1Ο Λύκειο Καλαμαριάς Η ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΗΘΟΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΘΕΣΑΝ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Δέσποινα Κεραυνοπούλου Κοπαράνη Κωνσταντίνα Στυλιανή Ντούρη Δήμητρα Μυλωνά Ιωάννης Μπογάτσης Χρήστος Τσιούρης Αλέξανδρος Μπουκουβάλας Βασίλειος Νάννος Αλέξανδρος Πλαστήρας Κωνσταντίνος Σακαρίκας Πέτρος Βούζιος Λάμπρο ς Κανελλής Ευάγγελος Ήραντος Έλενα Παπαδημητρίου Αικατερίνη Μετανίου Ευφημία Αμπεριάδου Ελένη Κουρέλη Θεοδώρα Μυλοχαράκτη Ελένη Ταμπουράκη Χρυσούλα Σιδηρά Χρυσοχόου Εύη Ελένη Χουχούλη Λουκρητία Στεφάνου Ελένη Τσικάρη Δήμητρα Συκιώτη ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ελευθέριος Φασουλάς

«Επιστήμη χωριζομένη αρετής,πανουργία και ου σοφία φαίνεται» ΠΛΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην ιατρική τα τελευταία χρόνια, τόσο στον τομέα της θεραπευτικής, όσο και στον τομέα της γενετικής και της βιολογίας, είναι εντυπωσιακή. Είναι γνωστό ότι η βιοηθική ως νέος κλάδος της ηθικής επιστήμης, έκανε την εμφάνισή της τα τελευταία μόλις χρόνια, αρχικά στην Αμερική και στη συνέχεια στην Ευρώπη. Εμφανίσθηκε σαν μια ανάγκη να αντιμετωπισθούν τα ηθικά προβλήματα και διλήμματα που απορρέουν από την πρόοδο στο χώρο της βιολογίας και της Ιατρικής επιστήμης που αφορούν ειδικότερα το βίο του ανθρώπου. Ο όρος «ηθική» έχει την αφετηρία του στην αρχαία ελληνική σκέψη. Ετυμολογικά προέρχεται από τον όρο «ήθος» που είναι άλλη γραφή και ερμηνεία του όρου «έθος». Έτσι η ηθική, δηλώνει την ανάλογη συμπεριφορά του ανθρώπου, που διαμορφώνεται και επιτυγχάνεται με τη συνήθεια μέσα στο χρόνο. Επιπλέον είναι το αποτέλεσμα της σχέσεως με το θείο, εφόσον το ήθος για τον άνθρωπο είναι η θεία δύναμη που κατοικεί μέσα του. Κατά τους νεώτερους χρόνους η λέξη «ηθική» χρησιμοποιήθηκε για να δηλωθεί ἡ επιστήμη που ασχολείται με τις ηθικές γενικά αξίες. Στο Χριστιανικό κόσμο, και ειδικότερα στη σκέψη των ελλήνων Πατέρων, με τις έννοιες ήθος και ηθική προσδιορίζεται ο χριστιανικός τρόπος ζωής, η καινή συμπεριφορά, την οποία προβάλλει και επαγγέλλεται η Εκκλησία του Χριστού. Προφανώς, η Ορθόδοξη ηθική είναι περισσότερο κάτι που το ζούμε παρά κάτι που το καθορίζουμε με λόγια και κανόνες. Αυτό φαίνεται μέσα από την Αγία Γραφή. Εκφράσεις όπως ζην κατά Χριστώ και ζην κατά Θεώ, δείχνουν ότι η ηθική από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, ταυτιζόταν με τον τρόπο ζωής των χριστιανών. Στην περιοχή της θεολογίας η ηθική δεν διαχωρίζεται από την πνευματική ζωή, αλλά θεωρείται ως ενιαία και αδιαίρετη με αυτήν. Έχει η θεολογία τα απαραίτητα εφόδια για να δώσει απάντηση σε ερωτήματα, τα οποία επιτακτικά θέτει η σύγχρονη επιστημονική έρευνα; Μπορεί ένα άτομο να ακολουθεί δύο διαφορετικούς ηθικούς κανόνες, έναν ως δημόσιο πρόσωπο κι έναν άλλο στην ιδιωτική του ζωή; Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιαστούν θέσεις και προτάσεις για τη δημιουργία ενός γόνιμου διάλογου μεταξύ της Ορθόδοξης θεολογίας και της σύγχρονης Βιοηθικής επιστήμης. «Επιστήμη χωριζομένη αρετής,πανουργία και ου σοφία φαίνεται» ΠΛΑΤΩΝ

Η δημιουργικότητα και η έρευνα δώρα του Θεού. Συχνά οι κοινωνίες, που βρίσκονται μπροστά στα απίστευτα επιστημονικά επιτεύγματα αντιδρούν με αμηχανία η με αλληλοαναιρούμενες προτάσεις. Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η έρευνα και η επιστήμη δεν μπορούν να έχουν φραγμούς, άλλοι πάλι θεωρούν επιβεβλημένο τον καθορισμό κάποιου νομικού ή ηθικού πλαισίου, γιατί, όπως τονίζουν, αν δεν αναγνωρισθεί η αναγκαιότητα τού ελέγχου στα βιολογικά πειράματα και στην ίατρική έρευνα ο άνθρωπος υποβιβάζεται σε πειραματόζωο, σε αντικείμενο του εργαστηρίου. Η επιστημονική αναζήτηση νέων μεθόδων και νέων εφαρμογών που αφορούν στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου εντάσσονται στη δυνατότητα που ο ίδιος ο Θεός έχει δώσει στον άνθρωπο να αναζητά και να δημιουργεί. Η βιοτεχνολογία βρίσκει τη θεολογική της δικαίωση στη δυνατότητα που αυτός ο Θεός έδωσε στούς πρωτόπλαστους να εργάζωνται και να φυλάσσουν τον παράδεισο (Γεν. 2:15). Η δημιουργικότητα είναι συνυφασμένη με τη φύση του ανθρώπου, ο οποίος, ως εικόνα του Θεού (Γεν. 1:27) και ως ελεύθερο πρόσωπο έχει μια μοναδικότητα στο στερέωμα τού κτιστού κόσμου. «Καί ἔπλασεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον χοῦν ἀπό τῆς γῆς καί ἐνεφύσησεν εἰς τό πρόσωπον αὐτοῦ πνοήν ζωῆς, καί ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχήν ζῶσαν» (Γεν. 2:7). Ο άνθρωπος ως «ψυχή ζῶσα» είναι δημιουργικό πνεύμα, έχει δήλ. στη φύση του κάτι από τη θεία δημιουργικότητα. Ωστόσο ο άνθρωπος ως ελεύθερο πρόσωπο οφείλει να λειτουργεί κριτικά. Αν η δημιουργικότητα είναι ανεξέλεγκτη και άκριτη, τότε παύει να είναι ολοκληρωμένη και αυθεντική. Η «διάκρισις τῶν πνευμάτων» (1 Κορ. 12:10) είναι ανάγκη να συνοδεύει τη δημιουργικότητα. Στήν Ορθόδοξη παράδοση η δημιουργικότητα βρίσκει την ολοκληρία της όταν διασώζει τη θεία προέλευσή της. Οι Πατέρες της Εκκλησίας χρησιμοποιούν την έννοια της «συνεργίας» για να καταδείξουν ότι, ο άνθρωπος ως δημιουργική οντότης μπορεί και είναι συνεργός του Θεού. Η μετά του Θεού συνεργία, ιδιαίτερα στην ιατρική λειτουργία, εξαίρεται στην Αγία Γραφή. Στη Σοφία Σειράχ καταγράφεται· «Τίμα ἰατρόν …» (38:1-4). Στην παράδοση εξ᾿ άλλου της Ορθοδόξου Εκκλησίας υπάρχει μια πλειάδα αγίων ιατρών, τους οποίους ιδιαίτερα ευλαβείται η συνείδηση των πιστών, ενώ στο έργο της Εκκλησίας συμπεριλαμβανόταν πάντοτε η μέριμνα για την ίδρυση νοσοκομείων και θεραπευτηρίων. Η Εκκλησία συνεπώς καταφάσκει στο έργο της ιατρικής, το οποίο θεωρεί ιερή υπόθεση, και ακόμα γιατί αναγνωρίζει ότι το ανθρώπινο σώμα έχει καθ᾿ εαυτό μιαν ιερότητα ως αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το σώμα είναι ο ναός της ψυχής του ανθρώπου. Στην όλη ιστορία του κάθε ανθρώπινου προσώπου το σώμα έχει να επιτελέση ένα μοναδικό έργο, είναι ο χώρος στον οποίο ιερουργείται η ζωή και το επίπεδο στο οποίο ετοιμάζεται η μέλλουσα αθανασία του ανθρώπου. Χωρίς το σώμα δεν υπάρχει ανθρώπινο πρόσωπο. Έτσι η Ιατρική και η Βιολογία, ως επιστήμες που έχουν ως αντικείμενό τους τον άνθρώπινο βίο και πιο συγκεκριμένα τις σωματικές λειτουργίες, θεωρούνται ότι επιτελούν θείο έργο, στο μέτρο βέβαια που με τις επιστημονικές παρεμβάσεις τους δεν παραβιάζεται η ελευθερία του προσώπου και δεν αντιμετωπίζεται ο άνθρωπος ως μια αποκλειστικά βιολογικά μηχανή. Το θέμα είναι, ότι η ιερότητα του ιατρικού λειτουργήματος προϋποθέτει την αναγνώριση της ανθρώπινης προσωπικότητας ως μοναδικής ψυχοσωματικής οντότητας. Η Ιατρική και η Βιολογία δεν ασχολούνται με άψυχα αντικείμενα, δεν είναι δηλ. κάτι αντίστοιχο με τη φυτολογία ή έστω με τη ζωολογία. Αντικείμενό τους είναι η μοναδική πραγματικότητα τής ανθρώπινης ζωής, η οποία είναι αναπόσπαστα δεμένη με το ανθρώπινο πρόσωπο. Ο απόλυτος σεβασμός του ανθρώπινου προσώπου, όχι ως ως εφήμερης βιολογικής υπάρξεως, αλλά ως αιώνιας και αθάνατης οντότητας είναι προϋπόθεση για μια ιατρική ἡ οποία θα συναινεί στη ζωή ευεργετικά και βοηθητικά. Η ευθύνη της Ιατρικής και της Βιολογίας έγκειται στο να προστατεύει με τις ανακαλύψεις και τις νέες μεθόδους το ανεκτίμητο δώρο της ζωής, σ᾿ όποια φάση κι᾿ αν αυτό το δώρο εμφάνιζεται.Το χριστιανικό φρόνημα ως ήθος ελευθερίας, αναγνωρίζει την ιερότητα της έρευνας και της επιστημονικής αναζήτησης.

Αλήθεια Αγάπη Ελευθερία Με τρία κριτήρια Χριστιανικής Ηθικής μετρούμε το καλό και το κακό: ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ O Θεός βοηθά τον άνθρωπο χαρίζοντάς του την τεχνολογία (κιβωτό). Tο όνομα Nώε, του πρώτου τεχνολόγου, σημαίνει ανακούφιση. H τεχνολογία είναι δώρο του Θεού για ανακούφισή του. O άνθρωπος μπορεί να κάνει μια σύγχυση (Bαβέλ), να συγχύσει δηλαδή δύο πράγματα: την τεχνολογία και την ευτυχία.

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Με τον όρο Εξωσωματική Γονιμοποίηση, ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μία μόνο από τις μεθόδους που μπορούν να βοηθήσουν ένα ζευγάρι με πρόβλημα υπογονιμότητας. Ο σωστός όρος είναι Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα «θεραπειών» όπως η σπερματέγχυση, η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, και φυσικά η εξωσωματική γονιμοποίηση. Με την τελευταία εννοούμε την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο σε ένα τεχνητό περιβάλλον και όχι μέσα στο σώμα της γυναίκας και συγκεκριμένα στη σάλπιγγα, όπως γίνεται από τη φύση. Το 1978, της γέννησης της Louise Brown, του πρώτου «παιδιού του σωλήνα» που γεννήθηκε έπειτα από θεραπεία γονιμοποίησης in vitro (IVF).Η γέννησή του αντιμετωπίστηκε από το κοινό ως ένα εντυπωσιακό επιστημονικό εγχείρημα, ενώ παράλληλα έδωσε χαρά και ελπίδα σε πολλά υπογόνιμα ζευγάρια. Μαζί του γεννήθηκαν πολλά προφητικά σενάρια που πραγματοποιούνται ένα ένα με το πέρασμα του χρόνου και η ύπαρξη πολλών ηθικών, νομικών και κοινωνικών ζητημάτων. Η κρυοσυντήρηση εμβρύων, η κρυόψυξη ωαρίων και σπερματοζωαρίων,ακόμα και μετά το θάνατο του δότη αλλά και η γέννηση παιδιών «κατά παραγγελία» με επιθυμητά χαρακτηριστικά και φύλο, η καλλιέργεια βλαστοκυττάρων είναι μερικά από αυτά. Η ανάμειξη του τρίτου προσώπου στην αναπαραγωγική διαδικασία με τη δωρεά γεννητικού υλικού. Η παρένθετη μητρότητα, ανάδοχης μήτρας. Η απόκτηση τέκνων από άγαμες γυναίκες και ομοφυλόφιλα ζευγάρια. Η αναπαραγωγή σε γυναίκες προχωρημένης ηλικίας. Η προγεννητική διάγνωση. Τα πειράματα σε έμβρυα. Ένας άκρατος και άκαιρος συντηρητισμός θα έβλεπε Δαίμονες και Ανηθικότητα. Ευτυχώς έχει σώσει πολλές οικογένειες και έχει κάνει ευτυχισμένους πολλούς γονείς.

Η άποψη της ορθόδοξης διδασκαλίας σχετικά με την εξωσωματική γονιμοποίηση συνοψίζεται: • στην αποδοχή της ατεκνίας ως θείου θελήματος • στην υιοθεσία άπορων τέκνων, • την αποδοχή της ομόλογης εξωσωματικής γονιμοποίησης με βασική προϋπόθεση τον οφειλόμενο σεβασμό στα έμβρυα. Σύμφωνα δε με άλλους ορθόδοξους μελετητές, η διείσδυση ξένου προσώπου κατά την ετερόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση ταυτίζεται με τη μοιχεία. Ηθικά μη αποδεκτή, επίσης, θεωρείται από τη χριστιανική ηθική και η επιλεκτική μείωση του αριθμού των εμβρύων προκειμένου να επιτευχθεί κυοφορία, στις περιπτώσεις εκείνες όπου υπάρχει πολύδημη κύηση. Η Εκκλησία, εξάλλου, μέσα από την εορτολογική της παράδοση επιβεβαιώνει την ανθρωπολογική αυτή διάσταση της Ορθόδοξης Θεολογίας για την ενιαία μυστηριακή σύσταση ψυχής και σώματος κατά τη σύλληψη. Αυτό άλλωστε μαρτυρεί ο εορτασμός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, η σύλληψη της Παναγίας από την Αγία Άννα και η σύλληψη του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου από την Ελισάβετ. Το έμβρυο Ιωάννης Πρόδρομος, αναγνωρίζοντας το έμβρυο Ιησού, «εσκίρτησε» στην κοιλιά της μητέρας του φωτιζόμενο από το Άγιο Πνεύμα. «Επί σε επερρίφθην εκ μήτρας, από γαστρός μητρός μου θεός μου ει συ» (Ψαλμός κά 11)

ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ Δεν θα κινδύνευε να σφάλλει κάποιος κατά την εκτίμηση ότι η κλωνοποίηση έχει προβληθεί ως το μείζον θέμα βιοηθικής, το οποίο έχει ανακύψει έως σήμερα. Η εκτίμηση αυτή δεν προέρχεται τόσο από τα ηθικά προβλήματα, τα οποία δημιουργεί η πιθανή εφαρμογή της, χωρίς αυτό να σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι μειώνεται η σημασία τους. Περισσότερο αφορά το γεγονός ότι, ενώ οι παρεμβάσεις στο ανθρώπι-νο γονιδίωμα εξετάζονται περισσότερο κάτω από πειραματικό ή υποθετικό πρίσμα, η κλωνοποίηση έχει εφαρμοστεί με σχετική επιτυχία σε θηλαστικά ζώα (πρόβατα π.χ. η γνωστή Dolly, ποντικούς, πιθήκους, κ.ά.). Βρίσκεται δηλαδή ένα μόλις βήμα πριν από την πρακτική εφαρμογή της στον άνθρωπο. Το βασικό ηθικό ερωτηματικό εδώ είναι, σε τι εξυπηρετεί η δημιουργία ενός ανθρώπου, που θα είναι το γενετικό αντίγραφο ενός άλλου. Έχει ο άνθρωπος το δικαίωμα να αντιγράφει αυτό που η φύση και ο Θεός το κάνουν μοναδικό; ΟΡΙΣΜΟΣ Κλωνοποίηση ονομάζεται η προσπάθεια παραγωγής κλώνων, δηλαδή πανομοιότυπων γενετικά αντιγράφων ιστών, οργάνων η και ολόκληρων οργανισμών. Στα φυτά και στα ζώα τείνει να καταστεί θέμα ρουτίνας. Η πιθανή χρήση της στον άνθρωπο έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων και συζητήσεων. Μέχρι ποιο σημείο ο άνθρωπος μπορεί να παρεμβαίνει στην δημιουργία του Θεού; Που βρίσκονται τα όρια μεταξύ χρήσης και κατάχρησης της τεχνολογίας; -Με την κλωνοποίηση δεν επανέρχεται στη ζωή ένας νεκρός. - Το άτομο-κλώνος δεν διαθέτει οποιαδήποτε μνήμη ή γνώση ή εμπειρίες που έχει ή είχε το άτομο από το οποίο κλωνοποιήθηκε . - Δεν είναι δίκαιο να αναμένεται από το παιδί-κλώνο να συμπεριφερθεί όπως το άτομο από το οποίο κλωνοποιήθηκε. Είναι ένα Νέο Άτομο. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ Η κλωνοποίηση με μεταμόσχευση πυρήνων ή με διαίρεση του εμβρύου. Και με τις δύο αυτές τεχνικές στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας αυτοτελής οργανισμός ο οποίος θα προκύψει με τη φυσιολογική διαδικασία του τοκετού. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ Η μέθοδος της κλωνοποίησης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μεμονωμένων ανθρώπινων κυττάρων, ιστών και οργάνων για διάφορους ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς (θεραπευτική κλωνοποίηση). Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται λ.χ. η κλωνοποίηση ανθρώπινων κυττάρων ( π.χ. καρκινικών) προκειμένου να ερευνηθεί εργαστηριακά η διαδικασία εξέλιξής τους και να συναχθούν συμπεράσματα για την πρόληψη και θεραπεία ασθενειών ή ακόμη και η κλωνοποίηση ανθρώπινων ιστών ( π.χ. δέρματος) ή οργάνων ( π.χ. νεφρού ή καρδιάς) τα οποία στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθούν για τη μεταμόσχευση σε πάσχοντες ασθενείς.

Η άποψη της ορθόδοξης διδασκαλίας σχετικά με την κλωνοποίηση Η Εκκλησία ως κοινωνία προσώπων και όχι ως απρόσωπη μάζα θρησκευόμενων ατόμων, προβάλλει την αξία του ανθρώπινου προσώπου, τονίζει το κατ’ εικόνα και ομοίωση, που φέρει ο άνθρωπος, επισημαίνει την ψυχοσωματική ενότητα και αρμονία του. Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν τη βάση της διδασκαλίας της για τον άνθρωπο και τον προορισμό του, δια μέσου των οποίων γίνεται η ορθόδοξη θεώρηση της κλωνοποίησης. Η γενετική και ειδικότερα η κλωνοποίηση, που θεωρείται ως μία από τις εφαρμογές της, κατά την ορθόδοξη θεολογία διαδραματίζεται στα όρια της κτιστής φύσης και αφορά πράξεις που γίνονται από προϋπάρχουσα ύλη. Δεν μπορεί να δημιουργήσει γενετικά αντίγραφα “εκ του μη όντος”, ούτε έχει τη δυνατότητα ν` απαλλάξει τον άνθρωπο από τη θνητότητα με την οποία γεννιέται Η αναπαραγωγική κλωνοποίηση καταστρατηγεί την αξία του ανθρώπινου προσώπου και διαρρηγνύει τη σχέση του με το Θεό. Σύμφωνα με άλλους ορθόδοξους μελετητές, με την κλωνοποίηση διασαλεύεται η φυσική τάξη της αναπαραγωγής, η τεκνοποιία γίνεται προϊόν εργαστηριακής προελεύσεως. Στη διδασκαλία των Πατέρων, η τεκνοποιία δεν είναι έργο της φύσης, ούτε της συνουσίας και πολύ περισσότερο δεν είναι έργο κάποιου εξειδικευμένου εργαστηρίου, αλλά έργο της πρόνοιας του Θεού για τον άνθρωπο. Ηθικά μη αποδεκτή επίσης θεωρείται από τη χριστιανική ηθική, η χρησιμοποίηση της κλωνοποίησης από ομοφυλόφιλα ζευγάρια για την επίτευξη τεκνογονίας. Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις η εκκλησία διακρίνει την προβολή του εγωισμού και του ωφελιμισμού των γονέων, ενώ συγχρόνως παραγνωρίζονται οι ανάγκες των παιδιών και η ψυχική τους ισορροπία.Η αναπαραγωγική κλωνοποίηση προσβάλλει το ανθρώπινο πρόσωπο και υποβιβάζει την ιερότητά του. Όσον αφορά τη θεραπευτική κλωνοποίηση, η εκκλησία αντιμετωπίζει και την περίπτωση αυτή με αρκετή επιφύλαξη. Η κλωνοποίηση αρχέγονων κυττάρων υπόσχεται την ίαση πολλών ασθενειών, όπως τη νόσο Πάρκισον, τη νόσο Alzheimer, λύνοντας επίσης και το πρόβλημα της αντιγονικής ασυμβατότητας στις μεταμοσχεύσεις. Για το λόγο αυτό, η επιστημονική κοινότητα αλλά και πολλοί ασθενείς έχουν αντιμετωπίσει το θέμα με πολύ ενθουσιασμό και ελπίδα. Με την επίτευξη όμως του συγκεκριμένου σκοπού, θα απαιτηθεί ο πειραματισμός και η καταστροφή πολλών χιλιάδων ανθρώπινων εμβρύων. Το ερώτημα που τίθεται εδώ, είναι αν το έμβρυο είναι αληθινός άνθρωπος ή μια δυνητικά ανθρώπινη ζωή. Το να είναι κάποιος αληθινός άνθρωπος, σημαίνει ταυτόχρονα ότι είναι και μοναδικό πρόσωπο. Ως πρόσωπο θα πρέπει να απολαμβάνει τον απαιτούμενο σεβασμό. Έτσι η εκκλησία δεν μπορεί να δεχτεί ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Ακόμα και στις περιπτώσεις εκείνες που ο στόχος είναι η θεραπεία ασθενειών, η παραγωγή φαρμάκων κ.ά, αν ο στόχος αυτός δεν μπορεί να δικαιωθεί ηθικά και απαιτείται η δημιουργία, ο χειρισμός και η καταστροφή ανθρώπινων εμβρύων, αυτομάτως καθίσταται απορριπτέος από την Ορθόδοξη εκκλησία που δεν απορρίπτει τη συζήτηση περί κλωνοποίησης. Την θεωρεί όμως κάπου αποπροσανατολιστική για τον τρόπο που η ίδια βλέπει τον άνθρωπο. Σ’ αυτή τη ζωή καλούμαστε με την καλή χρήση της ελευθερίας μας να δούμε τον άνθρωπο ως πρόσωπο και τη ζωή ως σχέση μεταξύ προσώπων. Δεν μας αρκεί ένας τέλειος σωματικά άνθρωπος για τον εαυτό του. Αν μέσα και από τον πόνο και τον θάνατο, βρίσκει κανείς την αγάπη και το νόημα της ζωής, βρίσκει το Θεό στο πρόσωπο του αδύναμου και ατελούς συνανθρώπου του, τότε η Εκκλησία θεωρεί πως ο άνθρωπος απάντησε στα ερωτήματα της ύπαρξης.

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ Η μεταμόσχευση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα και έχει καθιερωθεί πλέον σήμερα ως μία θεραπευτική πρακτική. Είναι η εγχείρηση κατά την οποία υγιή όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται από έναν εκλιπόντα ή ζωντανό δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα ασθενή, με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας κάποιου οργάνου του που βρίσκεται σε ανεπάρκεια. Ερωτήματα Μπορούν να με κρατήσουν στη ζωή με μηχανήματα; Ο ασθενής που έχει υποστεί νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους είναι νεκρός( και δεν μπορεί να επανέλθει στη ζωή.) Τα μηχανήματα μπορούν απλά να διατηρήσουν την κυκλοφορία του αίματος παρέχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των οργάνων, ιστών και κυττάρων για μεταμόσχευση. Υπάρχει συνείδηση στους «εγκεφ.νεκρούς.» ασθενείς; Το περιεχόμενο της συνείδησης δεν είναι δυνατόν να επισκοπηθεί και να ελεγχθεί σήμερα από την Ιατρική επιστήμη με οποιαδήποτε ιατρική δοκιμασία, διότι αυτό είναι μια υποκειμενική εμπειρία.

Η θέση της Εκκλησίας Είναι κοινή πεποίθηση ότι ο λόγος και ο ρόλος της Εκκλησίας στην πορεία των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα είναι κεντρικός. Οι μεταμοσχεύσεις είναι ίσως ένα από θέματα στα οποία η πολιτεία έχει την άμεση ανάγκη της. Η Εκκλησία έχει όλη την ειλικρινή διάθεση της συνεργασίας και προσφοράς και αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά στην υπόθεση των μεταμοσχεύσεων και την ανάγκη για ζωή του λήπτη. Μπορεί όμως να πει το ΄΄ναι΄΄ στις μεταμοσχεύσεις μόνον αν η πολιτεία και η κοινωνία πουν το ΄΄ ναι ΄΄ στις αιώνιες πνευματικές αξίες και τον σεβασμό του ανθρώπου. Η προσφορά ιστών και οργάνων για μεταμόσχευση είναι πράξη υψίστης αγάπης. Θα πρέπει όμως, να τίθενται πάντα και κάποιοι ηθικοί κανόνες, η τήρηση των οποίων θα εγγυάται την παραμονή των μεταμοσχεύσεων στα σωστά πλαίσια. Οι κανόνες αυτοί, σε περίπτωση ζώντων δοτών, θα πρέπει να διασφαλίζουν το ελεύθερο και αβίαστο της προσφοράς, καθώς και την αποτροπή της εμπορικής εκμετάλλευσής τους. Στην περίπτωση των πτωματικών δοτών, θα πρέπει να εξασφαλίζεται εκ των προτέρων και σε χρόνο ανύποπτο για το βιολογικό του τέλος, έγγραφη συγκατάθεση του δότη. Θα πρέπει επίσης να καθορισθεί επακριβώς από ιατρικής πλευράς, με αντικειμενικά κριτήρια, πότε επέρχεται ο θάνατος. Δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί ηθική πράξη η επίσπευση του θανάτου κάποιου για να σωθεί η ζωή άλλου. Να προσφέρουμε κομμάτια του σώματός μας στους συνανθρώπους μας και να οικοδομούμε τη ζωή τους πάνω στον δικό μας θάνατο. Αυτό το επίτευγμα βαθειά συγκινεί την Εκκλησία που αυθόρμητα ψάχνει να βρεί τις παραμέτρους της πρακτικής και εφηρμοσμένης συμπαραστάσεώς της. Η Επιτροπή Βιοηθικής της Ιεράς Συνόδου έχει αποδεχεθεί τον εγκεφαλικό θάνατο ως το οριστικό βιολογικό τέλος του ανθρώπου. Ανοιχτά συμπαρίσταται στη δωρεά τών διδύμων οργάνων και των ιστών (κερατοειδούς, δέρματος, μυελού οστών κ.λπ), μέσα από την αγάπη, την ανιδιοτέλεια τον σεβασμό, την ανωτερότητα, την ακεραιότητα. Για τον λόγο αυτόν, η Εκκλησία ζητάει ηθικές, νομικές και πρακτικές εγγυήσεις ότι οι μεταμοσχεύσεις τελικά δεν θα παρατείνουν μόνον ζωές αλλά θα σώζουν ψυχές. Η χώρα μας, η κατ' εξοχήν των κοινωνικών σχέσεων και δεσμών, η χώρα που μοιράζεται τα περισσότερα από οποιοδήποτε άλλο μέρος στον κόσμο δεν μπορεί να είναι τελευταία στο μοίραρμα του αγαθού της ζωής. Η παράδοση και η Ορθόδοξη θεολογία μας είναι κατ' εξοχήν κοινωνικές και δεν έχουν καμμία σχέση με τον σχολαστικισμό και τον στενό προβληματισμό. Πως λοιπόν μπορεί να είναι ουραγός στις μεταμοσχεύσεις;

ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Ευθανασία ονομάζουμε την ανώδυνη θανάτωση ενός ανθρώπου που υποφέρει από ανίατη ασθένεια, για να απαλλαγεί από τους αφόρητους πόνους και από το μαρτύριο των τελευταίων ημερών. Υπάρχουν δύο ειδών ευθανασίας: α) η ενεργητική ευθανασία γίνεται με τη χορήγηση θανατηφόρου φαρμάκου ή με τη διακοπή λειτουργίας των ιατρικών μηχανημάτων που κρατούν τον ασθενή στη ζωή. β) παθητική ευθανασία έχουμε όταν δεν προσφέρεται βοήθεια (διασωλήνωση, οξυγόνο) σε κάποιον ασθενή, στερώντας του τη δυνατότητα να συνεχίσει τη ζωή του. Τα κίνητρα της ευθανασίας μπορεί να είναι: α) ανθρωπιστικά, δηλαδή για να απαλλαγεί ο ασθενής από την ταλαιπωρία των τελευταίων στιγμών. β) συμφεροντολογικά, δηλαδή για να μην επιβαρύνονται οι συγγενείς από μακροχρόνιες νοσηλείες και για να τον κληρονομήσουν ταχύτερα. Ερωτήματα Έχει ο άνθρωπος δικαίωμα στη ζωή. Έχει όμως δικαίωμα και στον θάνατο; Είναι η επιδίωξη του θανάτου ένα ιδιωτικό συμφέρον; Ο άνθρωπος, ειδικός ή όχι, έχει δικαίωμα να επιβουλεύεται τη ζωή του συνανθρώπου του και να του δώσει ένα τέλος εύκολο και γαλήνιο; Ηθικό πρόβλημα προκύπτει, επίσης, όταν κάποιος πάσχων από ανίατη νόσο ζητήσει ο ίδιος να του επιβληθεί ευθανασία: Ο θεράπων ιατρός επιτρέπεται (με την ηθική και όχι με την αυστηρά νομική) έννοια να πράξει ανάλογα, συναινώντας στην κατ' απαίτηση του πάσχοντος ευθανασία;

Η άποψη της ορθόδοξης διδασκαλίας σχετικά με την Ευθανασία Η ευθανασία, ενώ δικαιολογείται κοσμικώς ως "αξιοπρεπής θάνατος", στην πραγματικότητα αποτελεί υποβοηθούμενη αυτοκτονία όταν ο ίδιος ο ασθενής ζητήσει να θανατωθεί και τη θεωρεί φόνο στην περίπτωση που η απόφαση παρθεί από τους συγγενείς, δηλαδή συνδυασμό φόνου και αυτοχειρίας. Το λεγόμενο "δικαίωμα στον θάνατο", πού αποτελεί την νομική κατοχύρωση της ευθανασίας, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε απειλή της ζωής των ασθενών πού αδυνατούν να ανταποκριθούν οικονομικά στις απαιτήσεις θεραπείας και νοσηλείας τους. Η σύγχρονη εκκοσμικευμένη αντίληψη προσεγγίζει το θάνατο ως γεγονός προσδιοριζόμενο όχι από το Θεό, αλλά από τον άνθρωπο. Η ζωή μας αποτελεί υπέρτατο Δώρο του Θεού, η αρχή και το τέλος του οποίου βρίσκονται στα χέρια Του και μόνο. Αποτελεί τον χώρο μέσα στον οποίο βρίσκει την έκφραση του το αυτεξούσιο, συναντάται η χάρις του Θεού με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και επιτελείται η σωτηρία του. Η Ορθόδοξη Εκκλησία πιστεύει στην ευθανασία υπό την γνήσια έννοια της και πάντοτε εύχεται υπέρ ειρηνικού και ευλογημένου τέλους από τον Θεό και όχι από τον άνθρωπο. Απορρίπτει και καταδικάζει την τεχνητή ευθανασία ως "υβριν" κατά του Θεού και απειλή κατά της ελευθερίας του προσώπου και της μοναδικότητας της ζωής. Εμπνέει τούς πιστούς να καρτερούν και να υπομένουν σε κάθε δοκιμασία προσωπική η συνανθρώπων τους και παρακαλεί τον ιατρό των ψυχών και των σωμάτων να πραΰνει τον πόνο και την δοκιμασία κάθε ανθρώπου. Υποδεικνύει τον τρόπο υπερβάσεως του θανάτου με την εν Χριστώ ζωή και χειραγωγεί τούς πιστούς προς ένα χριστιανικό τέλος με το όνομα του Αναστάντος Χριστού στην τελευταία πνοή τους.

Εμβρυοκτονία ή διακοπή κύησης; ΕΚΤΡΩΣΗ Όταν οι γυναίκες καταφεύγουν στην έκτρωση ως μόνη λύση για την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη τους… ΟΡΙΣΜΟΣ Η έκτρωση ή άμβλωση είναι η διακοπή μιας ενδομήτριου κυήσεως ενός ή περισσότερων εμβρύων. Οδηγεί δηλαδή, σε αφαίρεση του εμβρύου από τη μήτρα, με συνέπεια τον θάνατο του κυήματος. Εμβρυοκτονία ή διακοπή κύησης; …οι ηθικές και νομικές πτυχές της άμβλωσης αποτελούν αντικείμενο έντονης συζήτησης σε πολλά μέρη του κόσμου. Ταυτόχρονα, τίθεται και το ζήτημα της αυτοδιάθεσης της εγκύου, το δικαίωμά της να διαθέτει το σώμα της όπως αυτή νομίζει. Στην άμβλωση όμως δεν ασκείται βία στο πιο ανυπεράσπιστο ανθρώπινο πλάσμα και δεν στραγγαλίζεται το πλέον ιερό και ύψιστο ανθρώπινο δικαίωμα, το δικαίωμα στη ζωή; Το κύριο ζήτημα είναι κατά πόσο το έμβρυο μπορεί να χαρακτηριστεί ως άνθρωπος και εκ τούτου η έκτρωση ως ανθρωποκτονία. Το έμβρυο τελικά είναι πρόσωπο ή βιολογικό υλικό και η άμβλωση είναι φόνος ή απλή επέμβαση;

Η άποψη της ορθόδοξης διδασκαλίας σχετικά με την έκτρωση Η Ορθοδοξία διακηρύσσει αιώνες πριν, ότι ο άνθρωπος υφίσταται ως «εικόνα Θεού» από την στιγμή της σύλληψης, «εξ άκρας συλλήψεως». Η μητρότητα, όπως και η πατρότητα, είναι θεϊκό δώρο προς τον άνθρωπο, αφού οι σύζυγοι καλούνται να συνεχίσουν το δημιουργικό έργο του Θεού και γινόμενοι συνδημιουργοί να χαρίσουν το υψηλότερο δώρο, τη ζωή και σε άλλους ανθρώπους. Το έμβρυο δεν είναι '‘εξάρτημα'' που ανήκει, δήθεν, οργανικά, στην μητέρα του αλλά είναι άνθρωπος ξεχωριστός που φιλοξενείται, άχρι καιρού, στο σώμα της μάνας. Είναι μία ολόκληρη ζωή μέσα σε μία άλλη ζωή. Στις πατερικές θέσεις γύρω από την Ορθόδοξη ανθρωπολογία δεν νοείται, σε ζώντα άνθρωπο, να υπάρχει σώμα άνευ ψυχής, ούτε ψυχή άνευ σώματος. «Ό,τι σκοτώνεται με την έκτρωση, ανεξάρτητα από τον χρόνο κυήσεως, είναι ανθρώπινη ζωή. Γιατί, το γονιμοποιημένο ωάριο, το έμβρυο, το βρέφος, το παιδί, ο ενήλικας, είναι απλώς στάδια εξελίξεως και ωριμότητος της ίδιας ανθρώπινης ζωής. Ο καθένας από εμάς, αυτό να το σκεφθούμε όλοι μας, υπήρχε κάποτε, εξ ολοκλήρου, στο γονιμοποιημένο ωάριο και χρειαζόταν μόνο τροφή και χρόνος για τα επόμενα στάδια της ζωής του». Dr. J. Wilke αμερικανός γυναικολόγος πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιώματος στην Ζωή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η ανθρώπινη παρέμβαση στους φυσικούς νόμους της ζωής θέλει σίγουρα μεγάλη διάκριση, αρετή που δυστυχώς πολύ απουσιάζει στους δύσκολους καιρούς μας. Κάθε ζωή είναι πάντοτε ιερή. Δεν είναι εύκολο να πούμε πως μπορούμε, όποτε θέλουμε, να παρεμβαίνουμε στη ζωή, για να την αφαιρέσουμε ή ακόμη και να την παρατείνουμε με δόλιους τρόπους. Ποιος είναι εκείνος ο τόσο σοφός, που μπορεί να θέσει αυστηρούς κανόνες στην απόλυτη τήρηση του σεβασμού της ανθρώπινη ζωής; Η γνώση, η σοβαρότητα, η σύνεση, η διάκριση μπορούν να συνεισφέρουν πολλά στον απαραίτητο αυτό προβληματισμό. Κανείς καταρχάς δεν πρέπει να φοβάται σε έναν τέτοιο διάλογο. Να μη δικαιολογηθεί και δεν προσέλθει σε ένα τόσο σοβαρό διάλογο. Θέση στο τραπέζι αυτό έχει ο επιστήμονας. Ο ιατρός. Ο φιλόσοφος. Ο θεολόγος. Ο κοινωνιολόγος. Ο νομικός. Η κοινωνία και η εκκλησία, η επιστήμη και η θρησκεία, άνετα και άφοβα να συζητήσουν ειλικρινά. Η αγάπη, η κατανόηση, η υπομονή θα βοηθήσουν πολύ στην ανεύρεση της ελευθερώτριας αλήθειας. Η ευθύνη όλων είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Τα βιοηθικά διλήμματα είναι αρκετά δύσκολα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι οι απαντήσεις είναι πάντοτε εύκολες. Άστοχες επεμβάσεις στην αρχή της ζωής μπορούν να δημιουργήσουν τεράστια ψυχολογικά προβλήματα σε γονείς και παιδιά. Να αφήσουν ψυχικούς τραυματισμούς, που θα συνοδεύουν όλη τη ζωή. Η Εκκλησία μας δικαιολογημένα σε ορισμένα από αυτά είναι τελείως απορριπτική, άλλα τα συζητά και άλλα τα επιτρέπει με βάση πάντοτε την αγάπη, την αλήθεια και το σεβασμό της ιερότητας της ζωής και του μοναδικού ανθρωπίνου προσώπου. Εδώ φυσικά δεν μπορούμε να δώσουμε εμείς τελικές απαντήσεις. Ας μελετάμε, ας συζητάμε, ας ακούμε, ας προσέχουμε, ας συμπονάμε. Μην πηγαίνουμε σε ένα διάλογο προαποφασισμένοι να καταδικάσουμε. Η αλήθεια έχει μαζί της και την αγάπη. Στις μέρες μας παρατηρείται η αγοροπωλησία νεφρών και κυριαρχεί το παγκόσμιο organ traffiking. Αύριο οι βιομηχανίες που έχουν ήδη πατεντάρει σχεδόν 3.000 ανθρώπινα γονίδια, θα πωλούν ανθρώπινους ιστούς. Επιπλέον, στην εποχή μας, που επικρατούν συνθήκες ατομικισμού και κοινωνικής αναλγησίας ο εθελοντισμός αυξάνει και αποδεικνύει την αλληλεγγύη και την υπευθυνότητα των ανθρώπων, ως κοινωνικών ομάδων. Γι’ αυτό ας μη λησμονούμε να βλέπουμε πίσω μας με ευχαριστία, γύρω μας με πίστη και εμπρός με ελπίδα!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. Υπό Κωνσταντίνου Β. Σκουτέρη Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν http://www.apostoliki-diakonia.gr Τι διδάσκει η Χριστιανική Ηθική. Μελέτη της θεολόγου Νίκης Νικολάου https://www.pemptousia.gr/2015/03/nikolaou-g/ Στέφανος Καραούλης, Θεολόγος http://www.pemptousia.gr/author/stefanos-karaoulis-theologos/ Η εμφάνιση της Βιοηθικής, ως επιστήμης (Α’) ΝΙΚΟΣ ΚΟΪΟΣ ΔΡ. ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ http://www.pemptousia.gr/2014/07/i-emfanisi-tis-vioithikis-os-epistimis/ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ Του Γεωργίου Κατσιμίγκα Νοσηλευτού ΠΕ κ΄ ΤΕ, Θεολόγος http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/pastoral/katsimigas_klonopoiisi.html "Η θέσις της Εκκλησίας επί του θέματος της Ευθανασίας« Εισήγησις του Σεβ. Μητροπολίτου Φθιώτιδος κ.κ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/eisigiseis/nikolaou_efthanasia.htm http://www.eom.gr/index.php?option=com www.eom.gr Κωνσταντίνος Καρακατσάνης Αν. καθ. Α.Π.Θ, δ/ντής Εργ. Πυρηνικής Ιατρικής Ιπποκρατείου Ιατρικά (Ένθετο «Ελευθεροτυπία») - 19 Νοεμβρίου 2002 Εγκύκλιος 2819 Ιεράς Συνόδου Θέμα: «Περί της δωρεάς οργάνων σώματος» Ομιλία του Μακ. Αρχιεπισκόπου και πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστοδούλου κατά τα εγκαίνια του Κέντρου Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας με θέμα: «ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ» Μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 13/9/2009 Τα δικαιώματα του αγέννητου παιδιού και η μητρική αγάπη. Δρ. Βαρβάρα Καλογεροπούλου-Μεταλληνού Εκτρώσεις, Ορθόδοξος Κυψέλη Αρχιμ.Αρσένιος Κατερέλος,Ορθόδοξη ανθρωπολογία – Εκτρώσεις. Εσπερινή ομιλία στην Ιερά Μονή Αγ.Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος23- 02-13

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!