«ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ & ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ   Π.Μ.Σ. «ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ & ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ»

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Ζαχαρένιας Καραθανάση psemfyl09010 Ρόδος 2011

Η «ΤΡΟΜΕΡΗ ΑΠΕΙΛΗ» ΤΟΥ ΛΕΣΒΙΑΣΜΟΥ: ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ, ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ, ΒΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Μαρία Γκασούκα ΜΕΛΗ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Βενετία Καντσά Κων/νος Γιαννακόπουλος

ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΩΝ Ομοφυλοφιλία Η ομοερωτική επιλογή ενός ατόμου Λεσβιασμός Εκδήλωση της γυναικείας ομόφυλης επιθυμίας Σεξουαλικότητα Οι σεξουαλικές συμπεριφορές ή/και σκέψεις με ερωτικό περιεχόμενο (Tiffer, 1995)

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Η αναγνώριση της αξιοπρέπειας καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας και της ειρήνης στον κόσμο (Προοίμιο Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα) Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα (1ο Άρθρο)

ΟΜΟΦΟΒΙΑ - ΛΕΣΒΟΦΟΒΙΑ Ομοφοβία: Ο φόβος, η αποστροφή και οι διακρίσεις κατά της ομοφυλοφιλίας ή σε βάρος των ομοφυλόφιλων Λεσβοφοβία: Ο φόβος, η αποστροφή και οι διακρίσεις κατά του λεσβιασμού ή σε βάρος των λεσβιών

COMING OUT Αποκάλυψη των σεξουαλικών προτιμήσεων ή της ταυτότητας φύλου των λεσβιών και gay ατόμων (coming out of the closet: βγαίνοντας από το ντουλάπι)

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΛΕΣΒΙΑΣΜΟ Ενδοκρινική ανωμαλία Γενετική - βιολογική ανωμαλία Ψυχική διαταραχή

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΟΜΟΦΟΒΙΑ - ΛΕΣΒΟΦΟΒΙΑ Εκφοβισμός (bullying) – Παρενόχληση (harassment) Αντίκτυπος αυτών των μορφών συμπεριφοράς Ανυπαρξία θεμάτων σεξουαλικού προσανατολισμού στα Α.Π.Σ.

Ο ΛΕΣΒΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ: ΑΓΩΝΕΣ & ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ Φεστιβάλ Υπερηφάνειας (Gay Pride) Λεσβιακός λόγος (Περιοδικά – Ιστοσελίδες – Blogs) Ζωντανή Βιβλιοθήκη (Living Library) Λεσβιακές Ομάδες

Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα υπάρχει κοινωνικός αποκλεισμός στην καθημερινότητα των λεσβιών; Πώς τον εισπράττουν;

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Διερεύνηση του θέματος τόσο σε επίπεδο ατόμου (πώς βιώνεται η λεσβιακή καθημερινότητα) όσο και σε επίπεδο κοινωνίας (η άποψη των λεσβιών για την ετοιμότητα της κοινωνίας να αποδεχθεί το λεσβιασμό)

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ (1) Ποιοτική έρευνα Τεχνική ημιδομημένης συνέντευξης «Δελτίο συνέντευξης» με ανοιχτού τύπου κατηγοριοποιημένες ερωτήσεις

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ (2) ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Γνώσεις ή πληροφόρηση των συνεντευξιαζόμενων Αξίες και προτιμήσεις Στάσεις, απόψεις και πεποιθήσεις

ΠΕΔΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Τόπος διεξαγωγής έρευνας Αθήνα και Θεσσαλονίκη Χρόνος διεξαγωγής έρευνας Μάιος – Ιούνιος 2011

ΔΕΙΓΜΑ - ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Δείγμα 11 γυναίκες με ομόφυλες σεξουαλικές προτιμήσεις, ηλικίας 26-53 ετών, στην πλειοψηφία τους πανεπιστημιακής μόρφωσης Δειγματοληψία Τεχνική «χιονοστιβάδας»

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Έλλειψη έντυπου και ψηφιακού υλικού, σχετικού με το θέμα Αντιμετώπιση από ιδιώτες και συναδέλφους - εκπαιδευτικούς κατά την προσπάθεια εύρεσης υλικού

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (1) 1. Γνώση – Πληροφόρηση Α. Σεξουαλική ταυτότητα Β. Ορισμός όρου «λεσβία» και αυτοπροσδιορισμός Γ. Coming Out Δ. Ομοφοβία - Λεσβοφοβία

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (2) 1Α. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Σεξουαλική επιλογή ή επιθυμία ενός ατόμου σε συνδυασμό με τη συναισθηματική κάλυψη από το άτομο με το οποίο σχετιζόμαστε Μπορεί να μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (3) 1Β. ΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΟΥ «ΛΕΣΒΙΑ» & ΑΥΤΟΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ Γυναίκα που ερωτεύεται και σχετίζεται ερωτικά με γυναίκες Σύνδεση όρου με τρόπο ζωής Διαφοροποίηση απόψεων στο θέμα της ανάγκης ή μη για αυτοπροσδιορισμό

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (4) 1Γ. COMING OUT Άνοιγμα στη ζωή Διαδικασία που γίνεται συνέχεια Στην πλειοψηφία αποκάλυψη σεξουαλικών επιλογών στην οικογένεια Αίσθηση απελευθέρωσης (θετικός ενισχυτής αποκάλυψης) Φόβος απόρριψης, απώλειας οικογενειακών και φιλικών σχέσεων, εργασίας, θρησκευτικοί λόγοι, ενσωματωμένη ενοχή (αρνητική ενισχυτές) Ενοχικά συναισθήματα, ντροπή, αίσθημα αδικίας, θυμός, κατάθλιψη, ψυχολογικά προβλήματα (αποτελέσματα απόκρυψης σεξουαλικής ταυτότητας)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (5) 1Δ. ΟΜΟΦΟΒΙΑ – ΛΕΣΒΟΦΟΒΙΑ Είδη φοβίας σε σχέση με το διαφορετικό Λεκτική και σωματική βία (μορφές εκδήλωσης ομοφοβικής – λεσβοφοβικής συμπεριφοράς) Εκκλησία, προκαταλήψεις λόγω άγνοιας (λόγοι εκδήλωσης του φαινομένου

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (6) 2. Αξίες – στάσεις – απόψεις – πεποιθήσεις Α. Χώρος εκπαίδευσης Β. Λεσβιακή καθημερινότητα Γ. Γάμος – Σύμφωνο Συμβίωσης Δ. Χώρος εργασίας – υγείας Ε. Σκέψεις για το μέλλον

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (7) 2Α. ΧΩΡΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Θύματα bullying κατά τη διάρκεια μαθητικών – φοιτητικών χρόνων Αδυναμία του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος στην αντιμετώπιση ΛΟΑΤ θεμάτων

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (8) 2Β. ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ Καθημερινή ανάγκη «κρυψίματος» της πραγματικής ταυτότητας Ανθρώπινα δικαιώματα και ρόλοι φύλων (διαφορές από την καθημερινή ζωή μιας ετερόφυλης γυναίκας) Άρνηση σε ερώτημα επιθυμίας αλλαγής σεξουαλικού προσανατολισμού Η ύπαρξη προτύπων στην κοινωνία επηρεάζει τη λεσβιακή καθημερινότητα Επιλογή φίλων ασχέτως σεξουαλικού προσανατολισμού Τα λεσβιακά μπαρ, τόπος ελεύθερης έκφρασης, προστατευμένος και προστατευτικός

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (9) 2Γ. ΓΑΜΟΣ – ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ Ο θεσμός του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών δεν υποδαυλίζει το θεσμό της οικογένειας Ανθρώπινο δικαίωμα, θέμα αξιοπρέπειας Σε τυχόν νομιμοποίηση, αντιδράσεις από την κοινωνία αρχικά, αναγκαστική αποδοχή στη συνέχεια

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (10) 2Δ. ΧΩΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΥΓΕΙΑΣ Αίσθημα αποκλεισμού και στους δύο χώρους «Έρευνα» πριν την επίσκεψη σε κάποιο γιατρό

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ (11) 2Ε. ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Ηρεμία Γαλήνη Περισσότερη ελευθερία

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) Η κοινωνία μας έχει μάθει να λειτουργεί μέσα από ομοιότητες και αντιθέσεις. Οι άνθρωποι στηρίζουν τη θεώρησή τους για τον κόσμο πάνω σε ζεύγη κυρίως αντιθέτων. Το δίπολο ετεροφυλοφιλία – ομοφυλοφιλία αποτελεί βασικό λόγο κοινωνικού αποκλεισμού ατόμων που η σεξουαλικότητά τους «διαφέρει» από το μέσο όρο

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) Το κοινωνικό πλαίσιο είναι αυτό που θα «επιτρέψει» ή όχι στο άτομο να εμφανίσει την πραγματική του σεξουαλική ταυτότητα Η ομοφυλόφιλη επιθυμία συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο άρνησης ή ακόμη και αποστροφής Η υιοθέτηση μιας γυναικείας ή ανδρικής ομοφυλόφιλης ταυτότητας ενέχει το στοιχείο του ρίσκου και ταυτόχρονα αποτελεί πράξη πολιτικής επιλογής

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (3) Πολλές λεσβίες δε διστάζουν να δηλώσουν τη «διαφορετική» σεξουαλικότητά τους, παρά την «επιβεβλημένη» από την κοινωνία ετεροσεξουαλικότητα Ο όρος «λεσβία» είναι συνήθως άρρηκτα συνδεδεμένος με την ίδια τους την υπόσταση και την αυτοεικόνα τους

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (4) Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) λόγω σεξουαλικών προτιμήσεων είναι ένα θέμα υπαρκτό αλλά ταυτόχρονα και αόρατο μέσα στο ελληνικό σχολείο Εμφάνιση φαινομένων λεκτικής ή/και σωματικής βίας, περιθωριοποίηση και ετικετοποίηση σε λεσβίες μαθήτριες και gay μαθητές Αδυναμία αντιμετώπισης θεμάτων ΛΟΑΤ από τους-τις Έλληνες-ίδες εκπαιδευτικούς

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (5) Η αορατότητα θεμάτων σεξουαλικού προσανατολισμού στα Α.Π.Σ. καθώς και η έλλειψη «εικόνας» στα σχολικά εγχειρίδια μπορεί να οδηγήσει τους μαθητές και μαθήτριες με ΛΟΑΤ προσανατολισμό σε αρνητικές για την αυτοεκτίμησή τους συνέπειες

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (6) Ο κατεξοχήν «δύσκολος χώρος» για την αποκάλυψη (coming out) της λεσβιακής σεξουαλικής ταυτότητας είναι η οικογένεια. Ακολουθεί ο εργασιακός χώρος Η απόκρυψη της σεξουαλικής ταυτότητας μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε δυσκολίες ψυχικής ισορροπίας, αίσθημα κοινωνικής καταπίεσης, εξασθένηση αυτοεκτίμησης, χρήση αλκοόλ και ουσιών

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (7) Η «απόρριψη του άνδρα» στο πλαίσιο μιας λεσβιακής σχέσης καταρρίπτει το μύθο του «άνδρα - θύτη» και της «γυναίκας – θηράματος», προκαλώντας έντονες λεσβοφοβικές συμπεριφορές Η λεσβιακή σχέση έρχεται σε αντίθεση με την υπάρχουσα σύνδεση της γυναικείας φύσης με τη μητρότητα, γεγονός που και πάλι προκαλεί αντιδράσεις και εκδηλώσεις βίαιων συμπεριφορών εναντίον των λεσβιών

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (8) Οι ομοφοβική και η λεσβοφοβική στάση εμφανίζεται και στα ίδια τα ομόφυλα άτομα (εσωτερικευμένη ομοφοβία) Τα λεσβιακά μπαρ επιλέγονται από τις λεσβίες ως χώρος διασκέδασης και κοινωνικής δικτύωσης, ως «καταφύγιο προστατευμένο και ταυτόχρονα προστατευτικό»

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (9) Τα πρότυπα για τους ρόλους των φύλων και τη λειτουργία της οικογένειας είναι δύσκολο να αποβληθούν από τις λεσβίες και χτίζουν ακόμη περισσότερα σκαλοπάτια προς την καταπίεση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (10) Η βίωση της καθημερινότητας διαφέρει για κάθε γυναίκα με ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό Υπάρχουν βασικές διαφορές ανάμεσα στη ζωή μιας λεσβίας και μιας ετεροφυλόφιλης γυναίκας (καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων: έκφραση σεξουαλικού προσανατολισμού, ελευθερία στην επιλογή συντρόφου, γάμος)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (11) Το ομοφυλοφιλικό και λεσβιακό κίνημα έχει σημειώσει αξιόλογες επιτυχίες Δεν έχουν όμως επιλυθεί ακόμη σοβαρά καθημερινά προβλήματα των gay και λεσβιών. Οι διακρίσεις και η βία, η καθημερινή καταπίεση συνεχίζουν να υπάρχουν

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (12) Ο «πολύχρωμος κόσμος» των ομοφυλόφιλων μπορεί να προσφέρει χρώμα στον ασπρόμαυρο (ή στην καλύτερη περίπτωση γκρίζο) κόσμο των ετεροφυλόφιλων

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΑ (1) Συνέχιση και επέκταση της έρευνας σε μεγαλύτερο δείγμα πληθυσμού (και σε επαρχιακές πόλεις) Μελέτη στάσεων και αντιλήψεων των ετεροφυλόφιλων απέναντι στη ΛΟΑΤ κοινότητα και εξεύρεση τρόπων, μέσων και μεθόδων για βελτίωση των στάσεων αυτών

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΑ (2) Μελέτη στάσεων και αντιλήψεων της εκπαιδευτικής κοινότητας σε θέματα ΛΟΑΤ Καταγραφή αναγκών των εφήβων της κοινότητας και των γονέων τους με στόχο τη σωστή αντιμετώπιση των παιδιών τους και συμβίωση με αυτά