ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

2 Συμπεριφοριστικές Θεωρίες Μάθησης Οι θεωρίες αυτές έχουν ως βάση τους τον Εμπειριοκρατισμό (Αριστοτέλης και σοφιστές, Locke, Bacon, Hobbes, Hume, Voltaire, La Mettrie, Rousseau). Η διερεύνηση των ψυχικών φαινομένων και των διαφόρων προβλημάτων της φύσης του ανθρώπου εντάσσεται στην πειραματική απόδειξη. Σύμφωνα με τον Εμπειριοκρατισμό, Πηγή της γνώσης είναι οι αισθήσεις και η εμπειρία από τον κόσμο Ο άνθρωπος γεννιέται άγραφος χάρτης.

3 Οι συμπεριφοριστές υποστήριξαν ότι η Ψυχολογία αποκτά επιστημονική ταυτότητα, όταν μελετά και ανακαλύπτει νόμους που διέπουν τις σχέσεις της «παρατηρήσιμης και μετρήσιμης» συμπεριφοράς που εισέρχεται ως ερέθισμα (stimulus-input) και εξέρχεται ως αντίδραση (response-output) χωρίς τη βοήθεια ή αναφορά σε εσωτερικά γεγονότα ή επινοήματα, όπως π.χ. νοητικές διαδικασίες, ελεύθερη βούληση, σκοποί, κίνητρα κ.ά. Συνεπώς η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μάθησης, η οποία πραγματώνεται από τις εξωτερικές συνδέσεις ερεθισμάτων και αντιδράσεων.

4 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΥ
Ο σημαντικότερος μηχανισμός μάθησης κατά τους συμπεριφοριστές είναι η ενίσχυση της επιθυμητής συμπεριφοράς του ατόμου μέσω της αμοιβής της ή μέσω της απαλλαγής του ατόμου από δυσάρεστες καταστάσεις και η απάλειψη μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς εφαρμόζοντας την άμεση τιμωρία ή τη διακοπή των ευχάριστων καταστάσεων ή με την απόσβεσή της χωρίς την παροχή ενίσχυσης ή την επιβολή τιμωρίας, αλλά με την αγνόησή της.

5 Απώτερος σκοπός είναι η παρέμβαση στο μαθησιακό περιβάλλον κατά τρόπο ώστε να μεγιστοποιηθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα και να βρεθούν λύσεις στα ανιχνεύσιμα εκπαιδευτικά προβλήματα.

6 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ
Ο συμπεριφορισμός εφαρμόστηκε ευρύτατα σε πολλές περιοχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως στην εκπαίδευση των ζώων, στη θεραπεία της διαταραγμένης ανθρώπινης συμπεριφοράς, σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης, στη διοίκηση, στη διαφήμιση κ.ά. Με τη χρησιμοποίηση των αρχών της συμπεριφοριστικής θεωρίας, η τροποποίηση της συμπεριφοράς ήταν τόσο αποτελεσματική ώστε σύγχρονοι μελετητές (π.χ. Νeiser, 1976) άρχισαν να εκφράζουν φόβους γα το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης των συμπεριφοριστικών μεθόδων για το χειρισμό της συμπεριφοράς ευρύτερων λαϊκών μαζών.

7 Η εκπαίδευση των ζώων Στην εκπαίδευση των ζώων η εφαρμογή των αρχών του συμπεριφορισμού είχε καταπληκτικά αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εκπαίδευση στο Ισραήλ περιστεριών για κατασκοπεία στις αραβικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στον πόλεμο του 1973 Οι εντυπωσιακές παραστάσεις των ζώων του τσίρκου, η «ομιλία» των παπαγάλων, οι «γνώσεις αριθμητικής» από εκπαιδευμένα σκυλιά ή άλογα, η εκπαίδευση των κυνηγόσκυλων, η αλληλογραφία με ταχυδρομικά περιστέρια είναι μερικά παραδείγματα της αποτελεσματικότητας που μπορεί να έχει η εκπαίδευση των ζώων βασιζόμενη σ’ αυτές τις αρχές. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας ότι για να γίνουν όλα αυτά εφαρμόστηκαν οι παρακάτω βασικές αρχές του συμπεριφορισμού:

8 Α) Η εκπαίδευση άρχιζε αφού τα ζώα, μένοντας νηστικά, είχαν χάσει περίπου το 1/3 του συνολικού βάρους του σώματός τους. Αυτό σημαίνει ότι, όταν έκαναν κάτι, ενεργούσαν κάτω από την πίεση του ενστίκτου της πείνας και της ανάγκης για επιβίωση. Β) Η εκπαίδευση γινόταν μέσα σ’ ένα αυστηρά ελεγχόμενο περιβάλλον, με προκαθορισμένο πρόγραμμα τροποποίησης της συμπεριφοράς. Γ) Η εκπαίδευση βασιζόταν κυρίως στη χρησιμοποίηση της ενίσχυσης , θετικής (αμοιβής) ή αρνητικής (τιμωρίας). Δ) Η εκμάθηση σύνθετων μορφών συμπεριφοράς γινόταν σταδιακά, με βάση ένα πρόγραμμα ανάλυσης της σύνθετης συμπεριφοράς σε διαδοχικές φάσεις.

9 Η θεραπεία της αποκλίνουσας συμπεριφοράς
Στις περιπτώσεις των ψυχικών παθήσεων και της αποκλίνουσας συμπεριφοράς η εφαρμογή του συμπεριφορισμού βασίστηκε σε μια διαφορετική άποψη για τις ψυχικές ασθένειες. Έτσι, ενώ κατά την επικρατούσα άποψη η αποκλίνουσα συμπεριφορά αντανακλούσε μια προβληματική ψυχική κατάσταση, η συμπεριφοριστική άποψη θεωρούσε τις αποκλίσεις συμπεριφοράς όχι ως ενδείξεις ψυχολογικών προβλημάτων, αλλά κυρίως ως αποτέλεσμα μάθησης και επίδρασης αρνητικών εμπειριών. Κατά συνέπεια, η θεραπεία της αποκλίνουσας συμπεριφοράς μπορεί να γίνει με μια μορφή μάθησης βασισμένη στην κλασσική και συντελεστική υποκατάσταση.

10 Η εκπαίδευση Σύμφωνα με τους συμπεριφοριστές η μάθηση είναι μια διαδικασία συσσώρευσης πληροφοριών, η οποία επιτυγχάνεται με τη δημιουργία συνδέσεων ή συνειρμών ανάμεσα στις νοητικές αναπαραστάσεις των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων και στις αντιδράσει του ατόμου σ’ αυτές. Άρα, όσο περισσότερα περιβαλλοντικά ερεθίσματα δέχεται το άτομο τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες δημιουργίας συνειρμών και κατά συνέπεια τόσο μεγαλύτερο είναι το μαθησιακό αποτέλεσμα.

11 Αυτό το θεωρητικό πλαίσιο της μάθησης ήταν πολύ ελκυστικό για την καθοδήγηση της εκπαιδευτικής και διδακτικής πρακτικής. Μάλιστα σε μερικούς τομείς της εκπαίδευσης (όπως π.χ. η εκπαίδευση ατόμων με αναπηρίες και ειδικές ανάγκες) ο συμπεριφορισμός θεωρείται από πολλούς ως το πλέον κατάλληλο και αποτελεσματικό θεωρητικό πλαίσιο για τη διδασκαλία των ατόμων αυτών . Αλλά και στη γενική εκπαίδευση ο συμπεριφορισμός αξιοποιήθηκε ευρύτατα και επηρέασε το εκπαιδευτικό – διδακτικό έργο σε πολλούς τομείς.

12 Α) Καθοδήγησε τους εκπαιδευτικούς (ειδικότερα εκείνους των μικρών μαθητών και των παιδιών με μαθησιακά προβλήματα) στο να οργανώνουν τη διδασκαλία κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να προσφέρουν τις πληροφορίες σταδιακά και ιεραρχικά οργανωμένες. Β) Συνέβαλε στη δημιουργία ενός προγράμματος διδασκαλίας για όλα τα παιδιά, αφού η γνώση προέρχεται από την πρόσληψη της αντικειμενικής πραγματικότητας που είναι προσπελάσιμη από όλα τα παιδιά.

13 Γ) Επιπλέον, με βάση το συμπεριφοριστικό πλαίσιο, προτάθηκε μια μέθοδος διδασκαλίας που μπορούσε να εφαρμοστεί εύκολα. Σύμφωνα με αυτή, όταν η απάντηση του μαθητή (δηλαδή η αντίδρασή του) στην ερώτηση του δασκάλου (δηλαδή στο ερέθισμα) δεν ήταν η επιθυμητή, τότε ο δάσκαλος διαφοροποιεί την ερώτηση προσμένοντας μια διαφορετική απάντηση. Αν και πάλι η απάντηση του μαθητή δεν είναι η επιθυμητή, τότε πάλι ο δάσκαλος διαφοροποιεί την ερώτηση κ.ο.κ.

14 Για παράδειγμα, αν οι ασκήσεις (ερέθισμα) των μαθηματικών δε φέρουν το αναμενόμενο μαθησιακό αποτέλεσμα (αντίδραση), τότε ο δάσκαλος εξασκεί τους μαθητές του με άλλες ασκήσεις μικρότερης δυσκολίας, έτσι ώστε να μπορέσει να επιτύχει τον αρχικό στόχο του.

15 Αρχές του συμπεριφορισμού στη διδακτική πράξη:Η μάθηση συνίσταται στην τροποποίηση της συμπεριφοράς του μαθητή/τριας. Η διδασκαλία θα πρέπει να περιλαμβάνει μικρά καλοσχεδιασμένα βήματα που θα πρέπει να εκτελεί ο μαθητής για να φτάσει στη γνώση. Η ύλη δομείται σε μικρές ενότητες και ο ρυθμός παρουσίασής της συμβαδίζει με τους ρυθμούς των μαθητών/τριών. Ο ρόλος του δασκάλου είναι καθοριστικός και περιλαμβάνει τη διατύπωση των διδακτικών στόχων προσβλέποντας στην αλλαγή της συμπεριφοράς του μαθητή/τριας ενισχύοντας την επιθυμητή συμπεριφορά του/της μέσω των αμοιβών και αποσβαίνοντας την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του/της μέσω της τιμωρίας.

16 Το φαινόμενο της συμπεριφοριστικής μάθησης χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω:
-Η προσχεδιασμένη γνώση μεταδίδεται στους μαθητές σύμφωνα με ένα προσχεδιασμένο πρόγραμμα. -Πραγματοποιούνται συγκεκριμένες δραστηριότητες για να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι. -Η μάθηση διαμορφώνεται από την επανάληψη και την ενίσχυση καθώς ο μαθητής ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα ερεθίσματα. -Ο μαθητής δεν έχει ούτε τον έλεγχο της μάθησης ούτε του χρόνου που χρειάζεται για να επιτευχθεί η μάθηση.

17 Ο δάσκαλος είναι ο δημιουργός και το κέντρο του γεγονότος της μάθησης.
-Η αξιολόγηση γίνεται ατομικά στο τέλος της μαθησιακής διαδικασίας για να εξακριβώσει αν έχει αποχτηθεί η γνώση των αντικειμένων της μάθησης. -Η αποτυχία σημαίνει ότι το περιεχόμενο της υπό μάθηση έννοιας πρέπει να επαναλαμβάνεται μέχρι να κατακτηθεί από τον μαθητή.

18 Θετικές όψεις του συμπεριφορισμού
-Εγγυάται συγκεκριμένη μάθηση. Οι μαθησικοί στόχοι προκαθορίζονται από τον εκπαιδευτικό. Αυτοί οι στόχοι προσδιορίζουν ξεκάθαρα την τελική συμπεριφορά που θα πρέπει να εμφανίσει ο μαθητής, τα κριτήρια ή τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους θα βελτιωθεί η συμπεριφορά αυτή, και τις συνθήκες κάτω απο τις οποίες θα εμφανιστεί η συμπεριφορά αυτή. – Θέτει συγκεκριμένους και αντικειμενικούς στόχους μάθησης. Ο μαθητής/τρια γνωρίζει τι αναμένεται απο αυτόν/η. Ο μαθητής /τρια εστιάζεται σε ένα καθαρό στόχο και μπορεί να ανταποκριθεί άμεσα στα ερεθίσματα του στόχου.

19 -Θεωρία του συνδυασμού:ερέθισμα-αντίδραση
-Θεωρία του συνδυασμού:ερέθισμα-αντίδραση. Η μάθηση προκύπτει όταν ο μαθητής αντιδρά σωστά σε ένα ερέθισμα. Η σωστή αντίδραση στο ερέθισμα προκαθορίζεται από τον εκπαιδευτικό καθώς διαμορφώνει τους στόχους και τα αποτελέσματα. -Χρησιμοποιεί πιο αποτελεσματικά το χρόνο. -Η επίτευξη των στόχων είναι εύκολα μετρήσιμη. -Είναι εύκολα εφαρμόσιμη και αυτοματοποιημένη θεωρία.

20 -Προγραμματίζει τη μάθηση:Το μαθησιακό υλικό χωρίζεται σε μικρότερα βήματα ή πεδία. Κάθε βήμα ακολουθείται από μια ερώτηση στην οποία ο μαθητής μπορεί σχεδόν πάντα να απαντήσει σωστά. Αυτή η σειρά των δραστηριοτήτων(βημάτων) επηρεάζει τη διαδικασία πρόσληψης και συγκράτησης των πληροφοριών καθώς αυξάνονται τα εξαγόμενα επιχειρήματα από την σωστή ακολουθία των δραστηριοτήτων. -Επιτελεί πλήρη μάθηση. Πρότεινε πολλές στρατηγικές μάθησης για την πραγματοποίηση της πλήρους μάθησης, όπως χωρισμός σε μικρές ομάδες, ισότιμη μάθηση, προγραμματισμένη διδασκαλία, προγράμματα εικόνας και ήχου, παιχνίδια. – Σχετίζεται με το περιβαλλοντικούς λόγους. Σύμφωνα με το συμπεριφορισμό το περιβάλλον θα πρέπει να ρυθμίζεται ώστε να βοηθά τον μαθητή να συγκεντρώνεται στη μάθηση.

21 Κριτική στο συμπεριφορισμό
-Ο συμπεριφορισμός υπεραπλουστεύει την ανθρώπινη συμπεριφορά. -Βλέπει τον άνθρωπο σαν ένα ρομπότ κι όχι σαν πλάσμα με ανάγκες και σκοπούς. -Εφαρμόζει μηχανική επανάληψη της μάθησης. -Παρουσιάζει περιορισμένη διατήρηση της γνώσης χωρίς ενίσχυση. Η συμπεριφορά ή οι αντιδράσεις ενισχύονται από την επανάληψη με θετικούς και αρνητικούς ενισχυτές. Όμως είναι πολύ δύσκολο για ένα εκπαιδευτικό να ενισχύσει κατάλληλα και ατομικά είκοσι περίπου μαθητές την ίδια στιγμή.

22 Είναι προβληματική στην συνεργατική μάθηση
Είναι προβληματική στην συνεργατική μάθηση. Οι μαθητές αδυνατούν να ενώσουν από μόνοι τους τα κομμάτια και να τα εφαρμόσουν σε άλλες καταστάσεις. -Δεν αναπτύσσει δεξιότητες επίλυσης προβλήματος. Ο μαθητής μπορεί να βρεθεί σε μια κατάσταση όπου δεν του προκύπτει ερέθισμα για να μπορέσει να ανταποκριθεί σωστά. -Ο μαθητής βλέπει ότι ένα μεγάλο μέρος αυτών που μαθαίνει είναι άχρηστα και άσχετα με την καθημερινή ζωή. -Το ερέθισμα παρέχεται από τον εκπαιδευτικό. Επομένως η παρουσία του εκπαιδευτικού είναι καθοριστική για την επιτυχία των δραστηριοτήτων. -Ο μαθητής συνήθως παρακινείται εξωτερικά. Το κίνητρο για τη σωστή αντίδραση σε ένα ερέθισμα εξαρτάται άμεσα από το χρόνο που διανύεται ανάμεσα στην αντίδραση και στην ενίσχυση.

23 Υπάρχει πολύ μικρή συνεργασία ανάμεσα στους μαθητές.
-Υποθέτει ότι ο μαθητής θα υιοθετήσει την αποδεκτή έννοια και τις προκαθορισμένες ερμηνείες που επιδιώκονται από τον εκπαιδευτικό. -Το πρόγραμμα σπουδών στηρίζεται στην αξιολόγηση.

24 Social constructivism (Vygotsky)
Η θεωρία αυτή δίνει έμφαση στην επίδραση που ασκούν τα πολιτισμικά και κοινωνικά περιβάλλοντα στη μάθηση και υποστηρίζει την ανακαλυπτική μάθηση. Αυτή η προσέγγιση τοποθετεί το διδάσκοντα σε ένα ενεργό ρόλο ενώ συγχρόνως οι μαθητές αναπτύσσουν τις νοητικές τους ικανότητες φυσικά, μέσα από τα ποικίλα μονοπάτια της ανακάλυψης.

25 Οι βασικές υποθέσεις του Vygotsky είναι τρείς:
1.Το κοινωνικό περιβάλλον. Η κοινότητα θέτει ένα κεντρικό ρόλο. Οι άνθρωποι του στενού περιβάλλοντος του μαθητή επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο που αυτός βλέπει τον κόσμο. 2. Εργαλεία για γνωστική ανάπτυξη Το είδος και η ποιότητα αυτών των εργαλείων καθορίζεται από τον τύπο και τον ρυθμό ανάπτυξης. Τα εργαλεία δυνατόν να περιλαμβάνουν: Σπουδαίους ενήλικες για τον μαθητή - Γλώσσα - Πολιτισμική παράδοση. 3. Η ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης που είναι η απόσταση μεταξύ του πραγματικού επιπέδου ανάπτυξης και του επιπέδου της δυναμικής.

26 Συγκεκριμένα, η μάθηση παρουσιάζεται ως μια διαδικασία και η γνώση ως περιεχόμενο που και οι δύο προσδιορίζονται από τις κοινωνικο-πολιτιστικές περιστάσεις. Έτσι τα παιδιά οικοδομούν τη γνώση , η μάθηση προωθεί την ανάπτυξη και η ανάπτυξη δεν μπορεί να διαχωριστεί από το κοινωνικό περιβάλλον., (Vygotsky 1978). Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ο μαθητής οικοδομεί τη δική του κατανόηση στο μυαλό του ενώ ο δάσκαλος απλά διευκολύνει τη μάθηση. Επίσης εξωσχολικές εμπειρίες πρέπει να συσχετιστούν με σχολικές εμπειρίες. (Κόκκοτας 2002)

27 Πολύ σημαντική στη θεωρία της γνωστικής ανάπτυξης του Vygotsky είναι η έννοια της Ζώνης Επικείμενης Ανάπτυξης - ΖΕΑ (Zone of Proximal Development – ZPD) 

28 Ορίζεται ως η απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού όπως καθορίζεται από την ανεξάρτητη επίλυση προβλημάτων, και το υψηλότερο επίπεδο της εν δυνάμει ανάπτυξης, όπως ορίζεται από την επίλυση προβλημάτων με την καθοδήγηση ενηλίκων ή σε συνεργασία με πιο ικανούς συνομιλήκους.

29 Διαθέτοντας τη ΖΕΑ το παιδί μπορεί εν δυνάμει να επιτύχει ένα ανώτερο επίπεδο, να κάνει ένα βήμα παραπάνω, αν βοηθηθεί γνωστικά από κάποιους, μεγαλυτέρους του ή συνομήλικούς του και έτσι θα κάνει κτήμα του τα αντίστοιχα νοήματα. Είναι το σημείο εκείνο όπου προστρέχουν εκπαιδευτικοί και μαθητές για να διερευνηθούν οι γνωστικές ικανότητες των παιδιών και που όλοι μαζί εργάζονται σε διαφορετικές δραστηριότητες για να βοηθήσουν το παιδί να μάθει περισσότερα και ευκολότερα από αυτά που θα μπορούσε να μάθει μόνο του.

30

31

32

33 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ… Η θεωρία του Vygotsky έχει επιδράσεις στην εκπαίδευση αφου : Προωθεί την ανάληψη υπευθυνότητας από μέρους του μαθητή και άρα τη μειωμένη βοήθεια των μεγαλυτέρων. Προάγει τη συνεργατική μάθηση στις τάξεις ανάμεσα σε ομάδες με διαφορετικές ικανότητες και έτσι περισσότερο ικανοί μαθητές να μπορούν να διδάσκουν τους λιγότερο ικανόυς. Εισάγονται νέες εμπειρίες που διεγείρουν το ενδιαφέρον των μαθητών και αναπτύσσουν την κατανόηση.

34 Γίνεται ανάλυση των λαθών, αφού δίνονται περισσότερες πληροφορίες για τον εκπαιδευτικό όταν ο μαθητής κάνει λάθος παρά όταν απαντάει σωστά. Κυριαρχεί η αλληλεπίδραση μαθητή-εκπαιδευτικού που είναι απαραίτητη για τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού.