Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο Σχολείο: πρώτα συμπεράσματα από την εφαρμογή ενός προγράμματος Αγωγής Υγείας Μυρτώ Παγοροπούλου, Ειρήνη Λουκοπούλου, Χρύσα Παπακωνσταντίνου Α΄ Αρσάκειο Γυμνάσιο Ψυχικού, Γ΄ τάξη Σχεδιασμός προγράμματος: Βάλια Λουτριανάκη 2 ο Παναρσακειακό Μαθητικό Συνέδριο Επιστήμη και Ποιότητα Ζωής Εκάλη, Απριλίου 2013 Το περιεχόμενο της παρουσίασης χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 -Διεθνές. Η άντληση και χρήση οποιουδήποτε υλικού θα πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη "Aνακτήθηκε από την ιστοσελίδα Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 -Διεθνές

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, των δεξιοτήτων επικοινωνίας, των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων. Δημιουργία θετικού ψυχολογικού κλίματος και υποστηρικτικού περιβάλλοντος στην τάξη. Καλλιέργεια της αίσθησης του «ανήκειν» σε μια ομάδα με κοινά ενδιαφέροντα, στόχους και εμπειρίες. Σχεδιασμός: Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών και Εταιρεία Σχολικής και Οικογενειακής Συμβουλευτικής και Έρευνας

ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (ενδεικτικές αναφορές)

Οι ενότητες του προγράμματος: «Αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων» «Δεξιότητες Επικοινωνίας» «Κοινωνική επάρκεια, κοινωνικές δεξιότητες — Σχολικός εκφοβισμός» «Διαδικασία επίλυσης συγκρούσεων»

ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ 1. Σε ποιον βαθμό και υπό ποιες προϋποθέσεις είναι εφικτή η αλλαγή του κλίματος μέσα στην τάξη και η καλλιέργεια μιας θετικής και οικείας ατμόσφαιρας; 2. Πώς μπορεί να αναπτυχθεί η κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια των μαθητών, ώστε να εξελιχθούν σε υγιείς και παραγωγικούς ενηλίκους; 3. Πώς μπορούν να μειωθούν τα φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού;

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Επίγνωση της συναισθηματικής κατάστασης ενός ατόμου, χρήση του κατάλληλου λεξιλογίου για την περιγραφή των συναισθημάτων, ενσυναίσθηση όσον αφορά στα συναισθήματα των άλλων, αναγνώριση του γεγονότος ότι η εσωτερική συναισθηματική κατάσταση δεν αντικατοπτρίζει πάντοτε την εξωτερική συμπεριφορά, ικανότητα διαχείρισης δυσάρεστων συναισθημάτων, αποδοχή της συναισθηματικής έκφρασης των άλλων.

ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Προσταγή, εντολές, απειλή, προειδοποίηση, κήρυγμα, ηθικολογία, εκλογίκευση, υποδείξεις και έτοιμη λύση για κάποιο πρόβλημα, κριτική, αρνητική κρίση, έπαινος, θετική κρίση που αγνοεί την πραγματικότητα, παρηγοριά και βιαστικός καθησυχασμός, ψυχολογική ανάλυση, γελοιοποίηση, χαρακτηρισμός - «ταμπέλα», υπερβολικές και ακατάλληλες ερωτήσεις – ανάκριση.

Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ (BULLYING) Κύρια χαρακτηριστικά: α) πρόκληση ψυχικής ή σωματικής βλάβης, β) επανάληψη ή απειλή επανάληψης για μεγάλο χρονικό διάστημα, γ) ύπαρξη «διαφοράς δύναμης» μεταξύ των μαθητών που εκφοβίζουν και εκείνων που είναι τα θύματα.

Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ (BULLYING): σωματική βία (σπρωξίματα, κλωτσιές, τράβηγμα μαλλιών), λεκτική βία (κοροϊδία, βρισίματα, προσβολές, ειρωνεία), συναισθηματική βία (απομόνωση του παιδιού, εκβιασμός, απειλές), σεξουαλική βία (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά ή χυδαία μηνύματα, απειλές, πειράγματα), ηλεκτρονική βία (μέσω διαδικτύου ή κινητών τηλεφώνων, κλήσεις και μηνύματα με προσβλητικό ή συκοφαντικό περιεχόμενο), έμμεσος εκφοβισμός (διάδοση φημών, συκοφαντιών), σχεσιακός εκφοβισμός (με στόχο να πλήξει τις κοινωνικές σχέσεις), κοινωνικός εκφοβισμός (πλήττει την αυτοεκτίμηση και την αποδοχή από την ομάδα).

Έρευνα με ερωτηματολόγιο σε δείγμα 100 μαθητών του σχολείου μας (Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου)

Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ … θα υπάρχει όσο δεν μιλάει κανείς

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ Το μοντέλο Gordon (Μέθοδος ΙΙΙ – νίκη-νίκη / win-win), αποτελείται από τα εξής βήματα: Συμφωνία ως προς το να τεθούν οι βασικοί κανόνες, συλλογή πληροφοριών για τη σύγκρουση, καθορισμός του θέματος της διαμάχης, διατύπωση προτάσεων για την επίλυση του προβλήματος, επιλογή των πιο εφαρμόσιμων προτάσεων, επίτευξη συμφωνίας.

Αποτελεσματική επίλυση συγκρούσεων Δεξιότητες επικοινωνίας, διαχείριση συναισθημάτων, δεξιότητες αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων.

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΜΑΔΕΣ και ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Εκπαιδευτικό υλικό προγράμματος και επιπλέον: Ασκήσεις γνωριμίας, ασκήσεις ομαδικότητας και εμπιστοσύνης, ασκήσεις επικοινωνίας, θεατρικές ασκήσεις, τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος (drama in education), ρητορικά αγωνίσματα.

«Εάν κυβερνούσα τον κόσμο, θα…» «Να αλλάξει θέση όποιος…» «Οδήγησε τον τυφλό» «Φανταστικοί καθρέφτες» «Ακούω και ζωγραφίζω» «Το κουβάρι της επικοινωνίας» «Μιλάω αλλά δεν με ακούς!» «Το χαρτί που μιλάει» «Εγώ και η ομάδα μου: τα συν και τα πλην» Η «βαλίτσα επιβίωσης» της τάξης μου Ένα γλυπτό για την επικοινωνία «Ανακριτική καρέκλα» Διάδρομος συνείδησης Διάλογοι και παιχνίδια ρόλων «Μάρτυρας, θύμα ή θύτης;»

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Ο χρόνος, ο χώρος, ο αριθμός των μαθητών, η αδυναμία εφαρμογής του προγράμματος σε σταθερή ημέρα και ώρα, η έλλειψη εξοικείωσης με βιωματικές και ομαδικές δραστηριότητες.

Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η διαφορετική και οικεία ατμόσφαιρα που επικρατεί κατά τις συναντήσεις προωθεί το θετικό κλίμα. Το μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων ενδυναμώνει τις σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους ως ομάδας. Ο βιωματικός και παιγνιώδης τρόπος γνωριμίας με ζητήματα που ενδιαφέρουν πραγματικά τους συμμετέχοντες συμβάλλει ουσιαστικά στην ευαισθητοποίησή τους. Η φύση των δραστηριοτήτων προκαλεί σταδιακά το ενδιαφέρον όλων των μαθητών. Αναπτύσσεται με αργά αλλά σταθερά βήματα πνεύμα διαλλακτικότητας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το ενδιαφέρον και η θετική ανταπόκριση των μαθητών αναδεικνύουν την ανάγκη που έχουν οι έφηβοι να πλησιάσουν ουσιαστικά τους συνομηλίκους τους και να μοιραστούν μαζί τους σκέψεις και συναισθήματα. Τέτοιου είδους παρεμβατικά προγράμματα πρωτογενούς πρόληψης απαιτούν συστηματική, οργανωμένη και μακροχρόνια εφαρμογή, για να αποδώσουν τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο τάξης-ομάδας.

Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας! Το περιεχόμενο της παρουσίασης χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 -Διεθνές. Η άντληση και χρήση οποιουδήποτε υλικού θα πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη "Aνακτήθηκε από την ιστοσελίδα Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 -Διεθνές