατρική Παρασιτολογία Ενοχλήσεις και νοσήματα σε ανθρώπους και ζώα Τα πρωτόζωα. Έλμινθες – σκώληκες. Αρθρόποδα.

Παράσιτα (1 από 2) Παράσιτα Πρωτόζωα Έλμινθες Αρθρόποδα Πλατυέλμινθες Νηματώδεις Κεστώδεις Τρηματώδεις

Παράσιτα (2 από 2) Έλμινθες Πλατυέλμινθες Νηματώδεις Τρηματώδεις Κεστώδεις (ταινίες) Τρηματώδεις

Πλατυέλμινθες Κεστώδεις –ταινίες (κεφαλή και προγλωττίδες) “Echinococcus multilocularis”, από Filip em διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Τρηματώδεις (ενιαίο σώμα) “Fasciola hepatica”, από Flukeman διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0

Νηματέλμινθες -Νηματώδεις κυλινδρικό σώμα “Ascaris lumbricoides”, από Optigan13 διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

Ταξινόμηση των Παρασίτων Πρωτόζωα μονοκύτταροι Έλμινθες πολυκύτταροι Αρθρόποδα 1. Σαρκώδη (ψευδοπόδια) 2. Μαστιγοφόρα (μαστίγια) 3. Βλεφαριδοφόρα (βλεφαρίδες) 4. Σπορόζωα- Κοκκίδια     1. Πλατυέλμινθες α) Κεστώδεις β)Τρηματώδεις 2.Νηματέλμινθες (Νηματώδεις)

Πρωτόζωα Σαρκώδη (ψευδοπόδια) Μαστιγοφόρα (μαστίγια) “Microscope-blank”, από Tomia διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0 Σαρκώδη (ψευδοπόδια) “Entamoeba Coli trophozoite”, από Yasser διαθέσιμο με άδεια CC BY 2.0 Μαστιγοφόρα (μαστίγια) “Giardia lamblia”, από Planet Earth διαθέσιμο με άδεια CC BY-NC-ND 2.0 Βλεφαριδοφόρα (βλεφαρίδες) “Balantidium coli wet mount”, από CommonismNow διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 2.5 Σπορόζωα-Κοκκίδια “Coccidia”, από Joelmills διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0

Κλινική Ταξινόμηση των Παρασίτων Εντερικά παράσιτα, Παράσιτα του αίματος, Παράσιτα των ιστών.

“Taenia solium”, από Citron διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Εντερικά Παράσιτα Ταινία Αμοιβάδα “Taenia solium”, από Citron διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Wikipedy.com

“Brugia malayi”, από Salvadorjo διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Παράσιτα του αίματος Πλασμώδιο Φιλάρια “Mature Plasmodium malariae schizont PHIL 2715 lores”, από Optigan13 διαθέσιμο ως κοινό κτήμα “Brugia malayi”, από Salvadorjo διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

“Leishmania infantum”, από Sabahrat διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Παράσιτα των ιστών τριχινέλλα Λεϊσμάνια “Trichinella spiralis larvae within muscle”, από Froggerlaura διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0 “Leishmania infantum”, από Sabahrat διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

Συμβίωση (symbiosis) Δύο διαφορετικοί οργανισμοί Συγκατοικούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους.

Βιολογική αμοιβαιότητα (mutualism ) Συμβίωση διαφορετικών ειδών. Αμοιβαία ωφέλεια.

Σαπροφυτισμός (Commensalism) Συμβίωση: Ο ένας οργανισμός ωφελείται, Ο άλλος ούτε ωφελείται, ούτε βλάπτεται.

Παρασίτωση (parasitosis) Μόλυνση ενός οργανισμού με παράσιτα, χωρίς να εμφανίζονται στο ξενιστή συμπτώματα και αλλοιώσεις

Παρασιτισμός (parasitism) Ο ένας οργανισμός ζει σε βάρος του άλλου, ο οποίος και βλάπτεται.

Παρασιτικά νοσήματα (1 από 2) Παρασίτωση, όχι περιορισμός της ανάπτυξης του παρασίτου, βλάβες στο ξενιστή- παρασιτικά νοσήματα (Παθογόνα παράσιτα).

Παρασιτικά νοσήματα (2 από 2) Παράσιτο + ξενιστής= ισορροπία - επιβίωση και των δύο. Πρόκληση παρασίτων. Ενεργοποίηση αμυντικών μηχανισμών ξενιστή. Καταστροφή του παρασίτου ή και του ξενιστή.

Παράσιτο και ξενιστής Το παράσιτο διαβιώνει τον περισσότερο χρόνο πάνω ή μέσα στο ξενιστή. Αναπαράγεται μέσα ή πάνω στο ξενιστή .

Εξάπλωση- Επιβίωση του είδους Παράσιτο ή/ και οι απόγονοι πρέπει να μολύνουν καινούργιους ξενιστές. Εγκαταλείπουν τον ξενιστή. Στην συνέχεια 1. μολύνουν αμέσως έναν νέο ξενιστή. 2.Ή επιβιώνουν στο εξωτερικό περιβάλλον ή σε κάποιο άλλο ξενιστή, ορισμένο διάστημα μέχρι να μολύνουν έναν καινούργιο ξενιστή στον οποίον αναπαράγονται.

Εγκατάσταση παρασίτων Μπορεί να μολύνουν τους περισσότερους ιστούς του σώματος. Έντερο, πύλη εισόδου πεπτική οδός μέσω μολυσμένων τροφίμων ή με νερό ή με χέρια. Αίμα όπως πλασμώδια και τρυπανοσώματα. Στους μυς το τοξόπλασμα, η τριχινέλλα. Στο ήπαρ ο εχινόκοκκος κ.λ.π .

Παρασιτικά νοσήματα Πλήττουν τις τροπικές-υποτροπικές αλλά και τις εύκρατες χώρες. 1η παγκόσμια- μαλάρια 1.000.000 θάνατοι κάθε χρόνο. Τα περισσότερα είναι μικρά παιδιά στην υποτροπική Σαχάρα.

Παραμελημένα τροπικά νοσήματα (1 από 2) Παραμελημένα τροπικά νοσήματα (1 από 2) ( Neglected Tropical Diseases NTDs) Τροπικές-υποτροπικές αλλά και εύκρατες χώρες πλήττονται από NTDs. Έχουν σχεδόν εξαλειφθεί στις ανεπτυγμένες χώρες. Κυρίως παράσιτα (+βακτήρια).

Παραμελημένα τροπικά νοσήματα (2 από 2) Παραμελημένα τροπικά νοσήματα (2 από 2) Το 90% θεραπεύεται με φαρμακευτική αγωγή χορηγούμενη μία ή δύο φορές το χρόνο.

Αίτια Η φτώχια συντελεί στη μετάδοση και διατήρηση των παρασιτικών νοσημάτων.

Φτώχια και παράσιτα Εισόδημα κάτω από δύο δολάρια την ημέρα. Εμπόλεμες ζώνες, απομακρυσμένες φτωχές αγροτικές ή υποβαθμισμένες αστικές περιοχές. Ευνοϊκές για τα παράσιτα περιβαλλοντικές συνθήκες ( τροπικό και υποτροπικό κλίμα, πολλούς βιολογικούς και μηχανικούς διαβιβαστές, ζώα υπόδοχα αυτών των νοσημάτων). Η έλλειψη καθαρού πόσιμου νερού. Η απουσία στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής. Ο υποσιτισμός, η ασιτία συμβάλουν στην εξάπλωση και διατήρηση της νοσηρότητας και στην καθήλωση στη φτώχια.

Συνέπειες Ασθενείς = ένα δισεκατομμύριο, το ένα έκτο του πληθυσμού της γης. Συχνά θανατηφόρες. Πολύ συχνότερα μεγάλη νοσηρότητα, με παραμορφώσεις, αναπηρίες, πόνο και στιγματισμό. Κοινωνικός αποκλεισμός, βούλιασμα στην φτώχια και την εξαθλίωση. Ανήμποροι για εργασία. Υποφέρουν σωματικά και συναισθηματικά. Παιδιά δεν πάνε σχολείο, επηρεάζεται η σωματική και πνευματική ανάπτυξη τους.

Παρασιτικές λοιμώξεις αναπτυγμένες χώρες Τριχομονάδες, Λάμβλιες, Κρυπτοσπορίδια, Τοξόπλασμα κλπ.

Ζωοανθρωπονόσος (zooanthroponosis) (1 από 2) Παρασιτικό νόσημα το οποίο συνήθως έχει ξενιστή ένα ζώο. Ο άνθρωπος αν μολυνθεί τυχαία μπορεί να νοσήσει.

Ζωοανθρωπονόσοι (2 από 2) Η λεϊσμανίαση, Τρυπανοσωμίαση, Τριχίνωση, Εχινοκοκκίαση.

Ενδο (εσω) παράσιτα (endoparasites) (1 από 2) Μέσα στον οργανισμό - μόλυνση (infection). Τα περισσότερα παράσιτα τα οποία μολύνουν τον άνθρωπο.

Ενδο (εσω) παράσιτα (2 από 2) Έλμινθες (σκώληκες). Πρωτόζωα. Μερικές φορές προνύμφες αρθροπόδων όπως έντομα και ακάρεα.

Εκτο (εξω) παράσιτα (ectoparasites) (1 από 2) Πάνω στον οργανισμό (infestation), Αρθρόποδα, Είτε προκαλούν νοσήματα ή μεταφέρουν με το σώμα τους μικροοργανισμούς οι οποίοι μολύνουν το ξενιστή.

Εκτο (εξω) παράσιτα (2 από 2) Εκτο (εξω) παράσιτα (2 από 2) Κουνούπια, φλεβοτόμοι, ακάρεα κ.α. (απομυζούν αίμα και απομακρύνονται, οι ψείρες παραμένουν μόνιμα πάνω στον ξενιστή). Εξαιρέσεις όπως το άκαρι της ψώρας εκτοπαράσιτο (το θηλυκό ζει μέσα σε σήραγγες που δημιουργεί στο δέρμα.)

Υποχρεωτικό-αποκλειστικό παράσιτο (οbligate parasite) Επιβιώνει και αναπαράγεται αποκλειστικά μόνο στο ξενιστή του. Π.χ.αγκυλόστομα.

Προαιρετικό παράσιτο (facultative parasite) Συνήθως διαβιώνει ελεύθερα στο περιβάλλον. Μπορεί να αλλάξει τον τρόπο διαβίωσης σε παρασιτικό ανάλογα με τις συνθήκες που παρουσιάζονται. Παράδειγμα ο στρογγυλοειδής ο κοπρανώδης.

Παροδικό παράσιτο (temporary parasite) Χρησιμοποιούν το ξενιστή μόνο σαν πηγή τροφής, τον επισκέπτονται, απομυζούν αίμα και τον εγκαταλείπουν. Παράδειγμα τα κουνούπια, φλεβοτόμοι, οι κοριοί κ.λπ.

Τυχαίο παράσιτο (accidental parasite) Προσβάλλει τυχαία ξενιστή, ο οποίος δεν είναι απαραίτητος για την εξέλιξη του βιολογικού του κύκλου. Μπορεί να μην επιβιώσει στο λανθασμένο-τυχαίο ξενιστή, Ή προκαλεί παρασιτικό νόσημα π.χ. Toxocara canis (τοξοκάρα του κυνός-σκύλου) παράσιτο του σκύλου. Τυχαίο παράσιτο του ανθρώπου. “Cutaneous larvae migrans”, από Kchavez624 διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

Ευκαιριακό παράσιτο (opportunistic parasite) π.χ. τοξόπλασμα, πνευμονοκύστη Pneumocystis carinii ανοσοκατασταλμένους οργανισμούς (όπως ασθενείς με AIDS ή καρκίνο) νόσημα ανοσοεπαρκείς - λανθάνουσα μορφή ή προκαλούν αυτό- ιάσιμες ασθένειες. “Pneumocystis carinii PHIL 2998 lores”, από Patho διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

Τέλος Ενότητας

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Ανθούλα Νικολαΐδου 2014. Ανθούλα Νικολαΐδου. «Παρασιτολογία - Mυκητολογία (Ε). Ενότητα 1: Εισαγωγή (α’ μέρος)». Έκδοση: 1.0. Αθήνα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.