4. Οι ιδιότητες του γλωσσικού σημείου

Σημειολογία: η επιστήμη που μελετά τα σήματα, τα σύμβολα, τα σημεία Σήματα Σύμβολα Σημεία (αναλογική σχέση) (μη αναλογική σχέση) μη γλωσσικά γλωσσικά Ενδείξεις: δεν υπάρχει πρόθεση επικοινωνίας

1. Η συμβατικότητα ή το «αυθαίρετο» του γλωσσικού σημείου Η σχέση μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου είναι αυθαίρετη, αποτελεί προϊόν σύμβασης Δύο επιχειρήματα: Η ύπαρξη πολλών γλωσσών: Σπίτι, house, maison, casa… Η εξέλιξη των γλωσσών

Παις - > παιδί Νυν - > τώρα Εκκλησία Γυμνάσιο Σχολή Βάναυσος < βαῡνος + αὔω Μοχθηρός

Βάναυσος < βαῡνος + αὔω Αυτός που επεξεργάζεται με τη φωτιά τον σίδηρο > σιδηρουργός > Αυτός που ασκεί χειρονακτική εργασία (διεύρυνση σημασίας) > ο απότομος, ο σκληρός Βάναυσος άνθρωπος, βάναυση συμπεριφορά.

Πονηρός (αρχ.) αυτός που πονά, που κοπιάζει, ηθικά μεμπτός Μοχθηρός (αρχ.) αυτός που μοχθεί, άθλιος, άσχημος, ταλαίπωρος > (ν.ελλ.) ο φθονερός, αυτός που νοιώθει λύπη για την ευτυχία του άλλου και χαρά για τη δυστυχία του Προσθήκη νέων σημείων: αεροπλάνο, υπερωκεάνιο, ρομποτική, τριπύρινο

Oνοματοποιίες Πιτς-πλατς, ντιν-νταν, νιάου, γαβ-γαβ Πλατσουρίζω Μπουμπουνίζει, μπουμπουνητό Κούκος Σούσουρο

Γαβγίζω Αboyer (γαλ.) Bark (αγγλ.) Γαβγ-ίζω, καθαρ-ίζω, στολ-ίζω

H φωνή του κόκορα σε διάφορες γλώσσες Πορτογαλικά κοκοροκοκό Γερμανικά κικερίκι Αγγλικά κοκ-α-ντουντλ-ντου (cock-a-doodle-doo) Αραβικά κοκού’ ο, κοκού’ο Κινεζικά γουό γουο γουό Ιταλικά κικιρίκι Γαλλικά κοκορίκο Ελληνικά κικιρίκου :https//youtu.be/BXTtBCrWOAg Eυαισθητοποίηση των παιδιών στην ποικιλομορφία των γλωσσών. http://eole.irdp.ch/activites_eole/kikiriki.pdf

… και η φωνή της γάτας και της πάπιας … και η φωνή της γάτας και της πάπιας Πορτογαλικά μιάου κουά κουά Γερμανικά μιάου κουάκ κουάκ Αγγλικά μεόου κουάκ κουάκ Αραβικά μιάου κουάκ κουάκ Κινεζικά μιάο κα κα Ιταλικά μιάο κουά κουά Γαλλικά μιάου κουέν κουέν Ελληνικά νιάου πα πα Η ύλη (ή ίδια η φωνή του ζώου) είναι η ίδια, αλλάζει η μορφή που της αποδίδεται σε κάθε γλώσσα

2. Η γραμμικότητα Το σημαίνον του γλωσσικού σημείου αποτελείται από στοιχεία που διαδέχονται το ένα το άλλο στον άξονα του χρόνου

[apaγο΄rεvεtεistro΄fiδεksi΄a]

[΄tsapa] [΄stapa] [΄pasta]

Georges a tué Jean Jean a tué Georges George killed John Λεπτομέρεια από έργο του Ιερώνυμου Μπος, Ολλανδού ζωγράφου του 15ου αι. Georges a tué Jean Jean a tué Georges George killed John John killed George

Yπερτεμαχικά φαινόμενα Phénomènes suprasegmentaux Eπιτονισμός Roman Jakobson (1960) Ηθοποιός του θεάτρου Στανισλάβσκι στη Μόσχα «Segodnja večerom» 40 διαφορετικοί επιτονισμοί, ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας, αναγνωρίσιμοι από τους θεατές

Συλλαβικός τόνος γέρος – γερός κάλος – καλός Μουσικός τόνος

Η συλλαβή ma στα κινέζικα με 4 διαφορετικούς μουσικούς τόνους Mama mà ma ma?

Guillaume Apollinaire « Calligrammes », 1918

3. Μοναδικότητα Δεν υπάρχουν δύο σημεία που να ταυτίζονται πλήρως Κάθε σημείο υπάρχει λόγω των διαφορών που παρουσιάζει από άλλα σημεία

1. Ετερωνυμία Ετερομορφία ή ετεροηχία θάλασσα - ήλιος

2. Συνωνυμία Ετερομορφία ή ετεροηχία αρνί - πρόβατο ωραίος - όμορφος δέρμα - πετσί σκοτώνω - φονεύω εισέρχομαι - μπαίνω

3. Ετερόσημα Ομόηχα τύχη – τύχει – τοίχοι - τείχη ποιο - πιο

Τα Ομόηχα μπορεί να είναι Πολύσημα ή Ομώνυμα Τα Ομόηχα μπορεί να είναι Πολύσημα ή Ομώνυμα Πολύσημα Ομώνυμα 1 γλωσσικό σημείο, που παρουσιάζει διαφορετικές σημασίες που συνδέονται μεταξύ τους. Ετυμολογική ομοηχία. Ίδια ορθογραφία γλώσσα τραπεζαρία μοναχός Στο λεξικό έχουμε 1 λήμμα 2 ή περισσότερα γλωσσικά σημεία που συμπτωματικά συμπίπτουν ως προς τη μορφή. Συνήθως διαφορετική ορθογραφία χήρος - χοίρος, θύρα - θήρα κάνει - κάνη αυτή - αυτί κουτί - κουτή λύπη - λείπει - λίπη φύλο - φύλλο - φίλο Στο λεξικό έχουμε διαφορετικά λήμματα

Τα ομώνυμα συνήθως είναι ετερόγραφα. Σπάνια είναι και ομόγραφα : Κόρη Τόνος Καρπός (ενώ τα πολύσημα είναι ομόγραφα, αφού έχουν κοινή ετυμολογία)