Κοινοτική Μαιευτική- Γυναικολογική Φροντίδα – Αγωγή Υγείας (Θ) Ενότητα 5: Τεστ Παπ Δρ. Βιβιλάκη Βικτωρία Καθηγήτρια Εφαρμογών PgCert, MMedSc, PhD Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Τεστ ΠΑΠ 1

Τι είναι το τεστ - Παπ; Ο κυτταρολογικός έλεγχος επιχρίσματος που στηρίζεται στο ότι τα κύτταρα που αποφολιδώνονται από τα επιθήλια των διαφόρων ιστών, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εξέταση και συναγωγή συμπεράσματος σχετικά με τους ιστούς από τους οποίους προέρχονται. 2

Συμπεράσματα - Διάγνωση Συγκεκριμένα, το τεστ- Παπ μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα για προκαρκινικές και καρκινικές καταστάσεις του τραχήλου της μήτρας. Όμως, το τεστ- Παπ δεν βγάζει οριστική διάγνωση για την κατάσταση του τραχήλου τις μήτρας αλλά θα αποκαλύψει τις γυναίκες που χρειάζονται περαιτέρω έλεγχο. Επίσης, με τον έλεγχο των ληφθέντων κυττάρων γίνεται δυνατή και η ανίχνευση ιογενών και μικροβιακών λοιμώξεων στον ενδοτράχηλο και το ενδομήτριο. 3

Πως γίνεται η λήψη του κυτταρολογικού υλικού; (1 από 3) Η γυναίκα τοποθετείται στην θέση της γυναικολογικής εξέτασης. Ο επαγγελματίας υγείας τοποθετεί το μητροσκόπιο και πραγματοποιείται επισκόπηση του τραχήλου με επαρκή φωτισμό. Γίνεται λήψη ενδοτραχηλικού και εξωτραχηλικού κυτταρολογικού υλικού. Σημαντικό είναι να γίνει λήψη από τη ζώνη μετάπτωσης (το σημείο που το πλακώδες επιθήλιο του εξωτραχήλου συναντά το κυλινδρικό επιθήλιο του ενδοτραχήλου). Η περιοχή αυτή είναι η πιο πιθανή θέση εντοπισμού των αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας. 4

Πως γίνεται η λήψη του κυτταρολογικού υλικού; (2 από 3) Η λήψη από τον εξωτράχηλο γίνεται με σπάτουλα Ayre/Aylebury και από τον ενδοτράχηλο με ειδικό βουρτσάκι. Η ταυτόχρονη λήψη εξωτραχηλικού και ενδοτραχηλικού υλικού μπορεί να γίνει με τη σπάτουλα συλλογής τραχηλικού επιχρίσματος τύπου Broom. Έπειτα το κυτταρολογικό υλικό επιστρώνεται σε αντικειμενοφόρο πλάκα και μονιμοποιείται με σπρέι μονιμοποίησης (απαιτείται άμεση μονιμοποίηση και ψεκασμός από απόσταση 20 εκατοστά). Άλλος τρόπος μονιμοποίησης και συντήρησης είναι με την κυτταρολογία υγρής φάσης, όπου με το σύστημα Thin- Prep,το διάλυμα συντήρησης είναι ένα διάλυμα με βάση την μεθανόλη. 5

Πως γίνεται η λήψη του κυτταρολογικού υλικού; (3 από 3) Τέλος, στο σύστημα SurePath το διάλυμα έχει βάση την αιθανόλη. Διαλύματα στα οποία είτε ξεπλένεται το υλικό είτε η αποσπώμενη κεφαλή τοποθετείται στο φιαλίδιο. Με το τέλος της διαδικασίας αυτής αφαιρείται το μητροσκόπιο και ο επαγγελματίας υγείας συμπληρώνει το απαραίτητο παραπεμπτικό. 6

Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρεί η γυναίκα πριν τη λήψη: Το ιδανικό χρονικό διάστημα λήψης θεωρείται λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της ωοθυλακιορρηξίας διότι τότε η καθαρότητα του επιχρίσματος είναι καλύτερη δυνατή και ο διαχωρισμός των κυττάρων σαφέστερος. Να μην έχει προηγηθεί οποιαδήποτε μηχανική ή χημική ενέργεια στον τράχηλο (π.χ. σεξουαλική επαφή, κολπική πλύση ή κολπική εξέταση) για τουλάχιστον 24 ώρες πριν τη λήψη. 7

Ονοματολογία: Συστήματα ταξινόμησης κολποτραχηλικών επιχρισμάτων (1 από 5) Κατηγορία Ι: Απουσία κυτταρικών στοιχείων ενδεικτικών φλεγμονής, προκαρκινωματώδους αλλοίωσης, ή καρκινώματος. Κατηγορία ΙΙ: Παρουσία κυττάρων με χαρακτήρες φλεγμονώδους αλλοίωσης. Κατηγορία ΙΙΙ: Παρουσία κυττάρων που εγείρουν την υπόνοια κακοηθείας, χωρίς να είναι δυνατή η διάγνωση υπέρ αυτής. Κατηγορία IV: Παρουσία κυττάρων που εγείρουν έντονα την υπόνοια κακοηθείας Κατηγορία V: Κυτταρολογική εικόνα συμβατή με κακοήθεια. 8

Ονοματολογία: Συστήματα ταξινόμησης κολποτραχηλικών επιχρισμάτων (2 από 5) Κατηγορία Ι: Απουσία κυτταρικών στοιχείων ενδεικτικών φλεγμονής, προκαρκινωματώδους αλλοίωσης, ή καρκινώματος. Αποτέλεσμα: Αρνητικό για κακοήθεια. 9

Ονοματολογία: Συστήματα ταξινόμησης κολποτραχηλικών επιχρισμάτων (3 από 5) Κατηγορία ΙΙ: Παρουσία κυττάρων με χαρακτήρες φλεγμονώδους αλλοίωσης. Αποτέλεσμα: Αρνητικό για κακοήθεια, φλεγμονή Μικροοργανισμοί (κόκκοι, βακτηριακή λοίμωξη από αιμόφιλο του κόλπου Gardnerella vaginalis, τριχομοναδική λοίμωξη, μυκητιασική λοίμωξη, ακτινομύκητες, μεγαλοκυτταροϊός, ερπητοϊός, 10

Ονοματολογία: Συστήματα ταξινόμησης κολποτραχηλικών επιχρισμάτων (4 από 5) Κατηγορία ΙΙΙ: Παρουσία κυττάρων που εγείρουν την υπόνοια κακοήθειας, χωρίς να είναι δυνατή η διάγνωση υπέρ αυτής. Αποτέλεσμα: Αρνητικό για κακοήθεια, άτυπα. Άτυπα πλακώδη κύτταρα απροσδιοριστού σημασίας (ASC-US). ΑΤΥΠΑ ΠΛΑΚΩΔΗ ΚΥΤΤΑΡΑ ΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΟΥ ΣΗΜΑΣΙΑΣ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΕΝΔΟΕΠΙΘΗΛΙΑΚΗ ΑΛΛΟΙΩΣΗ(ASC-H). ΑΤΥΠΙΑ ΑΔΕΝΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΜΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΜΕΝΟΥ ΣΗΜΑΣΙΑΣ. 11

Ονοματολογία: Συστήματα ταξινόμησης κολποτραχηλικών επιχρισμάτων (5 από 5) Κατηγορία IV: Παρουσία κυττάρων που εγείρουν έντονα την υπόνοια κακοήθειας. Κατηγορία V: Κυτταρολογική εικόνα συμβατή με κακοήθεια. ΧΑΜΗΛΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΕΝΔΟΕΠΙΘΗΛΙΑΚΗ ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΚΩΔΟΥΣ ΕΠΙΘΗΛΙΟΥ (LSIL) ΥΨΗΛΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΕΝΔΟΕΠΙΘΗΛΙΑΚΗ ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΚΩΔΟΥΣ ΕΠΙΘΗΛΙΟΥ (HSIL) ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΤΟΥ ΠΛΑΚΩΔΟΥΣ ΕΠΙΘΗΛΙΟΥ ΑΤΥΠΙΑ ΑΔΕΝΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ IN SITU ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΣ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΑΛΛΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΑ (νευροενδοκρινικό καρκίνωμα) ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΚΟΗΘΗ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΑ (ενδομητρίου, κοινοί ενδοεπιθηλιακοί όγκοι ωοθηκών, αδενοκαρκίνωμα παχέως εντέρου). 12

Αξιολόγηση των μη φυσιολογικών αποτελεσμάτων (1 από 2) : Με το σύστημα Bethesda,αν το κυτταρολογικό υλικό έχει κυτταρικές ανωμαλίες περιγράφετε με μία από τις παρακάτω κατηγορίες: Πλακώδης ενδοεπιθηλιακή βλάβη(SIL): ταξινομείται σε α)χαμηλού βαθμού πλακώδης ενδοεπιθηλιακή βλάβη(LGSIL) που υποδεικνύει πιθανή δυσπλασία του τραχήλου της μήτρας, η οποία είναι ήπια(CIN1) και πιθανόν να προκαλείται από τον ΗΡV και β) σε υψηλού βαθμού πλακώδης ενδοεπιθηλιακή βλάβη(HGSIL) που υποδεικνύει μέτριας ή βαριάς ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας και αντιστοιχεί στην ιστολογική ταξινόμηση των CIN2 ή CIN3. Άτυπα πλακώδη κύτταρα μη καθορισμένης σημασίας(ASC- US): ο κυτταρολόγος δεν είναι τελείως σίγουρος για το τι σημαίνουν οι κυτταρικές αλλαγές που παρατηρεί. 13

Αξιολόγηση των μη φυσιολογικών αποτελεσμάτων (2 από 2) : Με το σύστημα Bethesda,αν το κυτταρολογικό υλικό έχει κυτταρικές ανωμαλίες περιγράφετε με μία από τις παρακάτω κατηγορίες: Άτυπα πλακώδη κύτταρα που δεν αποκλείουν την ύπαρξη υψηλού βαθμού πλακώδους ενδοεπιθηλιακής βλάβης(ASC- H): ούτε εδώ ο κυτταρολόγος δεν είναι σίγουρος για τη βαρύτητα της βλάβης. Το ASC-H έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι προκαρκινική κατάσταση. Άτυπα κυλινδρικά κύτταρα(AGC): στα κυλινδρικά κύτταρα που βρίσκονται στον ενδροτράχηλο και το ενδομήτριο υπάρχουν απροσδιόριστες κυτταρικές αλλαγές. Αδενοκαρκίνωμα in situ (AIS): προκαρκινικά κύτταρα στον ενδοτράχηλο. 14

Η ατυπία οφείλεται στους εξής λόγους: Σε λανθασμένη λήψη από τον επαγγελματία υγείας. Σε λανθασμένη επίστρωση και μονιμοποίηση. Σε μη τήρηση των προϋποθέσεων για τη λήψη του τεστ- Παπ. Λόγω ύπαρξης φλεγμονής στον τράχηλο της μήτρας όπου αλλάζει η εικόνα του κυττάρου. Λόγω φαρμάκων που λαμβάνει η γυναίκα, όπως φαρμακα για τη θυρεοειδοπάθεια ή αντισυλληπτικά δισκία. Λόγω συνηθειών της γυναικάς, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ. Λόγω πρώιμου σταδίου του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. 15

Πόσο αξιόπιστο είναι το τεστ- Παπ; Το ποσοστό αξιοπιστίας του τεστ- Παπ είναι 87% και της κυτταρολογίας υγρής φάσης αγγίζει το 91%. Η αξιοπιστία του τεστ- Παπ επηρεάζεται από τους προαναφερθέντες λόγους ατυπίας και από την λανθασμένη ερμηνεία των αποτελεσμάτων. 16

Ποιοι επαγγελματίες υγείας έχουν τη δικαιοδοσία να λαμβάνουν το Τεστ Παπ; Το τεστ Παπ πρέπει να λαμβάνεται από τις μαίες, τους μαιευτές και από τους ιατρούς, οι οποίοι είναι οι μαιευτήρες- γυναικολόγοι,οι κυτταρολόγοι, οι ιατροί γενικής ιατρικής και οι εκπαιδευμένοι αγροτικοί ιατροί. 17

Σε ποιες δομές γίνεται η λήψη του Τεστ Παπ; Σε σταθερές δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας δηλαδή κέντρα υγείας και τακτικά εξωτερικά ιατρεία πρόληψης σε νοσοκομεία. Σε κινητές μονάδες όπως σε Μη κυβερνητικούς οργανισμούς, σε δομές των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και σε ενταγμένες δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Σε ιδιώτες ιατρούς. Σε υγειονοµικές δοµές ενόπλων δυνάµεων και σωµάτων ασφαλείας. Σε δοµές ασφαλιστικών οργανισµών ΕΟΠΥΥ. Σε ιατρεία σε µεγάλες επιχειρήσεις. 18

Τεστ Παπ και κύηση Το τεστ- Παπ αποτελεί μία από τις εξετάσεις που συστήνονται στην έγκυο στην πρώτη επίσκεψη της στο πρώτο τρίμηνο της κύησης αν δεν έχει γίνει ο έλεγχος για περισσότερο από ένα χρόνο. Τέλος, ενδείκνυται ο επανέλεγχος 6-8 εβδομάδες μετά τον τοκετό. 19

Έκκριμα θηλής μαστού

Διαφοροδιάγνωση Ετερόπλευρο – αμφοτερόπλευρο. Χαρακτήρας εκκρίματος. Ύπαρξη μάζας. 21

Αμφοτερόπλευρο Χαρακτήρας πυώδης Αντιβιοτικά Παρακολούθηση 22

Αμφοτερόπλευρο Χαρακτήρας γαλακτώδης. Προλακτίνη ορού. Φυσιολογική – αυξημένη αναζήτηση αιτίας. 23

Ετερόπλευρο Ύπαρξη μάζας. Μαστογραφία. Βιοψία. 24

Ετερόπλευρο Μη ύπαρξη μάζας. Μαστογραφία. Βιοψία. 25

Τέλος Ενότητας

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Βικτωρία Βιβιλάκη Βικτωρία Βιβιλάκη. «Κοινοτική Μαιευτική- Γυναικολογική Φροντίδα – Αγωγή Υγείας (Θ). Ενότητα 5: Τεστ Παπ». Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.ocp.teiath.gr

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.