ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Εργαστήριο Προσαρμοσμένης Κινητικής Δραστηριότητας/ Αναπτυξιακών & Κινητικών Διαταραχών Δήμητρα Κουτσούκη, Καθηγήτρια Ασωνίτου Κατερίνα, ΕΔΙΠ

 Η συνειδητοποίηση του χώρου είναι η ικανότητα να τοποθετούμαστε, να προσανατολιζόμαστε, να μετακινούμαστε σε αυτόν.  Η συνειδητοποίηση του χώρου που μας περιβάλει και του προσανατολισμού μας σε αυτόν, αποκτάται μέσω των αισθήσεων και μέσω της κίνησής μας.  Σημείο αναφοράς είναι ο εαυτός μας και μετά είναι και τα αντικείμενα (κινούμενα ή ακίνητα).

Εξέλιξη Ο υφιστάμενος χώρος (0-3 μ)  Περιορισμένη αντίληψη του χώρου  Υφίσταται τις μετακινήσεις που του επιβάλουν  Σημείο αναφοράς: το σώμα του Ο χώρος-βίωμα  Κινείται στον χώρο αλλά δεν τον αναλύει  Μιμητικά μόνο θα τον χρησιμοποιήσει σωστά Ο αντιληπτός χώρος  Βιώνει τον χώρο αλλά εγωκεντρικά-κατανοεί έννοιες μόνο εάν τις βιώσει  Συγκρίνει εμπειρίες που έχουν σχέση με το χώρο (π.χ. για να κλωτσήσει πιο μακριά, πρέπει να βάλει μεγαλύτερη δύναμη)  Σχέσεις: κοντά-μακριά (συνάφεια) μεγάλο-μικρό (διαχωρισμός) χαμηλά-μέση-ψηλά (ταξινόμηση) γεμάτο-άδειο (περιεκτικότητα)

Εξέλιξη Ο χώρος- γνώση  Μετά την ηλικία των 7 ετών μπορεί να κάνει αναπαράσταση του χώρου (προοπτική, απόσταση, ποσότητες, σχήματα)  Στην εξέλιξη της σχέσης του εαυτού μας με το χώρο υπάρχουν 3 φάσεις: 1. Αναγνώριση του χώρου σε σχέση με τον εαυτό μας – τα αντικείμενα είναι εμπρός, πίσω, δεξιά, αριστερά, πάνω και κάτω από αυτόν 2. Αναγνώριση του χώρου σε σχέση με το σώμα του άλλου (και δεύτερο σημείο αναφοράς) – τα αντικείμενα που είναι πίσω μας είναι μπροστά από κάποιον άλλον 3. Αναγνώριση με αναφορά τα αντικείμενα – ένα αντικείμενο είναι δεξιά μου και αριστερά κάποιου άλλου Σημ.: Σε ηλικία 6 χρονών, το παιδί γνωρίζει το δεξί-αριστερό επάνω του. Σε ηλικία 7 χρονών γνωρίζει δεξί-αριστερό σε άλλον αλλά στην ίδια κατεύθυνση. Σε ηλικία 8-9 χρονών, γνωρίζει δεξί-αριστερό σε άλλον απέναντι

Κατάληψη του χώρου  Μέσω εξερεύνησης αντιλαμβάνεται διαστάσεις, όρια, εμπόδια κλπ  Αργότερα μαθαίνει να «χρησιμοποιεί» όρια, γραμμές, εμπόδια – να κινείται αποτελεσματικά μέσω αυτών Γνωστική επεξεργασία των εννοιών του χώρου διαδικασία με 3 φάσεις:  Αντίληψη εννοιών χώρου  Απομνημόνευση εννοιών χώρου  Γνώση των σχετικών με τον χώρο όρων

 Είναι: α) η εσωτερική αντίληψη των διαστάσεων του σώματος σε σχέση με τη θέση και την κατεύθυνσή τους, (Gallahue & Ozmun, 1995), β) η λειτουργική πλευρική κυριαρχία του χεριού, του ποδιού του ματιού, του αυτιού και η εξειδίκευση ελέγχου διαφόρων λειτουργιών από συγκεκριμένα μέλη, (Drenkow, 1960)  Η εσωτερική αντίληψη των διαστάσεων του σώματος, τη θέσης του και της κατεύθυνσης των μελών είναι προϋπόθεση για να αναπτυχθεί η κιναισθητική διαφοροποίηση και ο προσανατολισμός, (Hirtz, 1981)

 Η λειτουργική πλευρική κυριαρχία έχει δυο διαστάσεις: την κυριαρχία προτίμησης (αυθόρμητη προτίμηση) και την κυριαρχία επίδοσης (πλευρά με καλύτερη επίδοση)  Κυριαρχία προτίμησης  Οφείλεται σε γενετικούς (κληρονομικούς και επικράτηση γονιδίου ή συνδυασμός γονιδίων), νευρολογικούς (ανατομική και λειτουργική ασυμμετρία ημισφαιρίων) και περιβαλλοντικούς παράγοντες (μίμηση, επιβολή χρήσης χεριού)

 Η κυριαρχία προτίμησης διαφοροποιείται στο χέρι, στο πόδι, στο μάτι. Διακρίνεται:  Ομοιόμορφη κυριαρχία: κυριαρχία χεριού- ποδιού-ματιού από την ίδια πλευρά (σπάνιο)  Σταυρωτή κυριαρχία: π.χ. κυριαρχία χεριού- ματιού δεξιά και ποδιού αριστερά  Αμφίπλευρη κυριαρχία: ίδιος βαθμός ικανότητας συναρμογής, ταχύτητας, δύναμης και αντοχής και για τα δυο άκρα (αμφιδεξιότητα)- Εμφανίζεται συχνά στις μικρές ηλικίες που η απόλυτη κυριαρχία δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί

 Το 10% του πληθυσμού έχουν κυριαρχία προτίμησης αριστερού χεριού, 73% δεξιού χεριού, 9% παρουσιάζουν διαταραχή της κυριαρχίας  Από τους αριστερόχειρες (10%), το 60% έχουν το κέντρο του λόγου αριστερά, το 30% δεξιά και το 10% και στα δυο ημισφαίρια  Το 1% των δεξιόχειρων (από τους 73%) έχουν το κέντρο λόγου δεξιά

 Κυριαρχία χεριού Από τον 9 ο μήνα έως τον 18 ο διαφαίνεται η κυριαρχία του ενός άκρου  Κυριαρχία ματιού Προσδιορίζεται περίπου στα 2 ½ έτη  Κυριαρχία ποδιού Προσδιορίζεται μετά την ηλικία του 1-2 ετών όταν αρχίζει να ανεβαίνει τις σκάλες

Κυριαρχία επίδοσης  Συνήθως η κυριαρχία προτίμησης με την κυριαρχία επίδοσης ταυτίζονται  Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν αμφίπλευρες κυριαρχίες γιατί υπάρχει καλύτερη απόδοση