Ανάπτυξη στην εφηβική ηλικία ΑΣΠΑΙΤΕ Κοζάνης Τμήμα 4 Μαστοροδήμου Ευαγγελία

Εφηβική ηλικία. Η εφηβική ηλικία είναι η τελευταία φάση της ανάπτυξης, το τελευταίο στάδιο στην πορεία του ατόμου προς την ωριμότητα. Καλύπτει το στάδιο από την παιδική ηλικία μέχρι την ωριμότητα. Καλύπτει τις ηλικίες από 10-12 για τα κορίτσια και από τα 12-14 για τα αγόρια έως τα 17ως 19.

ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το παιδικό σώμα παρουσιάζει ραγδαία αύξηση και αναπτύσσονται τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου Το άτομο αποκτά την ικανότητα αναπαραγωγής

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ Οι μεταβολές αφορούν κυρίως : ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ Οι μεταβολές αφορούν κυρίως : - το μυοσκελετικό σύστημα - το γεννητικό σύστημα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ : - Το παιδικό σώμα μεταμορφώνεται σε σώμα ενηλίκου μετά από μία περίοδο αυξητικής αιχμής (growth spurt) – 12εκ ανά έτος - Το άτομο αποκτά την ικανότητα αναπαραγωγής

Η βιολογική αναπτυξιακή πορεία Στο βιοσωματικό τομέα, οι μεταλλαγές της ήβης είναι τόσο απότομες και καθολικές, που δίνουν την εντύπωση ότι η εφηβεία είναι, όπως την αποκαλεί ο J.J. Rousseau, «δεύτερη γέννηση» «Γεννιέσαι δύο φορές : η μία οδηγεί στην απλή ύπαρξη, η άλλη στην ίδια τη ΖΩΗ» Jean Jaques Rousseau.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ Σεξουαλική ανάπτυξη-ηλικιακή αντιστοιχία Marshall and Tanner 1969, 192 Αγγλίδες μαθήτριες 1. Η αυξητική αιχμή λαμβάνει χώρα πριν την εμμηνορρυσία (εφηβικό στάδιο 2-3) 2. Εμμηναρχή : μέση ηλικία 12.8 έτη, ~ 2 έτη μετά τη θηλαρχή (ανάπτυξη των μαστών) 3. Μετά την εμμηνορρυσία, ένα κορίτσι αναμένεται να ψηλώσει 4-8 cm

Πότε θα γίνει έλεγχος ; Παρακολούθηση του ρυθμού ανάπτυξης Παρακολούθηση της σεξουαλικής ανάπτυξης Έλεγχος : Σε κορίτσια με παιδισμό 14 ετών ή με φυσιολογική σεξουαλική ανάπτυξη και αμηνόρροια 16 ετών Σε αγόρια με κοντό ανάστημα και καθυστέρηση της σεξουαλικής ανάπτυξης μετά τα 14 Εάν υπάρχουν μορφολογικά στίγματα συνδρόμων

Αίτια αναπτυξιακών προβλημάτων Έλλειψη αυξητικής-υποφυσιακή ανεπάρκεια Συγγενής υπερπλασία επινεφριδίων Kοιλιοκάκη Χρόνια νοσήματα Ιδιοσυστασιακό Οικογενές

Γνωστική Ανάπτυξη κατά την εφηβική ηλικία Η γνωστική ανάπτυξη είναι κάτι πέρα και πάνω από μία απλή αύξηση γνώσεων. Πρόκειται για προοδευτική ποιοτική ανάπτυξη του συνόλου των γνωστικών λειτουργιών και ικανοτήτων. Οι ποιοτικές αυτές αλλαγές στο γνωστικό μας σύστημα φαίνεται ότι συμβαίνουν τέσσερις φορές: Η πρώτη ανάμεσα στα 1,5 με 2 χρόνια, η δεύτερη γύρω στα 5+ χρόνια, η τρίτη γύρω στα 11+ χρόνια, στις αρχές δηλ. της εφηβείας, και η τέταρτη γύρω στα 18 χρόνια.

Περίοδος της τυπικής ή αφηρημένης σκέψης Προσανατολίζεται προς το δυνατό και το υποθετικό. Χρησιμοποιεί ως στρατηγική τον υποθετικοπαραγωγικό συλλογισμό. Έχει τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της συνδυαστικής μεθόδου

Ψυχολογικές επιπτώσεις της τυπικής σκέψης Διανοητικός εγωκεντρισμός με κύριο χαρακτηριστικό την πίστη του εφήβου στην παντοδυναμία της σκέψης του. Η σκέψη αποδεσμεύεται από τη χειροπιαστή πραγματικότητα και το παρόν και προσανατολίζεται προς τη σφαίρα του δυνατού και υποθετικού. Αυτό έχει σαν συνέπεια ο έφηβος να γίνεται στοχαστικός. Έντονη κριτική διάθεση και συμπεριφορά έναντι θεσμών και προσώπων. Αμφισβήτηση κάθε μορφής αυθεντίας και εξουσίας. Ποιοτική διαφοροποίηση της στάσης του εφήβου προς τον εαυτό του, προς το ΕΓΩ του

Παιδαγωγικο-διδακτικές συνέπειες Ο εκπαιδευτικός οφείλει να προβαίνει στους παρακάτω διδακτικούς χειρισμούς κατά τη διδασκαλία : να λαμβάνει υπόψη τους τις προσωπικές εμπειρίες, τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις γνωστικές ικανότητες των μαθητών του. να παρουσιάζει την ύλη με μορφή προβλήματος και όχι με τη μορφή παροχής προτασιακών πληροφοριών. να χρησιμοποιεί το γνήσιο διάλογο. Ο εκπαιδευτικός επιβάλλεται: Να αποφεύγει, τις μειωτικές εκφράσεις, τους σαρκασμούς, τους άστοχους χαρακτηρισμούς και την παραθεώρηση των απόψεων του μαθητή-εφήβου. να ενθαρρύνει την κριτική στάση του εφήβου, και να υποβοηθεί τον έφηβο να περάσει από την υποκειμενική και εγωκεντρική κριτική στην αντικειμενική και κοινωνικοποιημένη

Είναι φυσικό οι έφηβοι να: Διαφωνούν για τη διαφωνία, ασκώντας τις ικανότητές τους για τη δημιουργία επιχειρημάτων( Walker & Taylor 1991) Βγάζουν γρήγορα συμπεράσματα, παρά τις νέες ικανότητες της λογικής σκέψης (Jaffe 1998) Είναι προσανατολισμένοι στον εαυτό τους Συνεχώς βρίσκουν λάθη στις απόψεις των ενηλίκων (Green, 1992) και κυρίως στους ενήλικους με τους οποίους νοιώθουν ασφάλεια. Γίνονται υπερβολικά «δραματικοί» (Jaffe 1998)

Έφηβοι με μαθησιακές δυσκολίες Μικρά προβλήματα κατά τις προηγούμενες αναπτυξιακές φάσεις, γίνονται εντονότερα πιο εμφανή λόγω των ορμονικών μεταβολών και των αυξημένων απαιτήσεων του σχολεείου Βιώνουν άγχος που φτάνει να είναι δύο με τρεις φορές μεγαλύτερο από τους άλλους εφήβους. έχουν συχνότερα αυτοκτονικές τάσεις Εμπλέκονται συχνότερα σε βίαια επεισόδια ή εμφανίζουν παραβατική συμπεριφορά.

Συναισθηματική ανάπτυξη στην εφηβική ηλικία. Η συναισθηματική ανάπτυξη στην εφηβεία περιλαμβάνει κυρίως τη ρεαλιστική και συνεκτική αίσθηση της ταυτότητας με περιεχόμενο την σχέση με τους άλλους και τη δυνατότητα διαχείρισης του άγχους και των συναισθημάτων (Santrock, 2001). Η απόκτηση ταυτότητας συνδέεται και με τον «πιθανό εαυτό» ( τι θα ήθελε να γίνει και τι θα μπορούσε να γίνει) Markus & Nurius, 1986. Η απόκτηση ταυτότητας αποτελεί το κεντρικό θέμα στην εφηβεία (Erikson, 1968)

Συναισθηματική ανάπτυξη στην εφηβική ηλικία. Βρίσκονται στην αναπτυξιακή κρίση ταυτότητα του εγώ- σύγχυση ρόλων ( Erikson) Η διαμόρφωση της εικόνας ως πρόσωπο ( με ενότητα και σταθερότητα) Η έλλειψη σαφούς ταυτότητας οδηγεί στη σύγχυση ρόλων

Συναισθηματική ανάπτυξη στην εφηβική ηλικία. Αναπτύσσοντας την αίσθηση της ταυτότητας Αυτογνωσία αυτοεικόνα ( γνωρίσματα όπως ύψος, νοημοσύνη, ενδιαφέροντα, αξίες, πιστεύω) Αυτοεκτίμηση, αφορά στο πόσο μας αρέσει και εγκρίνουμε τον εαυτό μας σαν σύνολο ( σαν αθλητή, σαν μαθητή, σαν εικόνα)

Αποτελέσματα χαμηλής αυτοεκτίμησης Μελαγχολία Έλλειψη ενέργειας Αίσθημα ανασφάλειας Αμφιβολίες για το μέλλον Διατροφικές διαταραχές

Συναισθηματική νοημοσύνη Αναγνώριση και έλεγχος συναισθημάτων ( οι έφηβοι που είναι ικανοί να καταλάβουν ότι αισθάνονται άγχος ή λύπη και είναι ενήμεροι για το μέγεθος και την αιτία των συναισθημάτων τους μπορούν να κάνουν κάτι αποτελεσματικό για αυτό, Goleman 1994) Ανάπτυξη Ενσυναίσθησης, (η αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων βοηθά την ενσωμάτωση σε διαφορετικές ομάδες) Ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας

Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη Η κοινωνική ανάπτυξη των εφήβων περιλαμβάνει: Σχέσεις με τους συνομηλίκους Σχέσεις με την οικογένεια Σχέσεις με το σχολείο Σχέσεις με την εργασία Σχέσεις με το κοινωνικό σύνολο

Σχέσεις με τους συνομηλίκους Απομάκρυνση από την οικογένεια και προσανατολισμός στην ομάδα των συνομηλίκων Μέσω των συνομηλίκων αναπτύσσουν ηθική κρίση και αξίες. Πηγή πληροφοριών για τον έξω κόσμο και για τον εαυτό (Santrock, 2001) Πηγή για δημοτικότητα, κύρος και αποδοχή

Σχέσεις με την οικογένεια Μία στενή σχέση με την οικογένεια συνδέεται με υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη, καλύτερη σχολική επίδοση και μικρότερη εμπλοκή σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου όπως η χρήση ναρκωτικών (Perry, 2000) Σαφή όρια ( εξήγηση των κανόνων, συζήτηση των θεμάτων που προκύπτουν, ακρόαση με σεβασμό) Αύξηση των συγκρούσεων α) καθημερινές όπως τα ρούχα, το διάβασμα και β) σύγκρουση σε σοβαρά θέματα όπως η επιλογή του επαγγέλματος, η έγκριση των φίλων. Τους γονείς τους προβληματίζει περισσότερο η πρώτη ομάδα συγκρούσεων ( Steinberg, 2001

Ανάπτυξη συμπεριφορών στην εφηβεία Οι έφηβοι «παίρνουν ρίσκα» επειδή: Έχουν ανάγκη από πειραματισμό, διασκέδαση καινούργια πράγματα ή υποτιμούν τους κινδύνους που εμπεριέχουν κάποιες συμπεριφορές (Arnett& Jensen, 1995) Ανταγωνισμός μεταξύ της ομάδας των συνομηλίκων (Jessor,1991) Τρόπος να δείξουν ενήλικοι (Gibbons & Gerrard, 1995)

Συμπεριφορές υψηλού ρίσκου κατά την εφηβεία Κάπνισμα Χρήση αλκοόλ Χρήση ναρκωτικών ουσιών Οπλοκατοχή, καυγάδες Σεξουαλική επαφή Μη χρήση κράνους με τις μηχανές

Όταν οι συμπεριφορές υψηλού ρίσκου γίνονται πρόβλημα Πότε ο πειραματισμός γίνεται προβληματική συμπεριφορά Κατάχρηση αλκοόλ χρήση ναρκωτικών ουσιών Εγκυμοσύνη και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Σχολική αποτυχία και εγκατάλειψη. Παραβατικότητα, εγκληματικότητα, βία.

Προστατευτικοί παράγοντες Ύπαρξη θετικής σχέσης με τουλάχιστον έναν ενήλικο. Ρεαλιστικές απαιτήσεις ως προς την ακαδημαϊκή επιτυχία. Θετικό οικογενειακό περιβάλλον. Συναισθηματική νοημοσύνη και ικανότητα διαχείρισης του άγχους.