Απεικονιστικές εξετάσεις Στοιχεία ογκολογίας 01.ΧΙ.2011Δ. Παπαγόρας Τμήμα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Λάρισας

Απεικονιστικές εξετάσεις (α) «αποτυπώνουν» τμήματα (ή το όλο) του σώματος (β) επισκοπούν το εσωτερικό κοίλων οργάνων Έχουν διαγνωστικό χαρακτήρα Ή Εκτελούνται στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου

Απεικονιστικές εξετάσεις Διάγνωση; Πρόληψη; Ποια είναι η καλύτερη για αυτό το λόγο Για ποιο λόγο γίνονται Κόστος Παρενέργειες Ευαισθησία – ειδικότητα

Απεικονιστικές εξετάσεις «Άμεσες» (πραγματική εικόνα) «Έμμεσες» (εικόνα επεξεργασμένη) (αποτυπώσεις) Επι- σκοπήσεις γαστροσκόπηση, κολοσκόπηση, λαρυγγοσκόπηση, ωτοσκόπηση, κολποσκόπηση, κυστεοσκόπηση, θωρακοσκόπηση, βρογχοσκόπηση + λαπαροσκόπηση Κλασσική Ακτινογραφία Υπερηχοτομογραφία Αξονική τομογραφία Μαγνητική τομογραφία Μαγνητική τομογραφία ποζιτρονίου

Πρακτική συμβουλή Κοίλα όργανα: ενδοκόπηση Λάρυγγας, τραχεία, βρόχοι, οισοφάγος, στόμαχος, 12δάκτυλο, παχύ έντερο (πρωκτός, ορθό, σιγμοειδές κατιόν, εγκάρσιο, ανιόν, τυφλό, τελικός ειλεός) Συμπαγή όργανα: (α) χωρίς αεροπλήθεια (ήπαρ, σπλήνας, έσω γεννητικά όργανα, νεφρά) + οστά Υπερηχοτομογραφία, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία (β) με αεροπλήθεια (πνεύμονες) ακτινογραφία + Υπερηχοτομογραφία, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία

-σκοπήσεις («αποστειρωμένο μάτι») -Ειδικά σωληνοειδή εργαλεία μικρής διαμέτρου με ενσωματωμένη κάμερα που προβάλλει την εικόνα στην οθόνη (παλιότερα «έβλεπες» μέσα από τον κύλινδρο - Εισαγωγή δια φυσιολογικών οπών (στόμα, μύτη, πρωκτός, κόλπος, ουρητήρας, εξωτερικός ακουστικός πόρος) - Επισκόπηση εσωτερικού - αυλού - του οργάνου που ενδοσκοπείται -Δυνατότητα λήψης βιοψιών, επίσχεσης αιμορραγίας, αφαίρεσης ξένων σωμάτων,πολυπόδων, μικρών «όγκων (gastroscopy)

-σκοπήσεις Λαπαροσκόπηση: επισκόπηση της κοιλιάς και των ενδοπεριτοναϊκών οργάνων με ειδική κυλινδρική κάμερα, υπό συνθήκες χειρουργείου (νάρκωση) Αρχικά γίνεται τομή στο δέρμα, εισαγωγή ειδικής κάνουλας εντός της κοιλίας και μετά εμφύσηση CO2 ενδοπεριτοναϊκά. Προϋποθέτει ειδική εκπαίδευση στη λαπαροσκοπική χειρουργική Κατά αντιστοιχία: θωρακοσκόπηση

-σκοπήσεις πεπτικού είναι παρεμβατικές πράξεις προκαλούν κάποιας μορφής δυσφορία μπορεί να έχουν επιπλοκές (σπάνια) απαιτούν προετοιμασία γαστροσκόπηση: νηστεία 8ωρου κολοσκόπηση: καθαρισμός εντέρου «μειονεκτήματα»

-σκοπήσεις Γαστροσκόπηση: εξέταση εκλογής για την διερεύνηση παθήσεων ανώτερου πεπτικού (οισοφάγος, στόμαχος, 12δάκτυλο) Κολοσκόπηση: εξέταση εκλογής για την αποσαφήνιση ύπαρξης κακοήθειας παχέως εντέρου (βιοψίες) Ειδική μορφή ενδοσκόπησης: Ενδοσκοπική ανάστροφη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP) Απεικονίζει είτε με σκιαγραφικό είτε άμεσα τον χοληδόχο πόρο τον παγκρεατικό πόρο και έχει τη δυνατότητα να αφαίρεσης Λίθων χοληδόχου πόρου βιοψίας μορφωμάτων περιοχής

ERCP = ενδοσκοπική ανάστροφη χολαγγειοπαγκρεατογραφία

Ακτινογραφία (α/α) Θώρακος (μετωπιαία / πλάγια) Πλευρών Διαφραγμάτων (διαφράγματος) Κοιλίας (σε ορθία και υπτία θέση) Νεφρών ουρητήρων κύστεως (ΝΟΚ) Κοιλίας σε πλάγια κατακεκλιμένη θέση Κρανίου (μετωπιαία / πλάγια) Ρινός, ρινικού διαφράμγατος και παραρρίνιων κόλπων Σπονδυλικής στήλης (μετωπιαία / πλάγια) (Αυχενική, θωρακική, οσφυϊκή, ιερή μοίρα) Οστών και αρθρώσεων

Ακτινογραφία Θώρακας μετωπιαία λήψη (f) (α) ρουτίνα σε προεγχειρητικό έλεγχο (β) όταν υπάρχει υπόνοια πνευμονικής βλάβης (γ) όταν υπάρχει υπόνοια θωρακικής βλάβης (δ) όταν υπάρχει διαφοροδιαγνωστικό πρόβλημα Όλες οι άλλες ακτινογραφίες: μόνο όταν υπάρχει πρόβλημα, που Μπορεί να επιλυθεί με μεγάλη πιθανότητα από την α/α. Π.χ. Υπόνοια απόφραξης εντέρου: α/α κοιλίας ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗ

Ακτινογραφία με χορήγηση σκιαγραφικού Χορήγηση σκιαγραφικής ουσίας από το στόμα ή ως κλύσμα Βαριούχο γεύμα, βαριούχο κλύσμα, γεύμα γαστρογραφίνης Απεικόνιση κυλινδρικών – κοίλων οργάνων Ιστορική σημασία (μόνο επιλεκτική χρήση σε τραύματα ή μελέτης κινητικότητας οισοφάγου)

υπερηχοτομογραφία Δέσμη υπερήχων Πομπός Αντανάκλαση μέσα στο σώμα (διαχωριστικές επιφάνειες ιστών) Κάθε ιστός έχει ειδική ακουστική επιφάνεια

υπερηχοτομογραφία - Παρεγχυματικά όργανα (ήπαρ, σπλήνας, νεφρά) - Υγρό ενδοπεριτοναϊκά - Έσω γεννητικά όργανα Ο αέρας στο έντερο εμποδίζει την απεικόνιση !!! Ειδική μορφή υπερηχογραφήματος: Ενδοϋπερηχογράφημα (σταδιοποίηση καρκίνου ορθού)

υπερηχοτομογραφία Χαμηλό κόστος Όχι ιοντίζουσα ακτινοβολία Διάκριση ανάμεσα σε κύστειςκαι συμπαγή μορφώματα Καταγραφή αιμάτωσης οργάνου Απεικόνιση οργάνων σε διαφορετικά επίπεδα Η ανάγνωση του υπερηχογραφήματος εξαρτάται από τον χειριστή

Υπερηχοτομογράφημα Χοληδόχο κύστη Θυρεοειδής αδένας Νεφρά Έσω γεννητικά όργανα Ήπαρ Σπλήνας Εξέταση εκλογής = η πρώτη εξέταση που ζητάμε Πρώτη εξέταση στον πολυτραυματία

Αξονική Τομογραφία Απεικόνιση σε συγκεκριμένες «τομές» οποιουδήποτε μέρος σώματος σε οποιοδήποτε επίπεδο Πρόοδος απεικόνισης συνυφασμένη με την εξέλιξη της τεχνολογίας Δυνατότητα ανασύνθεσης εικόνας σε τρεις διαστάσεις Σχετικά ακριβή εξέταση ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Αξονική τομογραφία Εγκέφαλος – κρανίο Σπονδυλική στήλη Θώρακας – πνεύμονες – μεσοθωράκιο Συμπαγή σπλάγχνα κοιλίας Οπισθοπεριτόναιο Αγγεία Μυοσκελετικό σύστημα Σταδιοποίηση ασθενών με κακοήθεια

Μαγνητική τομογραφία Ενδείξεις όπως στην αξονική τομογραφία Ακριβή εξέταση Χρονοβόρος διαδικασία (πρόβλημα σε ασθενείς με κλειστοφοβία) ΌΧΙ ακτινοβολία Μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία Απεικονίζει: χοληδόχο πόρο, παγκρεατικό πόρο, χοληδόχο κύστη: ένδειξη σε υπόνοια απόφραξης ροής της χολής στο εξωηπατικό Σύστημα χοληφόρων

Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίου PET scan Πολύ ακριβή εξέταση Ειδική διαδικασία - προετοιμασία Εξέταση εκλογής για την αποσαφήνιση μεταστατικής λεμφαδενοπάθειας

Στοιχεία ογκολογίας

Καρκίνος = 2 η αιτία θανάτου 1 στους 3 προσβάλλεται από καρκίνο 1 στους 5 πεθαίνει από καρκίνο Αύξηση του ορίου ηλικίας Μείωση των θανάτων από καρδιαγειακές παθήσεις Αναγνώριση ομάδων υψηλού κινδύνου Αναγνώριση νόσου σε πρώιμα στάδια

Επιθήλιο (δέρμα, βλενογόννοι, συμπαγή όργανα) Συνδετικό ιστός (μύες, οστά, χόνδροι, αγγεία, νεύρα) Λεμφογενής αιμοποιητικός ιστός (λεμφαδένες, σπλήνας, μυελός των οστών) Κεντρικό νευρικό σύστημα Γεννητικά κύτταρα Νεοπλάσματα

Χειρουργική εξαίρεση του όγκου (χειρουργική ογκολογία) Καλύτερη γνώση του βιολογίας του καρκίνου Ακτινοθεραπεία Χημειοθεραπεία Ανοσοθεραπεία ΠΟΛΥΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ (ομάδα ιατρών)

«φάσεις» διαγνωστικής προσέγγισης ογκολογικών ασθενών Συμπτωματολογία Εκτίμηση συμβουλή από ιατρό Εξετάσεις (γενικές αίματος, απαεικονιστικές) Υπόνοια ισχυρή: ειδικές επεμβατικές εξετάσεις Βιοψία Διάγνωση

Ογκολογικό συμβούλιο Χειρουργός Ακτινολόγος Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος Παθολόγος Παθολογοανατόμος Προεγχειρητική σταδιοποίηση προεγχειρητική Ακτινοθεραπεία Χημειοθεραπεία Ακτινοχημειοθεραπεία

Διάγνωση Λήψη βιοψίας Ιστολογική εξέταση του δείγματος Κυτταρολογική εξέταση δείγματος Τομή – λήψη ιστοτεμαχίου του όγκου Κανονική βιοψία Ταχεία βιοψία Λήψη υλικού δια βελόνης με ευρύ αυλό (καθοδήγηση με υπέρηχο ή αξονική τομογραφία σημάδι με σύρμα)

Διάγνωση Τυπικά κλινικά παραδείγματα Γαστροσκόπηση κολοσκόπηση Κυστεοσκόπηση Λήψη ιστοτεμαχίων Μακροσκοπική περιγραφή

σταδιοποίηση χειρουργικά εξαιρέσιμου όγκου Πριν από την «αφαίρεση» του όγκου κλινική σταδιοποίηση: κλινική εξέταση, απεικόνιση, εκτίμηση επέκτασης του όγκου Μετά την αφαίρεση του όγκου Οριστική παθολογοανατομική εξέταση + απεικόνιση Κατά την αφαίρεση του όγκου: Εκτίμηση του όγκου και των οργάνων

Κλινική σταδιοποίηση Εκτίμηση της τοπικής έκτασης του όγκου και της επέκτασης της νόσου πέραν της αρχικής θέσης Θεμελιώδης για τον σχεδιασμό της θεραπείας Αναγνώριση μεταστατικής εστίας Ακτινογραφία Υπερηχογράφημα Αξονική τομογραφία Μαγνητική τομογραφία Τοπική έκταση ΤΝΜ

Σταδιοποίηση Ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος Μέγεθος του όγκου [Τumor, (Τ)] Διήθηση λεμφαδένων [Nodes, (N)] Απομακρυσμένες μεταστάσεις [Metastasis, (M)] TNM (american joint committee on cancer, AJCC) Κλινικό ΤΝΜ – χειρουργικό ΤΝΜ – παθολογοανατομικό ΤΝΜ Βαθμός διαφοροποίησης – εντόπιση του όγκου

ΤΝΜ σύστημα σταδιοποίησης του όγκου Τα = πρωτοπαθής όγκος Τχ = όγκος δεν μπορεί να εκτιμηθεί Τ0 = μη ανεύρεση όγκου Τ1s = καρκίνος in situ T1-4= μέγεθος όγκου Ν = τοπικοί λεμφαδένες Νχ= δεν μπορεί να εκτιμηθούν Νο= χωρίς νεοπλασματική διήθηση Ν1-3= διηθημένοι λεμφαδένες Μ= απομακρυσμένη μετάσταση Μχ = εστία δεν μπορεί να εκτιμηθεί Μο = μη γνωστή εστία Μ1= απομακρυσμένη μετάσταση

Παθολογοανατομική σταδιοποίηση Αφορά στο χειρουργική παρασκεύασμα Είναι καθοριστική για την λήψη επιπρόσθετων Ογκολογικών χειρισμών (ακτινοθεραπεία – χημειοθεραπεία – ακτινοχημειοθεραπεία) Πληροφορεί για το Τ (βάθος διήθησης – μέγεθος του όγκου) Πληροφορεί για το Ν (αριθμό εξαιρεθέντων λεμφαδένων και του Αριθμού των διηθημένων λεμφαδένων ) Δεν πληροφορεί για το Μ

Αντιμετώπιση εξαιρέσιμων νεοπλασμάτων Χειρουργική επέμβαση Επικουρική θεραπεία Χημειοθεραπεία - Ακτινοθεραπεία Νέο-επικουρική θεραπεία ακτινο / χημειοθεραπεία

Χειρουργική θεραπεία Χειρουργική εξαίρεση επί υγιών ορίων Πλήρης εξαίρεση με μικροσκοπικά διηθημένα όρια Ογκομείωση Παρηγορητική επέμβαση