ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Η σημασία και η ιδιαιτερότητα των πολιτιστικών βιομηχανιών ως οικονομικών κλάδων

Πρώτος ορισμός (DCMS, 1998) «Οι δημιουργικές βιομηχανίες βασίζονται στην ατομική δημιουργικότητα, την ικανότητα και το ταλέντο και μπορούν να συνεισφέρουν στη δημιουργία πλούτου και θέσεων εργασίας μέσω της παραγωγής και εκμετάλλευσης πνευματικής ιδιοκτησίας.»

Πολλές κατηγοριοποιήσεις έχουν προταθεί Πολλές κατηγοριοποιήσεις έχουν προταθεί. Γιατί έχει σημασία ποια θα διαλέξουμε; Η επιλογή δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Έχει να κάνει με το ποια αξία προκρίνουμε.

Η σύγκρουση των αξιών στην πράξη ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ποια είναι η αξία της πολιτιστικής παραγωγής; (;;) Πώς αποτυπώνεται επίσημα, γιατί και από ποιους; Διαφορετικοί δρώντες, διαφορετικές αξίες Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών βιομηχανιών ως κλάδων της οικονομίας; Η σύγκρουση των αξιών στην πράξη

Πρώτη χαρτογράφηση στην Ελλάδα (ΥΠΠΟΑ & ΙΠΑ, 2016) Η βάση στην οποία στηρίχθηκε η ελληνική μελέτη είναι η ταξινόμηση που παρήγαγε το 2012 η ομάδα της ESSNet-Culture για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία είναι πλέον η «επίσημη» στατιστική ταξινόμηση των κλάδων πολιτισμού και δημιουργικότητας για την Eurostat, χωρίς όμως να ακολουθείται πιστά στις αντίστοιχες μελέτες χαρτογράφησης των υπολοίπων κρατών-μελών της ΕΕ-28. Ακολούθως, η χαρτογράφηση της οικονομίας της ελληνικής πολιτιστικής και δημιουργικής παραγωγής, εργασίας κ.λπ. περιλαμβάνει μερικούς ακόμη κλάδους (κωδικούς), οι οποίοι κρίθηκαν αναγκαίο να συμπεριληφθούν στην αρχική ταξινόμηση της ESSNet-Culture (π.χ. ΝΑΚΑ: κατασκευή μουσικών οργάνων, λιανικό εμπόριο πολιτιστικών ειδών). Ο κυριότερος λόγος είναι ότι οι προστιθέμενοι αυτοί κλάδοι δημιουργούν ένα πληρέστερο πλαίσιο για την παραγωγή μιας πιο ολιστικής εικόνας για την οικονομία των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών στην Ελλάδα.

Οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην προστιθέμενη αξία είναι οι εκδόσεις (371 εκατ. €), οι εκδόσεις λογισμικού και προγραμματισμός Η/Υ (297 εκατ. €), τα οπτικοακουστικά (208 εκατ. €) και ο κλάδος τηλεόρασης, ραδιοφώνου και επικοινωνίας (203 εκατ. €). Οι κλάδοι του λογισμικού και του ειδικευμένου σχεδίου (design) φαίνεται πως άντεξαν στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, ενώ το 2013/14 αύξησαν την προστιθέμενη αξία τους κατά 16,8% και 27,9% αντίστοιχα. Άλλοι κλάδοι που παρουσίασαν μεγάλες αυξήσεις στην προστιθέμενη αξία την περίοδο 2013/14 είναι τα οπτικοακουστικά (54,8%), οι βιβλιοθήκες και τα μουσεία (16,8%) και η τηλεόρα- ση, το ραδιόφωνο και η επικοινωνία (15,7%).

Παγκόσμια χαρτογράφηση (CISAC, 2015) Διεθνής Συνομοσπονδία Εταιρειών, Δημιουργών και Συνθετών

Οι Πολιτιστικές & Δημιουργικές Βιομηχανίες ανά ήπειρο

Περιορισμοί των μετρήσεων Έλλειψη συναίνεσης ως προς το ποιες βιομηχανίες πρέπει να περιλαμβάνονται Ελλείψεις στατιστικών στοιχείων (δυσκολίες κωδικοποίησης, μετακινούμενοι ή/και αφανείς «πληθυσμοί», μη εναρμονισμένα στοιχεία) Δυσκολία αποτύπωσης της μη οικονομικής αξίας

Τι προσφέρουν οι Πολιτιστικές & Δημιουργικές Βιομηχανίες;; Πλούτο Θέσεις εργασίας Ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης Θετικές επιδράσεις σε άλλους κλάδους (π.χ. τουρισμός) Ποικιλία προϊόντων που αντανακλά κοινωνική ποικιλομορφία Ποιότητα ζωής Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής Δεν είναι λόγια σε πολιτικά κείμενα, είναι πολύ πραγματικές ιστορίες…

Η απίθανη ιστορία της Κατέουρα Ο κόσμος μας στέλνει σκουπίδια κι εμείς του επιστρέφουμε μουσική

Χαρούμενοι Πρίγκηπες (ΦΝΘ, 2018) Σύντομα κοντά σας… Από την καρδιά μιας βραζιλιάνικης φαβέλας έως το Aγαλμα του Χριστού Λυτρωτή στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το θέατρο ανοίγει τα φτερά μιας ομάδας παιδιών που ξεπερνούν τους φόβους τους και τις ακραίες αντιφάσεις της πόλης, στο Ευτυχισμένοι Πρίγκιπες του Πάνου Δεληγιάννη. 8 Μάρτη στο Φεστιβάλ.

Hesmondhalgh (2002) The Cultural Industries Ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών βιομηχανιών ως κλάδων της οικονομίας Υψηλός βαθμός επιχειρηματικού κινδύνου (nobody knows principle) Ακριβή παραγωγή, φθηνή αναπαραγωγή 10 από τις 350 ταινίες που παράγονται στην Αμερική και μόλις 1 στα 10 albums γίνονται hits Λιγότερα από τα μισά περιοδικά βγάζουν τα έξοδά τους και μόλις το 25% βγάζει κέρδος Όμως, εκείνο το ένα που βγάζει, είναι ικανό να συντηρήσει τη βιομηχανία Hesmondhalgh (2002) The Cultural Industries

Ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών βιομηχανιών ως κλάδων της οικονομίας Ημι-δημόσια αγαθά (δε μειώνεται η αξία τους επειδή τα καταναλώνουμε) Ανάγκη να δημιουργείται (τεχνητή) έλλειψη Προσπάθεια ανάπτυξης μεγάλου κοινού και μεγάλου αριθμού προϊόντων (ρεπερτόριο) Έλεγχος της αναπαραγωγής και της προώθησης (συγκέντρωση προς όλες τις κατευθύνσεις, payola) Πολύπλευρη εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων πάνω στα έργα Αυστηρός έλεγχος πειρατείας και μέσων αναπαραγωγής Hesmondhalgh (2002) The Cultural Industries

Ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών βιομηχανιών ως κλάδων της οικονομίας Τυποποίηση: Genres – formats – stars (με αυτή τη σειρά) Σε 41 από τις 126 ταινίες που έβγαλαν περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολλάρια στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’90, έπαιζαν ένας από τους παρακάτω ηθοποιούς: (GUESS!!) Tom Hanks, Julia Roberts, Robin Williams, Jim Carey, Tom Cruise, Arnold Schwarzenegger, Bruce Willis. Αν η περίπτωση που εξετάζαμε ήταν η Ελληνική δισκογραφική αγορά την περίοδο 2000-2010 ποια θα ήταν τα ονόματα;;* (*η έρευνα είναι διαθέσιμη για όποιον/α τη θέλει) Με τη σειρά εννοώ ότι μέχρι να αναδειχθεί κάποιος αυτό που κυρίως αναγνωρίζει η ζήτηση είναι το είδος στο οποίο ανήκει.

HBS: “Gaga is a marketing phenomenon” Το παράδειγμα Celebrated for both her outré style and musical prowess, the recording artist known as Lady Gaga is not only one of the world's biggest pop stars, but also one of the most recognized brands. She's garnered five Grammys, holds two spots in the 2011 Guinness Book of World Records including "Most Searched-For Female," as recorded by Google, and made international headlines for donning a dress made of red meat, which Time Magazine called the top fashion statement of 2010. In the autumn of 2009, Lady Gaga was set to go on the road with rapper Kanye West for a multimonth coheadlining arena concert tour, "Fame Kills." The event was supposed to launch in November but, on September 13, West famously stormed the stage at the MTV Music Awards, just as the young country star Taylor Swift was accepting the award for Best Female Video. West grabbed the microphone from Swift to announce, "Yo Taylor, I'm really happy for you, and I'mma let you finish, but [fellow nominee] Beyoncé had one of the best videos of all time." Millions of viewers were turned off by his impulsive bullying, and Carter and Lady Gaga, both in the audience, knew instantly that West's actions could threaten their plans for "Fame Kills.«Sure enough, a media attack ensued. West pulled out of the painstakingly planned tour. And Carter had to mull a decision that would have major implications for Lady Gaga, for concert promoter Live Nation, and for her publicity arm, the William Morris Endeavor agency. Should the performer continue with the arena tour solo? Should she develop a small tour for smaller venues? Or should she cancel the concert series entirely? "When it comes to touring, the risks increase as the venues get larger, but the potential rewards increase, too.“With arena performances, the Gaga team was looking at some $12 million in start-up production costs alone. And for someone who had never played such large halls, jumping headfirst into a solo tour would be a huge challenge. On the other hand, with ticket prices averaging $100 to $125 each, the prospect of a sold-out 20,000-seat arena was tempting. HBS: “Gaga is a marketing phenomenon”

Η μουσική βιομηχανία προσπαθεί να διαχειριστεί με λογικό τρόπο δύο ανορθολογικούς παράγοντες: το ταλέντο και το γούστο (S. Frith) Βραβεύσεις / Κριτικές Star System (A/B list) Genre («η πρώτη pop-electro όπερα») Κάθετη συγκέντρωση Πολλαπλή εκμετάλλευση πνευματικής ιδιοκτησίας Ποιος επωμίζεται τελικά το ρίσκο;

Harvard Business School, “Lady Gaga (B)” “Στην πραγματικότητα πτώχευσα μετά το τουρ. Και ήταν αστείο γιατί δεν το ήξερα. Και θυμάμαι που τους φώναζα όλους και τους έλεγα: 'Γιατί λένε όλοι ότι δεν έχω μία; Είναι γελοίο. Έχω πέντε singles που έχουν φτάσει στο νούμερο 1. Και μου έλεγαν, ναι, ok. Αλλά χρωστάς 3 εκατομμύρια δολάρια.” Harvard Business School, “Lady Gaga (B)”

Τελικά τι είδους αξία έχουν οι πολιτιστικές βιομηχανίες; Δεν έχουν αξία (Κριτική Σχολή Φρανκφούρτης) Έχουν (αδιαμφιβήτητη) πολιτιστική αξία Έχουν (αμφισβητήσιμη) οικονομική αξία Όποια από τις δύο αξίες και αν προκρίνουμε (οικονομική ή πολιτιστική), εξακολουθεί να υπάρχει η άλλη. Λειτουργούν, σε ένταση, αλλά πάντοτε λειτουργούν μαζί. Banks (2015) «The Routledge Companion of The Cultural Industries»* *το βιβλίο είναι διαθέσιμο για όποιον/α το θέλει, σε pdf Τhe common-sense idea that cultural value is intrinsic to the works of freely acting, autonomous authors and creators tends to allow (some) cultural workers an unusual degree of workplace freedom. It is in this zone of permissibility – between culture and economy, management and freedom – that cultural goods (of all kinds) are precisely made. Thus, the cultural (or creative) industries can never be entirely about a ‘pure’ or disembedded economy – and can never be fully divested of their cultural or non-economic components – since they would cease to be recognisable as cultural industries, either for workers or capitalists.