Επιχειρηματικότητα

Διάλεξη 2: Επιχειρηματικό Περιβάλλον Εμπεριέχει αποσπάσματα από διαλέξεις των: Ειρήνη Βουδούρη, Eric Soderquist, Παύλου Δημητράτου και Ελένης Σαλαβού

Περιεχόμενα Το επιχειρηματικό περιβάλλον Το περιβάλλον της επιχειρηματικότητας Ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον Σύγχρονο παγκόσμιο επιχειρηματικό περιβάλλον

Το περιβάλλον/ οικοσύστημα της επιχειρηματικότητας

Παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας: Ομαδοποίηση Γενικά οι παράγοντες που αφορούν στο εξωτερικό περιβάλλον και επηρεάζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να χωριστούν σε δυο ομάδες

Παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας: Ομαδοποίηση Α. Εχθρικότητα (≠ φιλικότητα) του περιβάλλοντος βαθμός έλλειψης πόρων του περιβάλλοντος και ανταγωνισμού για αυτούς. Αλλαγές στη διαθεσιμότητα πόρων, χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα, χαμηλή τεχνολογική υποδομή κ.τ.λ. αφορούν στην εχθρικότητα του περιβάλλοντος

Παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας: Ομαδοποίηση Β. Αβεβαιότητα (≠ βεβαιότητα) του περιβάλλοντος  βαθμός αστάθειας και μεταβολής στο περιβάλλον διαχρονικά Η συχνή αλλαγή στους νόμους, κανονισμούς, διαδικασίες, πολιτικό, νομικό, κοινωνικό κλπ. περιβάλλον αφορά στην αβεβαιότητα του περιβάλλοντος Η αβεβαιότητα του περιβάλλοντος τυπικά αξιολογείται από διεθνείς οργανισμούς και συχνά αναφέρεται ως ρίσκο (risk) μιας χώρας

Αβεβαιότητα - Εχθρικότητα Χρειάζονται ευνοϊκές συνθήκες εχθρικότητας και αβεβαιότητας για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας σε μια χώρα Χρειάζεται ένας ‘άριστος βαθμός’ εχθρικότητας και αβεβαιότητας για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας σε μια χώρα  άρα ΟΧΙ απαραίτητα πολύ μικρή εχθρικότητα και πολύ μικρή αβεβαιότητα Κατά συνέπεια, η επιχειρηματικότητα χρειάζεται κάποια ‘ζωτικότητα’ στο εξωτερικό περιβάλλον

Δραστική Αλλαγή  Μία επαναστατική μετατροπή στο περιβάλλον που επηρεάζει τουλάχιστον μια συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων  Παραδείγματα δραστικής αλλαγής: Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, Η άνοδος και το σπάσιμο της φούσκας των Dotcom, 11η Σεπτεμβρίου, Απελευθέρωση τομέων αγοράς όπως οι Τηλεπικοινωνίες, οι Τράπεζες, η Παροχή Ηλεκτρισμού  Πόσο δύσκολο είναι να διοικηθεί η δραστική αλλαγή;

Δραστική Αλλαγή  Επανάσταση ή εξέλιξη; Χρειάζονται και τα δύο (Gary Hamel)  Συμπέρασμα για τους επιχειρηματίες: Ερευνήστε για τα τμήματα της αγοράς όπου η δραστική αλλαγή συμβαίνει. Βρείτε μια ισορροπία μεταξύ της εξερεύνησης (exploration) και της αξιοποίησης (exploitation) ευκαιριών στην ανάπτυξη της επιχείρησης

Όχημα για Ανάπτυξη: Συν-εξέλιξη  Επιτυχημένες καινοτομίες "run in packs" (Andrew Van De Ven, 2005)  Αλληλεπίδραση μεταξύ Εταιριών Βιομηχανιών Διαμορφωμένων περιβαλλοντικών συνθηκών (τεχνολογία, θεσμικά πλαίσια, εκπαιδευτικό σύστημα...) Αναδυόμενων περιβαλλοντικών συνθηκών (κοινωνικές, οικονομικές, δημογραφικές, οικολογικές…)  Παράδειγμα: τεχνολογία κινητής τηλεφωνίας 3ης γενιάς  Επιχειρηματίες: Συνεργαστείτε, Συνεργαστείτε, Συνεργαστείτε!

Δείκτες Επιχειρηματικής Δραστηριότητας Πηγή: European Commission Progress Report on Benchmarking of National Research Policies  Ανθρώπινοι Πόροι Αριθμός ερευνητών σε σχέση με το συνολικό ανθρώπινο δυναμικό Αριθμός διδακτορικών στις επιστήμες σε σχέση με τον πληθυσμό και τον συνολικό αριθμό διδακτορικών  Δημόσιες και Ιδιωτικές Επενδύσεις Συνολική δαπάνη για Ε&Α σε σχέση με το ΑΕΠ Μέρος του ετήσιου κρατικού προϋπολογισμού που κατανέμεται σε έρευνα Ποσοστό επενδύσεων κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου (venture capital) στα πρώτα στάδια νέων επιχειρήσεων σε σχέση με το ΑΕΠ

Δείκτες Επιχειρηματικής Δραστηριότητας  Επιστημονική και Τεχνολογική Παραγωγικότητα Αριθμός κατά κεφαλήν ευρεσιτεχνιών (patents) στα Ευρωπαϊκά και Αμερικάνικα γραφεία ευρεσιτεχνιών Ποσοστό καινοτόμων εταιρειών που συνεργάζονται με άλλες εταιρείες/πανεπιστήμια/δημόσια ερευνητικά ινστιτού τα  Επίδραση Ε&Α στην ανταγωνιστικότητα και στην απασχόληση Μερίδιο συνεισφοράς στην ανάπτυξη από βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας (π.χ. τηλεπικοινωνίες, τεχνολογία πληροφορικής, ηλεκτρονικό εμπόριο, νέα υλικά) Μερίδιο στη συνολική απασχόληση από βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας Ανάπτυξη στο παγκόσμιο μερίδιο αγοράς από εξαγωγές βιομηχανιών υψηλής τεχνολογίας

Ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον/ οικοσύστημα

Αριθμοί και γεγονότα… Οικονομική κρίση: 7 ο έτος ύφεσης ΑΕΠ: EUR 182b το 2013 vs. EUR 231b το 2009  μείωση21% Κατά κεφαλήν ΑΕΠ: EUR το 2013 vs το 2009 Δημόσιο χρέος: EUR 319b το2013 vs. EUR 300b το 2009  175% vs. 130% του ΑΕΠ αντίστοιχα Ανεργία: 27,3% το 2013 vs. 9,6% το 2009  υψηλό ρεκόρ Source: Greece in Figures, 2014, National Statistical Service of Greece

Αριθμοί και γεγονότα… Κοινωνική κρίση: : το ετήσιο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 1/3  μέση απώλεια EUR ανά άτομο Ποσοστό ατόμων που δηλώνουν αδυναμία να αγοράσουν τρόφιμα: 17,9%. Αύξηση εισοδηματικής ανισότητας  Λόγος μέσου εισοδήματος του πλουσιότερου 10% προς το φτωχότερο 10%: 10,8 (EU: 7,4) Αύξηση του σχετικού κινδύνου φτώχιας  15,1% στους εργαζόμενους  27,9% στους μη εργαζόμενους 1 στα 5 άτομα σε παραγωγική ηλικία ζει σε νοικοκυριό όπου κανένας δε δουλεύει Sources: OECD: Society at a Glance Highlights Greece, The crisis and its aftermaths, Greece in Figures, 2014, National Statistical Service of Greece

Επιχειρηματικό παραγωγικό σύστημα  Ελληνικές επιχειρήσεις:  Μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ): αντιστοιχούν στο 99,9% του συνόλου συνεισφέρουν κατά 84,8 στην απασχόληση Ο τομέας είναι σημαντικότερος στην Ελλάδα απ’ ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη  Οι Ελληνικές ΜΜΕ είναι μικρότερες από τις Ευρωπαϊκές  Μικρο-επιχειρήσεις: αντιστοιχούν σε 96.7% του συνόλου των επιχειρήσεων συνεισφέρουν κατά 54.5% στην απασχόληση  τα μεγαλύτερα νούμερα στην Ευρώπη (2009)

Ελληνικές επιχειρήσεις * Source: SBA Fact Sheet 2013 Table: SMEs in Greece: Basic figures (2009) * including self-employment

Επιχειρηματικό παραγωγικό σύστημα  Οι ελληνικές επιχειρήσεις επλήγησαν βαθύτατα από την κρίση, κυρίως οι ΜΜΕ  Πολλές επιχειρήσεις σταμάτησαν τις δραστηριότητες τους Περίπου οικονομικές μονάδες ( )

Επιχειρηματικό παραγωγικό σύστημα Απασχόληση και ΜΜΕ: Μια άλλη οπτική 52,2% of the total workforce is engaged in non-exportable (non-tradable) SME activities  vs. 22,7% in exportable (tradable) SME activities Only 3,7% is engaged in non-micro, non- agricultural tradable activities Several non-tradable professions are still “closed”, regulated and protected

Ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον  Δύσκολο, πολλές απειλές, λίγες ευκαιρίες υψηλή αβεβαιότητα αύξηση διεθνούς ανταγωνισμού μείωση κατανάλωσης δυσκολία εύρεσης χρηματοδότησης υψηλά ποσοστά απορρόφησης ελληνικών επιχειρήσεων από πολυεθνικές

Ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον  Αλλαγές στις αγορές, «new eco-system» πιέσεις από ισχυρές πολυεθνικές  Εξαγοράζουν επιχειρήσεις σε κρίση για να αυξήσουν την διεθνή παρουσία τους  Μειώνουν το κόστος διατηρώντας την ποιότητα αναδιοργανώνουν τη διεθνή αλυσίδα αξίας τους μεταφέρουν ακόμη και την Ε&Α σε αναπτυσσόμενες οικονομίες  ενισχύοντας έτσι τη δυναμική αυτών των οικονομιών πιέσεις από αναδυόμενες πολυεθνικές από χώρες χαμηλού κόστους  Κάνουν καινοτομίες κόστους  Προσφέρουν λύσεις για τμήματα αγοράς με χαμηλότερα εισοδήματα  Βελτιώνουν τη ποιότητα τους χρησιμοποιώντας τεχνογνωσία από ανεπτυγμένες οικονομίες πιέσεις από “niche players” που καινοτομούν και κινούνται διεθνώς

Ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον

Ελληνικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον Αρνητικές Απόψεις  Παραλυτική γραφειοκρατία, υπερβολικός χρόνος αναμονής.  Συχνή έλλειψη διαφάνειας στις διαδικασίες.  Υψηλή διαφθορά (  Εργατικό κόστος;  Φορολογικά αντικίνητρα  Έλλειψη υποδομών  Δυσμενές αναπτυξιακό περιβάλλον  Ανεπαρκείς μηχανισμοί υποστήριξης και χρηματοδότησης  Μικρό μέγεθος αγοράς

Ελληνικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον Αρνητικές απόψεις  Πολύ κωδικοποιημένη κοινωνική και επιχειρηματική κουλτούρα ΟΜΩΣ συντελούνται αλλαγές  Η Ελλάδα είναι πρώτη στην αποφυγή ανάληψης κινδύνου (Hofstede)  Αντιμετώπιση «με φόβο» ξένων επιστημόνων και εργαζομένων

Αρνητικές απόψεις: Διαδικασία σύστασης Α.Ε. έως το 2011 ΦορέαςΕνέργειαΧρόνος (Ημέρες) ΔικηγόροςΣύνταξη σχεδίου καταστατικού Επιμελητήριο προαιρετικάΠροέγκριση επωνυμίας & διακριτικού τίτλου1 Δικηγορικός ΣύλλογοςΚαταβολή γραμματίου προείσπραξης για παράσταση δικηγόρου1 ΣυμβολαιογράφοςΣύνταξη και υπογραφή καταστατικού5 ΕπιμελητήριοΈλεγχος επωνυμίας1 ΦΑΕ/ΦΑΒΕΥποβολή δήλωσης καταβολής Φόρου Συγκέντρωσης Κεφαλαίου (ΦΣΚ), 1% επί του κεφαλαίου 1 Δ.Ο.Υ.Πληρωμή παραβόλου δημοσίου & ΤΑΠΕΤ1 Νομαρχία ή ΓΓ ΕμπορίουΆδεια σύστασης & έγκριση καταστατικού Συμβολαιογράφος & ΕπιμελητήριοΤροποποίηση καταστατικού σύμφωνα με υποδείξεις διοικητικής αρχής3 Νομαρχία ή ΓΓ ΕμπορίουΆδεια σύστασης/ έγκριση καταστατικού2-4 Εθνικό ΤυπογραφείοΔημοσίευση Ανακοίνωσης σύστασης στο ΦΕΚ ΑΕ/ΕΠΕ1 ΦΑΕ/ΦΑΒΕΈναρξη εργασιών (λογιστική)1 ΦΑΕ/ΦΑΒΕΘεώρηση βιβλίων/ στοιχείων0 ΕπιμελητήριοΕγγραφή ως μέλος1 Εθνικό Τυπογραφείο, ΜΑΕΆλλα στοιχεία που υπόκεινται σε δημοσιότητα Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης/ Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας,

Διαδικασία σύστασης Α.Ε. έως το 2011 Ελάχιστο κεφάλαιο για τη σύσταση Α.Ε. στην Ελλάδα: ευρώ Χρόνος ίδρυσης Α.Ε στην Ελλάδα: ~40-70 ημέρες Χρόνος ίδρυσης Α.Ε στη Ρουμανία: λιγότερες από 10 ημέρες Χρόνος ίδρυσης εταιρίας στο Η.Β: 1 ημέρα

Το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα αλλάζει (;)  Ραγδαίες αλλαγές σε κουλτούρα, νοοτροπία, στάση απέναντι στην επιχειρηματικότητα  Έκρηξη πρωτοβουλιών ενίσχυσης επιχειρηματικότητας Δημόσιες και ιδιωτικές  Πάνω από επιχειρήσεις ιδρύθηκαν, μόνο το 2012 αν και, 90% από αυτές σε κλάδους χαμηλής προστιθέμενης αξίας μικρο-επιχειρήσεις (εστιατόρια, καφενεία)  εύκολη λύση στην ανεργία  χωρίς δυνατότητα συνεισφοράς στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου ΟΜΩΣ…

Ο κανόνας του 10% του 10% του 10% μπορεί να κάνει τη διαφορά! Source: Endeavor Greece 2013

Το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα  Γίνεται ευκολότερο να ξεκινήσει μια νέα επιχειρηματική δράση Βελτίωση στο δείκτη ease of doing business 72 η θέση(σε σύνολο 189 οικονομιών)  Μικρή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας Μετά από επιδείνωση ετών  …όμως ακόμη στη 81η θέση (από 144) (2014)

2014 Starting a business Greece made starting a business easier by introducing a simpler form of Limited Liability Company and abolishing the minimum capital requirement for such companies Protecting investors Greece strengthened investor protections by introducing a requirement for director approval of related-party transactions Paying taxes Greece made paying taxes more costly for companies by increasing the corporate income tax rate—though it also reduced the employers’ contribution rate to the social security fund Trading across borders Greece made trading across borders easier by implementing a system allowing electronic submission of customs declarations for exports

2014 Source: Ease of Doing Business 2014

Source: Global Competitiveness Report Greece Το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα

Source: Global Competitiveness Report Greece Το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα

Ελληνικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον Θετικές Απόψεις Αύξηση του ρυθμού βελτίωσης της (χαμηλής) καινοτομικής επίδοσης της χώρας Ο δείκτης (δημόσιες δαπάνες σε Ε&Α)/ΑΕΠ αυξάνεται Ο αριθμός των ατόμων που εμπλέκονται σε Ε&Α αυξάνεται Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη σε γυναίκες ερευνήτριες Αύξηση εξαγωγών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας Μεγάλο ποσοστό των νέων εταιρειών βασίζεται στην καινοτομία και όχι μόνο στο χαμηλό κόστος, είναι εξωστρεφείς και ακολουθούν διεθνή ανάπτυξη Pharmaten, Lambda Δημιουργία υπηρεσία μιας στάσης (ΥΜΣ) για την ίδρυση επιχείρησης από το 2011 Δημόσιες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες υποστήριξης της επιχειρηματικότητας, π.χ. StartUpGreece Openfund II Egg (enter go grow) ACEin

Υπηρεσία μιας στάσης: Προσδοκώμενα οφέλη 1 ημέρα για την ίδρυση επιχείρησης 1 σημείο επαφής για τον πολίτη αντί για 8 1 διαδικασία αντί για 11 5 πληροφοριακά συστήματα Υπουργείων που διαλειτουργούν 71 φορείς συνεργάζονται για τη λειτουργία της ΥΜΣ 61,7% μείωση στο κόστος σύστασης μιας ΕΠΕ 54,2% μείωση στο κόστος σύστασης των ΟΕ και ΕΕ 50,2% μείωση στο κόστος σύστασης μιας ΑΕ

Θερμοκοιτίδες/ Τεχνολογικά Πάρκα Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου Τεχνολογικό Πάρκο Θεσσαλονίκης

Ελληνικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον: Θερμοκοιτίδες/ Τεχνολογικά Πάρκα Τι κάνουν; Παρέχουν υπηρεσίες σε επιχειρήσεις υποδομές, κτιριακές εγκαταστάσεις κίνητρα εγκατάστασης  π.χ. μειωμένο μίσθωμα, ταμειακή διευκόλυνση Υποβοήθηση, π.χ.  υπηρεσίες πληροφόρησης  υλοποίηση εκπαιδευτικών/ επιμορφωτικών προγραμμάτων.  κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών  εξεύρεση ανθρώπινου δυναμικού  χρηματοοικονομικές συμβουλές  γραμματειακή υποστήριξη

Πολιτικές ενίσχυσης επιχειρηματικότητας  Αύξηση λόγου ανταμοιβής προς κίνδυνο Φορολογικά κίνητρα Εγγυήσεις δανείων Μακρο-οικονομική σταθερότητα  Επέκταση επιχειρηματικών ευκαιριών Πολυμερείς συμφωνίες Προώθηση εξαγωγών Χαλάρωση ρυθμίσεων Ανταγωνισμός  Δημιουργία κουλτούρας επιχειρηματικότητας Υποστήριξη της εκπαίδευσης Υποστήριξη σε προγράμματα επιχειρηματικής καθοδήγησης  Προγράμματα ενίσχυσης πόρων  Ευελιξία αγοράς εργασίας  Μεταναστευτική ευελιξία  Διάχυση πληροφοριών  Πρόσβαση σε κεφάλαια  Προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας

Πριν ξεκινήσετε τη διαδικασία ίδρυσης μιας επιχείρησης είναι εξαιρετικά σημαντικό να ψάξετε πληροφορίες και υποστήριξη για το Ελληνικό περιβάλλον!  Μερικές σημαντικές πηγές: Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας ( Γενική Γραμματεία Εμπορίου ( Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας ( Ελληνικό Κέντρο Αναδιανομής Καινοτομίας ( Δίκτυο ΠΡΑΞΗ για την σύνδεση Έρευνας και Παραγωγής στην Ελλάδα ( TANEO ( Τεχνολογικό Πάρκο Θεσσαλονίκης ( Ελληνικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον

Σύγχρονο Παγκόσμιο Περιβάλλον «Τα κατσαριδάκια αντεπιτίθενται»

 Άνοιγμα παγκόσμιων αγορών - ελεύθερο εμπόριο - νέες οικονομικές συμμαχίες  Εξάλειψη κλαδικών συνόρων  Υπερ-ανταγωνισμός σε θέματα τιμής, ποιότητας και ικανοποίησης αναγκών των πελατών  Σύγχρονες τεχνολογίες  Αυξημένη εστίαση σε καινοτομία σχετική με τεχνολογίες και νέα προϊόντα / υπηρεσίες  Μεγαλύτερη ένταση γνώσης Σύγχρονο Παγκόσμιο Περιβάλλον

Μαθήματα από την κατάρρευση των Dotcom  Μην υπερεκτιμάς την υιοθέτηση της καινοτομίας από τον πελάτη. Προσπάθησε να προβλέψεις την ταχύτητα υιοθέτησης! Trap of "good old customers"  Πρόσεξε την υπερ-χρηματοδότηση - Δώσε προσοχή στη σωστή κλιμάκωση του εγχειρήματος  Αξιοποίησε πλήρως την προστιθέμενη αξία της καινοτομίας Τα read-only websites είχαν μικρή δυνατότητα ανάπτυξης Πηγή: CELCEE (2002), For Starters: Top Ten Lessons for the Dot Com Meltdown, Report c , November.

 Βελτιστοποίησε τον χρόνο Πολλά εγχειρήματα σχετικά με το Internet εισήλθαν στην αγορά πριν η υποδομή του Internet είναι έτοιμη να τα υποστηρίξει.  Επικεντρώσου στην πρόταση αξίας (value proposition) Τα πολύτιμα προϊόντα ή υπηρεσίες πρέπει να έχουν μια τιμή διότι έχουν κόστος!  Πρόσεξε τις ‘αλληλένδετες’ επιδράσεις Μαθήματα από την κατάρρευση των Dotcom Πηγή: CELCEE (2002), For Starters: Top Ten Lessons for the Dot Com Meltdown, Report c , November.

Σύγχρονες Τάσεις που προσφέρουν Επιχειρηματικές Ευκαιρίες Άνοιγμα εστιασμένων αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο Ζήτηση για ανώτερη ποιότητα και εξυπηρέτηση πελατών Ζήτηση για καινοτομίες κόστους Ζήτηση για διαφοροποίηση προϊόντων με ενσωμάτωση κοινωνικών και περιβαλλοντικών καινοτομιών Ανάγκη για μικρότερες ευέλικτες και πιο ανταποκρινόμενες δομές Αυξανόμενη σημασία της «ανάθεσης εκτός» (outsourcing) και της εικονικής δομής "Η αυγή δεν έρχεται δύο φορές για να ξυπνήσει κάποιον" (Αραβική παροιμία)

 Πώς αντιλαμβάνεστε την ασφάλεια ή τον κίνδυνο;  Σε τι περιβάλλον θα θέλατε να απασχολείστε;  Είστε έτοιμοι να ιδρύσετε μια επιχείρηση;  Για ποιους λόγους επιθυμείτε να δημιουργήσετε τη δική σας επιχείρηση; Λοιπόν… Θα μπορούσατε να γίνετε επιχειρηματίες;

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Baker T. Miner A. & Eesley D. 2003, “Improvising firms: bricolage, account giving and improvisational competencies in the founding process”, Research Policy, 32, Busenitz, L. W., C. Gómez & J. W. Spencer. 2000, “Country institutional profiles: Unlocking entrepreneurial phenomena”, Academy of Management Journal 43, Christensen, C The Innovator's Dilemma. Boston: Harvard Business School Press Hamel G. & Breen B. 2007, The Future of Management, Harvard Business School Press, Boston (2007). Hannan, M. T. & Freeman, J. H., “The Population Ecology of Organizations”, American Journal of Sociology, 82, Schumpeter, J. A., 1934, The theory of economic development (R. Opie: Translator). Cambridge, MA: Harvard University Press. Van de Ven A. 2005, “Running in packs to develop knowledge- intensive technologies”, MIS Quarterly, 29(2),