5ο Μάθημα: Ποικιλίες Ελιάς 5ο Μάθημα: Ποικιλίες Ελιάς Εισηγητής: Δρ. Νίκη Ταβερναράκη Γεωπόνος Οινολόγος

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΕΛΙΑΣ Ιταλία 200 Ισπανία 156 Ελλάδα 38-42 Υπάρχουν παγκόσμια περίπου 600 Προέρχονται από μακροχρόνια επιλογή δέντρων αγριελιάς Συναντάμε τα γνωστά προβλήματα ταξινόμησης ποικιλιών, όπως συνωνυμία (διαφορετικά ονόματα για την ίδια ποικιλία) ή αναντιστοιχία (διαφορετικές ποικιλίες με ίδιο όνομα) κ.α.

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ (1) Επιλογή της ποικιλιακής σύνθεσης καθορίζει: την παραγωγικότητα, την ποιότητα των προϊόντων και τελικά την οικονομική επιτυχία της καλλιέργειας Εγκατάσταση 1 ή >1 ποικιλιών στον ίδιο ελαιώνα; σε ελαιώνα για επαγγελματική χρήση, εγκατάσταση 1 ποικιλίας = μειώνει σημαντικά το κόστος καλλιέργειας σε περιοχές για προϊόντα Π.Ο.Π. ή Π.Γ.Ε., επιβάλλεται νομικά η ποικιλιακή σύνθεση (εδώ 1 αυτόχθονη ποικ.) αν η βασική ποικιλία έχει προβλήματα αυτεπικονίασης = περισσότερες της μιας ποικιλίες – σταυρεπικονίαση (πιο γνωστή ποικιλία για αυτό η Κορωνέϊκη)

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ (2) Εγκατάσταση γνωστών ποικιλιών σε νέες περιοχές; Είναι επιθυμητή, αν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα για την προσαρμοστικότητα τους στο νέο περιβάλλον, για τη συμβολή τους στην παραγωγή και την ποιότητα του τοπικού προϊόντος και τελικά του εισοδήματος των Εγκατάσταση ξένων ποικιλιών στην Ελλάδα; μόνο εφόσον: υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις για καλύτερη ποιότητα και παραγωγικότητα τους από τις ντόπιες έχουν δοκιμαστεί πειραματικά για την προσαρμογή και την απόδοσή τους στις συγκεκριμένες περιοχές της χώρας μας.

Κριτήρια διάκρισης ποικιλιών ανάλογα με κατεύθυνση παραγωγής Μέγεθος καρπού (μικρό-, μεσό-, αδρό-καρπες) Μέγεθος πυρήνα (μικρο-, μεσο-, μακρο-πύρηνες) ή αναλογία σάρκας/πυρήνα (κουκουτσιού), χημική σύνθεση της σάρκας (% σακχάρων, ελαίων ...) ευκολία διαχωρισμού πυρήνα από σάρκα, μετασυλλεκτική συμπεριφορά κ.α. Ελιά = «οικοπλαστικό φυτό»  πολλές φαινοτυπικές διαφορές όχι λόγω γενετικής βάσης, αλλά περιβαλλοντικής Οι ποικιλίες της ελιάς διακρίνονται σε: Επιτραπέζιες ή βρώσιμες Ελαιοποιήσιμες ή παραγωγής ελαιολάδου Διπλής ή μικτής χρήσης

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ α) Ελαιοποιήσιμες - Λαδολιές ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ α) Ελαιοποιήσιμες - Λαδολιές Ποικιλία Άλλα ονόματα Καλλιεργείται σε  Κορωνέικη  Λιανολιά, Ψηλολιά, Λαδολιά, Κρητικιά ...  Κρήτη, Πελοπόννησος, Σάμος, Νησιά Ιονίου...  Μαστοειδής  Τσουνάτη, Μουρατολιά ...  Πελοπόννησος, Κρήτη  Λιανολιά Κερκύρας  Κορφολιά, Πρεβεζάνα ...  Κέρκυρα, Παξοί, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά...  Κουτσουρελιά  Πατρινή, Λιανολιά, Πατρινιά Λαδολιά ...  Πελοπόννησος, Ναύπακτος  Βαλανολιά Κολοβή, Μυτιλινιά...  Μυτιλήνη, Χίος, Σκύρος 

Από τις καλύτερες για παραγωγή λαδιού (άριστο άρωμα και καλή γεύση) Κορωνέϊκη Η πιο διαδεδομένη Η πιο μικρόφυλλη και Η πιο μικρόκαρπη ποικιλία Προσαρμογή σε ξηροθερμικές συνθήκες της χώρας Ελάχιστες απαιτήσεις σε ψύχος Ανθεκτική και μεγάλης απόδοσης Επικονιαστής για πολλές άλλες ποικιλίες Ωρίμαση Οκτώβρη ως τέλος Δεκέμβρη Περιέχει 15-27% ελαιόλαδο Από τις καλύτερες για παραγωγή λαδιού (άριστο άρωμα και καλή γεύση)

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ β) Βρώσιμες ελιές ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ β) Βρώσιμες ελιές Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη παράδοση στην επεξεργασία της μαύρης ώριμης ελιάς διαφόρων ποικιλιών, σε αντίθεση με άλλες ελαιοπαραγωγικές χώρες (π.χ. Ισπανία), όπου κυριαρχεί η πράσινη ελιά. Η πιο εύκολη και πιο φυσική ελιά που καταναλώθηκε από τον άνθρωπο : θρούμπα ή σταφιδολιά (ώριμη ελιά που ξεπικρίζει μόνη της, με φυσικές διεργασίες, ακόμη από το δέντρο) Από παλιά ήταν γνωστές και οι τεχνικές ξεπικρίσματος Συνήθως ειδικές ποικιλίες, μόνο για βρώσιμες, χοντρές ελιές, που δεν δίνουν εξαιρετικής ποιότητας λάδι

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ β) Επιτραπέζιες  Επιτραπέζιες ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ β) Επιτραπέζιες Ποικιλία Άλλα ονόματα Περιοχές καλλιέργειας  Κονσερβολιά Αμφίσσης,  Άρτας, Βολιώτικη, Χονδρολιά  Κεντρική και Δυτική Ελλάδα, Χαλκιδική ...  Καλαμών  Καλαματιανή, Αετονυχιά, Κορακοελιά Τσιγκέλι κ.α.  Πελ/σος, Κρήτη, Δυτική Ελλάδα ...

ΒΡΩΣΙΜΕΣ ΕΛΙΕΣ Κονσερβολιά Η πιο διαδεδομένη βρώσιμη Μεγαλόκαρπη, παραγωγική σε ευνοϊκό κλίμα Συγκομίζεται πράσινη ή μαύρη Αντέχει στο ψύχος, ιδιαίτερα απαιτητική σε εδ. υγρασία Καλαμών Απαιτεί βροχοπτώσεις και ατμοσφαιρική υγρασία Μαύρες ελιές (Καλαμών), χαρακτές ξυδάτες Κονσέρβες «Καλαμών»= εκλεκτής ποιότητας, παγκοσμίου φήμης

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ γ) Διπλής χρήσης  Επιτραπέζιες ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ γ) Διπλής χρήσης Ποικιλία Άλλα ονόματα Περιοχές καλλιέργειας Μεγαρίτικη  Περαχωρίτικη, Βοβοδίτικη, Χονδρολιά Αίγινας  Αττική, Βοιωτία, Κυνουρία  Κολοβή  Μυτιληνιά, Βαλανολιά  Λέσβος, Χίος  Κοθρέικη Μανάκι,  Μανακολιά,Κορινθιακή, Αγουρομανακολιά  Δελφοί, Άμφισσα, Τροιζηνία, Κυνουρία  Θρουμπολιά Σταφιδολιά  Θασίτικη, Χονδρολιά Εύβοιας  Νησιά Αιγαίου, Αττική, Εύβοια Χονδρολιά Χαλκιδικής Γαϊδουρολιά  Χαλκιδική

ΔΙΠΛΗΣ ΧΡΗΣΗΣ Μεγαρίτικη Παραγωγική, αλλά παρενιαυτοφορεί έντονα Φύλλα με χαρακτηριστική στροφή προς τα πάνω Αντέχει σε ξηρασία, αλλά έχει κάποιες απαιτήσεις ψύχους Καλό λάδι και πράσινες ή μαύρες τσακιστές ελιές Θρουμπολιά Ορθόκλαδη, η πιο διαδεδομένη στα νησιά του Αιγαίου Δίνει εδώδιμες φυσικές ελιές (Θρούμπες) με Phoma oleae + ευνοϊκή υγρασία / θερμοκρασία κατά την ωρίμαση (Οκτώβρη), που διατηρούνται σε άρμη Δίνει και καλό λάδι

ΞΕΝΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Piqual Ελαιοποιήσιμη Manzanilla Για πράσινες ελιές (ισπανικ. τύπου) εκλεκτής ποιότητας Cordal Για παραγωγή μόνο βρώσιμων πράσινων ελιών Sevillana Μεγάλο μέγεθος καρπών, αλλά δύσκολης μεταχείρισης Ascolano Εκλεκτή Βρώσιμη, όχι με τον ισπανικό τύπο (στην άλμη)