ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ p.Apostolos

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΑΙΔΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (1) Η εκπαίδευση όλων των παιδιών πρέπει να είναι όχι απλά μια δυνατότητα αλλά μια υποχρέωση. Τι είδους εκπαίδευση; Τι ακριβώς θα διδάξουμε στα παιδιά με σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή; Στην ανάπτυξη ποιών δεξιοτήτων θα στραφεί το αντικείμενο εκπαίδευσης και γιατί; Με ποιόν τρόπο θα επιτελείται η διαδικασία της διδασκαλίας;

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΑΙΔΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (2) Ο σχεδιασμός του εκπαιδευτικού προγράμματος για μαθητές με αναπτυξιακές διαταραχές απαιτεί την εξισορρόπηση ανάμεσα Στους γενικούς στόχους που θέτει η εκπαιδευτική πολιτική Στην ιεράρχηση των αναγκών των μαθητών Στην αποσαφήνιση του εκπαιδευτικού πλαισίου για τον τρόπο λειτουργίας του Στις προτεραιότητες που θέτουν οι ίδιοι οι γονείς για τα παιδία τους

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το περιεχόμενο του προγράμματος και για τους μαθητές με αναπτυξιακές διαταραχές περιλαμβάνει και τους τρείς εκπαιδευτικούς άξονες τον γνωστικό τον κοινωνικό και τον δημιουργικό Το αναλυτικό πρόγραμμα για το συγκεκριμένο πληθυσμό περιλαμβάνει τα παρακάτω εκπαιδευτικά αντικείμενα : κοινωνικοποίηση και προσωπική εξέλιξη γλώσσα και γραμματισμό μαθηματικά φυσικές επιστήμες (κατανόηση του κόσμου) σωματογνωσία και σωματική άσκηση ανάπτυξη της καλλιτεχνίας

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Οι πιο σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις βλέπουν τον μαθητή ως ενεργό συμμετέχοντα σε καλά δομημένες και διαβαθμισμένες δραστηριότητες που τον βοηθούν να λειτουργεί αποτελεσματικά στην καθημερινή ζωή του.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Όπως όλα τα παιδιά έτσι και τα παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές διαφέρουν μεταξύ τους σε σχέση με τις ικανότητες τους, τα ενδιαφέροντά τους, το χαρακτήρα τους και τις ανάγκες τους. Επίσης ο τύπος και η σοβαρότητα της αναπηρίας όπως και ο αριθμός των αναπηριών που μπορεί να παρουσιάζει ένα παιδί συνιστούν παράγοντες ποικιλομορφίας που αποκλείουν την αναφορά στον «τυπικό» μαθητή. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος διδακτικής παρέμβασης που να είναι κατάλληλος για όλους τους μαθητές με αναπτυξιακές διαταραχές.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ (1) Αρχική Αξιολόγηση Λεπτομερής Αξιολόγηση μέσω της Ανάλυσης Έργου Διδακτικός Στόχος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ (2) Ο διδακτικός στόχος αναφέρεται : Στη δραστηριότητα του ίδιου του μαθητή Στη συγκεκριμένη δραστηριότητα μέσω της οποίας μπορεί να παρατηρηθεί η συμπεριφορά του μαθητή Στο βραχυπρόθεσμο στόχο Στις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιείται η δραστηριότητα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (1) Η αρχική αξιολόγηση βοηθά το δάσκαλο να αντιλαμβάνεται το επίπεδο λειτουργίας του μαθητή σε όλους τους τομείς εξέλιξης εστιάζοντας στην αξιολόγηση όλων εκείνων των δεξιοτήτων που κατακτούν τα παιδιά στα πρώτα χρόνια της ζωής τους και που αφορούν : την σωματική ανάπτυξη την κοινωνική ανάπτυξη την οπτικοκινητική ανάπτυξη την ανάπτυξη του παιχνιδιού και την ανάπτυξη του λόγου

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (2) Στη συνέχεια ακολουθεί μια πιο λεπτομερής αξιολόγηση στον τομέα που φάνηκε ότι ο μαθητής υστερεί περισσότερο. Η διαδικασία είναι συγκεκριμένη και συμπεριλαμβάνει τα παρακάτω στάδια : επιλογή μιας «ειδικής» δραστηριότητας σχεδιασμός της παρατήρησης καταγραφή των συμπερασμάτων

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (3) Παρατηρούμενη συμπεριφορά Συχνότητα πετάγματος ΔιάρκειαΠαρατηρήσεις Γωνία παιχνιδιών Τραπέζι εργασίας Παιχνίδι με βοηθό

ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (1) Για την καταγραφή της προόδου θα πρέπει να επιλεγεί ένας τρόπος ο οποίος : να είναι ακριβής να είναι εύκολος να είναι σύντομος να μπορεί να χρησιμοποιείται από διαφορετικούς ανθρώπους να είναι κατανοητός για πολλούς επαγγελματίες στο χώρο να παρατηρεί και όχι να διδάσκει

ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (2) Όταν υπάρχει απουσία προόδου του μαθητή ο δάσκαλος θα πρέπει να εστιάσει στα παρακάτω σημεία που έχουν σχέση με: το χρόνο τη μεθοδολογία το στόχο δηλ. λανθασμένη επιλογή στόχου το δάσκαλο άλλοι λόγοι

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Αυτές κυρίως αναφέρονται : Στην οργάνωση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος Στην έλκυση και διατήρηση του ενδιαφέροντος του παιδιού Στην αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς Στην ανάλυση έργου Στον τρόπο που δίνουμε βοήθεια

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (1) Η οργάνωση της τάξης απαιτεί την καλή εκτίμηση των παρακάτω παραμέτρων που συνιστούν και το εκπαιδευτικό περιβάλλον: Χώρος Χρόνος διδασκαλίας Διδακτικό προσωπικό Εκπαιδευτικό υλικό

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (2) Ο ΧΩΡΟΣ Έχοντας υπόψη τις ιδιαίτερες δυσκολίες των παιδιών με αναπτυξιακές διαταραχές η αίθουσα θα πρέπει : Να είναι ευχάριστη Να είναι απαλλαγμένη από υπερβολικά ερεθίσματα Να δίνει τη δυνατότητα για βιωματικές δραστηριότητες Να είναι σταθερή

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (3) Ο ΧΡΟΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Οργανώνοντας την εργασία του μαθητή ο δάσκαλος έχει υπόψη ότι : Είναι προτιμότερη η μικρής διάρκειας και συχνά επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα Ο καλύτερος χρόνος προσοχής διαφέρει από μαθητή σε μαθητή Είναι σημαντικό να υπάρχει ένας συγκεκριμένος χρόνος για κάθε μαθητή Δίνεται πολύς χρόνος στην καθημερινή φροντίδα του μαθητή και ο δάσκαλος μπορεί να τον χρησιμοποιήσει ως εκπαιδευτικό χρόνο

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (4) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Ο δάσκαλος είναι ο βασικός συντονιστής της τάξης. Συνεργάζεται με : Βοηθούς Εξειδικευμένους επαγγελματίες Άλλους δασκάλους Εθελοντές Οικογένεια

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (5) ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Η επιλογή του υλικού θα πρέπει να βασίζεται στους παρακάτω παράγοντες : Ανθεκτικότητα Ασφάλεια Να ασκούν πολλές δεξιότητες Να αυξάνεται σταδιακά η δυσκολία Να είναι ελκυστικά Να είναι απλά

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (1) Με την χρησιμοποίηση συγκεκριμένων τεχνικών που αφορούν : Στη στάση του δασκάλου προς το θέμα Στη χρησιμοποίηση «ειδικών παιχνιδιών» Στη χρησιμοποίηση ποικίλων δραστηριοτήτων Στη χρησιμοποίηση «παιχνιδιών» /δραστηριοτήτων στο επίπεδο του μαθητή Στη χρησιμοποίηση «αισθητηριακών παιχνιδιών»/ δραστηριοτήτων που ελκύουν τον μαθητή Στην υποστήριξη και επιβράβευση Στην διακοπή της δραστηριότητας όσο διαρκεί το ενδιαφέρον

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (2) Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ Με οδηγό το επίπεδο λειτουργικότητας του μαθητή Ο δάσκαλος θα πρέπει να δείχνει ενθουσιασμό ακόμα και για την πιο απλή δραστηριότητα

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (3) ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ «ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ» Στην εξατομικευμένη διδασκαλία τα παιχνίδια/ διδακτικά βοηθήματα που χρησιμοποιεί ο δάσκαλος είναι ιδιαίτερα για κάθε μαθητή

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (4) ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΙΚΙΛΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Η χρησιμοποίηση της ποικιλίας είναι σημαντική για : Την διατήρηση του ενδιαφέροντος Την αποφυγή χρήσης των βοηθημάτων με στερεοτυπικό τρόπο

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (5) ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ/ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Είναι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της διδασκαλίας, να αποφεύγεται η αποτυχία του μαθητή

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (6) ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ/ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΟΥ ΕΛΚΥΟΥΝ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ Η σωστή παρατήρηση των ενδιαφερόντων του μαθητή οδηγεί τον δάσκαλο στην επιλογή του κατάλληλου παιχνιδιού/ δραστηριότητας που θα κινήσει την αυθόρμητη περιέργεια του μαθητή και θα θελήσει να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο παιχνίδι /δραστηριότητα.

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (7) ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΣΗ Το είδος και το μέγεθος της επιβράβευσης ποικίλει ανάλογα με : την ηλικία τη σοβαρότητα της διαταραχής το ενδιαφέρον του μαθητή

ΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (8) ΔΙΑΚΟΠΗ ΟΣΟ ΔΙΑΡΚΕΙ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ Ο δάσκαλος θα πρέπει να εξισορροπήσει ανάμεσα : στην ανάγκη του μαθητή για αρκετό χρόνο ώστε να αντιληφθεί τη δραστηριότητα και στην αποφυγή ενασχόλησης για πολύ χρόνο ώστε να χάνεται το ενδιαφέρον του μαθητή και να συσχετίζει τη δραστηριότητα με ανιαρή διαδικασία

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Η σωστή οργάνωση όλου του εκπαιδευτικού πλαισίου και ο προσεκτικός σχεδιασμός της κάθε εκπαιδευτικής δραστηριότητας μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης της διαταρακτικής συμπεριφοράς. Οποιαδήποτε μέθοδο ελέγχου της διαταρακτικής συμπεριφοράς και αν χρησιμοποιεί ο δάσκαλος πρέπει πάντα να αναρωτιέται κατά πόσον είναι αποτελεσματική.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ (1) Η ανάλυση έργου απαιτεί την λεπτομερή καταγραφή σε μικρά βήματα μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας και των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την εκτέλεσή της. Παράδειγμα : «Κτίσιμο πύργου με τουβλάκια» κοιτάζει και εστιάζει το βλέμμα σε ένα τουβλάκι εκτείνει το χέρι με ακρίβεια προς το τουβλάκι πιάνει το τουβλάκι με τα δάχτυλα σηκώνει το τουβλάκι τοποθετεί το τουβλάκι ακριβώς πάνω στο άλλο αφήνει το χέρι του από το τουβλάκι χωρίς να χαλάσει τον πύργο στρέφει το βλέμμα του και εστιάζει στο επόμενο τουβλάκι

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ (2) Αναλύοντας τη δραστηριότητα με αυτόν τον τρόπο και δίνοντας στο μαθητή το ανάλογο παιχνίδι, ο δάσκαλος είναι σε θέση να : γνωρίζει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ο μαθητής αποφεύγει να διδάξει πολλά πράγματα την ίδια στιγμή καταγράφει την πρόοδο στο χρόνο εφ όσον σε τακτά διαστήματα σημειώνει την κατάκτηση ή μη του παιδιού σε κάθε βήμα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ (3) ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ ΤΗΣΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Ο τρόπος παρουσίασης της δραστηριότητας και οι οδηγίες του δασκάλου θα πρέπει να είναι μελετημένες. Παρέχοντας το πρότυπο ο δάσκαλος θα πρέπει να προσέξει να : είναι ξεκάθαρος λαμβάνει υπόψη το γνωστικό επίπεδο του μαθητή ελκύει την προσοχή του μαθητή εξηγεί λεκτικά στον μαθητή τι πρέπει να κάνει Ενθαρρύνει Προκειμένου ο μαθητής να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας δραστηριότητας ο δάσκαλος θα πρέπει να έχει αναλύσει και διαβαθμίσει τη δραστηριότητα σύμφωνα με το νοητικό δυναμικό του μαθητή όπως περιγράφεται στην ανάλυση έργου.

Παροχή οπτικών οδηγιών Η ακολουθία οπτικών οδηγιών διδάσκεται και διαβαθμίζεται ανάλογα με το επίπεδο λειτουργικότητας του κάθε παιδιού.

Διαβάθμιση οπτικών οδηγιών Πραγματικά αντικείμενα Εικόνες ή περιγράμματα Γραφικά σύμβολα (όχι γραπτές λέξεις) Γραπτές οδηγίες

Παραδείγματα οπτικών οδηγιών χρωμάτισε την μπάλα που είναι κάτω από το τραπέζι

ΠΑΡΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Ένας άλλος τρόπος διαβάθμισης των απαιτήσεων είναι η βοήθεια από τον δάσκαλο μέχρις ο μαθητής είναι ικανός να εκτελεί τη δραστηριότητα από μόνος του. Η βοήθεια μπορεί να είναι : σωματική με κίνηση-χειρονομίες λεκτική βοήθεια ανάλογη με τη συγκεκριμένη κατάσταση

Ανατροφοδότηση (1) Βασικοί κανόνες: Ο τρόπος επιβεβαίωσης να είναι ξεκάθαρος Ο τρόπος ανταπόκρισης στο σωστό και στο λάθος πρέπει να είναι πολύ διαφοροποιημένος Η επιβεβαίωση ή η ανταπόκριση του ενήλικα θα πρέπει να είναι άμεση.

Ανατροφοδότηση (2) Η ανατροφοδότηση θα πρέπει να είναι συστηματική Σε ορισμένες περιπτώσεις η ανατροφοδότηση είναι ενσωματωμένη μέσα στη δραστηριότητα.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Εξάρτηση του μαθητή Ανεξαρτησία του μαθητή Απλή δραστηριότητα Σύνθετη δραστηριότητα

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΣ : «συντονιστής-εκπαιδευτής» ΓΟΝΙΟΣ : «συν-εκπαιδευτής» Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα των μαθητών με αναπτυξιακές διαταραχές οργανώνεται, σχεδιάζεται και αξιολογείται στο σχολείο από τον δάσκαλο και εφαρμόζεται από το γονιό στο σπίτι υπό την καθοδήγηση και τον συντονισμό του δασκάλου Συνεργασία με μια οικογένεια (ατομική) Συνεργασία με πολλές οικογένειες συγχρόνως (ομαδική)

Η ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Πολλά παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές αντιμετωπίζουν ειδικά προβλήματα που απαιτούν ειδική βοήθεια. Οι εξειδικευμένοι επαγγελματίες που παρέχουν αυτή την βοήθεια είναι : Γιατρός /Παιδίατρος Ψυχίατρος /Παιδοψυχίατρος Ψυχολόγος Κοινωνικός Λειτουργός Φυσικοθεραπευτής Εργοθεραπευτής Λογοπεδικός Νοσηλευτής Ο δάσκαλος έχει τον ρόλο του συντονιστή