Τεστοστερόνη - Αναβολικά Δημητριάδης Φώτης MD, PhD, FEBU Επιστημονικός συνεργάτης Ινστιτούτου Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων, B’ Ουρολογική Κλινική ΑΠΘ

Τι είναι τα Αναβολικά Ανδρογόνα Στεροειδή; Οργανικές χημικές ενώσεις που προάγουν τον αναβολισμό, δηλαδή τη σύνθεση μεγαλύτερων χημικών μορίων. Στην πράξη κυρίως ενδιαφέρει η προαγωγή του αναβολισμού των πρωτεϊνών.

Η χρήση τους άρχισε το 1940 Σήμερα καταπολέμηση της γεροντικής αδυναμίας, ανορεξίας, νεφρικής ανεπάρκειας. Αθλητές για την βελτίωση της αθλητική τους επίδοσης.

ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ ΦΥΣΙΚΑ ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ Ουσίες που φυσιολογικά υπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό Ανδρογόνα, παράγονται κυρίως από τους όρχεις και δευτερευόντως από τα επινεφρίδια και χημικά ανήκουν στα στεροειδή. Το σημαντικότερο τεστοστερόνη μικρότερης σημασίας - Δ4-ανδροστενδιόνη - δεϋδροεπιανδροστερόνη

ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ Είναι παράγωγα της τεστοστερόνης και από αυτά συνηθέστερα χρησιμοποιούνται: Νανδρολόνη Μεθενολόνη Οξυμεθολόνη Δροστανολόνη Μεθανανδιενόνη Οξανδρολόνη Στανοζόλη Όλα διατηρούν, αν και εξασθενημένη, την ανδρογόνο δράση τους.

- καχεξία των καρκινοπαθών - γεροντική εξάντληση. ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ Από την άλλη πλευρά η αναβολική τους δράση δεν έδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα στην: - απλαστική αναιμία - καχεξία των καρκινοπαθών - γεροντική εξάντληση. 

Βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ Η ενίσχυση του μυϊκού συστήματος Βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων Ευρεία χρήση στον πρωταθλητισμό, παρά τις επίσημες απαγορεύσεις που ισχύουν διεθνώς.

ΤΡΟΠΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Διυδροτεστοστερόνη Τεστοστερόνη Υπόλοιπα φυσικά ανδρογόνα κυτταροπλασματικός πρωτεϊνικός υποδοχέας

ΤΡΟΠΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Διεγείρει την RNA-πολυμεράση Προάγει τη σύνθεση m-RNA και τελικά πρωτεΐνης.

Προκαλούν ωρίμανση των έξω γεννητικών οργάνων του άρρενος ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Προάγουν τη διαφοροποίηση του γεννητικού κόλπου και των γεννητικών πόρων προς την κατεύθυνση του άρρενος Προκαλούν ωρίμανση των έξω γεννητικών οργάνων του άρρενος

ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Προάγουν την τριχοφυΐα, Προκαλούν πάχυνση του δέρματος Μεταβάλλουν τη μορφολογία του λάρυγγα, ώστε η φωνή να παίρνει ανδρική χροιά.  

ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Αυξάνουν τη μάζα και την ισχύ του μυϊκού συστήματος, Ελαττώνουν το υποδόριο λίπος και το κατανέμουν ομοιόμορφα σε όλο το σώμα.

ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Προάγουν την αύξηση του συζευκτικού χόνδρου των μακρών οστών αλλά και την οστεοποίηση του. Έτσι το αγόρι που μπαίνει στην εφηβεία ψηλώνει απότομα, αλλά με το τέλος της ήβης το ύψος του σταθεροποιείται, αφού όλος ο συζευκτικός χόνδρος του έχει πια οστεοποιηθεί.

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ  Σε περιπτώσεις που είναι επιθυμητή η αύξηση του αναβολισμού των πρωτεϊνών: -Διέγερση της σύνθεσης του οργανικού μέρους του οστού σε οστεοπόρωση - "τόνωση" εξασθενημένων οργανισμών - Επίταση της αιμοποιητικής λειτουργίας του μυελού των οστών (π.χ. σε αναιμίες} - Μεγέθυνση και ενδυνάμωση του μυϊκού συστήματος (π.χ. σε αθλητές)

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Στον Άνδρα: Ακμή Αυξημένη επιθετικότητα και σεξουαλική διάθεση. Στειρότητα και ανικανότητα Αναστολή της σπερματογένεσης Συρρίκνωση και σκλήρυνση των όρχεων Νεφρική βλάβη Γυναικομαστία Αλωπεκία Υπερπλασία προστάτη Μειωμένη παραγωγή ενδογενούς τεστοστερόνης και γοναδοτροπινών.

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Στη Γυναίκα: Ακμή Tριχοφυΐα στο πρόσωπο και στο σώμα Βάθυνση του τόνου της φωνής Διαταραχές εμμήνου ρύσεως Αυξημένη επιθετικότητα και σεξουαλική διάθεση Υπερτροφία κλειτορίδας Συρρίκνωση του στήθους Αλωπεκία ανδρικού τύπου Αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης Μειωμένα επίπεδα FSH

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Στην εφηβεία: Σοβαρή ακμή στο πρόσωπο και στο σώμα Ανδρογενής σωματότυπος στις κοπέλες Αναστολή της σωματικής ανάπτυξης εξαιτίας της πρώιμης σύγκλισης των επιφύσεων των οστών

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ Καρδιαγγειακές βλάβες: Σχηματισμός θρόμβων, αυξημένη πίεση αίματος, υπέρταση, ταχυκαρδία, καρδιακή προσβολή, υπερινσουλιναιμία. Ενδοκρινικές βιοχημικές διαταραχές: Μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, αλλαγές στο λιποπρωτεϊνικό προφίλ (αλλαγές στο ισοζύγιο HDL / LDL), αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων. Ηπατικές βλάβες: Ηπατίτιδα, καρκίνος, ίκτερος, ηπατοκυτταρικό αδένωμα. Νανισμός Ψυχολογικές παρενέργειες: Κατάθλιψη, ερεθιστικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, επιθετικότητα, βιαιότητα, παράνοια, υπερδιέγερση.

Πότε θα χορηγήσουμε ανδρογόνα;

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Αποτελούν την κλασική ένδειξη χορήγησης ανδρογόνων Στόχος της θεραπείας. Διόρθωση των συμπτωμάτων υπο-αρρενοποίησης (π.χ. ελλιπής αρρενοποίηση, απώλεια της libido και της στύσης, μυϊκή ατροφία, αναιμία) Πρόληψη μακροπρόθεσμων συνεπειών όπως οστεοπόρωση.

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Αναμενόμενα αποτελέσματα της ΥΑ Αύξηση και αποκατάσταση της libido και της στύσης μέσα σε 3-5 μήνες. Burris et al. 1992 Αύξηση του όγκου του σπέρματος λόγο των αυξημένων εκκρίσεων των επικουρικών σεξουαλικών αδένων. Ευεργετικό αποτέλεσμα στην ψυχολογία του άνδρα στην αυτοεκτίμησή του και στις δραστηριότητές του. Wang et al. 1996; Alexander et al. 1997; Pope et al. 2003

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Αναμενόμενα αποτελέσματα της ΥΑ Αύξηση της μυϊκής μάζας λόγω υπερτροφίας των μυϊκών κυττάρων (μέσα σε 6-12 μήνες). Bhasin et al. 1996; Brodsky et al. 1996 Μείωση του λίπους και αύξηση της οστικής μάζας. Marin et al. 1992 Finkelstein et al. 1989; Behre et al. 1997; van Kesteren et al. 1998

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Αναμενόμενα αποτελέσματα της ΥΑ Κάποιες μελέτες καταλήγουν ότι μπορεί να αυξηθεί το μέγεθος του πέους στα παιδιά. Aaronson 1994; McMahon et al. 1995 Βελτίωση της αναιμίας (αύξηση των ερυθροκυττάρων μέσα σε μερικούς μήνες). Jockenhovel et al. 1997

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Η χορήγηση της τεστοστερόνης δεν προάγει την γονιμότητα. Αν και χαμηλές δόσεις testosterone undecanoate σε συνδυασμό με tamoxifen citrate φαίνεται να βοηθούν σε κάποιες περιπτώσεις ολιγοσπερμίας, ωστόσο η θεραπεία αυτή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν evidence based. Adamopoulos et al. 2003 Δευτερογενή υπογοναδισμό: pulsatile GnRH ή recombinant FSH+ recombinant LH Πρωτοπαθή υπογοναδισμό: ART.

Level of evidence της ΥΑ και: βελτίωση της στυτικής λειτουργίας = 1a. US 1992; Bolona et al. 2007 ↑ της οστικής μάζας σε ηλικιωμένους του σωματικού λίπους = 1a. US 1992; Krause 2004; Isidori et al. 2005 και θεραπεία της εμμένουσας κατάθλιψης 1b. US 1992; Pope et al. 2003 Ασθενείς με δευτεροπαθή υπογοναδισμό λόγο AIDS = 1b. US 1992; Levine 1995; Grinspoon et al. 1998

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A. Ευρέως αποδεκτές 2) Έναρξη εφηβείας σε παιδιά 3) Υπερβολική σωματική ανάπτυξη σε αγόρια 500 mg testosterone enanthate i.m. 1 με 2 φορές την εβδομάδα. Η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει πριν το 14 έτος οστικής ηλικίας. 4) Transsexuality (female-to-male) 250 mg testosterone enanthate i.m. Κάθε 2 εβομάδες ή testosterone undecanoate i.m. 1000 mg κάθε 12 εβδομάδες για 1-2 χρόνια.

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A. Ευρέως αποδεκτές 5) Late-Onset Hypogonadism Η ΥΑ αναμένεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στον μεταβολισμό των οστών, στην μυϊκή μάζα, στην παραγωγή ερυθρών, στη libido, στη σεξουαλική ευχαρίστηση και στη γενικότερη διάθεση. Katznelson et al. 1996; Morley et al. 1993; Jockenhovel et al. 1997; Jain et al. 2000; Pope et al. 2003

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A. Ευρέως αποδεκτές 5) Late-Onset Hypogonadism Επιμέρους ζητήματα σε ασθενείς με LOH ΚΥΠ Τα ανδρογόνα και ιδιαίτερα η dihydrotestosterone παίζουν σημαντικό ρόλο στη ανάπτυξη της ΚΥΠ. Levine 1995; Pryor 1996 Όταν υπάρχει απόλυτη ένδειξη για χειρουργική επέμβαση στον προστάτη η ΥΑ αντενδείκνυται.

Αδενοκαρκίνωμα προστάτη Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων A. Ευρέως αποδεκτές 5) Late-Onset Hypogonadism Επιμέρους ζητήματα σε ασθενείς με LOH Αδενοκαρκίνωμα προστάτη Χορήγηση τεστοστερόνης σε ηλικιωμένους άνδρες με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης δεν φαίνεται να προάγει de novo τη γένεση καρκινικών κυττάρων. Griffiths 2000; Signoretti and Loda 2001 Υπάρχει ωστόσο η πιθανότητα να προάγει μία ήδη υπάρχουσα καρκινική μάζα. Slater and Oliver 2000 Προς το παρόν δεν γνωρίζουμε εάν τα ανδρογόνα προάγουν την εξέλιξη ενός κλινικά μη σημαντικού καρκίνου του προστάτη σε κλινικά σημαντικό. Cunningham 1996; Slater and Oliver 2000 Μετά από πλήρη ίαση του καρκίνου του προστάτη η ΥΑ δεν φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα. Morgentaler 2006

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Τεστοστερόνη οιστρογόνα Οστεοαναβολικό αποτέλεσμα Riggs et al. 2002

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Η ΥΑ μπορεί να συστηθεί σε όλους τους ασθενείς οι οποίοι χάνουν βάρος λόγο ασθένειας όπως το AIDS. 300 mg testosterone enanthate i.m. κάθε 3 εβδομάδες αυξάνει σωματικό βάρος, καθαρό βάρος σώματος και μυϊκή μάζα. Grinspoon et al. 1998

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Ανδρογόνα όπως danazol, stanozolol or metanolone enanthate τα οποία διεγείρουν στο ήπαρ την παραγωγή του εστερικού αναστολέα C1 μπορούν να χορηγηθούν προφυλακτικά αλλά όχι κατά την οξεία φάση

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Υψηλές δόσεις τεστοστερόνης καταστέλλουν στον υποθάλαμο την έκκριση της GnRH αλλά και στην υπόφυση την έκκριση των FSH και LH (negative feedback) με συνέπεια να καταστέλλεται η ενδοκρινής και εξωκρινής μοίρα του όρχι. (WHO 1990; WHO 1996)

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B 66% 100% Η μειωμένη αποτελεσματικότητα αντισύλληψης των ανδρογόνων αποτελεί έναν από τους κύριους λόγους για το ότι υπάρχουν περιορισμένες κλινικές μελέτες. (WHO 1990; WHO 1996)

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Η τεστοστερόνη διεγείρει την παραγωγή ερυθροποιητίνης με απ’ ευθείας αύξηση των ερυθρών κυττάρων. Ammus 1989 Ωστόσο σήμερα η χορήγηση έτοιμης ερυθροποιητίνης έχει αντικαταστήσει τη χρήση ανδρογόνων στους ασθενείς με αναιμία νεφρικής αιτιολογίας. Yamamoto et al. 1996; Yamamoto et al. 1997

Προσοχή στον κίνδυνο πρόωρης αρρενοποίησης. Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B. Πιθανές ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων 6. Νεογνική μικροπενία Δεν έχει ξεκαθαριστεί εάν υπάρχει όφελος από τη χορήγηση τεστοστερόνης ή DHT σε παιδία με πέος <2cm. Πάντως η θεραπεία οφείλει να ξεκινάει πριν την εφηβεία με δοσολογία 25mg testosterone enanthate i.m. Κάθε 2 εβδομάδες. Aaronson 1994; McMahon et al. 1995 Προσοχή στον κίνδυνο πρόωρης αρρενοποίησης. Εναλλακτικά προτείνεται η τοπική χορήγηση κρέμας DHT.

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Η χορήγηση τεστοστερόνης αυξάνει τη σεξουαλική επιθυμία και τη σκληρότητα των νυκτερινών στύσεων στους ηλικιωμένους άνδρες με μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης. Shamloul et al. 2005 Η κύρια δράση της τεστοστερόνης στο σηραγγώδες σώμα είναι η αύξηση των επιπέδων NO μέσω up-regulation της nNOS και της eNOS. Vignozzi, Corona et al. 2005 Διπλή αντιφατική δράση. Isidori et al. 2005 Παραγωγή Μεταβολισμός

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Συνδυαστική θεραπεία με PDE5 inhibitors και τεστοστερόνη σε ασθενείς με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης βελτιώνει τις στύσεις και τη σεξουαλική δραστηριότητα. Aversa et al. 2003 Η σιλδεναφίλη με την τεστοστερόνη είναι αποτελεσματικότερη στη βελτίωση των νυκτερινών στύσεων από ότι η σιλδεναφίλη ή η τεστοστερόνη μόνη της. Rochira et al. 2006

Ενδείξεις χορήγησης ανδρογόνων B Η ευεργετική δράση της τεστοστερόνης στην σεξουαλική λειτουργία στον άνδρα έχει level of evidence 1a. Isidori et al. 2005

Γ. Αντενδείξεις υποκατάστασης ανδρογόνων Απόλυτες αντενδείξεις Γ. Αντενδείξεις υποκατάστασης ανδρογόνων Απόλυτες αντενδείξεις Αδενοκαρκίνωμα προστάτη Schröder et al. 1996 Καρκίνος μαστού Vermeulen et al. 2001 Άπνοια κατά τον ύπνο Κυρίως αποφρακτική πνευμονοπάθεια σε υπέρβαρους ασθενείς ή γερούς καπνιστές.

Γ. Αντενδείξεις υποκατάστασης ανδρογόνων Σχετικές αντενδείξεις Γ. Αντενδείξεις υποκατάστασης ανδρογόνων Σχετικές αντενδείξεις Δυσλιπιδαιμία Συμφοριτική καρδιακή ανεπάρκεια Σοβαρή Αρτηριακή υπέρταση Περιφερικό οίδημα Άνδρες που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν Vermeulen et al. 2001 ΚΥΠ Σημαντικά αυξημένος όγκος με υπολειπόμενο ούρων. Πολυσφαιριναιμία Ηπατική δυσλειτουργία Γυναικομαστία

- Ασθένεια σε συνάρτηση με AIDS, - Παχυσαρκία - Μεταβολικό σύνδρομο Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 1. Βασική εκτίμηση Καταστάσεις όπως: - Σακχαρώδης Διαβήτης, - ΧΑΠ, - Aρθρίτιδα, - Πρόβλημα με τα νεφρά, - Ασθένεια σε συνάρτηση με AIDS, - Παχυσαρκία - Μεταβολικό σύνδρομο πρέπει να διαγιγνώσκονται και να αντιμετωπίζονται. (Level 4, Grade A). Finkelstein et al. 1989

Κλινικο-εργαστηριακός έλεγχος (Level 4, Grade A). Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 1. Βασική εκτίμηση Κλινικο-εργαστηριακός έλεγχος (Level 4, Grade A). Μέτρηση τεστοστερόνης (πρωινό δείγμα) (Level 2a, A) Total T >12nmol/l(350ng/dl) δεν χρήζει υποκατάστασης Total T <8nmol/l (230ng/dl) χρειάζεται υποκατάσταση. Morley et al. 1993 Total T 8 - 12 nmol/l, χρειάζεται μέτρηση της ελεύθερης τεστοστερόνης (τ.α. 5-21ng/dl) (Level 2b, Grade A).

Μέτρηση LH για διαφοροποίηση 1γενούς – 2γενούς υπογοναδισμού Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 1. Βασική εκτίμηση Μέτρηση LH για διαφοροποίηση 1γενούς – 2γενούς υπογοναδισμού Μέτρηση PRL όταν η τεστοστερόνη είναι <5.2 nmol/l (150 ng/dl) ή όταν υποψιαζόμαστε 2γενή υπογοναδισμό (Level 3, Grade B). Rolf et al. 2002; Kienitz and Quinkler 2008; Pryor 1996; Griffiths 2000 Μεγάλη σημασία έχει η τεχνική μέτρησης του κάθε εργαστηρίου. (Level 2b, Grade A). Signoretti and Loda 2001; Morgentaler and Rhoden 2006

Ουροροομετρία, ιστορικό για νυκτερινή άπνοια. Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 1. Βασική εκτίμηση Αρτηριακή πίεση, μέτρηση ερυθρών, τρανσαμινάσες, λιπιδαιμικό προφίλ, χολερυθρίνη. (Level 4, Grade A). Ουροροομετρία, ιστορικό για νυκτερινή άπνοια. Σε ανδρες>45 ετών PSA, DRE, TRUS. Εκτιμάμε: 2γενή τριχοφυΐα, μυϊκή μάζα, σωματότυπο, γενετικό σύστημα και φωνητική χροιά. Μέτρηση οστικής πυκνότητας σε υπογοναδικούς ασθενείς.

Το 1ο follow-up στους 3 μήνες Κλινική εξέταση ανδρογονο-εξαρτόμενων οργάνων IPSS - Ουροροομετρία Ιστορικό σεξουαλικής υγείας Αρτηριακή πίεση Βιοχημικά TRUS

DRE και PSA κάθε 3 μήνες για 1 έτος (για ηλικίες >45). Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 2. Follow-up DRE και PSA κάθε 3 μήνες για 1 έτος (για ηλικίες >45). PSA ≥4.0 ng/ml ή γρήγορα αυξανόμενο PSA = Βιοψία προστάτη Ετήσια αύξηση του PSA ≥1 ng/ml = Βιοψία προστάτη Ετήσια αύξηση του PSA 0.7–0.9 ng/ml = επανάληψη μέτρησης σε 3 και 6 μήνες και βιοψία σε περαιτέρω αύξηση. Rhoden and Morgentaler 2004

Μέτρηση οστικής πυκνότητας εξατομικευμένα (συνήθως 1/έτος) Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 2. Follow-up Μέτρηση οστικής πυκνότητας εξατομικευμένα (συνήθως 1/έτος) Σε βελτίωση κλινικής εικόνας ο ασθενής παρακολουθήται ανά 3μήνο για το πρώτο έτος και ανά έτος από εκεί και πέρα

Διακόπτουμε την θεραπεία όταν δεν πετυχαίνουμε: Δ. Διαδικασία εκτίμησης πριν και κατά τη διάρκεια υποκατάστασης ανδρογόνων 2. Follow-up Σκοπός της θεραπείας είναι να πετύχουμε επίπεδα τεστοστερόνης 12-18nmol/L, αλλά σημασία έχει και η κλινική εικόνα του ασθενή Διακόπτουμε την θεραπεία όταν δεν πετυχαίνουμε: α) τα επιθυμητά επίπεδα τεστοστερόνης β) βελτίωση των συμπτωμάτων του υπογοναδισμού (3-6 μήνες για τη σεξουαλική υγεία, μυϊκή μάζα, κατανομή λίπους) (Level 1b, Grade A). γ) σε περιπτώσεις ανεπιθύμητων ενεργειών

Clinical Andrology EAU / ESAU Guidelines Edition 2011

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

GRADES OF RECOMMENDATIONS Β = Βασισμένες σε καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες που όμως δεν περιλαμβάνουν τυχαιοποιημένες μελέτες C = Δίδονται παρά την έλλειψη άμεσα σχετικών μελετών καλής ποιότητας.

LEVELS OF EVIDENCE 1a = Προερχόμενη από μετα-αναλύσεις τυχαιοποιημένων μελετών 1b = Προερχόμενη από μία τουλάχιστον τυχαιοποιημένη μελέτη. 2a = Προερχόμενη από μία τουλάχιστον καλά σχεδιασμένη μη τυχαιοποιημένη μελέτη. 2b = Προερχόμενη από μία τουλάχιστον καλά σχεδιασμένη άλλου τύπου μελέτη. 3 = Προερχόμενη από μη πειραματικές συγκριτικές μελέτες και αναφορές περιπτώσεων. 4 = Προερχόμενη από επιτροπές «ειδικών» ή «γνώμες» ή «κλινική εμπειρία».