Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία Ι Παρουσίαση, Δρ. Δημήτρης Λαμπρούλης ΤΕΙ Λάρισας.

Εισαγωγή στην τεχνολογική επιχειρηματικότητα. Τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορίας (ICT) και θερμοκοιτίδες. Οι τεχνολογίες της επικοινωνίας και της πληροφορίας παρέχουν μια λύση στις προκλήσεις των ΜΜΕ. ΟΙ ICT επεκτείνουν την προσβασιμότητα και την ταχύτητα των συναλαγών δικτύων, το τηλέφ. Το φάξ, η υπηρεσία προσωπικού τηλεφωνητή, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το σύστημα τηλε- συνεδρειάσεων αποτελούν τεχνολογίες που διευκολύνουν την οργανωτική επικοινωνία. Διευκολύνουν την πρόσβαση στις αγορές τεχνογνωσίας, στους πόρους των επιχειρήσεων. Η δορυφορική συνδεσιμότητα επεκτείνει την παγκόσμια πρόσβαση.

Τεχνολογικές συστάδες επιχειρήσεων έναντι συστάδων επιχειρήσεων γνώσης. Μια τεχνολογική συστάδα επιχειρήσεων αποτελεί μια κρίσιμη μάζα γνώσης, πείρας, προσωπικού και πόρων που χρησιμοποιούνται από τις τοπικές εταιρείες για να αποκομίσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (Carayannis et al. 2005; 2006). Το πρότυπο τοπολογίας περικεντρικού δικτύου είναι βασισμένο σε μια ή περισσότερες επιχειρήσεις ή/και κεντρικές εγκαταστάσεις ως πυρήνας γύρω από τον οποίο οι προμηθευτές και οι σχετικές δραστηριότητες αναπτύσσονται. Το δορυφορικό πρότυπο βιομηχανικών περιοχών είναι κοινότητα εξωτερικά εδραιωμένων εταιρειών. Οι περιοχές που συνδέονται με συγκεκριμένο πολιτειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα βασίζονται σε δημόσιους ή μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, γύρω από τους οποίους προσελκύονται άλλες εταιρείες και οργανισμοί.

Τεχνολογικές συστάδες επιχειρήσεων έναντι συστάδων επιχειρήσεων γνώσης. Ο σχηματισμός συστάδας επιχείρησης καθορίζεται από τις ακόλουθες ιδιότητες ( Enright, 2000). Γεωγραφικό πεδίο. Φυσικές vs εικονικών συστάδων επιχειρήσεων. Εύρος. Οριζόντια -σχετιζόμενες βιομηχανίες. Βάθος. Κάθετα-σχετιζόμενες βιομηχανίες. Βάσει δραστηριότητας. Ρύθμιση-στρατηγική-πυρήνα. Αναπτυξιακό δυναμικό. Καινοτόμος νς ώριμου. Καινοτόμος ικανότητα. Υψηλή vs χαμηλή Βιομηχανική οργάνωση. Σχέσεις επιχειρήσεων. Συντονισμός. Ιεραρχίες- αγορές ή ενδιάμεσες μορφές.

Τεχνολογικές συστάδες επιχειρήσεων έναντι συστάδων επιχειρήσεων γνώσης. Καθοριστικοί παράγοντες της δημιουργίας συστάδων επιχειρήσεων είναι συγκεκριμένοι για τον τύπο της εξεταζόμενης συστάδας. Σε γεωγραφικές συστάδες μπορούν να αντιμετωπιστούν δίαφορες παγίδες. Αποτυχία επικοινωνίας σε σημαντικούς φορείς. Ανταγωνιστικές στρατηγικές που καταστρέφουν τις συστάδες εταιρειών. Αποθάρρυνση της εισόδου των τοπικών ανταγωνιστών. Παραμέληση της επένδυσης στους κινητήριους μοχλούς της καινοτομίας σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Παραμέληση φυσικής υποδομής. Εστίαση στις κοντινές γεωγραφικές περιοχές. Προκαταλήψεις κατά των συστάδων (π.χ μόνο βιοτεχνολογία) Απροσεξία στα ζητήματα εμπορευματοποίησης. Ανεπαρκής διατομεακή συνεργασία.

Σχέση επιχειρηματικότητας και καινοτομίας. Στην ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων και στην αξιοποίηση των διαθέσιμων παραγωγικών συντελεστών. Της έλλειψης εξειδικευμένων στελεχών. Της δυσλειτουργίας μεταξύ των τμημάτων της επιχείρησης. Των εμποδίων στη ροή των πληροφοριών και στη λήψη των αποφάσεων που υπάρχουν σε μια επιχείρηση. Στην μείωση του κόστους παραγωγής. Στην βελτίωση της κατανομής των πόρων και στην μείωση της ανισότητας. Στην παραγωγή περισσότερων προϊόντων και προϊόντων καλύτερης ποιότητας. Στην δημιουργία νέων αγορών και αναγκών. Στην αξιοποίηση των ευκαιριών κέρδους.

Η έννοια παγκόσμιων- τοπικών πραγματικών-άυλων δικτύων. Real-Virtual Incubator Networks or G-RVIN. Η επιτυχία των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων εξαρτάται από την κατάλληλη ζύμωση υλικών και άυλων περιουσιακών στοιχείων με τον κατάλληλο συγχρονισμό, επιλογή και ακολουθία. Στόχος του G-RVIN είναι να υποστηρίξει και να προάγει την αλληλεπίδραση μεταξύ τεσσάρων τμημάτων της κοινωνίας.  Κράτος(τοπικές, εθνικές και περιφερειακές αρχές που σχετίζονται με την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα).  Εταιρείες και επιχειρήσεις διαφόρων κλάδων και μεγεθών (π.χ. Κατασκευαστές, μεγάλες, μικρές, μεσαίες και πολυ μικρές)  Οντότητες του χρηματοοικονομικού κλάδου (δηλ τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων)  Κοινωνία των πολιτών (δηλ πανεπιστήμια, ενώσεις, σωματεία και ΜΚΟ κλπ)

Τεχνολογία. “ Τεχνολογία είναι ένας σχεδιασμός για λειτουργική δράση που ελαττώνει την αβεβαιότητα στις σχέσεις αιτίας- αιτιατού που είναι ενδελεχείς στην επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.” Μεταφορά τεχνολογίας είναι η μεταφορά εφαρμοσμένης γνώσης από ένα χώρο εφαρμογής-θεματικό, γεωγραφικό, τεχνολογικό, λειτουργικό, θεσμικό ή και εταιρικό- σε έναν άλλο χώρο για επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων και επιδόσεων. Παραδείγματα αποτελούν οι τεχνοβλαστοί, οι στρατηγικές συμμαχίες και οι ΣΔΙΤ Έρευνας και Τεχνολογίας.

Τεχνολογία. Η μεταφορά τεχνολογίας ως επένδυση. Μια διαδικασία παραγωγής δεν γίνεται πιο μεταφέρσιμη καθώς ωριμάζει. Σημαντικοί παράγοντες είναι η άρρητη γνώση και η απλή μεταφορά ενός μηχανήματος από έναν τόπο σε έναν άλλο. Μεταφορά τεχνολογίας ως μεταφορά ικανοτήτων. Μεταφορά τεχνολογίας και “τεχνολογική απόσταση” (τοπικός χαρακτήρας μιας αναπτυσσόμενης τεχνολογίας)

Μηχανισμοί μεταφοράς τεχνολογίας. Συμβατικούς μηχανισμούς. Οι ξένες άμεσες επενδύσεις. Licencing Επιχειρήσεις joint ventures. Franchising. Συμβόλαια marketing Turnkey contracts. Διεθνείς υπεργολαβίες. Προσωπικές επαφές. Διεθνής βιβλιογραφία.

Μηχανισμοί μεταφοράς τεχνολογίας. Μη συμβατικούς μηχανισμούς. Αντίστροφη σχεδίαση. (reverse engineering). Αντίστροφη μετανάστευση επιστημονικών στελεχών (brain-drain).

Ξένες άμεσες επενδύσεις. Foreign direct investments (FDI) είναι αυτές που πραγματοποιούνται έξω από τα σύνορα της χώρας του επενδυτή, αλλά εντός των συνόρων της εταιρείας που επενδύει. Ο ξένος επενδυτής έχει τον πλήρη έλεγχο των μεταφερόμενων τεχνολογικών πόρων και η θυγατρική, συνήθως, ακολουθεί την ιδιαίτερη διοικητική στρατηγική της μητρικής εταιρείας. Στις επενδυτικές τάσεις σημειώνετε Συγκέντρωση( σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι στο παρελθόν) των διεθνών επενδύσεων στους τρεις βιομηχανικούς πόλους (ΗΠΑ, ΕΕ, λιγότερο στην Ιαπωνία). Οι γνωστές μορφές διεθνών άμεσων επενδύσεων στις μη βιομηχανικές χώρες (αλλά και στις βιομηχανικές) δίνουν τη θέση τους σε νέες μορφές, όπως υπεργολαβίες, μικτές επιχειρήσεις κ.α. Που δεν συνεπάγονται αναγκαστικά μεταφορά χρηματικού κεφαλαίου στην χώρα εγκατάστασης, και επιπλέον μειώνουν τους κινδύνους της επένδυσης και την έκταση της δέσμευσης των φορέων των διεθνών επενδύσεων.

Ξένες άμεσες επενδύσεις. Από πλευράς κλαδικού προσανατολισμού σημειώνετε μια μετατόπιση από τις πρώτες ύλες προς τις υπηρεσίες και ειδικότερα στις τραπεζικές υπηρεσίες, στις ασφάλειες, τη διαφήμιση, την παροχή συμβουλών, τουριστικές επιχειρήσεις κ.α. Από τα μέσα της δεκαετίας του 80 μέχρι το τέλος της, παρατηρείται μια έντονη τάση εξαγορών, είτε μεταξύ επιχειρήσεων της ίδιας χώρας είτε μεταξύ επιχειρήσεων διαφορετικής εθνικότητας, που εκφράζει την επιχειρηματική επέκταση χωρίς την ανάληψη νέων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. Βέβαια τα τελευταία χρόνια (από το 2007), η κατάσταση της παγκόσμιας κρίσης έχει λάβει διαστάσεις που έχουν αλλάξει άρδην το σκηνικό και δεν ανταποκρίνεται απαραίτητα στις παλαιότερες προσδοκίες.

Συμφωνίες χρηματοδοτικής μίσθωσης. Ροές μη-ενσωματωμένης τεχνολογίας, αντικατροπτίζονται στις αμοιβές licensing και στις πληρωμές δικαιοχρησίας, λαμβάνουν χώρα κυρίως σαν ενδοεταιρικές μεταφορές ανάμεσα σε μητρικές και θυγατρικές εταιρείες. Υπολογίζεται ότι οι πληρωμές για μη ενσωματωμένη τεχνολογία ανά τον κόσμο αυξήθηκαν πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια, και αυτό δικαιολογείται έμμεσα από το γεγονός οτι αυτή την περίοδο αυξήθηκαν σημαντικά οι τεχνολογικές “ συμμαχίες”, όπου η ανταλλαγή μη ενσωματωμένης τεχνολογίας είναι σημαντικό στοιχείο.

Συμμαχίες μεταξύ των επιχειρήσεων. Οι συμμαχίες μεταξύ των επιχειρήσεων μπορούν να λάβουν πολλές διαφορετικές μορφές, όμως σε αυτές τις μορφές δεν περιλαμβάνονται ούτε σχέσεις “εξ αποστάσεως” ούτε εξαγορές και συγχωνεύσεις. Υπάρχει διχογνωμία για το ποιο είναι το ακριβές περιεχόμενο των συμμαχιών αυτών. Μια μερίδα των ερευνητών σημειώνει ότι στο πλαίσιο μιας συμμαχίας μεταξύ δυο επιχειρήσεων λαμβάνει χώρα αμφίδρομη ροή τεχνολογίας, ενώ μια άλλη ότι εκτός από τη ροή της τεχνολογίας η έρευνα και ανάπτυξη, μια συμμαχία περιλαμβάνει και συνεργασίες πάνω στην παραγωγή και το marketing.

Τεχνική βοήθεια και συνεργασία. Αυτός ο μηχανισμός έχει πολλές ομοιότητες με την μεταφορά τεχνολογίας μέσω των ανθρώπων. Συχνά αυτός ο μηχανισμός δεν φέρνει τα αναμενόμενα αποτελέσματα και οδηγεί σε σπατάλη πόρων.

Υπεργολαβίες. Είναι μηχανισμός μεταφοράς τεχνολογίας ο οποίος αναπτύχθηκε ταυτόχρονα με τη διεθνή αναζήτηση για παραγωγή. Μια υπεργολαβία θεωρείται ότι υπάρχει όταν μια επιχείρηση (ο εντολέας) τοποθετήσει μια παραγγελία σε μια άλλη επιχείρηση (τον υπερεγολάβό) για την κατασκευή ενδιάμεσων προϊόντων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν από τον εντολέα στην κατασκευή ή συναρμολόγηση προϊόντων τα οποία θα διαθέσει η αγορά. Σε μια συμφωνία υπεργολαβίας ο εντολέας θα πρέπει να αγοράζει τα προϊόντα τα οποία έχει δώσει για παραγωγή στον υπεργολάβο. Εκτός από την ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού, η ανάπτυξη διεθνούς υπεργολαβίας συμβάλλει στη διάδοση της τεχνολογικής γνώσης στις λιγότερο βιομηχανικά αναπτυσσόμενες χώρες. Οι διεθνής υπεργολαβία θα μπορούσε να προκαλέσει εισροές ξένου κεφαλαίου και έτσι να δράσει ως καταλύτης στην προσέλκυση άλλων ξένων επενδύσεων που και τα δυο μαζί θα επέτρεπαν μια αύξηση της προστιθέμενης αξίας και θα βοηθούσαν στη διαφοροποίηση των παραγόμενων προϊόντων.

Εξαγωγές. Η εμπειρία των χωρών της ανατολικής Ασίας δείχνει ότι η μεταφορά πληροφοριών, απαιτήσεων και γνώσεων από τον αγοραστή προς τον προμηθευτή των προϊόντων, διαμέσου της εμπορικής δραστηριότητας τους τελευταίου, αποτελεί σημαντική πηγή γνώσης για τον πωλητή των προϊόντων. Η στενή και μακροπρόθεσμη συνεργασία μεταξύ πωλητή και αγοραστή παρέχει στον πρώτο πληροφορίες σχετικές με τη διεθνή αγορά, τις προδιαγραφές των προϊόντων και τις κατάλληλες μεθόδους παραγωγής. Αυτή η κυκλική σχέση ανάμεσα στον πωλητή και στον αγοραστή είναι επωφελής και για τα δύο μέρη.

Κεφαλαιουχικά αγαθά. Η τεχνολογία θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν κάποιο άγνωστο ποσοστό της συνολικής αξίας ενός εισαγόμενου προϊόντος. Στην περίπτωση της Ελλάδας όπου ο συγκεκριμένος κλάδος δεν διαθέτει ευρεία βάση, η ανάπτυξη και η αναδιάρθρωσή του έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Για την Ελλάδα, που σχεδόν αποκλειστικά προμηθεύεται κεφαλαιουχικό εξοπλισμό μέσω εισαγωγών, η σωστή προσαρμογή, χρήση, διαχείριση και βελτίωση του εξοπλισμού ξένης προέλευσης ίσως είναι καλύτερη στρατηγική από την προσπάθεια για εγχώρια παραγωγή του συγκεκριμένου εξοπλισμού.