Προστασία των εργαζομένων από φαινόμενα ηθικής παρενόχλησης Προστασία των εργαζομένων από φαινόμενα ηθικής παρενόχλησης Προβλήματα- Λύσεις Επιχειρησιακές- Συνδικαλιστικές πρακτικές Εισηγήτρια Μαρία Ν. Ντότσικα Δικηγόρος Διδάκτωρ Εργατικού Δικαίου Μεσολαβητής Διαιτητής ΟΜΕΔ.

η ηθική παρενόχληση προσβάλει την προσωπικότητα του εργαζόμενου η προστασία της προσωπικότητας βρίσκεται στον πυρήνα του δικαιώματος εργασίας

συνέπειες Για τον εργοδότη Υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας του εργαζόμενου Υποχρέωση πρόνοιας ( προστασίας της υγείας των εργαζομένων )

Για τον εργαζόμενο Δικαίωμα προστασίας της προσωπικότητας του εργαζόμενου Δικαίωμα προστασίας της υγείας των εργαζομένων ( σωματική – ψυχική)

εξωνομικοί παράγοντες που αποτελούν αιτίες προσβολής της προσωπικότητας των εργαζομένων α) κοινωνικές αντιλήψεις για τον στερεότυπο ρόλο του ατόμου β) συναισθηματική κατάσταση του εργαζόμενου γ) συνθήκες ηθικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας ο άνθρωπος της αγοράς χωρίς φύλο

Νομική προστασία 1ον Σύνταγμα άρθρο 2 παρ.1 προστασία και σεβασμός της αξίας του ανθρώπου άρθρο 5 παρ. 1 ελευθερία της προσωπικότητας άρθρο 22 παρ.1 δικαίωμα στην εργασία

2ον Αστικός Κώδικας άρθρο 57 δικαίωμα στην προσωπικότητα άρθρο 59 αποζημίωση για ηθική βλάβη λόγω προσβολής της προσωπικότητας άρθρο 662 ασφάλεια και υγιεινή των χώρων εργασία άρθρο 932 ικανοποίηση της ηθικής βλάβης

3ον Ποινικός Κώδικας άρθρο 361 προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας άρθρο 337 πρόκληση σκανδάλου άρθρο 385 εκβίαση

μορφές νομικής προστασίας της προσβολής της προσωπικότητας άρση της προσβολής μη επανάληψη της στο μέλλον αποζημίωση για πρόκληση ηθικής βλάβης ποινική τιμωρία του δράστη

Δεν υπάρχει ειδική νομοθετική ρύθμιση για την προστασία της προσβολής της αξιοπρέπειας του εργαζόμενου Εξαίρεση Ν.3304/2005 άρθρο 14 αντιστροφή του βάρους της απόδειξης στις πολιτικές δικές άρθρο 15 προστασία έναντι αντιμέτρων

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ έτος ποσοστό 1981 35% 1988 40%, 1997 45% 2003 48%. Πηγή Γραμματεία Ισότητας ΟΤΟΕ 2003

ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ - ΤΡΑΠΕΖΕΣ 2002 ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ - ΤΡΑΠΕΖΕΣ 2002 Μορφωτικό Επίπεδο % συμμετοχή γυναικών Δείκτης ανισότητας Μεταπτυχιακό 40,9 1,16 Πτυχίο ΑΕΙ 48,9 0,98 Πτυχίο ΤΕΙ 50,16 0,95 2οβάθμια Εκπαίδευση 48,62 1οβάθμια Εκπαίδευση 42,71 1,12 Πηγή Γραμματεία Ισότητας ΟΤΟΕ 2003

ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΒΑΘΜΟ ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ ΒΑΘΜΟ ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Βαθμός % συμμετοχή Γυναικών Δείκτης Ανισότητας Διευθυντές 3 15,92 Υποδ/ντές Α' 4,4 10,85 Υποδ/ντές Β' 13,79 3,46 Τμηματ. Α' 37,78 1,26 Τμηματ. Β' 37,04 1,29 Υποτμηματάρχες 50,3 0,95 Λογιστές Α' 50,1 Λογιστές Β' 58,44 0,82 Υπολογιστές Α' 57,34 0,83 Υπολογιστές Β' 74,15 0,64 Υπολογιστές Γ' 71,09 0,67 Πηγή Γραμματεία Ισότητας ΟΤΟΕ 2003

Η προστασία της αξιοπρέπειας από ενέργειες παρενόχλησης ως Η προστασία της αξιοπρέπειας από ενέργειες παρενόχλησης ως πολιτική ισότητας στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Προβληματισμός Συστάσεις 30.10.1991 ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 30.10.1991 γνώμη της Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της ΕΕ 27ης Νοεμβρίου 1991 (92/131ΕΟΚ) Σύσταση της Επιτροπής

έννοια της προστασίας της αξιοπρέπειας κατά την εργασία ως «απαράδεκτη» συμπεριφορά ή συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα ή άλλη συμπεριφορά βασιζόμενη στην διαφορά φύλου, που επηρεάζει την Αξιοπρέπεια γυναικών και ανδρών κατά την εργασία, περιλαμβανομένης της συμπεριφοράς ιεραρχικά ανωτέρων και ομοιοβάθμων»

δράσεις των κρατών μελών : α) να δραστηριοποιηθούν στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα για την εφαρμογή του Κώδικα Πρακτικής β) να αναλάβουν πρωτοβουλίες λήψης θετικών μέτρων προστασίας της αξιοπρέπειας των εργαζομένων ανδρών και γυναικών γ) ενθαρρύνουν τους εργοδότες και τους εκπροσώπους των εργαζομένων στη λήψη μέτρων για εφαρμογής του Κώδικα Πρακτικής, δ) να ενημερώνουν την Επιτροπή εντός τριών ετών για τα μέτρα που έχουν ληφθεί .

Νομοθετικές Ρυθμίσεις 0δηγία 2000/43 ΕΚ ( L 180/22 της 2.19.7. 2000) περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής, όπου ορισμός της ηθικής παρενόχλησης στο άρθρο 2 παρ.3. συμμόρφωση έως 2.12.2003 (Ν. 3304/2005 )

Νομοθετικές Ρυθμίσεις Οδηγία 2000/78 ΕΚ (L303/16 της 2.12.2000) για την διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, όπου ορισμός της ηθικής παρενόχλησης στο άρθρο 2 παρ.3 . συμμόρφωση έως 19.7.2003 (Ν. 3304/2005 )

Νομοθετικές Ρυθμίσεις Οδηγία 2002/73 ΕΚ (L296/15 της 5.10.2002) που αναμόρφωσε την Οδηγία 76/207 ΕΟΚ για την αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση στην απασχόληση ,την επαγγελματική εκπαίδευση και παρώθηση και τις συνθήκες εργασίας, όπου ορισμός της ηθικής παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης στο άρθρο 2 παρ.2 και 3. συμμόρφωση έως 5.10.2005

ως παρενόχληση νοείται η συμπεριφορά που συνεπάγεται υποβίβαση της ποιότητας του κοινωνικού εργασιακού περιβάλλοντος με τα εξής χαρακτηριστικά: είναι ανεπιθύμητη συνδεόμενη με το -το φύλο ή καταγωγή ή άλλη διάκριση -είναι λεκτική ή σωματική με σεξουαλικό χαρακτήρα προκαλεί προσβολή της αξιοπρέπειας του εργαζόμενου μειώνει το κοινωνικό περιβάλλον της εργασίας με την δημιουργία εκφοβισμού, εχθρικού η εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος.

Μέτρα προστασία των θιγομένων από φαινόμενα παρενόχλησης. Μέτρα προστασία των θιγομένων από φαινόμενα παρενόχλησης. Για τις Οδηγίες 2000/43 και 2000/78 α) ειδικοί κανόνες για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των θιγομένων, β) προστασία έναντι αντιποίνων όσων καταγγέλλουν φαινόμενα παρενόχλησης ή μετέχουν στην διαδικασία απόδειξής τους, γ) δικονομική ρύθμιση για την αντιστροφή του βάρους της απόδειξης, δ) σύστημα ενημέρωση των ενδιαφερομένων, την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου με ευθύνη της δημόσιας διοίκησης ε) ορισμός ανεξάρτητου φορέα ή φορέων για την προώθηση της αρχής της ισότητας, που θα έχει και την γενικότερη αρμοδιότητα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Για την Οδηγία 2002/73 επιπλέον μέτρα α) αποτελεσματική αποζημίωση των θιγομένων β) ειδική προστασία κατά των απολύσεων ή άλλων δυσμενών μέτρων, γ) καθιέρωση παροχής ανεξάρτητης συνδρομής στα θύματα, δ) διεξαγωγή ερευνών για την διερεύνηση των φαινομένων της ανισότητας περιλαμβανομένης της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης και την αποτελεσματικότητα των μέτρων υπέρ της ισότητας ε) δημοσίευση εκθέσεων και συστάσεων για την εφαρμογή της ισότητας στην απασχόληση στ) καθιέρωση μέτρων ενίσχυσης του κοινωνικού διαλόγου και των συλλογικών διαπραγματεύσεων για την καθιέρωση μέτρων εφαρμογής της Οδηγίας. Διατήρηση θετικών δράσεων για την εξάλειψη ή αντιστάθμιση μειονεκτημάτων οφειλομένων σε παράγοντες ή συνθήκες ανισότητας

Συμφωνία πλαίσιο για το άγχος στην εργασία 8. 10 Συμφωνία πλαίσιο για το άγχος στην εργασία 8.10.2004 ETUC , UNICE, UEAPM, CEEP Άγχος είναι η κατάσταση που συνοδεύεται από φυσικές, ψυχολογικές, ή κοινωνικές επιπτώσεις και δυσχέρειες οφειλόμενες στην αδυναμία ανταπόκρισης με τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες της εργασίας

Συνήθεις συμπεριφορές ηθικής παρενόχλησης Το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης στην απασχόληση στην Ελλάδα α) Οι γυναίκες κρίνουν αυστηρότερα τις συμπεριφορές σεξουαλικής παρενόχλησης β) Άνδρες και γυναίκες εκτιμούν ότι η σεξουαλική υποταγή ευνοεί την υπηρεσιακή κατάσταση. γ) Οι γυναίκες είναι συχνότερα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης δ) ως προς την ηλικία των θυμάτων το 84% ήταν κάτω των μικρότερες 35 ετών

β) τα συνηθέστερα περιστατικά πίεση για έξοδο –ραντεβού 24%, σεξουαλικά φραστικά υπονοούμενα 23%, προκλητικές χειρονομίες 22%, εκβιασμός για εύνοια με εργασιακά ανταλλάγματα 21%, πίεση για σύναψη σχέσης 17%, ανεπιθύμητη επαφή – άγγιγμα 11%, πίεση για σεξουαλική συνεύρεση 9%,

γ) η πλειονότητα των δραστών είναι άνδρες ποσοστό 97%, διευθυντές 45%, άμεσοι προϊστάμενοι 18,3%, συνάδελφοι 15,8%, πελάτες 14,2%

δ) ως προς τον χρόνο εκδήλωσης των περιστατικών μέσα στην πρώτη διετία σε ποσοστό 72,5% ε) ως προς την συχνότητα το 36,75 % μόνον μία φορά και πέντε στις 10 γυναίκες πάνω από δύο φορές έγινε από το ίδιο πρόσωπο στ) ως προς την απόδειξη το 81,7% δήλωσε ότι δεν υπήρχαν άλλα πρόσωπα κατά την εκδήλωση του περιστατικού

ζ) ως προς τη στάση της διοίκησης της επιχείρησης 56,7% των περιπτώσεως η διοίκηση δεν γνωρίζει το περιστατικό 43,3% λήφθηκαν μέτρα υπέρ του θύματος, 30,8% των περιπτώσεως το θύμα απολύεται 30,8% ο δράστης αντιμετωπίζεται με συστάσεις

η) ως προς την αντίδραση των θυμάτων 92.5% των περιπτώσεων τα θύματα δεν αντιδρούν και αποχωρούν από την εργασία

Το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης Το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης Ομαδικός χλευασμός Mobbing Εξατομικευμένη κακομεταχείριση Bulling Καψόνια εξευτελισμού Ijime Παρενόχληση – προσβολή harassment οι μπροστάρηδες, «whistleblowers»

Μορφές ηθικής παρενόχλησης 1. Προσβολές των συνθηκών εργασίας άδικη κριτική, αφαίρεση αρμοδιοτήτων, ανάθεση δυσβάστακτων καθηκόντων, παραπλάνηση του εργαζόμενου για κάνει λάθη.

2. Απομόνωση και άρνηση επικοινωνίας το θύμα διακόπτεται όταν μιλά, οι ιεραρχικά ανώτεροι δεν του απευθύνουν τον λόγο, αρνούνται οπτική επαφή μαζί του, αγνοούν την παρουσία του.

3. Προσβολή της αξιοπρέπειας χαρακτηρίζουν το θύμα περιφρονητικά, διαδίδουν δυσφημιστικές φήμες, χλευάζουν την εμφάνιση, την αναπηρία την καταγωγή.

4. Λεκτική, σωματική ή σεξουαλική βία απειλούν το θύμα με σωματική βία, του κλείνουν την πόρτα στα μούτρα, απειλούν ότι θα βλάψουν την εργασιακή του υπόσταση, ουρλιάζουν στο θύμα, επιτίθενται, παρενοχλούν σεξουαλικά το θύμα.

Ενδοεπιχειρησιακές διαδικασίες πρόληψης και Καταστολής Ευαισθητοποίηση για το πρόβλημα, τους τρόπους εκδήλωσης και τις επιπτώσεις Καταγραφή των φαινομένων ηθικής παρενόχλησης Περιοδική παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της ευαισθητοποίησης Καθιέρωση ενδουπεχειρησιακού οργάνου διαμεσολάβησης για την αντιμετώπιση των καταγγελιών . Θεσμική διευκρίνηση των μέσων που καλύπτουν την ηθική αποκατάσταση του θύματος

0 ρόλος του συνδικαλιστικού κινήματος Αλληλεγγύη για την πρόληψη και καταστολή Συγκρότηση ειδικού οργάνου για την αντιμετώπιση του προβλήματος Συμμετοχή σε ενδοεπιχειρησιακό συλλογικό όργανο Λήψη μέτρων με όρους συλλογικών συμβάσεων σε εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας πλαίσιο για την καταπολέμηση του άγχους στην εργασία

Ειδικά στον τραπεζικό κλάδο Κλαδική Επιτροπή Ίσων Ευκαιριών Ισομερείς Επιτροπές Ισότητας

Ο ρόλος της Πολιτείας Λήψη μέτρων σε εφαρμογή της Οδηγίας 2002/73

Όλοι οι εργαζόμενοι ανεξαρτήτως φύλου έχουν δικαίωμα υποβολής εγγράφου αιτήματος ή αναφοράς στην Επιχειρησιακή Επιτροπή Ίσων Ευκαιριών της Τράπεζας, όπου εργάζονται, και να ζητήσουν την υποβολή αιτιολογημένης γνώμης στο αρμόδιο υπηρεσιακό όργανο της Τράπεζας για θέμα, που τους αφορά και είναι σχετικό με παραβίαση της ισότητας των φύλων στις εργασιακές σχέσεις ή με προσβολή της προσωπικότητα σε σχέση με το φύλο,. Το ανωτέρω δικαίωμα συνάγεται από τις αρμοδιότητες των Επιχειρησιακών Επιτροπών Ισότητας του άρθρο 15 παρ. 2 - ΣΣΕ 13.3.1997,(Πρ.Κατ. Υπ. Εργασίας 35/22.5.1997 )