Ο ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Ο χρόνος στην Πατερική σκέψη έχει έναν παιδαγωγικό χαρακτήρα, αφού χρησιμοποιείται για την προετοιμασία του ανθρώπου στην επίτευξη της σωτηρίας του. Πρώτη διάκριση ανάμεσα στον χρόνο και την αιωνιότητα. Αποτελούν μορφές χρόνου στις οποίες δεν υπόκειται ο Θεός. Δεύτερη χρονική κατηγορία: το αΐδιον = αυτό που έχει ύπαρξη μεγαλύτερη από τον χρόνο και την αιωνιότητα. Τρίτη χρονική κατηγορία ο αιών = η ζωή κάθε ανθρώπου, ο χρόνος των χιλίων ετών, ο μελλοντικός βίος μετά την ανάσταση που δεν θα έχει τέλος και το συμπαρεκτεινόμενον τοις αιδίοις. Διαμορφώνεται έτσι ένα τριαδικό σύστημα χρόνου για να εκφράσει τη διάκριση και την πνευματική κατάσταση του Θεού, του αόρατου και του ορατού κόσμου. Το αΐδιον είναι κατάσταση της ζωής και της ουσίας του Τριαδικού Θεού. Είναι όμως και αιώνιος, αλλά παρεμβαίνει μέσα στον χρόνο ως Δημιουργός του και Κύριος της Ιστορίας. Ο αιώνας είναι η δεύτερη βαθμίδα που αφορά στον αόρατο κόσμο. Σ’ αυτόν συμμετέχει και ο άνθρωπος, εφόσον ανέλθει πνευματικά.

Αιώνας : α) η ζωή του κάθε ανθρώπου, β) ο χρόνος των χιλίων ετών, γ) η παρούσα ζωή και ο μελλοντικός και ατελεύτητος χρόνος μετά την ανάσταση. Ο αιώνας είναι για τα αΐδια όντα, ότι είναι για τα χρονικά όντα ο χρόνος. Ο χρόνος μήπως ταυτίζεται με την κίνηση ως ροή από στιγμές; Σε ποιο βαθμό συνδέεται ο χώρος με τον χρόνο; Συνυπάρχουν ή ταυτίζονται μεταξύ τους; Αρχαία αντίληψη για κυκλικό και γραμμικό χρόνο. Κατά τον Πλάτωνα ο χρόνος είναι η κινητή εικόνα της αιωνιότητας. Ο χρόνος, είναι λοιπόν σύμφυτος με τον ουρανό, και θα υπάρχει ο ένας όσο υπάρχει και ο άλλος. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι τα είδη του χρόνου. Ο Αριστοτέλης πραγματεύεται την έννοια του χρόνου και την σχέση του με την κίνηση. Ο χρόνος είναι αριθμός κινήσεως από το πρωτύτερα στο υστερότερα.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ανύπαρκτες οι χρονικές διακρίσεις (παρόν, παρελθόν και μέλλον) Ανύπαρκτος και ο χρόνος. Πρέπει να τον εννοήσουμε ως ροή από στιγμές κάτι που τον ταυτίζει με την κίνηση. Ποιος είναι ο βαθμός που συνδέεται ο χώρος με τον χρόνο; Ταυτίζονται, συνυπάρχουν ή διατηρούν κάποια αυτονομία; Ταύτιση χρόνου – χώρου. Ο παρών κόσμος σχολείο και εκπαιδευτήριο για τις ανθρώπινες ψυχές. Παρόμοια με τη ροή του χρόνου είναι και η φύση των όντων, τα οποία αυξάνονται ή ελαττώνονται. Ο αιρετικός Ευνόμιος μιλώντας για τον χρόνο δεν έλαβε υπόψη του τα ποιοτικά και τα ποσοτικά χαρακτηριστικά του και ταύτισε τα μέτρα του χρόνου (ώρες, μέρες, μήνες) με τα μέρη του και τον χρόνο τον θεωρεί σε σχέση με την κίνηση των πλανητών.

Χρόνος είναι το διάστημα που συμπαρεκτείνεται με τη σύσταση του κόσμου και με το οποίο διάστημα συγκρίνεται κάθε κίνηση μέσα στον χώρο (Μ.Βασίλειος). Διάστημα είναι χρονική διάκριση, ποιοτική διάκριση και κατάσταση του ανθρώπου που τον προετοιμάζει για την θέωση. Είναι δηλ. α) ο χρονικός τρόπος που υπάρχει ο άνθρωπος μέσα στον χώρο, β) περίοδο που μπορεί να διαπραχθεί η αμαρτία, άρα πνευματικής αστάθειας και γ) ο χώρος σχολείο για την τελειοποίηση του ανθρώπου.

ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ο γραμμικός χρόνος. Ο γραμμικός χρόνος έχει αφετηρία την ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού. Ο γραμμικός χρόνος σύμφωνα με την πατερική διδασκαλία αντιπαρατίθεται με την φιλοσοφική αντίληψη περί χρόνου. Στο παρόν βιώνονται οι σωτήριες ενέργειες της θείας οικονομίας με το εσχατολογικό πρίσμα του μέλλοντος. Ο βιωτικός χρόνος. Είναι η επίγεια ζωή του κάθε ανθρώπου. Συνδέεται με τον φυσικό χρόνο, ο οποίος δεν του επιτρέπει την επιστροφή στο παρελθόν, τον οδηγεί ασταμάτητα προς τα εμπρός, αγνοεί το τέλος του κάθε ανθρώπου, είναι συνυφασμένος με τον χώρο. Ο άνθρωπος αποκτά έτσι ηθική ευθύνη απέναντι στην εσχατολογική προοπτική. Η μνήμη αυτού του χρόνου θα είναι το στοιχείο κρίσης της Δευτέρας Παρουσίας. Ο χρόνος αυτός επίσης δεν είναι κάτι το φυσικό και καλό, γιατί η ροή του συνδέεται με την φθορά και την αμαρτία. Ο ψυχολογικός χρόνος. Αυτός έχει να κάνει με την ανθρώπινη ψυχή και τις μεταμορφώσεις του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου που γίνονται μέσα στον χρόνο. Είναι ο χρόνος διαλόγου του ανθρώπου με τον θεό.

Ο κυκλικός χρόνος. Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Ο Βασίλειος αρνείται την επανάληψη ίδιων γεγονότων μέσα στην Ιστορία. Δεν αποδέχεται τις χρονικές ανακυκλήσεις, δηλ. τις περιστροφές στον ίδιο κύκλο. Ο εβδομαδιαίος κύκλος εκφράζει την πορεία του ανθρώπου προς την αιωνιότητα και την προσμονή της όγδοης ημέρας, δηλ. της ημέρας εκείνης που θα τον αποδεσμεύσει από την ροή και την φθορά του παρόντος κόσμου.