Ειδικές Ιατρικές Εφαρμογές Ενότητα 1: Ειδικές Ιατρικές Εφαρμογές - Ενδοσκόπηση – Ενδοσκόπηση πεπτικού Δρ. Νικόλαος Δ. Θαλασσινός, Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργός Θώρακος Τμήμα Ραδιολογίας - Ακτινολογίας Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Ειδικές ιατρικές εφαρμογές Αποτελεί νέο γνωστικό αντικείμενο, που εισάγει τον τεχνολόγο σπουδαστή των επαγγελμάτων υγείας στη διαδικασία προσέγγισης, αναγνώρισης και εξοικείωσης του, με τις εφαρμογές της σύγχρονης τεχνολογίας στην ιατρική και τα οφέλη που προκύπτουν για τους ασθενείς και τους επαγγελματίες υγείας. 1

Ενδοσκόπηση Είναι η εξέταση του εσωτερικού του σώματος, δια μέσου ενός φυσικού ή τεχνητού στομίου με τη χρήση καταλλήλου οπτικού συστήματος. 2

Οπτικά συστήματα ενδοσκοπήσεων Τμήματα ενδοσκοπικού συστήματος Α. Φωτεινή πηγή. Β. Σύστημα φακών. Γ. Ενδοσκόπιο. 3

Είδη ενδοσκοπίων 1/2 1.Άκαμπτο (Μεταλλικός ή πλαστικός σωλήνας με αυλό καταλλήλου διαμετρήματος). 2.Εύκαμπτο (Σύστημα οπτικών ινών με προσαρμοσμένο κατάλληλο σύστημα φακών). 4

Είδη ενδοσκοπίων 2/2 1.Γαστροσκόπιο 2.Κολονοσκόπιο (Κολοσκόπιο) 3.Βρογχοσκόπιο 4.Αρθροσκόπιο 5.Λαπαροσκόπιο 6.Κυστεοσκόπιο 7.Θωρακοσκόπιο 8.Μεσοθωρακοσκόπιο 9.Κολποσκόπιο 10.Λαρυγγοσκόπιο 11.Ωτοσκόπιο 12.Οφθαλμοσκόπιο 5

Χειρουργική ενδοσκόπηση Είναι η χρήση ενδοσκοπικών τεχνικών στη διάγνωση και θεραπεία χειρουργικών παθήσεων. 6

Εφαρμογές της χειρουργικής ενδοσκόπησης 1.Ενδοσκοπική εκτίμηση εξωαυλικών παθολογικών καταστάσεων. 2.Χειρουργική αντιμετώπιση παθήσεων με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο. 3.Διεγχειρητική εκτίμηση παθολογικών καταστάσεων. 4.Εκτέλεση διεγχειρητικών ενδοσκοπικών υπερηχογραφημάτων. 7

Ενδοσκόπηση πεπτικού 8

Γαστροσκόπιο 9 “Gastroscope”, από Gilo1969 διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0GastroscopeGilo1969CC BY-SA 3.0

Δυνατότητες και εφαρμογές του γαστροσκόπιου 1/2 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ 1.Επισκόπηση του οισοφαγικού, γαστρικού και δωδεκαδακτυλικού βλεννογόνου. Έλεγχος κινητικότητας ανωτέρου τμήματος πεπτικού σωλήνα. 2.Μέτρηση οξύτητας οισοφάγου- στομάχου. 3.Λήψη δειγμάτων ιστών από τις παραπάνω περιοχές,για βιοψία και καλλιέργεια. 4.Έλεγχος του τοιχώματος και των παρακείμενων ανατομικών δομών με τη χρήση υπερήχων ενδοσκοπικά. 5.Ενδοσκοπική εκτίμηση εξωηπατικών χοληφόρων οδών και παγκρεατικών πόρων. 10

Δυνατότητες και εφαρμογές του γαστροσκόπιου 2/2 ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΕΣ-ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ 1.Αφαίρεση ξένων σωμάτων. 2.Έλεγχος αιμορραγιών (καυτηρίαση, απολίνωση, σκληροθεραπεία). 3.Ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή. 4.Ενδοσκοπική αφαίρεση λίθων (χολολίθων) - E.R.C.P. 5.Ενδοσκοπική λιθοτριψία χολολίθων με υπερήχους και LASER. 6.Δημιουργία διαδερμικής γαστροστομίας - νηστιδοστομίας ή τοποθέτηση ειδικών ρινονηστιδικών καθετήρων σίτισης. 11

Ενδείξεις - εφαρμογές θεραπευτικής οισοφαγογαστροσκόπησης 1.Έλεγχος αιμορραγίας ανωτέρου πεπτικού από πεπτικά έλκη. 2.Γαστροοισοφαγικοί κιρσοί (έλεγχος αιμορραγίας – σκληροθεραπεία). 3.Αφαίρεση ξένων σωμάτων. 4.Τοποθέτηση ενδοπροθέσεων σε οισοφαγικές στενώσεις από καλοήθεις και κακοήθεις παθήσεις. 5.Ενδοσκοπική αντιμετώπιση της αχαλασίας του οισοφάγου. 6.Αντιμετώπιση κακοήθων παθήσεων με θερμικές μεθόδους. 7.Δημιουργία ενδοσκοπικών-διαδερμικών γαστροστομιών και λοιπών εντερικών στομιών. 12

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 1/7 13 Αδένωμα οισοφάγουΟισοφάγος Barrett “Esophageal adenoca”, από Montek διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Esophageal adenocaMontekCC BY-SA 3.0 “Barretts esophagus”, από Kauczuk διαθέσιμο ως κοινό κτήμαBarretts esophagusKauczuk

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 2/7 14 Κιρσοί οισοφάγουΟισοφαγική μάζα “Mid esophageal mass”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Mid esophageal massCC BY-SA 3.0 “Esophageal varices seven days after banding, showing ulceration at the site of banding”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο ως κοινό κτήμαEsophageal varices seven days after banding, showing ulceration at the site of bandingFile Upload Bot (Magnus Manske)

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 3/7 15 Δωδεκαδακτυλικό έλκος Γαστρικό έλκος με αιμορραγία Βαθύ γαστρικό έλκος “MALT 4”, από Samir διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0MALT 4Samir CC BY-SA 3.0 “Deep gastric ulcer”, από Mrug διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Deep gastric ulcerMrugCC BY-SA 3.0 “DU 2”, από BonifaceFR διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 4.0DU 2BonifaceFRCC BY-SA 4.0

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 4/7 16 Αδενοκαρκίνωμα περιοχής δωδεκαδακτύλου “Endoscopic image of adenocarcinoma of duodenum seen in the post- bulbar duodenum. Photograph released under GFDL on permission of patient”, από Gastro-en διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Endoscopic image of adenocarcinoma of duodenum seen in the post- bulbar duodenum. Photograph released under GFDL on permission of patientGastro-enCC BY-SA 3.0

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 5/7 17 Ενδοσκοπική εικόνα καλοήθους έλκους του σώματος του στομάχου Ενδοσκοπική εικόνα έλκους του βολβού του12/δάκτυλου ©Νικόλαος Σ. Αποστολίδης. Συνοπτική γενική χειρουργική. Εκδόσεις Επτάλοφος

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 6/7 18 Ενδοσκοπική εικόνα καρκίνου του σώματος του στομάχου (τύπου Borrmann II) Ενδοσκοπική εικόνα καρκίνου του άντρου του στομάχου (τύπου Borrmann ΙII) © Νικόλαος Σ. Αποστολίδης. Συνοπτική γενική χειρουργική. Εκδόσεις Επτάλοφος

Ενδοσκοπικές εικόνες ανωτέρου πεπτικού συστήματος 7/7 19 Ενδοσκοπική εικόνα καρκίνου της γαστροοισοφαγικής συμβολής (διήθηση από καρκίνο του θόλου του στομάχου) © Νικόλαος Σ. Αποστολίδης. Συνοπτική γενική χειρουργική. Εκδόσεις Επτάλοφος

Κολονοσκόπιο (Κολοσκόπιο) 20 “Colonoscope”, από Gilo1969 διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0ColonoscopeGilo1969CC BY-SA 3.0

Δυνατότητες – Εφαρμογές κολονοσκοπίου 1/2 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ 1.Επισκόπηση όλου του βλεννογόνου του παχέος εντέρου (και του τελικού ειλεού σε ορισμένες περιπτώσεις). 2.Λήψη δειγμάτων ιστών για βιοψία και καλλιέργεια από ύποπτες περιοχές. 3.Μετεγχειρητικός έλεγχος του εντέρου που απομένει μετά από εκτομή και των περιοχών των αναστομώσεων. 21

Δυνατότητες – Εφαρμογές κολονοσκοπίου 2/2 ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΕΣ-ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ 1.Ενδοσκοπική αφαίρεση πολυπόδων. 2.Αφαίρεση ξένων σωμάτων. 3.Έλεγχος μικρών αιμορραγιών. 4.Διαδερμική τυφλοστομία. 5.Τοποθέτηση ειδικών σωλήνων αποσυμφόρησης ψευδοαποφράξεων. 22

Ενδείξεις - εφαρμογές θεραπευτικής κολονοσκόπησης 1/2 1.Αιμορραγία από το κατώτερο πεπτικό Αίτια: o Εκκολπωμάτωση. o Φλεγμονώδεις παθήσεις. o Ισχαιμική νόσος του εντέρου. o Νεοπλάσματα. o Αιμορραγία από το ανώτερο πεπτικό. o Αιμορραγία μετά πολυπεκτομή. o Διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος. o Παθήσεις του ορθού και του πρωκτού. 23

Ενδείξεις - εφαρμογές θεραπευτικής κολονοσκόπησης 2/2 2.Αφαίρεση πολυπόδων. 3.Αφαίρεση ξένων σωμάτων. 4.Αντιμετώπιση στενώσεων του ορθοπρωκτικού σωλήνα και των μετεγχειρητικών αναστομώσεων. 5.Διαδερμική τυφλοστομία. 24

Ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού συστήματος 1/2 25 “US Navy N-KA Hospitalman Urian D. Thompson, left, Lt. Cmdr. Eric A. Lavery and Registered Nurse Steven Cherry review the monitor whil”, από BotMultichillT διαθέσιμο ως κοινό κτήμαUS Navy N-KA Hospitalman Urian D. Thompson, left, Lt. Cmdr. Eric A. Lavery and Registered Nurse Steven Cherry review the monitor whilBotMultichillT

Ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού συστήματος 2/2 Τρόπος εκτέλεσης κολονοσκόπησης 26 “Técnica de la colonoscopia”, από Philmarin διαθέσιμο ως κοινό κτήμαTécnica de la colonoscopia Philmarin

Σχηματική διαδικασία κολονοσκόπησης 27 “A symposium for health and medical communications”, από Fæ διαθέσιμο ως κοινό κτήμαA symposium for health and medical communicationsFæ

Σχηματική αφαίρεση πολύποδα 28 Βρόχος Άκρο κολονοσκοπίου Εντερικό τοίχωμα Πολύποδας “Ortenau Klinikum Darmspiegelung”, από NEU-KOM διαθέσιμο με άδεια CC BY 3.0Ortenau Klinikum DarmspiegelungNEU-KOMCC BY 3.0

Ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού συστήματος 1/4 29 Κολονοσκοπική εικόνα φυσιολογικού εντερικού αυλού “Coecum”, από J. Guntau διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0CoecumJ. Guntau CC BY-SA 3.0 “Kolon-transversum”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Kolon-transversumFile Upload Bot (Magnus Manske)CC BY-SA 3.0

Ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού συστήματος 2/4 30 ΕκκολπώματαΠολύποδαςΚολίτιδα “AtypischeColitis”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0AtypischeColitisFile Upload Bot (Magnus Manske) CC BY-SA 3.0 “Polyp”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο ως κοινό κτήμαPolypFile Upload Bot (Magnus Manske) “Divertikel”, από J. Guntau διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0DivertikelJ. Guntau CC BY-SA 3.0

Ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού συστήματος 3/4 31 Καρκίνωμα παχέος εντέρου Στένωση εντερικού αυλού Εντερική αγγειοδυσπλασία “Kolon-Karzinom”, από J. Guntau διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Kolon-KarzinomJ. GuntauCC BY-SA 3.0 “Kolon-Stenose”, από J. Guntau διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0Kolon-StenoseJ. GuntauCC BY-SA 3.0 “Angiodysplasie”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο με άδεια CC BY-SA 3.0AngiodysplasieFile Upload Bot (Magnus Manske) CC BY-SA 3.0

Ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού συστήματος 4/4 32 Αφαίρεση βλεννογονικού πολύποδα του κόλου “Endomucosal resection 1”, από Apalmer διαθέσιμο με άδεια CC BY 2.5Endomucosal resection 1 ApalmerCC BY 2.5 “Endomucosal resection 3”, από Apalmer διαθέσιμο με άδεια CC BY 2.5Endomucosal resection 3ApalmerCC BY 2.5 “Endomucosal resection 2”, από Apalmer διαθέσιμο με άδεια CC BY 2.5Endomucosal resection 2ApalmerCC BY 2.5 “Endomucosal resection 4”, από Apalmer διαθέσιμο με άδεια CC BY 2.5Endomucosal resection 4ApalmerCC BY 2.5

Τέλος Ενότητας

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Νικόλαος Θαλασσινός Νικόλαος Θαλασσινός. «Ειδικές Ιατρικές Εφαρμογές. Ενότητα 1: Ειδικές Ιατρικές Εφαρμογές - Ενδοσκόπηση – Ενδοσκόπηση πεπτικού». Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.ocp.teiath.gr 35

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων 37 Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 38

Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση εικόνων των ακόλουθων έργων: Νικόλαος Σ. Αποστολίδης. Συνοπτική γενική χειρουργική. Εκδόσεις Επτάλοφος. Αθήνα 1987.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 40