Μικροοικονομική Ι Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Οι εικόνες προέρχονται από το βιβλίο «Εισαγωγή στην Οικονομική», D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, 2η έκδοση, 2006, Εκδόσεις Κριτική. 3

Σκοποί ενότητας Κατανόηση των εννοιών της ελαστικότητας ζήτησης και προσφοράς. Κατανόηση της έννοιας της συνολικής δαπάνης και της σταυροειδούς ελαστικότητας ζήτησης. Παρουσίαση υποκατάστατων και συμπληρωματικών αγαθών. Κατανόηση των εννοιών της εισοδηματικής ελαστικότητας και ελαστικότητας προσφοράς. 4

Περιεχόμενα ενότητας (1 από 2) Ελαστικότητα ζήτησης. Τιμή, ζητούμενη ποσότητα και συνολική δαπάνη. Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης. Υποκατάστατα και συμπληρωματικά αγαθά. 5

Περιεχόμενα ενότητας (2 από 2) Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης. Ελαστικότητα προσφοράς. 6

Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών Ελαστικότητα ζήτησης

Ελαστικότητα ζήτησης (1 από 6) Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή (price elasticity of demand) (“Ελαστικότητα ζήτησης”): Μέτρο της ευαισθησίας της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού ως προς τη μεταβολή της τιμής του. Ποσοστιαία μεταβολή στην ζητούμενη ποσότητας/ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. Εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τους οικονομολόγους. (Σχεδόν) πάντα αρνητικό πρόσημο, το οποίο συχνά παραλείπεται. 8

Ελαστικότητα ζήτησης (2 από 6) Η ζήτηση είναι ελαστική όταν η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι περισσότερη από -1, δηλαδή όταν η % μεταβολή της ποσότητας υπερβαίνει την % μεταβολή στην τιμή. Παράδειγμα: Η ζητούμενη ποσότητα πέφτει κατά 7% μετά από μια αύξηση της τιμής κατά 5%. 9

Ελαστικότητα ζήτησης (3 από 6) Η ζήτηση είναι ανελαστική όταν η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή βρίσκεται μεταξύ –1 και 0, δηλαδή όταν η % μεταβολή της ποσότητας είναι μικρότερη από την % μεταβολή της τιμής. Παράδειγμα: Η ζητούμενη ποσότητα πέφτει κατά 3.5% μετά από μια αύξηση της τιμής κατά 5%. 10

Ελαστικότητα ζήτησης (4 από 6) 11 Όταν η ελαστικότητα είναι ίση με τη μονάδα, τότε έχουμε ζήτηση μοναδιαίας ελαστικότητας. Όταν η καμπύλη ζήτησης είναι γραμμική, τότε υπάρχει μεταβολή της ελαστικότητας ζήτησης κατά μήκος της καμπύλης ζήτησης.

Ελαστικότητα ζήτησης (5 από 6) 12 Συχνά γίνεται αναφορά σε αγαθά υψηλής ή χαμηλής ελαστικότητας ζήτησης. Ειδικές περιπτώσεις γραμμικών καμπυλών ζήτησης: – Απείρως ελαστική (infinitely elastic, οριζόντια). Απείρως ανελα Ειδικές περιπτώσεις γραμμικών καμπυλών ζήτησης – Απείρως ελαστική (infinitely elastic, οριζόντια) – Απείρως ανελαστική (infinitely ineleastic, κάθετη) στική (infinitely ineleastic, κάθετη).

Ελαστικότητα ζήτησης (6 από 6) 13 Ειδικές περιπτώσεις μη γραμμικών καμπυλών ζήτησης. Καμπύλες σταθερής ελαστικότητας (ισοελαστικές - isoelastic). Ειδική περίπτωση ε=-1.

Τι καθορίζει την ελαστικότητα ζήτησης; Προτιμήσεις των καταναλωτών: Η ευκολία με την οποία οι καταναλωτές μπορούν να υποκαθιστούν το αγαθό με κάποιο άλλο αγαθό. Ευκολία υποκατάστασης – υψηλή ελαστικότητα (Παράδειγμα: Απορρυπαντικά – Συγκεκριμένη μάρκα απορρυπαντικών). Ευρύς / στενός ορισμός αγαθού (χαμηλότερη / υψηλότερη ελαστικότητα) Βραχυχρόνια / μακροχρόνια περίοδος (χαμηλότερη / υψηλότερη ελαστικότητα). 14

Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών Τιμή, ζητούμενη ποσότητα και συνολική δαπάνη

Τιμή, ζητούμενη ποσότητα και συνολική δαπάνη (1 από 2) Η μεταβολή τιμής οδηγεί σε μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας η οποία οδηγεί σε μεταβολή συνολικής δαπάνης για το αγαθό. Το εάν η συνολική δαπάνη αυξάνεται ή μειώνεται εξαρτάται από την ελαστικότητα ζήτησης. 16

Τιμή, ζητούμενη ποσότητα και συνολική δαπάνη (2 από 2) 17

Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών Σταυρόειδής ελαστικότητα ζήτησης

Σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης Η σταυροειδής ελαστικότητα για το αγαθό α ως προς την τιμή του αγαθού β είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής στη ζητούμενη ποσότητα του αγαθού α προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή του αγαθού β. Η σταυροειδής ελαστικότητα μπορεί να είναι θετική (υποκατάστατα αγαθά) ή αρνητική (συμπληρωματικά αγαθά). 19

Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών Υποκατάστατα και συμπληρωματικά αγαθά

Υποκατάστατα και συμπληρωματικά 21

Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης

Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης (1 από 2) Είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής στη ζητούμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στο ύψος του εισοδήματος. Η εισοδηματική ελαστικότητα είναι θετική για κανονικά και αρνητική για κατώτερα αγαθά. 23

Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης (2 από 2) 24

Καμπύλη Engel Σχέση μεταξύ μεριδίου κατανάλωσης του αγαθού i και συνολικής κατανάλωσης ή εισοδήματος. 25

Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών Ελαστικότητα προσφοράς

Χρησιμότητα ελαστικότητας ζήτησης 27 Γνώση ελαστικοτήτων ζήτησης εξαιρετικά χρήσιμη για τη χάραξη της στρατηγικής των επιχειρήσεων. Παραδείγματα: Μεγιστοποίηση εσόδων ποδοσφαιρικού γηπέδου, αύξηση τιμής πετρελαίου / παραγωγοί αυτοκινήτων. Επέκταση σε κλάδους καπνού ή αναψυχής; Χρήση δεδομένων σε σταθερές τιμές για αποφυγή λανθασμένων εκτιμήσεων λόγω πληθωρισμού.

Ελαστικότητες προσφοράς (1 από 10) Ελαστικότητα προσφοράς ως προς την τιμή (supply elasticity): Μέτρο της ευαισθησίας της προσφερόμενης ποσότητας ενός αγαθού ως προς την μεταβολή της τιμής του. Είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής στην προσφερόμενη ποσότητα προς την ποσοστιαία μεταβολή στην τιμή. 28

Ελαστικότητες προσφοράς (2 από 10) 29

Ελαστικότητες προσφοράς (3 από 10) Παράδειγμα: Ποιος πληρώνει ένα φόρο κατανάλωσης; Συνηθισμένο επιχείρημα: την αύξηση των φόρων την επωμίζονται αποκλειστικά οι καταναλωτές Είναι αυτό ορθό; Τι ρόλο παίζουν οι ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς; 30

Ελαστικότητες προσφοράς (4 από 10) Επομένως, με δεδομένη την ελαστικότητα της προσφοράς, όσο περισσότερο ανελαστική (ελαστική) είναι η ζήτηση τόσο μεγαλύτερη (μικρότερη) θα είναι η σχετική συνεισφορά των καταναλωτών στην κάλυψη των επιπρόσθετων φορολογικών εσόδων. Αντιστοίχως, με δεδομένη την ελαστικότητα της ζήτησης, όσο περισσότερο ανελαστική (ελαστική) είναι η προσφορά τόσο μεγαλύτερη (μικρότερη) θα είναι η σχετική συνεισφορά των παραγωγών στην κάλυψη των επιπρόσθετων φορολογικών εσόδων. 31

Ελαστικότητες προσφοράς (5 από 10) Αν το άθροισμα των πλεονασμάτων καταναλωτών και παραγωγών θεωρηθεί μέτρο της ευημερίας της κοινωνίας, ποιες είναι οι επιπτώσεις της επιβολής φόρου; Πριν τη επιβολή φόρου: CS:EBP0, PS:BZP0. Μετά την επιβολή φόρου: CS:EΑP1, PS:ΓZΔ, Φορ. Εσ.: ΑΓΔP1 Καθαρή απώλεια κοινωνικής ευημερίας: WL: ABΓ. 32

Ελαστικότητες προσφοράς (6 από 10)

Ελαστικότητες προσφοράς (7 από 10) Παράδειγμα ΙΙ: Επιδότηση τιμής προϊόντος. Συχνά οι κυβερνήσεις επιδοτούν την κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων για διάφορους λόγους (συνήθως όταν κρίνεται ότι η κατανάλωσή τους προωθεί την ευημερία του πληθυσμού). 34

Ελαστικότητες προσφοράς (8 από 10) 35

Ελαστικότητες προσφοράς (9 από 10) Οι καταναλωτές πληρώνουν Ρ 2 ανά μονάδα προϊόντος. Οι παραγωγοί λαμβάνουν Ρ 3 ανά μονάδα προϊόντος. Η διαφορά (Ρ 2 Ρ 3 =ΖΗ) καλύπτεται από την επιδότηση. Πριν την επιδότηση: CS=ΑΒΔ, PS=ΒΓΔ. Μετά την επιδότηση: CS=ΑΗΘ (=ΑΒΔ+ΔΒΗΘ), PS=ΓΖΕ (=ΒΓΔ+ΔΒΖΕ). Επιδότηση ΖΗΘΕ, Καθαρή Απώλεια Κοινωνικής Ευημερίας ΒΖΗ. 36

Ελαστικότητες προσφοράς (10 από 10) Παράδειγμα ΙΙΙ: Θεώρημα του ιστού της αράχνης (cobweb theorem). Αγορές με σημαντική υστέρηση μεταξύ αποφάσεων παραγωγής και προσφοράς (π.χ. αγροτικά προϊόντα). 37

Τέλος Ενότητας # 2 Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 2: Ελαστικότητες Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών