Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Νευρολογική Νοσηλευτική Ενότητα 13.1: Δεοντολογία στη νοσηλευτική ψυχικής υγείας Δρ. Χρυσούλα Νταφογιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

 Αναλυτική Περιγραφή της Ενότητας,  Εκπαιδευτικοί Σκοποί του μαθήματος,  Σύντομη ανασκόπηση,  Οριοθέτηση Ορολογίας της Δεοντολογίας στη Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας,  Νομοθετικό και Δεοντολογικό Πλαίσιο,  Φροντίδα – Δεοντολογία – Ηθική,  Δικαιώματα του Ασθενή στην ψυχική υγεία,  Έννοια της Διεπαγγελματικής Συνεργασίας,  Επαγγελματικοί Ρόλοι,  Συναισθηματική Νοημοσύνη στην Εργασία. 1 Περίγραμμα μαθήματος

Αναλυτική Περιγραφή της Ενότητας Η αναλυτική περιγραφή της 13 ης Ενότητας περιλαμβάνει την οριοθέτηση της ορολογίας της δεοντολογίας στη νοσηλευτική υγείας. Γίνεται αναφορά στο νομοθετικό και δεοντολογικό πλαίσιο καθώς και στην έννοια της διεπαγγελματικής συνεργασίας και επικοινωνίας. Επιπλέον αναλύονται οι επαγγελματικοί ρόλοι και οι συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας. 2

Μετά από την παρακολούθηση και μελέτη του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση να:  Να παρέχει βασικές πληροφορίες στον ασθενή και την οικογένειά του, σε σχέση με τα δικαιώματά του στη νοσηλεία, στην εκούσια και ακούσια νοσηλεία.  Αναφέρει τα δικαιώματα του ασθενή με διαταραχές συμπεριφοράς.  Υποστηρίζει τον ασθενή που παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά τη φροντίδα του σε νοσοκομειακό χώρο. 3 Εκπαιδευτικοί σκοποί του μαθήματος

Δεοντολογία είναι το σύνολο κανόνων που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά κάθε επιστήμονα κατά την άσκηση των επαγγελματικών του καθηκόντων. Ορισμός 4 ΥΠΕΡΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΟΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΙ Ο.Ε.,1985

Οι σύγχρονες δεοντολογικές θεωρίες του φορμαλισμού, της δικαιοσύνης και του ωφελιμισμού έχουν τον χαρακτήρα των κανόνων και ως μέτρο το αποτέλεσμα της φροντίδας ή το συμφέρον του επαγγελματία υγείας ή του ασθενή Μαργαριτίδου – Τυμπαλέξη Β. Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας. Αθήνα, Θεωρίες δεοντολογίας

«Ό τέλειος άνθρωπος είναι το άριστον εκ των ζώων, εάν όμως του λείπουν ο νόμος κα η δικαιοσύνη, είναι το χειρότερο εξ όλων» (Αριστοτέλης) 6 Ανθρωπιστική προσέγγιση

7 Νομοθετικό και δεοντολογικό πλαίσιο  Ευρώπη έχουν δημοσιευθεί τα δικαιώματα των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών.  1992 νομοθετήθηκαν τα δικαιώματα του ασθενή με το Ν.2071 στην Ελλάδα.  Εκδόθηκε Π.Δ. 2001, Κώδικας Νοσηλευτικής Δεοντολογίας.

Άρθρο 371/ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ: Αναφέρει ότι «όλα τα μέλη δικηγόροι, ιατροί, νοσηλευτές, μαιευτήρες, φαρμακοποιοί, αλλά και οι βοηθοί τους δεν πρέπει να ανακοινώνουν εμπιστευτικές πληροφορίες, σε διαφορετική περίπτωση υπόκεινται σε πρόστιμο ή φυλάκιση» 1 Ανδουλάκη – Δημητριάδου, Εκδόσεις Σάκκουλας Ανακοίνωση εμπιστευτικών πληροφοριών 1/2

9 Δικαιώματα του ασθενή  Σεβασμό αξιοπρέπειας του ασθενή.  Δικαίωμα συγκατάθεσης ή άρνησης σε διαγνωστική ή θεραπευτική πράξη.  Δικαίωμα να διαμαρτυρηθεί.  Δικαίωμα να λάβει πλήρη γνώση των ενεργειών και αποτελεσμάτων αυτών.

 Σύμφωνα με την Ανδουλάκη – Δημητριάδου 1, ο Αστικός Κώδικας με το άρθρο 334, 922: Αναφέρει ότι η ενημέρωση του ασθενή αποτελεί ιατρικόν καθήκον.  Οι διατάξεις αυτές είναι σε ισχύ, ωστόσο σήμερα με τον Αστικό Κώδικα και τον Κώδικα Δεοντολογίας 2 δίνει τη δυνατότητα στους Νοσηλευτές να πληροφορούν τον ασθενή για την εφαρμοζόμενη θεραπευτική αγωγή, τη νομοθεσία, τη λειτουργία του νοσοκομείου, τη νομοθεσία των υπηρεσιών υγείας κλπ. 1 Ανδουλάκη – Δημητριάδου, Εκδόσεις Σάκκουλας Π.Δ ΑΡ 216 (ΦΕΚ 167) ΚΩΔΙΚΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Ανακοίνωση εμπιστευτικών πληροφοριών 2/2

Με την ίδρυση θεσμικών οργάνων όπως του ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ, ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ, ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ και της ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ, που είναι θεσμικά όργανα για το κάθε επάγγελμα, τα οποία το καθένα συμβάλλει στην οριοθέτηση του ρόλου των μελών του και στην εποπτεία στο χώρο εργασίας. 11 Οριοθέτηση των ρόλων

Η φροντίδα ως μια ηθική προσέγγιση αποτελεί το αποτέλεσμα της ηθικής ανάπτυξης του ανθρώπου, αλλά και μια εκδήλωση προσωπικής και επαγγελματικής αρετής (Rowson D. 1994). 12 Φροντίδα – Δεοντολογία και ηθική 1/3

Η Gilligan υποστηρίζει ότι η παροχή φροντίδας σχετίζεται με την αίσθηση της ηθικής και του καθήκοντος και η Ray 1987, ισχυρίζεται πως η φροντίδα συνδέεται άμεσα με την ωριμότητα, τις τεχνικές δεξιότητες, τις διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες και την αίσθηση που έχει το άτομο που παρέχει φροντίδα. 13 Φροντίδα – Δεοντολογία και ηθική 2/3

Η Watson υποστηρίζει ότι η έννοια «φροντίδα», εμπερικλείει ηθικούς κανόνες και αξίες καθώς εμπεριέχει την έννοια της προστασίας, της ενδυνάμωσης και τη διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. 14 Φροντίδα – Δεοντολογία και ηθική 3/3

Η Leathard 1994 καταγράφει ότι υπάρχει μια δυσκολία στον ακριβή ορισμό του επιθέτου «διεπαγγελματικός», γιατί αυτό μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διάφορα άτομα και ομάδες που έχουν διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης και διαφορετική επαγγελματική προέλευση. Η λέξη «διεπαγγελματικός» ορίζεται ως «ένα γεγονός, λειτουργία, ενέργεια ή διαδικασία που λαμβάνει χώρα, επιτελείται από κοινού από επαγγελματίες που ανήκουν σε διαφορετικά επαγγέλματα». 15 Διεπαγγελματική συνεργασία στη φροντίδα

Στο Ηνωμένο Βασίλειο η ανάπτυξη της διεπαγγελματικής συνεργασίας προωθήθηκε με κυβερνητικές οδηγίες, διότι η εξοικονόμηση των πόρων γίνεται γιατί, όπως υποστηρίζουν πολλοί μελετητές, με τη λειτουργία της ομάδας υγείας αποφεύγονται αλληλοεπικαλύψεις δραστηριοτήτων που δημιουργούν σύγχυση στους καταναλωτές και έτσι επιτυγχάνεται βελτίωση του επιπέδου των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας (Areskog 1994, King M,1990). 16 Διεπαγγελματική συνεργασία 1/2

Η επαγγελματική ταυτότητα είναι μια ιδεατή εικόνα που έχει κάθε άτομο για τον εαυτό του στον επαγγελματικό του ρόλο. 17 Επαγγελματική ταυτότητα 1/3

Έχει αποδειχθεί από διάφορες μελέτες ότι διαφορετικά προσδιορίζουν τον επαγγελματικό τους ρόλο τα άτομα που ανήκουν σε ένα επάγγελμα και διαφορετικά προσδιορίζουν τον ίδιο επαγγελματικό ρόλο μέλη άλλων επαγγελμάτων. 18 Επαγγελματική ταυτότητα 2/3

Ειδικότερα όταν τα άτομα που ανήκουν σε επαγγέλματα υψηλού κοινωνικού κύρους προσδιορίζουν επαγγελματικούς ρόλους επαγγελμάτων χαμηλού κοινωνικού κύρους. 19 Επαγγελματική ταυτότητα 3/3

Η ομάδα είναι αποτελεσματική όταν κάθε μέλος της εκπληρώνει το ρόλο που αρμόζει στις ιδιαίτερες προσωπικές και επαγγελματικές ικανότητες, τις γνώσεις, την επικοινωνιακή του συμπεριφορά, την προσαρμογή και την ευελιξία, Opuku DK, 1992, Stevenson O, Επαγγελματικοί ρόλοι

Η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα των διαφόρων επαγγελματιών να συνεργάζονται μεταξύ τους, χρησιμοποιώντας τις ιδιαίτερες ικανότητες, τις γνώσεις και δεξιότητές τους για να εδραιώσουν, να διατηρήσουν και να προάγουν τη συνεργασία αυτή με απώτερο στόχο την ικανοποίηση των ιδίων και των χρηστών υπηρεσιών υγείας (Valentine PE 1995, Gross A et al 1987). 21 Διεπαγγελματική συνεργασία 2/2

Η πρώτη στρατηγική εκλογής είναι η ανάπτυξη της θέλησης των επαγγελματιών υγείας να εργαστούν ως ομάδα. Χωρίς θέληση των ατόμων για συνεργασία, η όλη διαδικασία συνεχώς υποσκάπτεται εκ των έσω. 22 Συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας 1/2

Η δεύτερη στρατηγική είναι η διευκόλυνση της έναρξης της λειτουργίας της ομάδας. Η παροχή διευκολύνσεων εκ μέρους της διοίκησης, όπως παροχή υλικών πόρων, διάθεση χώρων και προώθηση με διοικητική υποστήριξη της όλης λειτουργίας της ομάδας. 23 Συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας 2/2

Οι βασικοί παράγοντες που διαμορφώνουν την αντίληψη γενικά, και είναι οι εξής: οι αξίες, οι στάσεις, τα στερεότυπα της κοινωνίας, οι μηχανισμοί άμυνας, η κουλτούρα του ατόμου και η υποκουλτούρα της ομάδας που ανήκει το άτομο. Goleman, D Αντίληψη επαγγελματικού χώρου

Η γνώση και η εξοικείωση οδηγεί τους επαγγελματίες υγείας στην επιλογή πιο ευέλικτων τρόπων επικοινωνίας. Στην ικανότητα της προσαρμογής στην ομαδική κουλτούρα και την αποδοχή των ιδιαιτεροτήτων των άλλων επαγγελματιών μέσα στη διεπιστημονική ομάδα Valentine P, J A Ν1996, 22(1): , 22(1):

Ακόμη και όταν οι επαγγελματίες υγείας δεν συνειδητοποιούν την ανάπτυξη μηχανισμών άμυνας, η πολύχρονη παρουσία στον εργασιακό χώρο τους οδηγεί στο να καταλάβουν κάποια στιγμή αβίαστα ότι τα καταφέρνουν ευκολότερα,γίνονται ευέλικτοι, ωριμάζουν, μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους ευκολότερα, γνωρίζουν καλύτερα των εαυτό τους (αυτογνωσία) και τους άλλους (ενσυναίσθηση). 26 Συμπεράσματα

Η ευγενής καταγωγή είναι βεβαίως προσόν, αλλά ανήκει εις τους προγόνους. Ο πλούτος έχει αξίαν, αλλά οφείλεται εις την τύχην. Η δόξα είναι πράγμα σεβαστόν, αλλά ασταθές. Πλούταρχος 27 Αντί επιλόγου 1/2

«Η ομορφιά είναι περιζήτητος, αλλά μικρής διάρκειας. Η υγεία είναι πολύτιμος, αλλά ευμετάβλητος. Η σωματική δύναμις είναι ζηλευτή, αλλά ευκόλως υποκύπτει εις την ασθένειαν και τα γηρατειά. Μόνη η παιδεία από τα αγαθά μας είναι αθάνατος και θεϊκή». Πλούταρχος 28 Αντί επιλόγου 2/2

Τέλος Ενότητας

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Χρυσούλα Νταφογιάννη Χρυσούλα Νταφογιάννη. «Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας / Νευρολογική Νοσηλευτική. Ενότητα 13.1: Δεοντολογία στη νοσηλευτική ψυχικής υγείας ». Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr. ocp.teiath.gr

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί και δοθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.