Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Νευρολογική Νοσηλευτική Ενότητα 12: Σκλήρυνση κατά πλάκας Δρ. Χρυσούλα Νταφογιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Αναλυτική Περιγραφή Ενότητας Περιλαμβάνει την ανάλυση της ορολογίας της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Γίνεται περιγραφή της αιτιολογίας, της επιδημιολογίας, της συμπτωματολογίας, των ειδών σκλήρυνσης κατά πλάκας και της θεραπείας. Γίνεται αναφορά στη νοσηλευτική φροντίδα και υποστήριξη του ατόμου με σκλήρυνση κατά πλάκες. 1

Στόχοι Ενότητας Μετά τη μελέτη της ενότητας ο μελετητής θα μπορεί να προσδιορίσει τι είναι η σκλήρυνσης κατά πλάκας, τους αιτιολογικούς παράγοντες, την επιδημιολογία, τη συμπτωματολογία, τα είδη της σκλήρυνσης κατά πλάκας και τη θεραπεία της. Επίσης θα μπορεί να προσδιορίσει τη νοσηλευτική φροντίδα και υποστήριξη του ατόμου με σκλήρυνση κατά πλάκας. 2

Περίγραμμα μαθήματος  Αναλυτική Περιγραφή Ενότητας,  Στόχοι Ενότητας,  Εκπαιδευτικοί Σκοποί του μαθήματος,  Σύντομη ανασκόπηση,  Οριοθέτηση Ορολογίας,  Οδηγός της συμπτωματολογίας της σκλήρυνσης κατά πλάκας,  Αιτιολογικοί Παράγοντες,  Διάγνωση,  Θεραπεία,  Νοσηλευτική Θεραπευτική φροντίδα. 3

Εκπαιδευτικοί σκοποί του μαθήματος 1/2 Μετά από την παρακολούθηση και μελέτη του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση να:  Να παρέχει βασικές πληροφορίες στον ασθενή και την οικογένειά του, σε σχέση με την αιτιολογία, τις κλινικές εκδηλώσεις και τη θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας.  Αναφέρει αιτιολογικούς παράγοντες για την σκλήρυνση κατά πλάκας. 4

Μετά από την παρακολούθηση και μελέτη του μαθήματος ο φοιτητής θα είναι σε θέση να: Σχεδιάσει τέσσερις νοσηλευτικές παρεμβάσεις σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας. Χορηγήσει με ασφάλεια φάρμακα για τις θεραπευτικές παρεμβάσεις της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Εξηγήσει τις υποστηρικτικές παρεμβάσεις. Σχεδιάσει τέσσερις στρατηγικές παρέμβασης που εφαρμόζονται σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας. 5 Εκπαιδευτικοί σκοποί του μαθήματος 2/2

Οριοθέτηση Ορολογίας  Σκλήρυνση κατά πλάκας είναι το αποτέλεσμα της καταστροφής της μυελίνης – ένα προστατευτικό περίβλημα γύρω από τις νευρικές ίνες του ΚΝΣ.  Όταν η μυελίνη καταστρέφεται, επηρεάζονται τα μηνύματα μεταξύ του εγκεφάλου και άλλων μερών του σώματος. 6

Επιδημιολογία 1/2  Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας είναι η πιο κοινή νευρολογική ασθένεια που προσβάλλει περίπου ανθρώπους στη Μ. Βρετανία και στις Η.Π.Α.  Συνήθως εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των 25 και μέχρι των 40. Σπανιότερα εμφανίζεται στην ηλικία των 12 και μετά από τα 50 έτη. Έχει διαπιστωθεί και σε ηλικία 2 ετών έως και 75 ετών.  Η σκλήρυνση εμφανίζεται σε χώρες με κλίμα μεσογειακό και σπάνια στις τροπικές χώρες.  Είναι η πιο συχνή απομυελινωτική νόσος του ΚΝΣ και είναι η κύρια αιτία αναπηριών νευρολογικής αιτιολογίας σε νεαρούς ενήλικες. 7

Επιδημιολογία 2/2  Η παγκόσμια επίπτωση είναι 1 έως 2 εκατομμύρια.  Η γυναίκες προσβάλλονται δύο φορές περισσότερο από τους άνδρες.  Η νόσος έχει μεγαλύτερο επιπολασμό σε βορειότερα γεωγραφικά ύψη κα ψυχρότερα κλίματα. 8

Σε ποια σημεία του ΚΝΣ αναπτύσσονται:  Οι πλάκες απομυελίνωσης αναπτύσσονται:  Ν. Μυελό  Παρεγκεφαλίδα  Ημισφαίρια  Οπτικές Οδούς  Ε. Στέλεχος 9

Αιτιολογικοί Παράγοντες  Λοίμωξη  Αλλεργία  Δίαιτα  Κλίμα  Τοξίνες  Θρόμβωση μικρών φλεβών  Κληρονομική προδιάθεση 10

Είδη της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας  Η υποτροπιάζουσα  Δευτερογενής επιδεινούμενη Σκλήρυνση 11

Διάγνωση  Νευρολογική Εξέταση.  Δοκιμασίες Οπτικών, Ακουστικών και Αισθητικών Προκλητών Δυναμικών.  Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου και Νωτιαίου Μυελού.  Οσφυονωτιαία Παρακέντηση. 12

Συμπτωματολογία 1/2  Αν η βλάβη αυτή αφορά τις αισθητικές οδούς είναι:  αιμωδίες (μουδιάσματα),  παραισθησίες (μυρμηγκιάσματα).  Αν αφορά τις κινητικές οδούς:  Μείωση ή κατάργηση της μυϊκής ισχύος του ασθενούς (πάρεση ή παράλυση). 13

Συμπτωματολογία 2/2 Διπλοψία. Αδυναμία ή ανικανότητα ενός άκρου. Αλλαγή στην αίσθηση των χεριών ή των ποδιών όπως π.χ. μούδιασμα -που συχνά περιγράφεται “σαν να περπατάω πάνω σε βαμβάκι”. Ζάλη ή αστάθεια Κούραση που είναι δυσανάλογη προς τις δραστηριότητές μας ή απρόσμενη κούραση Ανάγκη για συχνή ή βιαστική ενούρηση 14

Θεραπεία 1/3  Χρησιμοποιείται αδρενοκορτιζόνη και κορτικοστεροειδή ώστε να μειωθεί η φλεγμονή και να κατασταλεί το ανοσοποιητικό σύστημα.  Σκευάσματα που δρουν στο ανοσοποιητικό σύστημα και κυρίως η ιντερφερόνη άλφα, βήτα και η κοπαξόνη μειώνοντας την ένταση της αυτοάνοσης αντίδρασης. Ενώ η γλατιρεμέρη διεγείρει μέρη της βασικής πρωτεΐνης της μυελίνης ώστε να ελαττώσει τη συχνότητα υποτροπής της νόσου.  Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα όπως η κορτιζόνη, αζαθειοπρίνη και κυτταροστατικά. 15

Θεραπεία 2/3  Η ναταλιζουμάμπη χορηγείται σε ασθενείς με την υποτροπιάζουσα μορφή ΣΚΠ ώστε να καθυστερήσει τη σωματική αναπηρία και να ελαττώσει τη συχνότητα των εξάρσεων.  Ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς (από Ψυχολόγο ή/και με αντικαταθλιπτικά φάρμακα) Φυσική αποκατάσταση.  Αναλγητικά, σπασμολυτικά κ.α. φάρμακα ανάλογα με την περίπτωση για ανακούφιση του ασθενούς. 16

Θεραπεία 3/3  Ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς (από Ψυχολόγο ή/και με αντικαταθλιπτικά φάρμακα). Φυσική αποκατάσταση.  Αναλγητικά, σπασμολυτικά κ.α. φάρμακα ανάλογα με την περίπτωση για ανακούφιση του ασθενούς. 17

Επιπλοκές  Δυσαρθρία  Τρόμο  Νυσταγμό  Παρέσεις άκρων  Σπαστικότητα 18

Νοσηλευτική Φροντίδα 1/7  Προστασία αρρώστου από καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν μια έξαρση της νόσου.  Ενέσεις  Κόπωση  Λοιμώξεις  Ορμονικές μεταβολές 19

Νοσηλευτική Φροντίδα 2/7  Χορήγηση κορτικοστεροειδών με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα  Εξήγηση στον άρρωστο το θεραπευτικό σχήμα, με γραπτές οδηγίες.  Διδασκαλία αρρώστου πώς να αναγνωρίζει και πώς να αποφεύγει τις ανεπιθύμητες ενέργειες. 20

Νοσηλευτική Φροντίδα 3/7  Αγωγή αρρώστου με δυσκολίες έγερσης από το κρεβάτι  Εξασφάλιση μηχανικών μέσων.  Ανάπτυξη θεραπευτικού σχήματος και δραστηριότητες για διατήρηση του τόνου και της μυϊκής μάζας.  Εφαρμογή μασάζ.  Φυσικοθεραπεία. 21

Νοσηλευτική Φροντίδα 4/7  Αγωγή αρρώστου με διαταραχές όρασης  Χορήγηση στεροειδών.  Εξασφάλιση προστασίας από λοιμώξεις.  Χορήγηση άναλου δίαιτας. 22

Νοσηλευτική Φροντίδα 5/7  Αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας εντέρου:  Διαπαιδαγώγηση του ατόμου για τη σωστή χρήση του εντέρου.  Εξασφάλιση συμβουλών για δίαιτα και δραστηριότητα. 23

Νοσηλευτική Φροντίδα 6/7  Διατήρηση καλής λειτουργίας της κύστης για αποφυγή ουρολοιμώξεων:  Κατάρτιση προγράμματος ούρησης.  Λήψη ούρων για καλλιέργεια κατευθείαν από τον καθετήρα.  Έγκαιρη θεραπεία και νέα καλλιέργεια ούρων μετά τη θεραπεία. 24

Νοσηλευτική Φροντίδα 7/7  Αγωγή αρρώστου με διαταραχές λόγου και κατάποσης:  Εξασφάλιση υπηρεσιών από λογοθεραπευτή.  Παρακολούθηση για εισπνοή τεμαχιδίων τροφής.  Να καταπίνει τροφές κρύες με έντονη γεύση. 25

Συμπέρασμα Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια νόσος με πολλές επιπτώσεις στην αυτονομία του αρρώστου. Απαιτείται ιδιαίτερη ευαισθησία για την κάλυψη της φροντίδας και των καθημερινών αναγκών του ατόμου. 26

Βιβλιογραφία Υπερνίκηση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας disabled.gr Χ. Νταφογιάννη. «Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΟΥΣ». Α’ Έκδοση, Εκδόσεις «ΣΙΡΡΙΣ», Φεβρουάριος Χ. Νταφογιάννη: «ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ. ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟ ΨΥΧΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ». Α’ Έκδοση, Εκδόσεις «ΙΩΝ», 2002 Χ. Νταφογιάννη –Α. Νεστορίδου: «ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ». Α’ Έκδοση, Εκδόσεις «ΙΩΝ»,

Τέλος Ενότητας

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Χρυσούλα Νταφογιάννη Χρυσούλα Νταφογιάννη. «Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας / Νευρολογική Νοσηλευτική. Ενότητα 12: Σκλήρυνση κατά πλάκας ». Έκδοση: 1.0. Αθήνα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: ocp.teiath.gr.ocp.teiath.gr

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί και δοθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.