ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 1. Σχηματική παράσταση στην οποία φαίνεται η γενική δομή του κυττάρου http://emed.med.uoa.gr/application/syllabus_I/kittaro/photo.htm#

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 2. Σχηματική παράσταση στην οποία φαίνεται η γενική δομή του κυττάρου

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 3. Σχηματική παράσταση της δομής της κυτταρικής μεμβράνης

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 4. Σχηματική παράσταση της διπλοστιβάδας των φωσφολιπιδίων . Η υδρόφιλη περιοχή είναι προς τα έξω (πολικό τμήμα), ενώ η υδρόφοβη περιοχή (άπολο τμήμα), είναι προς τα μέσα.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 5. Σχηματική παράσταση στην οποία φαίνoνται τα κυτταρικά οργανίδια. Πυρήνας 7. Μεταφορικό κυστίδιο Πυρηνικοί πόροι 8. Συσκευή Golgi Τραχύ ενδοπλασματικό δίκτυο 9. Cis face συσκευής Golgi Λείο ενδοπλασματικό δίκτυο 10. Trans face συσκευής Golgi Ριβόσωμα στο τραχύ ΕΔ 11. Δεξαμενές συσκευής Golgi Μεταφερόμενες πρωτεϊνες

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 7. Σχηματική παράσταση στην οποία φαίνεται η δομή της συσκευής Golgi

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 6. H συσκευή Golgi συνήθως βρίσκεται κοντά στον πυρήνα του κυττάρου και αποτελείται από μία ή περισσότερες σακκοειδείς διευρύνσεις περιβαλλόμενες από μεμβράνες, που ονομάζονται δεξαμενές. Οι αυλοί αυτών των δεξαμενών διαχωρί ζονται μεταξύ τους και από το ενδοπλασματικό δίκτυο. Η συσκευή Golgi προσλαμβάνει προϊόντα που συντίθενται στο ΕΔ, και τα μεταφέρει σε διάφορους προορισμούς. Μεμβρανικές πρωτεϊνες συλλέγονται, διαχωρίζονται και μεταφέρονται στον ζητούμενο προορισμό. Π.χ., εκκριτικές πρωτεϊνες, συλλέγονται σε εκκριτικά κοκκία και εξέρχονται του κυττάρου. Επίσης παράγει ένζυμα που συλλέγονται στα λυσοσώματα που διασπούν τις πρωτεϊνες και τα οργανίδια. Έχει επίσης ρόλο στην επανόρθωση και ανακύκλωση των πρωτεϊνών. Έχει δύο τμήματα («πρόσωπα») – το cis (είσοδος, θέση πρόσληψης, ή σχηματισμού), και το trans (θέση ωρίμανδης ή έξοδος).

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 8. Σχηματική παράσταση στην οποία φαίνεται η γενική δομή του μιτοχονδρίου Χ400)

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 9. Σχηματική παράσταση δομής Λείου Ενδοπλασματικού Δικτύου) http://emed.med.uoa.gr/application/syllabus_I/kittaro/ςphoto.htm#

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 10. Σχηματική παράστασητης σχέσης ενδοπλασματικού δικτύου και συσκευής Golgi . http://emed.med.uoa.gr/application/syllabus_I/kittaro/photo.htm#

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 11. Σχηματική παράσταση της σχέσης συσκευής Golgi και εκκριτικών κιστιδίων.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 12. Η/Μ δομή πυρήνα κυττάρου.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 13. Χρωματοσώματα (Η/Μ)

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 14. Ομόλογα χρωματοσώματα. Ζεύγος όμοιων σε μέγεθος και σχήμα χρωματοσωμάτων με την ίδια σειρά γονιδίων που ελέγχουν την ίδια ιδιότητα με διαφορετικό ενδεχομένως τρόπο. Το ένα είναι πατρικής (μπλε) και το άλλο μητρικής (κόκκινο) προέλευσης.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 15. Καρυότυπος φυσιολογικού άνδρα (χρώση Giemsa). Από την εξέταση του καρυότυπου παρέχονται σημαντικές πληροφορίες για : τον αριθμό των χρωματοσωμάτων το μέγεθος των χρωματοσωμάτων τη μορφή των χρωματοσωμάτων τον απλοειδικό ή διπλοειδικό χαρακτήρα του κυττάρου την παρουσία χρωματοσωμικών ανωμαλιών το φύλο του οργανισμού τις χαρακτηριστικές ζώνες κάθε χρωματοσώματος (χρωματομερίδια), μετά από χρώση.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 16. Απεικόνιση σταδίων μιτωτικής διαίρεσης ενός πλακώδους κυττάρου από το τέλος της μεσόφασης μέχρι το τέλος της τελόφασης

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 1. Σχηματική παράσταση των μεταβολών του γενετικού υλικού στις 4 φάσεις της μιτωτικής διαίρεσης.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 18. Φάσεις 1ης και 2ης μειωτικής διαίρεσης. Επί μέρους διατάξεις του γενετικού υλικού στην πρόφαση Ι της 1ης μειωτικής διαίρεσης Μετάφαση Ι Ανάφαση Ι Τελόφαση Ι Πρόφαση ΙΙ Μετάφαση ΙΙ Ανάφαση ΙΙ Τελόφαση ΙΙ Εικόνα 18. Φάσεις 1ης και 2ης μειωτικής διαίρεσης.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 19. Σχηματική παράσταση στην οποία απεικονίζονται με διαφορετικά χρώματα τα στάδια του κυτταρικού κύκλου του κυττάρου.

ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ ΕΙΔΗ Μικρονημάτια Σύνολο μικροσκοπικών πρωτεϊνικών νηματίων και μικροσωληνίσκων Στερεώνουν την εσωτερική δομή του κυττάρου Σημαντικός ρόλος στην κυτταρική κίνηση ΕΙΔΗ Μικρονημάτια Διάμετρος 5 nm G-ακτίνη πολυμερίζεται σε F-ακτίνη Πολική διάταξη νηματίων (προς μία κατεύθυνση) 6 ισότυποι (μοριακοί τύποι) ακτίνης με ειδική κατανομή στα διάφορα είδη κυττάρων (ισότυποι γραμμωτών και λείων μυϊκών ινών) Μικρολάχνες

ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ ΕΙΔΗ Β. Ενδιάμεσα νημάτια Διάμετρος 10 nm 6 τύποι με διαφορετική κατανομή στα διάφορα είδη κυττάρων ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ ΝΗΜΑΤΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΗ Κυττοκερατίνες Επιθηλιακός ιστός Δεσμίνη Μυς (λείος και γραμμωτός) Γλοιακή όξινη ινιδική πρωτεϊνη Αστροκύτταρα Πρωτεΐνη νευροϊνιδίου Νευρώνες Πυρηνική λαμίνη Πυρήνας όλων των κυττάρων Βιμεντίνη Ιστοί μεσοδερμικής προέλευσης Προσφύονται στις διαμεμβρανικές πρωτεϊνες σε ειδικές θέσεις (δεσμοσώματα και ημιδεσμοσώματα)

ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ ΕΙΔΗ Γ. Μικροσωληνίσκοι 2 πρωτεϊνικές υπομονάδες (σωληνίνη α και β) Πολυμερισμός και σχηματισμός πρωτονηματίων Διάταξη σε σειρές σε ομάδες των 13 Σχηματισμός σωλήνων διαμέτρου 2nm Αυξάνουν ξεκινώντας από το κέντρο οργάνωσης μικροσωληνίσκων (κεντρόσωμα) Σταθεροποιούνται συνδεόμενοι με άλλες πρωτεΐνες (MAPs=Microtubule-Associated-Proteins) Kροσσοί (διπλοί σωληνίσκοι) και κεντριόλια (τριπλοί σωληνίσκοι) Δυναμική αστάθεια

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Σχηματική παράσταση και φωτογραφία ηλεκτρονικού μικροσκοπίου του ενός δομικού στοιχείου του κυτταροσκελετού, των μικροσωληνίσκων . http://emed.med.uoa.gr/application/syllabus_I/kittaro/photo.htm#

Αποτελείται από τρεις μικροσωληνίσκους (τριπλέτα) σε διάταξη των 9 ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ Ι. ΚΕΝΤΡΙΟΛΙΟ Αποτελείται από τρεις μικροσωληνίσκους (τριπλέτα) σε διάταξη των 9 Δυναμική σταθερότητα Σχηματική παράσταση και φωτογραφία Η/Μ κεντριολίων

ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ ΙΙ. ΚΕΝΤΡΟΣΩΜΑ Αποτελείται από ζεύγος κεντριολίων που περιβάλλονται από άμορφη ηλεκτρονιοπυκνωτική περιοχή του κυτταροπλάσματος που δρα σαν πυρήνας για τον πολυμερισμό τους. Οι μικροσωληνίσκοι εξορμούν σαν ακτίνες (αστέρας) Κάθε κεντρόσωμα λειτουργεί σαν κέντρο για περίπου 250 μικροσωληνίσκους.

ΑΠΟΠΤΩΣΗ 1ο ΣΤΑΔΙΟ Τα φυσιολογικά κύτταρα διατάσσονται σε στενή επαφή μεταξύ τους και ενώνονται με διακυτταρικές συνάψεις. Νωρίς στη διαδικασία της απόπτωσης παρατηρείται σύνθεση των αναγκαίων ενζύμων για την κυτταρική διά λυση, αλλά αυτή η λειτουργία δεν σχετίζεται με δομικές αλλαγές. Αυτό ονομάζεται προετοιμασία. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης πολλά κύτταρα προετοιμάζονται για απόπτωση και επιβιώνουν μόνο αν διασωθούν από κάποιο ειδικό τροφικό παράγοντα.  

ΑΠΟΠΤΩΣΗ 2ο ΣΤΑΔΙΟ Τα αποπτωτικά κύτταρα χάνουν τις εξειδικεύσεις της επιφανείας τους και τις συνάψεις, καθώς ελαττώνεται το μέγεθος τους. Η πυρηνική χρωματίνη συμπυκνώνεται κάτω από την πυρηνική μεμβράνη. Αντίθετα με τη νέκρωση, τα κυτταρικά οργανίδια παραμένουν φυσιολογικά. Τα ενδονουκλεοτικά ένζυμα διασπούν τα χρωμοσώματα σε ξεχωριστά νουκλεοσωμικά τεμάχια.

ΑΠΟΠΤΩΣΗ 3ο ΣΤΑΔΙΟ Το κύτταρο διασπάται σε τεμάχια που ονομάζονται αποπτωτικά σωμάτια. Επίσης παρατηρείται και κατακερματισμός του πυρήνα. Κάθε τεμάχιο περιέχει ορατά μιτοχόνδρια και ακέραια οργανίδια. Η όλη διαδικασία διαρκεί μόνο λίγα λεπτά.

ΑΠΟΠΤΩΣΗ 4ο ΣΤΑΔΙΟ Τα αποπτωτικά τεμάχια αναγνωρίζονται από τα γειτονικά κύτταρα, που τα πέπτουν με φαγοκυττάρωση για να τα καταστρέψουν. Μερικά τεμάχια εκφυλίζονται έξω από τα κύτταρα, ενώ άλλα πέπτονται από φαγακύτταρα της περιοχής, τα οποία δεν φαίνονται σε αυτό το διάγραμμα. Αν και η απόπτωση είναι μια φυσιολογική διαδικασία, μπορεί να επαχθεί από παθολογικές καταστάσεις. Σχηματική και ιστολογική απεικόνιση των μορφολογικών σταδίων της κυτταρικής απόπτωσης. http://emed.med.uoa.gr/application/syllabus_I/kittaro/photo.htm#

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟΠΤΩΣΗΣ-ΝΕΚΡΩΣΗΣ Η νέκρωση παρατηρείται σε παθολογικές καταστάσεις και συνήθως συνοδεύεται από φλεγμονώδη αντίδραση του ιστού. Η απόπτωση μπορεί να συμβεί σε ένα κύτταρο, ενώ η νέκρωση αφορά πολλά κύτταρα. Στην απόπτωση το κύτταρο καταναλώνει ενέργεια, ενώ στη νέκρωση δεν χρειάζεται ενέργεια. Μορφολογικά το αποπτωτικό κύτταρο συρρικνώνεται ενώ στη νέκρωση διογκώνεται και παρατηρείται εξίδρωση του κυττάρου. Σε όλη τη διαδικασία της απόπτωσης η κυτταρική μεμβράνη διατηρεί την ακεραιότητά της ενώ στη νέκρωση διασπάται επιτρέποντας το περιεχόμενο του κυττάρου (π.χ. ένζυμα λυσοσωματίων) να εξέλθει στον εξωκυττάριο χώρο με αποτέλεσμα τη δημιουργία φλεγμονής. Οι χαρακτηριστικές αλλαγές που επέρχονται στον πυρήνα του αποπτωτικού κυττάρου δεν παρατηρούνται στη νέκρωση στην οποία απλά ο πυρήνας λύεται και χάνεται. Το αποπτωτικό κύτταρο κατακερματίζεται καισχηματίζονται τα αποπτωτικά σωμάτια τα οποία φαγοκυτταρώνονται από παρακείμενα κύτταρα. Στην νέκρωση αντίθετα, παρατηρείται λύση του κυττάρου και το νεκρό κύτταρο απορροφάται από τα ουδετερόφιλα και μακροφάγα κύτταρα. Τέλος, η απόπτωση είναι μία διαδικασία ελεγχόμενη ενώ η νέκρωση ανεξέλεγκτη. Το περιεχόμενο του νεκρωτικού κυττάρου ελευθερώνεται ανεξέλεγκτα στον εξωκυττάριο χώρο προσβάλλοντας τα γειτονικά κύτταρα και προκαλώντας φλεγμονή. ΑΠΟΠΤΩΣΗ

ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Ι-ΚΥΤΤΑΡΟ Εικόνα 22. Σχηματική απεικόνιση της ρευστής ουσίας του κυττάρου (κυτοσόλιο) και των περιεχομένων αυτού (ελεύθερα και δεσμευμένα ριβοσώματα, ελεύθερα λιπίδια, γλυκογόνο, νηματοειδεις πρωτεϊνες κυτταροσκελετού).