ΜΕΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥΣ ΣΥΝOΙΚΙΣΜΟΥΣ Επιμέλεια: Μπιλανάκη Ελευθερία

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΕΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥΣ ΣΥΝOΙΚΙΣΜΟΥΣ Επιμέλεια: Μπιλανάκη Ελευθερία"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΜΕΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥΣ ΣΥΝOΙΚΙΣΜΟΥΣ Επιμέλεια: Μπιλανάκη Ελευθερία
ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥΣ ΣΥΝOΙΚΙΣΜΟΥΣ Επιμέλεια: Μπιλανάκη Ελευθερία

2 βιογραφικό Ο Γιώργος Ιωάννου γεννήθηκε το 1927 στη Θεσσαλονίκη από γονείς πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη. Ήταν το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά μιας φτωχής οικογένειας. Με το ξέσπασμα του πολέμου καταφεύγει με τα αδέλφια και τη γιαγιά του στη Χαλκιδική και στη συνέχεια στην Αθήνα. Στην κατοχή αρχίζει η σχέση τουμε τα κατηχητικά σχολεία και γίνεται μέλος της χριστιανικής οργάνωσης της «Ζωής».

3 σπουδές Σπούδασε φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ( ), όπου διετέλεσε και βοηθός καθηγητής στην έδρα Αρχαίας Ιστορίας (1954).Από το 1956 και ως το εργάστηκε ως φιλόλογος σε διάφορα -ιδιωτικά και δημόσια- σχολεία της Ελλάδας και στη Βεγγάζη της Λιβύης. Το μετατέθηκε σε αθηναϊκό γυμνάσιο και λίγο αργότερα αποσπάστηκε στο Υπουργείο Παιδείας, όπου παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Πέθανε στην Αθήνα στις 16 Φεβρουαρίου 1985 από σηψαιμία μετά από μετεγχειρητική επιπλοκή σε ηλικία πενηνταοχτώ χρόνων. Κηδεύτηκε στη Θεσσαλονίκη.

4 Λογοτεχνικό έργο Ο Ιωάννου ξεκίνησε το λογοτεχνικό του έργο ως ποιητής. Το 1954 κυκλοφορεί η πρώτη του συλλογή, τα «Ηλιοτρόπια» με 11 μικρά ποιήματα. Από το 1958 μέχρι το 1965 συνεργάζεται με το περιοδικό Διαγώνιος του Ντίνου Χριστιανόπουλου και το 1963 δημοσιεύει τη δεύτερη ποιητική συλλογή του «Τα χίλια δένδρα». Από το 1978 ως το 1982 κυκλοφόρησε το περιοδικό Φυλλάδιο με δική του επιμέλεια και συγγραφή κειμένων. Συνέβαλε επίσης σημαντικά στη συγγραφή Ανθολογίου για το Δημοτικό και των Νεοελληνικών Αναγνωσμάτων για τη Μ. Εκπαίδευση. Όμως γρήγορα ο Ιωάννου στράφηκε στον πεζό λόγο, στα μικρά αφηγήματα που ο ίδιος ονομάζει πεζογραφήματα και μάλιστα πολύπτυχα. Παράλληλα έκανε μεταφράσεις αρχαίων κειμένων, εξέδωσε εκλογές δημοτικών τραγουδιών, παραμυθιών, καραγκιόζη, έγραψε θέατρο, χρονογραφήματα και μελέτες.

5 βραβεία Το 1979 τιμήθηκε με το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για το βιβλίο του Το δικό μας αίμα. Άλλα πεζογραφήματά του: Για ένα φιλότιμο, Η Σαρκοφάγος, Η μόνη κληρονομιά, Πολλαπλά κατάγματα, Εφήβων και μη, Εύφλεκτη χώρα, Καταπακτή, Η πρωτεύουσα των προσφύγων , Ο της φύσεως έρως, κ.ά.

6 Οι παράγοντες που διαμόρφωσαν το πεζογραφικό του έργο
Τα χρόνια που σφράγισαν τη ζωή του συγγραφέα είναι εκείνα του πολέμου, της κατοχής, της αντίστασης και του εμφυλίου, όπως τα έζησε στη Θεσσαλονίκη που μεγάλωσε. Η οικογένεια (τα πρόσωπα: ο πατέρας, η γιαγιά, η προσφυγική καταγωγή, η οικονομική κατάσταση, οι πολιτικές και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και η αγωγή που ήταν μάλλον καταπιεστική). Ο κοινωνικός περίγυρος (γειτονιά, σχολείο, φίλοι), ένας προσφυγικός συνοικισμός. Εκεί έρχεται σε επαφή με πρόσφυγες, Εβραίους, με ανθρώπους που μαγεύουν τα παιδιά και έλκουν την περιέργεια τους. Από εκεί προέρχονται οι φίλοι και οι συμμαθητές (που δεν ήταν πάντα καλοί μαζί του). Τα κατηχητικά σχολεία, οι χριστιανικές ομάδες, τα κατοχικά συσσίτια.

7

8 Λογοτεχνικές επιρροές
Ο Ιωάννου επηρεάζεται στο έργο του από τον Ν. Πεντζίκη, τον Φ. Κόντογλου, τον Κ. Π. Καβάφη, τον Α.Παπαδιαμάντηκ.ά. -Από τον Πεντζίκη ως προς τον εσωτερικό μονόλογο/συνειρμική γραφή, - από τον Κόντογλου στην αγάπη για τη λαϊκή παράδοση και τη στροφή στο παρελθόν, -από τον Καβάφη στη χωρική εμμονή (Θεσσαλονίκη - Αλεξάνδρεια), στο υπαινικτικό ύφος, στη λειτουργία της μνήμης, στο ερωτικό στοιχείο, - από τον Παπαδιαμάντη διδάχθηκε πολλά: επίσης την εμμονή στο χώρο (Θεσσαλονίκη - Σκιάθος), την κατασκευή ιστοριών με πυρήνα βιωματικό υλικό και παιδικές αναμνήσεις, τη μουσικότητα του λόγου, αλλά και τις παρεκβάσεις που χαρακτηρίζουν την τεχνική του

9 Επιρροές από την τέχνη Ο κινηματογράφος επηρεάζει την
τεχνική της γραφής του (π.χ. αναδρομικές αφηγήσεις) και την ατμόσφαιρα των έργων του. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που ο ίδιος λέει: «γράφοντας σκέφτομαι πλάνα».

10 Αφηγηματικό υλικό Τα αφηγήματα του Ιωάννου έχουν ως πρώτη ύλη:
μαρτυρίες και βιώματα, πρόσωπα, πράγματα και γεγονότα από το παρελθόν, Την καθημερινότητα τον κόσμο της προσφυγιάς παρελθόν και παρόν γίνονται ένα

11 πολύπτυχο πεζογράφημα
πολύπτυχο πεζογράφημα Σε συνέντευξή του (1984) ο ίδιος χαρακτήρισε το αφήγημά του ως «πολύπτυχο πεζογράφημα» και το όρισε ως: «Αυτό που περιέχει όλα τα είδη, που είναι και δοκίμιο και χρονικό και σχόλιο πάνω στις ιστορίες που εννοούνται».

12 Οπτική γωνία: Μονοεστιακή ή μονομερής αφήγηση: Ο αφηγητής αφηγείται σχεδόν πάντα:
μέσα από τη δική του οπτική. Τεχνική: συνειρμών συγκερασμού εγκιβωτισμού κυκλικής δομής του διασπασμένου θέματος

13 αμφιθυμία Η στάση του Ιωάννου απέναντι σε πρόσωπα και πράγματα χαρακτηρίζεται αμφίθυμη, γιατί, παρά τη φόρτιση και την ευαισθησία που εμπερικλείουν τα πεζογραφήματα του, κατορθώνει να χαλιναγωγεί το συναίσθημα, να κρατάει το χιούμορ του, να αναμιγνύει το κωμικό με το τραγικό, την πικρή με τη γλυκιά του ανάμνηση (Κοτζιάς).

14 γλώσσα των έργων του Η γλώσσα των έργων του είναι ακριβής, απλή και
καθημερινή, μια γλώσσα βιωμένη που κατευθύνεται εσωτερικά. Ο λόγος του είναι γενικά μικροπερίοδος και σε μερικά μόνο έργα (γύρω στο 1976) μακροπερίοδος. Το ύφος του είναι συχνά ακτινοειδές, διότι, ό,τι συμβαίνει στην ενότητα είτε ξεκινάει από ένα κεντρικό σημείο που έχει αντίκτυπο στην περιφέρεια, είτε κινείται αντίστροφα από την περιφέρεια προς το κέντρο. Ο Ιωάννου υπαινίσσεται με δύο τρόπους: α) λέγοντας και ταυτόχρονα μη λέγοντας κάτι, όταν χρησιμοποιεί λέξεις / φράσεις γεμάτες νόημα αλλά ατελείς και β) μεταθέτοντας σε άλλα πρόσωπα, τόπους, εποχές, γεγονότα που συμβαίνουν εδώ και τώρα (Δρουκόπουλος).

15 Η συλλογή Για ένα φιλότιμο (1964)
Η πρώτη συλλογή πεζογραφημάτων του Ιωάννου, που εισήγαγε την πρωτοτυπία της γραφής του: 22 μικρές συνθέσεις, γραμμένες σε πρώτο πρόσωπο, με εξομολογητική διάθεση.

16 συνδέεται και με το χρόνο αλλά και με τον εσωτερικό προσωπικό κόσμο
ουσιαστικό στοιχείο των έργων του και όχι απλό σκηνικό. πρόσφυγες συνδέεται και με το χρόνο αλλά και με τον εσωτερικό προσωπικό κόσμο

17 θέμα Οι πρόσφυγες μετά τα μικρασιατική καταστροφή (Πόντιοι, Καραμανλήδες, Μικρασιάτες, Κωνσταντινουπολίτες, Θρακιώτες,Μοναστηριώτες κ.ά.) και οι δυσκολίες ενσωμάτωσής τους. Οι δεσμοί του αφηγητή με τους πρόσφυγες Η μοναξιά του μέσα στην πόλη Αφόρμηση τα παιδιά που παίζουν μπάλα σε ένα προσφυγικό συνοικισμό («Στέκομαι και κοιτάζω τα παιδιά…).

18 αντιθέσεις Οι πρόσφυγες του συνοικισμού διαφέρουν από
τους «διεσπαρμένους» πρόσφυγες, όπως ο αφηγητής, γιατί, ζώντας όλοι μαζί, διατηρούν τους δεσμούς τους με το παρελθόν και τις ρίζες τους, έχουν περισσότερη συνοχή και αμιγέστερα χαρακτηριστικά

19 ειρωνεία Το σχόλιο του αφηγητή για τους
Κωνσταντινουπολίτες: όλοι ισχυρίζονται πως προέρχονται από το κέντρο της Πόλης

20 παρέκβαση Σε μια παρέκβαση ο αφηγητής με γλώσσα
σκληρή και συναισθηματικά φορτισμένη, καταφέρεται εναντίον των «εγκληματιών των γραφείων» και όλους όσους δυσκόλεψαν με τη στάση και τη συμπεριφορά τους την ενσωμάτωση των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία και τους εξωθούν στη διχόνοια και τη μετανάστευση.

21 Η μοναξιά…. Το αίσθημα της απομόνωσης εκφράζεται με τρία επίθετα:
ολομόναχος, ξένος παντάξενος O Κεμάλ του Μ. Χατζηδάκη

22 AKOYΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΟΥ Σ. ΞΑΡΧΑΚΟΥ
Ο όρος «πρόσφυγες» Ονομάζονται οι πληθυσμοί που ξεριζώνονται από τον τόπο τους λόγω πολέμων ή άλλων πολιτικών γεγονότων, ακόμα και από φυσικές καταστροφές. AKOYΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΟΥ Σ. ΞΑΡΧΑΚΟΥ

23 ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ "Μείναμε στην προσφυγική συνοικία "Χωράφια". Από τον Κήπο που μέναμε ήταν καλύτερα, αλλά ένα δωματιάκι μας έδωσαν με τόσα άτομα μέσα, που ήταν εξαθλίωση. Προσφυγικός συνοικισμός: πείνα, αρρώστιες και δυστυχία. Όσοι έπεσαν στα προσφυγικά σπίτια και δεν γλίτωσαν γρήγορα από αυτά, έμειναν στάσιμοι. Η παράγκα ρήμαξε το ηθικό του κόσμου, του αφαίρεσε την όρεξη για ζωή, τους συμβίβασε με την ανέχεια και τη φτώχεια. Τον έκανε βαθιά μέσα στην ψυχή του να νιώθει πρόσφυγας. Οι παράγκες της προσφυγιάς ήταν η ντροπή μας"                       (μαρτυρία Τ. Κακλαμάνου)

24 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Β. Αγγελικόπουλος, «Γιώργος Ιωάννου — Ενας συγγραφέας με "Το δικό μας αίμα"», Η Καθημερινή, 13/2/2005 Γιώργος Ιωάννου ( ) των Κ. Ολυμπίου και Κ. Χρίστη Γραπτά του Γ. Ιωάννου στα Κείμενα του Νίκου Σαραντάκου Βιογραφικό και βιβλιογραφία του Γιώργου Ιωάννου στη Βιβλιονέτ Α.Κ. Πετρίδης, "H Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου ( ): (α) 'Στου Κεμάλ το Σπίτι' [1]", ιστολόγιο Λωτοφάγοι [2] Α.Κ. Πετρίδης, "H Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου ( ): (β) 'Το Κρεβάτι [3]",ιστολόγιο Λωτοφάγοι [4] Α.Κ. Πετρίδης, "H Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου ( ): (γ) 'Τα Εβραίικα Μνήματα [5]",ιστολόγιο Λωτοφάγοι [6] Ζηβανού, Αναστασία Μαργαρίτη, «Η Θεσσαλονίκη της κατοχής και του εμφυλίου μέσα απο τα μάτις της Λούλας Αναγνωστάκη και του Γιώργου Ιωάννου », Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Θεάτρου, 2009[7]

25 Σαμίδη

26 Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ. 381383
Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ   για πρώτη φορά στη μακραίωνη ελληνική ιστορία παρατηρείται η συμπύκνωση των ελληνικών πληθυσμών στην ελληνική χερσόνησο και οριστική εγκατάσταση αυτών σ' αυτήν. Διακόσιες περίπου χιλιάδες ήλθαν μόνον από την Κωνσταντινούπολη και από την περιοχή της, αλλ' αυτοί είχαν φύγει με σχετική άνεση. Οι αστοί αυτοί εγκαταστάθηκαν σε ορισμένες πόλεις του ελληνικού κράτους, χωρίς να δημιουργήσουν προβλήματα σ' αυτό. Οι υπόλοιποι όμως, , είχαν ανάγκη από περίθαλψη και έπρεπε να ληφθεί γι' αυτούς κάποια μέριμνα: να τραφούν, να βρουν εργασία και να γίνουν χρήσιμα στοιχεία στον τόπο. Στον αγώνα αυτόν για την εγκατάσταση των προσφύγων βρήκε το ελληνικό κράτος πολύτιμο επίκουρο την Κοινωνία των Εθνών. Αυτή θέτει στη διάθεση του τα κατάλληλα πρόσωπα, μορφωμένους τεχνικούς και οικονομολόγους και την ηθική της ενίσχυση για να βοηθήσουν την Ελλάδα στο τεράστιο έργο της αποκατάστασης. Έτσι συνάπτεται το δάνειο των λιρών και ιδρύεται ο διεθνής οργανισμός ΕΑΠ (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων), η οποία σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές περάτωσε το έργο της μέσα σε 7 χρόνια (τέλη Νοεμβρίου 1923  τέλη 1930). Κανένα παρόμοιο παράδειγμα δεν υπήρχε ως τότε στην ιστορία μιας τόσο εκτεταμένης αποκαταστάσεως προσφύγων. Η ΕΑΠ δαπάνησε συνολικά για την εγκατάσταση των γεωργών προσφύγων ,339 λίρες στερλίνες, από τις οποίες ,186 για το κτίσιμο νέων οικισμών, ,953 για την προμήθεια κατοικίδιων ζώων, ,407 για εργαλεία και γεωργικά μηχανήματα, ,895 ως προκαταβολές σε είδη και ρευστό χρήμα. Επί πλέον δαπανήθηκαν ,446 για έργα κοινωφελή, για τις υπηρεσίες υγιεινής, κτηματογραφήσεως και διοίκησεως. Η εγκατάσταση των αγροτών προφύγων, συνολικά οικογενειών, περατώθηκε κατά τον Ιούνιο του 1926. Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ  

27 Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ. 381383
Οι πρόσφυγες ριζώνουν και προσαρμόζονται γρήγορα στη νέα τους πατρίδα, αναπτύσσουν δραστηριότητα σε όλους τους τομείς της οικονομικής ζωής και συνεργάζονται αδελφικά με τους άλλους Έλληνες. Το έθνος ενωμένο ξεχύνεται ορμητικά προς τα εμπρός. Ο δείκτης των γεννήσεων αυξάνεται: από 5,76 στους κατοίκους στα 1922 φθάνει στα 13,18 στα Η καλλιέργεια της γης από τ.χ. του ξαπλώνεται σε Χαρακτηριστικός είναι ο αυξανόμενος αριθμός των γεωργικών μηχανών. Η παραγωγή των δημητριακών από τόννους στα ανεβαίνει στους στα 1928 και γενικά η αξία της όλης γεωργικής παραγωγής από δρχ. στις δρχ.

28 δικτυογραφία www.de.sch.gr/mikrasia, http://www.ert-archives.gr
Σαμίδη