1.2 ΚΥΤΤΑΡΟ: Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΜΟΝΑΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Το πορτρέτο του ευκαρυωτικού κυττάρου 1 Τσερπέλης Κώστας

2 Τα κύτταρα αποτελούν τρισδιάστατες δομές που εμφανίζουν δραστηριότητα: κίνηση – συλλογή τροφής - μεταφορά ουσιών – αλλαγή θέσης κυτταρικών δομών – πολύπλοκες βιοχημικές διεργασίες

Τσερπέλης Κώστας 3 Τα κύτταρα έχουν μικρό όγκο και ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη δυνατή επιφάνεια, ώστε να ικανοποιούν: την έγκαιρη μεταβίβαση μηνυμάτων στο εσωτερικό τους και συγχρόνως άνετες ανταλλαγές ουσιών και υποδοχές μηνυμάτων

Τσερπέλης Κώστας 4 Τα κύτταρα έχουν πολυπλοκότητα κατασκευής και διαμερισματοποίηση δηλαδή έντονη παρουσία μεμβρανών που οριοθετούν τα διαφορετικά οργανίδια («διαμερίσματά» του)

Τσερπέλης Κώστας διαφορετικά είδη κυττάρων

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 6 1α.Αίμα ανθρώπου (επίχρισμα) με λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια 4x4x

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 7 1β. Αίμα ανθρώπου (επίχρισμα) με λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια Πολυμορφοπύρηνα λευκά αιμοσφαίρια Ερυθρά αιμοσφαίρια Λεμφοκύτταρο 20x

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 8 1γ. Αίμα ανθρώπου (επίχρισμα) με λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια 40x

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 9 8. Σπερματοζωάρια θηλαστικού (επίχρισμα σπέρματος) 10x

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 10 9α. Ωοθήκη θηλαστικού (ωάριο) 4x4x

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 11 9γ. Ωοθήκη θηλαστικού (ωάριο) Μεγέθυνση ωαρίου θυλακιοκύτταρα Πυρήνας ωαρίου 40x

Παν. Πάλλα - ΕΚΦΕ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ 12 Ωάριο και σπερματοζωάρια

Παν. Πάλλα - ΕΚΦΕ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ 13 Επιθηλιακά κύτταρα (από την εσωτερική βλεννώδη επιφάνεια ανθρώπινου εντέρου)

Παν. Πάλλα - ΕΚΦΕ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ 14 Μυϊκά κύτταρα

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 15 12γ. Εγκέφαλος ανθρώπου Νευρικά κύτταρα πυρήνας

Ε. Κ. Φ. Ε. ΝΑΞΟΥ - ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Κ. Υ. ΝΑΞΟΥ 16 13β. Ανθρώπινο νεύρο. Τομή που δείχνει τη λευκή ουσία 10x

Πλασματική μεμβρανη κυτταρόπλασμα golgi κεντρύλιο λυσόσωμα Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο ριβοσώματα Λείο ενδοπλασματικό δίκτυο Μιτοχόνδρια Πυρηνικοί πόροι Πυρηνίσκος Πυρηνικός φάκελος ΖΩΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Τσερπέλης Κώστας 17

Μιτοχόνδρια Πυρηνικοί πόροι Πυρηνίσκος Πυρηνικός φάκελος golgi Λείο Ενδοπλασματικό δίκτυο Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο ριβοσώματα Κυτταρό- πλασμα Πλασμα- τική μεμβρανη χυμοτόπιο που λειτουργεί ως λυσόσωμα χυμοτόπιο χλωροπλάστης Κυτταρικό τοίχωμα ΦΥΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ 18 Τσερπέλης Κώστας

γλυκοπρωτεϊνη γλυκολιπίδιο υδατάνθρακας χοληστερόλη διαμεμβρανική πρωτεϊνη κυτταρόπλασμα Εξωκυττάριο υγρό Διπλοστιβάδα φωσφολιπιδίων Δομή πλασματικής μεμβράνης Μοντέλο του ρευστού μωσαϊκού 19 Τσερπέλης Κώστας

20 φωσφολιπίδια

Τσερπέλης Κώστας 21

Τσερπέλης Κώστας 22

Το μοντέλο περιγράφεται ως «ρευστό» λόγω της δυνατότητας που έχουν τα λιπίδια και αρκετές πρωτεϊνες να ολισθαίνουν πλαγίως, αλλάζοντας θέση. Λειτουργίες της πλασματικής μεμβράνης 1.Ο έλεγχος του είδους των ουσιών που εισέρχονται ή εξέρχονται από το κύτταρο 2.Η υποδοχή και η ερμηνεία μηνυμάτων από το περιβάλλον του κυττάρου. Ως υποδοχείς μηνυμάτων λειτουργούν κάποιες γλυκοπρωτεϊνες της μεμβράνης. 23 Τσερπέλης Κώστας

πυρηνίσκος Πυρηνικοί πόροι χρωματίνη πυρηνόπλασμαΠυρήνας Εσωτερική μεμβράνη Εξωτερική μεμβράνη Πυρηνικός φάκελος 24 Τσερπέλης Κώστας

Πυρηνίσκος: Εχει σφαιρικό σχήμα και πυκνή υφή. Αποτελείται από κυρίως RNA και DNA. Δεν περιβάλλεται από στοιχειώδη μεμβράνη. Σ’ αυτόν συντίθεται το rRNA. Πυρηνικός φάκελος Περιβάλλει τον πυρήνα. Αποτελείται από δύο στοιχειώδεις μεμβράνες, μια εσωτερική και μια εξωτερική. Πυρηνικοί πόροι παίζουν σημαντικό ρόλο στην επικοινωνία του πυρήνα με το κυτταρόπλασμα Εσωτερική μεμβράνη Εξωτερική μεμβράνη To εσωτερικό του πυρήνα περιέχει : πυρηνίσκος, χρωματίνη, πυρηνόπλασμα 25 Τσερπέλης Κώστας

Χρωματίνη: Νουκλεοπρωτεϊνη, που αποτελείται από DNA, RNA και πρωτεϊνες. Κατά τη κυτταρική διαίρεση συμπυκνώνεται σε χρωμοσώματα σχηματισμούς, που λέγονται χρωμοσώματα. DNA πρωτεϊνες DNA Ινίδια χρωματίνης χρωμόσωμα 26 Τσερπέλης Κώστας

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΥΡΗΝΑ 1. Φυλάσσει το γενετικό υλικό (DNA) 2. Είναι το οργανίδιο στο οποίο διπλασιάζεται το γενετικό υλικό (DNA), και με τρόπο που εξασφαλίζει τη μεταβίβαση των γενετικών πληροφοριών, από κύτταρο σε κύτταρο και από γενιά σε γενιά. 3. Στο εσωτερικό του συντίθεται τα διάφορα είδη RNA από γενετικές πληροφορίες που φέρει το DNA mRNA tRNA rRNA πρωτεϊνες ριβόσωμα DNA πυρήνας κυτταρόπλασμα αμινοξέα Πολυπεπτιδική αλυσίδα 27 Τσερπέλης Κώστας

Κύτταρα που έχασαν τον πυρήνα (πχ ερυθρά αιμοσφαίρια) ή κύτταρα που αφαιρέθηκε τεχνητά ο πυρήνας: 1.Δεν αναπαράγονται 2.Εμφανίζουν μικρό αριθμό μεταβολικών διεργασιών 3.Εχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής. 28 Τσερπέλης Κώστας

Ενδομεμβρανικό σύστημα 1.Ενδοπλασματικό δίκτυο 2.Σύμπλεγμα Golgi 3.Λυσοσώματα 4.Υπεροξειδιοσώματα 5.Κενοτόπια 29 Τσερπέλης Κώστας

Διακρίνεται σε δύο μορφές: 1.Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο που φέρει ριβοσώματα στην εξωτερική επιφάνεια των μεμβρανών. 2.Στο λείο ενδοπλασματικό δίκτυο που δε φέρει ριβοσώματα. Δομή: στοιχειώδους μεμβράνης Ενδοπλασματικό δίκτυο Πολυδαίδαλο σύστημα μεμβρανών το οποίο διασχίζει το κυτταρόπλασμα 1. Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο 2. Λείο ενδοπλασματικό δίκτυο ριβοσώματα 30 Τσερπέλης Κώστας

Λειτουργία ενδοπλασματικού δικτύου Διαμερισματοποιούν το εσωτερικό του κυττάρου παρέχοντας επιφάνειες στις οποίες βρίσκονται διαφορετικά ένζυμα που εξυπηρετούν διαφορετικές αντιδράσεις του μεταβολισμού. Στην εξωτερική επιφάνεια βρίσκονται τα ριβοσώματα στα οποία γίνεται η πρωτεϊνοσύνθεση (αδρό Ε.Δ.) Δημιουργούν κυστίδια που περικλείουν τις πρωτεϊνες και τις μεταφέρει στο σύστημα golgi Συνθέτουν λιπίδια και αποθηκεύουν πρωτεΐνες(λείο Ε.Δ) Οι μεμβράνες του συχνά εμφανίζονται συνδεδεμένες με την πλασματική μεμβράνη τον πυρηνικό φάκελο ή τις μεμβράνες των υπόλοιπων οργανιδίων. Λόγω αυτών των συνδέσεων το ενδοπλασματικό δίκτυο λειτουργεί ως ένας κοινός αγωγός που επιτρέπει την μεταφορά ουσιών μεταξύ των διαφόρων τμημάτων του κυτταροπλάσματος και ίσως, μεταξύ πυρήνα και του εξωτερικού περιβάλλοντος. 31 Τσερπέλης Κώστας

ριβοσώματα Αποτελούνται από rRNA και πρωτεϊνες, δεν περιβάλλονται από στοιχειώδη μεμβράνη Στα ριβοσώματα γίνεται η πρωτεϊνοσύνθεση Ριβοσώματα υπάρχουν: 1.Στην επιφάνεια του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου 2.Ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα 3.Στα μιτοχόνδρια 4.Στους χλωροπλάστες πυρήνας Ριβοσωμικές υπομονάδες ριβόσωμα ελεύθερα αμινοξέα Πολυπεπτιδική αλυσίδα Ριβοσωμικές υπομονάδες 32 Τσερπέλης Κώστας

Δομή: αποτελείται από ομάδες παράλληλων πεπλατυσμένων σάκων από στοιχειώδη μεμβράνη Σύμπλεγμα Golgi Λειτουργία: συγκεντρώνει και τροποποιεί τις πρωτεϊνες που παράγονται στο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο. 33 Τσερπέλης Κώστας

Σύνθεση πολυπεπτιδικής αλυσίδας ριβοσώματα Αδρό Ε.Δ Λείο Ε.Δ. Τροποποίηση στο σύμπλεγμα golgi Golgi Πλασματική μεμβράνη Εκκριτικό κυστίδιο (μεταφέρει την πρωτεϊνη) Εκκρινόμενη πρωτεϊνη Πρωτεϊνη πλασματικής μεμβρανης λυσόσωμα Πορεία παραγωγής και διάθεσης πρωτεϊνων Πορεία παραγωγής και διάθεσης πρωτεϊνων 34 Τσερπέλης Κώστας

Δομή: είναι σφαιρικά οργανίδια που περιβάλλονται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη που περιέχουν υδρολυτικά ένζυμα. Λειτουργία: πέψη μεγαλομοριακών ουσιών ενδοκυτταρικής ή εξωτερικής προέλευσης αλλά και μικροοργανισμών, που πιθανόν έχουν εισβάλει στο ζωϊκό κύτταρο με τη διαδικασία της ενδοκύττωσης. ενδοκύττωσηΛυσοσώματα 35 Τσερπέλης Κώστας

Ο ρόλος των λυσοσωμάτων Ο ρόλος των λυσοσωμάτων στην ενδοκυτταρική πέψη στην ενδοκυτταρική πέψη 36 Τσερπέλης Κώστας

υπεροξειδιοσώματα Δομή: μικρά σφαιρικά κυστίδια που περιβάλλονται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη και περιέχουν οξειδωτικά ένζυμα Λειτουργία: 1.Στα υπατικά και νεφρικά κύτταρα μετατρέπουν το οινόπνευμα σε ακεταλδεϋδη (αποτοξίνωση του οργανισμού) 2.Μετατροπή του υπεροξειδίου του υδρογόνου (Η 2 Ο 2 ) σε Η 2 Ο και Ο 2 37 Τσερπέλης Κώστας

κενοτόπια Δομή: κενοτόπιο είναι κάθε κυστίδιο που περιβάλλεται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη και περιέχει ένα υδατώδες υγρό Λειτουργία: Τα πεπτικά κενοτόπια των ζωικών κυττάρων δημιουργούνται κατά τη φαγοκυττάρωση Τα χυμοτόπια είναι κενοτόπια των φυτικών κυττάρων. Αποτελούν συνήθως αποθήκες θρεπτικών ουσιών, χρωστικών ή ιόντων διαλυμένων στο υδατώδες υγρό. Σε ορισμένες περιπτώσεις αποθηκεύουν άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού. Φυτικό κύτταρο χυμοτόπιο 38 Τσερπέλης Κώστας

Υπάρχουν μόνο στα κύτταρα των πράσινων τμημάτων των φυτώνχλωροπλάστες Εξωτερική μεμβράνη Εσωτερική μεμβράνη ελασμάτιο θυλακοειδές στρώμα Granum Δομή: περιβάλλονται από διπλή στοιχειώδη μεμβράνη. Στο εσωτερικό τους υπάρχει το στρώμα με τα θυλακοειδή που οργανόνονται σε grana και συνδέονται μεταξύ τους με τα ελασμάτια. Τα θυλακοειδή περιέχουν τις φωτοσυνθετικές χρωστικές (χλωροφύλλες, καροτενοειδή, ξανθοφύλλες). Στο στρώμα εντοπίζονται, επίσης, DNA, ένζυμα, ριβοσώματα. Χάρις σε αυτά ο χλωροπλάστης αναπαράγεται και συνθέτει ορισμένες πρωτεϊνες του, δηλαδή έχει σχετική γενετική αυτονομία. 39 Τσερπέλης Κώστας

χλωροπλάστης granum στρώμα Εξωτερική μεμβράνη Εσωτερική μεμβράνη Μεμβράνη θυλακοειδούς 40 Τσερπέλης Κώστας

Λειτουργία: Δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και τη μετατρέπουν σε χημική βιοσυνθέτοντας γλυκόζη. Φωτολύουν το νερό σε Η + και Ο 2 που εκλύεται στην ατμόσφαιρα. ενέργεια CO 2 H2OH2O γλυκόζη O2O2 41 Τσερπέλης Κώστας

Μιτοχόνδρια Δομή: περιβάλλονται από διπλή στοιχειώδη μεμβράνη. Η εξωτερική είναι λεία, ενώ η εσωτερική παρουσιάζει αναδιπλώσεις στο εσωτερικό του μιτοχονδρίου. Ο χώρος μέσα από την εσωτερική μεμβράνη καλύπτεται από μία παχύρευστη μάζα, τη μήτρα. Εσωτερική μεμβράνη Εξωτερική μεμβράνη Υπάρχουν σε όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα 42 Τσερπέλης Κώστας

Στα μιτοχόνδρια γίνεται μετατροπή της ενέργειας σε μορφή που μπορεί να αξιοποιηθεί για τις διάφορες λειτουργίες του κυττάρου γρασίδι στομάχι Απορρόφηση από τα κύτταρα Ενέργεια Μιτοχόνδριο παραδειγμα 43 Τσερπέλης Κώστας

Στη μήτρα του μιτοχονδρίου εντοπίζονται, επίσης, DNA, ένζυμα, ριβοσώματα. Χάρις σε αυτά το μιτοχόνδριο αναπαράγεται και συνθέτει ορισμένες πρωτεϊνες του, δηλαδή έχει σχετική γενετική αυτονομία. Μιτοχονδριακό DNA 44 Τσερπέλης Κώστας

Κυτταρικός σκελετός 1. Μικροϊνίδια 2. Μακροϊνίδια 3. Ενδιάμεσα ινίδια 4. Μικροσωληνίσκοι μιτοχόνδριο Μικροσωλινίσκος Ινίδια ακτίνης Ενδιάμεσα ινίδια Αδρό Ε.Δ. ριβοσώματα Πλασματική μεμβράνη κυτταρόπλασμα 45 Τσερπέλης Κώστας

Χάρη στον κυτταρικό σκελετό, τα κύτταρα υποστηρίζονται μηχανικά. Μπορούν να διατηρούν το σχήμα τους, όπως μπορούν και να μεταβάλλουν. τα οργανίδια συγκρατούνται στη θέση τους, αλλά και βοηθούνται στην κίνηση τους στο εσωτερικό του κυττάρου. τα κύτταρα κινούνται, όταν αυτό είναι απαραίτητο. Στα ζωικά κύτταρα σχηματίζεται από μικροσωληνίσκους το κεντροσωμάτιο, το οποίο αποτελείται από δύο κεντρίλια και συμβάλλει στην κυτταρική διαίρεση. κεντρίλια 46 Τσερπέλης Κώστας

Κυτταρικό τοίχωμα Υπάρχει στα φυτικά κύτταρα και αποτελείται από διάφορους πολυσακχαρίτες. Ο κυριότερος από αυτούς είναι η κυτταρίνη Το κυτταρικό τοίχωμα 1.Προστατεύει το φυτικό κύτταρο από τη διάρρηξη, όταν βρίσκεται σε υποτονικό περιβάλλον 2.Προσφέρει «σκελετική» υποστήριξη σε ολόκληρο το φυτό 47 Τσερπέλης Κώστας

ΤΕΛΟΣ 48 Τσερπέλης Κώστας