Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

1 Διάφοροι ορισμοί γραμματισμού με βάση διαφορετικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής (ιστορικά προστίθενται ικανότητες αρίθμησης, τεχνολογικού γραμματισμού.

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Παρουσίαση με θέμα: "1 Διάφοροι ορισμοί γραμματισμού με βάση διαφορετικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής (ιστορικά προστίθενται ικανότητες αρίθμησης, τεχνολογικού γραμματισμού."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1 Διάφοροι ορισμοί γραμματισμού με βάση διαφορετικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής (ιστορικά προστίθενται ικανότητες αρίθμησης, τεχνολογικού γραμματισμού κλπ. με βάση διαφορετικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής (ιστορικά προστίθενται ικανότητες αρίθμησης, τεχνολογικού γραμματισμού κλπ. με βάση ικανότητες κριτικής ανάγνωσης ή όχι με βάση ικανότητες κριτικής ανάγνωσης ή όχιΩστόσο τα κριτήρια είναι μερικές φορές και ηθικής φύσης, αφορούν δηλ. τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς και όχι απλώς δεξιότητες τα κριτήρια είναι μερικές φορές και ηθικής φύσης, αφορούν δηλ. τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς και όχι απλώς δεξιότητες

2 2 Όροι όπως «εγγράμματος/αγράμματος», «μορφωμένος» χρησιμοποιούνται με συνδηλώσεις που αποδίδου στους εγγράμματους συγκεκριμένους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς συγκεκριμένους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς (δηλ. αξίες, γνώσεις, πρότυπα συμπεριφοράς) (δηλ. αξίες, γνώσεις, πρότυπα συμπεριφοράς)π.χ. Καθημερινοί όροι: μορφωμένη κοπέλα, αγράμματος ταξιτζής. Καθημερινοί όροι: μορφωμένη κοπέλα, αγράμματος ταξιτζής. Πιο επίσημοι ορισμοί (π.χ. παιδαγωγός Θεόφραστος Γέρου: εγγράμματος είναι αυτός που γνωρίζει ανάγνωση, γραφή, αρίθμηση και μπορεί να δει τον εαυτό του ως κοινωνικό φορέα και δράστη.) Πιο επίσημοι ορισμοί (π.χ. παιδαγωγός Θεόφραστος Γέρου: εγγράμματος είναι αυτός που γνωρίζει ανάγνωση, γραφή, αρίθμηση και μπορεί να δει τον εαυτό του ως κοινωνικό φορέα και δράστη.)

3 3 ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Η κοινωνική ιστορία του σχολείου και του γραμματισμού όπως και οι καθημερινές χρήσεις του όρου “εγγράμματος” αποκαλύπτουν ότι η διαμόρφωση συνειδήσεων και πρακτικών/συμπεριφορών υπήρξε πάντα –περισσότερο ή λιγότερο ρητά- ένας από τους κομβικούς στόχους της διδασκαλίας του γραπτού λόγου

4 4 Ρόλος σχολείου σε τελική ανάλυση τριπλός: Κοινωνικοπολιτικός: αναπαραγωγή κοινωνικής ιεραρχίας (συχνά διαιώνιση υπάρχουσας κοινωνικής διαστρωμάτωσης αλλά μερικές φορές και προώθηση κοινωνικής κινητικότητας) Κοινωνικοπολιτικός: αναπαραγωγή κοινωνικής ιεραρχίας (συχνά διαιώνιση υπάρχουσας κοινωνικής διαστρωμάτωσης αλλά μερικές φορές και προώθηση κοινωνικής κινητικότητας) Ιδεολογικός: διαμόρφωση συνειδήσεων και συμπεριφορών Ιδεολογικός: διαμόρφωση συνειδήσεων και συμπεριφορών Γνωσιακός: μετάδοση γνώσεων/δεξιοτήτων και τρόπων απόκτησής τους Γνωσιακός: μετάδοση γνώσεων/δεξιοτήτων και τρόπων απόκτησής τους Όμως όχι εξίσου πρόδηλοι και οι τρεις: Ο κοινωνικοπολιτικός δεν αναφέρεται ρητά συνήθως. Ο κοινωνικοπολιτικός δεν αναφέρεται ρητά συνήθως. Ο γνωσιακός αναφέρεται μερικές φορές μόνο (αν και στις καθημερινές αντιλήψεις αυτός εκλαμβάνεται ως ο βασικός). Ο γνωσιακός αναφέρεται μερικές φορές μόνο (αν και στις καθημερινές αντιλήψεις αυτός εκλαμβάνεται ως ο βασικός). Ο ιδεολογικός αναφέρεται συνήθως. Ο ιδεολογικός αναφέρεται συνήθως.

5 5 Νομοθεσία για στόχους ελληνικού σχολείου: ιστορική αναδρομή Το ποιοι στόχοι αναφέρονται εξαρτάται και από κοινωνικο-πολιτικές και ιδεολογικές εξελίξεις ελληνικής κοινωνίας ελληνικής κοινωνίας Αποσιωπάται ο κοινωνικοπολιτικός του ρόλος Αποσιωπάται ο κοινωνικοπολιτικός του ρόλος Yπογραμμίζεται πάντα ο ιδεολογικός Yπογραμμίζεται πάντα ο ιδεολογικός O γνωσιακός αναφέρεται από μία ιστορική στιγμή και μετά μόνο O γνωσιακός αναφέρεται από μία ιστορική στιγμή και μετά μόνο

6 6 1834: εγκαθίδρυση υποχρεωτικού σχολείου. 1834: εγκαθίδρυση υποχρεωτικού σχολείου. Όπως και σε άλλα νέα εθνικά κράτη, ένας βασικός σκοπός η διαμόρφωση εθνικής συνείδησης και γλώσσας (κατεξοχήν παράδειγμα διάπλασης συνειδήσεων και συμπεριφορών, δηλ. ιδεολογικού ρόλου του σχολείου). Όπως και σε άλλα νέα εθνικά κράτη, ένας βασικός σκοπός η διαμόρφωση εθνικής συνείδησης και γλώσσας (κατεξοχήν παράδειγμα διάπλασης συνειδήσεων και συμπεριφορών, δηλ. ιδεολογικού ρόλου του σχολείου). Άλλος σκοπός η παροχή γνώσεων για τη στελέχωση της δημόσιας διοίκησης και άλλων απαραίτητων για τη λειτουργία του κράτους επαγγελμάτων. Άλλος σκοπός η παροχή γνώσεων για τη στελέχωση της δημόσιας διοίκησης και άλλων απαραίτητων για τη λειτουργία του κράτους επαγγελμάτων.

7 7 Έως το 1880 αναφέρεται ρητά μόνο η ηθική διαμόρφωση των παιδιών (η θρησκευτική ειδικότερα ενώ η εθνική φαίνεται να θεωρείται δεδομένη) Έως το 1880 αναφέρεται ρητά μόνο η ηθική διαμόρφωση των παιδιών (η θρησκευτική ειδικότερα ενώ η εθνική φαίνεται να θεωρείται δεδομένη) Δεκαετία 1880: πρώτος εκσυγχρονισμός ελληνικής κοινωνίας από κυβέρνηση Τρικούπη. Πρώτη αναφορά στο γνωσιακό ρόλο του σχολείου, αν και έμμεσα και δειλά μόνο. Δεκαετία 1880: πρώτος εκσυγχρονισμός ελληνικής κοινωνίας από κυβέρνηση Τρικούπη. Πρώτη αναφορά στο γνωσιακό ρόλο του σχολείου, αν και έμμεσα και δειλά μόνο. «Σκοπός του δημοτικού σχολείου είναι όχι η μετάδοση των μηχανικών εμπειριών της ασυνειδήτου ανάγνωσης, της γραφής και της εκτέλεσης των 4 αριθμητικών πράξεων αλάνθαστα αλλά άνευ λόγου και η αποστήθιση της ιεράς ιστορίας, της γεωγραφίας …. αλλά η ηθική και θρησκευτική μόρφωση …και η προετοιμασία των παιδιών για τον πρακτικό βίο.» «Σκοπός του δημοτικού σχολείου είναι όχι η μετάδοση των μηχανικών εμπειριών της ασυνειδήτου ανάγνωσης, της γραφής και της εκτέλεσης των 4 αριθμητικών πράξεων αλάνθαστα αλλά άνευ λόγου και η αποστήθιση της ιεράς ιστορίας, της γεωγραφίας …. αλλά η ηθική και θρησκευτική μόρφωση …και η προετοιμασία των παιδιών για τον πρακτικό βίο.»

8 8 1895: Δύο στόχοι παραμένουν: 1895: Δύο στόχοι παραμένουν: α) ιδεολογικός: ηθική και θρησκευτική μόρφωση α) ιδεολογικός: ηθική και θρησκευτική μόρφωση β) γνωσιακός: η διδασκαλία των χρήσιμων για τη ζωή στοιχειωδών γνώσεων. β) γνωσιακός: η διδασκαλία των χρήσιμων για τη ζωή στοιχειωδών γνώσεων. 1899: Μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο ρητή πλέον αναφορά στην εθνική αγωγή (στο πλαίσιο ιδεολογικού ρόλου). 1899: Μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο ρητή πλέον αναφορά στην εθνική αγωγή (στο πλαίσιο ιδεολογικού ρόλου).

9 1913. Μεταρρύθμιση δημοτικιστών/Βενιζέλου. Τριπλός στόχος για πρώτη φορά: 1913. Μεταρρύθμιση δημοτικιστών/Βενιζέλου. Τριπλός στόχος για πρώτη φορά: ηθική, θρησκευτική, εθνική αγωγή (ιδεολογικός ρόλος) ηθική, θρησκευτική, εθνική αγωγή (ιδεολογικός ρόλος) στόχοι παιδοκεντρικής παιδαγωγικής: δηλ. πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού («αρμονική ανάπτυξη των ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων των παίδων») στόχοι παιδοκεντρικής παιδαγωγικής: δηλ. πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού («αρμονική ανάπτυξη των ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων των παίδων») προπαρασκευή για τη ζωή (γνωσιακός ρόλος) προπαρασκευή για τη ζωή (γνωσιακός ρόλος) 1929: με επαναφορά κυβέρνησης Βενιζέλου αναφέρεται μόνο ο γνωσιακός ρόλος (προπαρασκευή για τη ζωή & παροχή απαραίτητων προς μόρφωσιν χρηστού πολίτου στοιχείων. 1929: με επαναφορά κυβέρνησης Βενιζέλου αναφέρεται μόνο ο γνωσιακός ρόλος (προπαρασκευή για τη ζωή & παροχή απαραίτητων προς μόρφωσιν χρηστού πολίτου στοιχείων. 9

10 10 1958: Μετεμφυλιακό κλίμα Επιστροφή στο συντηρητικό στόχο της ηθικής μόνο διαμόρφωσης: «μια παιδεία σύμφωνη με την ελληνική και χριστιανική εθνική και θρησκευτική παράδοση» 1958: Μετεμφυλιακό κλίμα Επιστροφή στο συντηρητικό στόχο της ηθικής μόνο διαμόρφωσης: «μια παιδεία σύμφωνη με την ελληνική και χριστιανική εθνική και θρησκευτική παράδοση» 1964: Επιστροφή στην παιδοκεντρική παιδαγωγική και γενικότερα στον τριπλό στόχο μεταρρύθμισης 1917 1964: Επιστροφή στην παιδοκεντρική παιδαγωγική και γενικότερα στον τριπλό στόχο μεταρρύθμισης 1917 εθνική, θρησκευτική και ηθική αγωγή (ιδεολογικός ρόλος) εθνική, θρησκευτική και ηθική αγωγή (ιδεολογικός ρόλος) στοιχεία της εγκυκλίου μορφώσεως: να οπλίσει με γνώσεις και δεξιότητες για τον αγώνα της ζωής (γνωσιακός ρόλος) στοιχεία της εγκυκλίου μορφώσεως: να οπλίσει με γνώσεις και δεξιότητες για τον αγώνα της ζωής (γνωσιακός ρόλος) με τρόπο προσαρμοζόμενο στην εμπειρία, την αντίληψη και το συναισθηματικό κόσμο των παιδιών (αρχές παιδοκεντρικής παιδαγωγικής) με τρόπο προσαρμοζόμενο στην εμπειρία, την αντίληψη και το συναισθηματικό κόσμο των παιδιών (αρχές παιδοκεντρικής παιδαγωγικής)

11 11 1967: Δικτατορία 1967: Δικτατορία Ιδεολογικός ρόλος: Ηθικός στόχος Ιδεολογικός ρόλος: Ηθικός στόχος αγάπη προς την ελληνική πατρίδα, ορθόδοξη χριστιανική πίστη και ηθική ζωή αγάπη προς την ελληνική πατρίδα, ορθόδοξη χριστιανική πίστη και ηθική ζωή ομαλή προσαρμογή των παιδιών, να γίνουν ικανοί για τη συμμετοχή τους σε ομαδικά εκτελούμενη εργασία και σχολική δραστηριότητα, να διακρίνουν την παιχνιώδη ενασχόληση από την ανάληψη εργασίας, να αποκτήσουν καλές συνήθειες, επιμέλεια, ευπρεπή συμπεριφορά και κοινωνικότητα ομαλή προσαρμογή των παιδιών, να γίνουν ικανοί για τη συμμετοχή τους σε ομαδικά εκτελούμενη εργασία και σχολική δραστηριότητα, να διακρίνουν την παιχνιώδη ενασχόληση από την ανάληψη εργασίας, να αποκτήσουν καλές συνήθειες, επιμέλεια, ευπρεπή συμπεριφορά και κοινωνικότητα Γνώσεις και τεχνικές (γνωσιακός ρόλος) Γνώσεις και τεχνικές (γνωσιακός ρόλος)

12 12 Οι νομοθετημένοι στόχοι του σχολείου επηρεάζουν τα αναλυτικά προγράμματα επηρεάζουν τα αναλυτικά προγράμματα και τις διδακτικές πρακτικές για τη γραπτή γλώσσα π.χ. 1913-17. Μεταρρύθμιση Βενιζέλου φέρνει στην Ελλάδα το πνεύμα της παιδοκεντρικής παιδαγωγικής (Στόχος: πνευματική & συναισθηματική ανάπτυξη παιδιού). → Οδηγεί σε κατάργηση κειμένων χωρίς νόημα π.χ. ία, ία, ωά, ία, ωά, ζώα, προς όφελος κειμένων με νόημα που προκαλούν απόλαυση και ενδιαφέρον στο παιδί. Ακόμη και η διδασκαλία του γράμματος «α» γίνεται μέσα από ένα επιφώνημα (Α! καθώς ένα παιδί βλέπει ένα ωραίο ηλιοβασίλεμα). 1913-17. Μεταρρύθμιση Βενιζέλου φέρνει στην Ελλάδα το πνεύμα της παιδοκεντρικής παιδαγωγικής (Στόχος: πνευματική & συναισθηματική ανάπτυξη παιδιού). → Οδηγεί σε κατάργηση κειμένων χωρίς νόημα π.χ. ία, ία, ωά, ία, ωά, ζώα, προς όφελος κειμένων με νόημα που προκαλούν απόλαυση και ενδιαφέρον στο παιδί. Ακόμη και η διδασκαλία του γράμματος «α» γίνεται μέσα από ένα επιφώνημα (Α! καθώς ένα παιδί βλέπει ένα ωραίο ηλιοβασίλεμα). 1977 Ο δημοκρατικός άνεμος της μεταπολίτευσης φέρνει ξανά τους στόχους της παιδοκεντρικής παιδαγωγικής στο προσκήνιο. → Οδηγεί σε εισαγωγή παιδικής λογοτεχνίας (αν και περιορισμένα) στα κείμενα των αναγνωστικών για πρώτη φορά (αν και στα ανθολόγια μόνο που δεν χρησιμοποιούνται συστηματικά). 1977 Ο δημοκρατικός άνεμος της μεταπολίτευσης φέρνει ξανά τους στόχους της παιδοκεντρικής παιδαγωγικής στο προσκήνιο. → Οδηγεί σε εισαγωγή παιδικής λογοτεχνίας (αν και περιορισμένα) στα κείμενα των αναγνωστικών για πρώτη φορά (αν και στα ανθολόγια μόνο που δεν χρησιμοποιούνται συστηματικά).

13 13 Αναλυτικά προγράμματα για διδασκαλία γλώσσας (προφορικής και γραπτής) Επίσημοι στόχοι: Η μετάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων Η μετάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων (π.χ. χρήση γλώσσας στην επικοινωνία, ανάγνωση και γραφή) αναφέρεται ως στόχος ιστορικά ακόμη αργότερα απ’ ότι στη νομοθεσία για το σχολείο γενικά. Αντιθέτως, πάντα αναφορά στην ηθική καλλιέργεια. 1930: για πρώτη φορά μετάδοση γνώσεων ανάγνωσης και γραφής 1930: για πρώτη φορά μετάδοση γνώσεων ανάγνωσης και γραφής 1970: γλωσσική καλλιέργεια στην προκήρυξη συγγραφής βιβλίων 1970: γλωσσική καλλιέργεια στην προκήρυξη συγγραφής βιβλίων 1977: στόχοι μεταρρυθμίσεων 1917 και 1964: διανοητική & συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, κατανόηση ότι η ανάγνωση έχει όχι μόνο πρακτική αξία αλλά συνιστά και μέσο πνευματικής ικανοποίησης και ψυχαγωγίας, βελτίωση αναγνωστικής δεξιότητας & κατανόησης κειμένων. 1977: στόχοι μεταρρυθμίσεων 1917 και 1964: διανοητική & συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, κατανόηση ότι η ανάγνωση έχει όχι μόνο πρακτική αξία αλλά συνιστά και μέσο πνευματικής ικανοποίησης και ψυχαγωγίας, βελτίωση αναγνωστικής δεξιότητας & κατανόησης κειμένων.

14 14 1982: Βαθειά μεταρρύθμιση αναλυτικών προγραμμάτων. Διατηρούνται οι ιδεολογικοί στόχοι αλλά τονίζονται και οι στόχοι μετάδοσης δεξιοτήτων & διατήρηση παιδοκεντρικής ιδεολογίας. → Οδηγεί σε μάθηση γλώσσας μέσα από φυσική χρήση και όχι ασκήσεις. Μικρότερη φυσική μονάδα η πρόταση για να υπάρχει νόημα σε ό,τι διαβάζεται. “Να οικειοποιηθούν τον πλούτο και τον εκφραστικό μηχανισμό της νεοελληνικής γλώσσας (δημοτικής) ώστε να διευκολυνθεί η πνευματική τους συγκρότηση και η επικοινωνία με το περιβάλλον”. 1982: Βαθειά μεταρρύθμιση αναλυτικών προγραμμάτων. Διατηρούνται οι ιδεολογικοί στόχοι αλλά τονίζονται και οι στόχοι μετάδοσης δεξιοτήτων & διατήρηση παιδοκεντρικής ιδεολογίας. → Οδηγεί σε μάθηση γλώσσας μέσα από φυσική χρήση και όχι ασκήσεις. Μικρότερη φυσική μονάδα η πρόταση για να υπάρχει νόημα σε ό,τι διαβάζεται. “Να οικειοποιηθούν τον πλούτο και τον εκφραστικό μηχανισμό της νεοελληνικής γλώσσας (δημοτικής) ώστε να διευκολυνθεί η πνευματική τους συγκρότηση και η επικοινωνία με το περιβάλλον”. 1998 και στο εξής: μεταρρυθμίσεις στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και γενικότερα σε όλες τις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: 1998 και στο εξής: μεταρρυθμίσεις στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και γενικότερα σε όλες τις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: Διευρύνεται σημαντικά το φάσμα των δεξιοτήτων, με έμφαση στην ανάγνωση και γραφή ποικίλων ειδών κειμένου. Διευρύνεται σημαντικά το φάσμα των δεξιοτήτων, με έμφαση στην ανάγνωση και γραφή ποικίλων ειδών κειμένου. Προστίθεται ο στόχος της κριτικής ανάγνωσης. ‘Εμφαση στην κατανόηση κειμένων και όχι στην αναπαραγωγή τους…. Προστίθεται ο στόχος της κριτικής ανάγνωσης. ‘Εμφαση στην κατανόηση κειμένων και όχι στην αναπαραγωγή τους….

15 15 Περιεχόμενο των κειμένων ανάγνωσης Τα κείμενα ανάγνωσης (είτε αναγνωστικά γλώσσας είτε βιβλία άλλων αντικειμένων όπως η ιστορία και τα μαθηματικά) εμπεριέχουν αναπόφευκτα μηνύματα προς τα παιδιά προς τα παιδιά για το πώς είναι και πρέπει να είναι ο κόσμος (μεταξύ άλλων τα ίδια τα παιδιά).

16 Η επίδραση του περιεχομένου των κειμένων στα παιδιά είναι ισχυρότερη στις εξής συνθήκες: 1. Σε γνωστικά αντικείμενα όπου ο ιδεολογικός στόχος σχολείου δεν είναι πρόδηλος, δηλ. όπου φαίνεται να διδάσκονται δεξιότητες ανεξάρτητα από το περιεχόμενο των κειμένων (π.χ. μαθήματα γλώσσας και μαθηματικών) έναντι μαθημάτων όπου το περιεχόμενο κειμένων θεωρείται σημαντικό (π.χ. ιστορία, αγωγή του πολίτη). 1. ‘Οταν οι διδακτικές πρακτικές στοχεύουν στην απλή αναπαραγωγή κειμένων στην ανάγνωση και στη γραφή και δεν ενθαρρύνουν επιλογή κειμένων και κριτική συζήτηση και αντιπαράθεσή τους, παραγωγή ιδεών στη γραφή και όχι αντιγραφή κειμένων. 16

17 17 Τα μηνύματα αυτά ελέγχονται (ή κατευθύνονται) λόγω της μεγάλης σημασίας τους για τη διαμόρφωση των πολιτών και της κοινωνίας. Τα μηνύματα αυτά ελέγχονται (ή κατευθύνονται) λόγω της μεγάλης σημασίας τους για τη διαμόρφωση των πολιτών και της κοινωνίας. Σε ορισμένες κοινωνίες ελέγχονται αυστηρά και ρητά μέσω διαφόρων μηχανισμών (κατεξοχήν παράδειγμα η Ελλάδα και οι αυστηρές οδηγίες συγγραφής βιβλίων του Υπουργείου Παιδείας ή η λογοκρισία τους). Σε ορισμένες κοινωνίες ελέγχονται αυστηρά και ρητά μέσω διαφόρων μηχανισμών (κατεξοχήν παράδειγμα η Ελλάδα και οι αυστηρές οδηγίες συγγραφής βιβλίων του Υπουργείου Παιδείας ή η λογοκρισία τους). Σε άλλες κοινωνίες ο έλεγχος είναι πιο σύνθετος και έμμεσος (κατεξοχήν παράδειγμα η Βρετανία όπου τα βιβλία δεν εγκρίνονται από κάποιο οργανισμό ή δεν λογοκρίνονται αλλά από γενικότερο ιδεολογικό κλίμα και μηχανισμούς αγοράς). Σε άλλες κοινωνίες ο έλεγχος είναι πιο σύνθετος και έμμεσος (κατεξοχήν παράδειγμα η Βρετανία όπου τα βιβλία δεν εγκρίνονται από κάποιο οργανισμό ή δεν λογοκρίνονται αλλά από γενικότερο ιδεολογικό κλίμα και μηχανισμούς αγοράς). Σε μια δημοκρατική κοινωνία το ζητούμενο δεν είναι η αντικατάσταση των μηνυμάτων από αυτά της αρεσκείας μας, αλλά η ενθάρρυνση της κριτικής ανάγνωσης και συζήτησης, η επιλογή κειμένων και η αντιπαράθεσή τους (η κατάργηση του μοναδικού βιβλίου και η επιβολή του). Σε μια δημοκρατική κοινωνία το ζητούμενο δεν είναι η αντικατάσταση των μηνυμάτων από αυτά της αρεσκείας μας, αλλά η ενθάρρυνση της κριτικής ανάγνωσης και συζήτησης, η επιλογή κειμένων και η αντιπαράθεσή τους (η κατάργηση του μοναδικού βιβλίου και η επιβολή του).

18 18 Ιστορία των ελληνικών αναγνωστικών μια συνεχής απόπειρα ελέγχου του περιεχομένου τους Εξαιρετικά φορτισμένο πολιτικά ζήτημα Εξ ου και από τις πρώτες συχνά μέριμνες νέων κυβερνήσεων 1834, ίδρυση Βασιλικού Τυπογραφείου για μονοπώλιο έκδοσης διδακτικών βιβλίων. Δεν εφαρμόζεται όμως επί της ουσίας παρά έναν αιώνα αργότερα. 1834, ίδρυση Βασιλικού Τυπογραφείου για μονοπώλιο έκδοσης διδακτικών βιβλίων. Δεν εφαρμόζεται όμως επί της ουσίας παρά έναν αιώνα αργότερα. Κατά το 19 ο αιώνα, συνεχείς προσπάθειες για έλεγχο περιεχομένου αποτυγχάνουν (λίγα βιβλία, λογοκλοπή κλπ.). Η Ιερά Σύνοδος παρεμβαίνει κάθε τόσο με συστάσεις. Κατά το 19 ο αιώνα, συνεχείς προσπάθειες για έλεγχο περιεχομένου αποτυγχάνουν (λίγα βιβλία, λογοκλοπή κλπ.). Η Ιερά Σύνοδος παρεμβαίνει κάθε τόσο με συστάσεις. 1907: Ο πρώτος κρατικός έλεγχος. Επιλογή βιβλίου από επιτροπή Υπ. Παιδείας, το οποίο μπορεί να είναι και συρραφή διαφόρων. 1907: Ο πρώτος κρατικός έλεγχος. Επιλογή βιβλίου από επιτροπή Υπ. Παιδείας, το οποίο μπορεί να είναι και συρραφή διαφόρων.

19 19 Λεπτομερείς οδηγίες συγγραφής 1907: Α’ τάξη: λέξεις δισύλλαβες και μονοσύλλαβες, κείμενα ειδικά κατασκευασμένα για διδασκαλία αλφάβητου (π.χ. ζώνω λινή ζώνη, η Ζωή μιλά μωρά, μια λύρα με λωρί), μετά παραμύθια, ποιηματάκια και περιγραφές της φύσης. Α’ τάξη: λέξεις δισύλλαβες και μονοσύλλαβες, κείμενα ειδικά κατασκευασμένα για διδασκαλία αλφάβητου (π.χ. ζώνω λινή ζώνη, η Ζωή μιλά μωρά, μια λύρα με λωρί), μετά παραμύθια, ποιηματάκια και περιγραφές της φύσης. Β’ τάξη: 8 τουλάχιστον τυπογραφικά φύλα με τις αναγκαιότατες αρετές της θεοσέβειας, της ολιγάρκειας, της τιμιότητας, της ευγνωμοσύνης, της φιλαλήθειας. Β’ τάξη: 8 τουλάχιστον τυπογραφικά φύλα με τις αναγκαιότατες αρετές της θεοσέβειας, της ολιγάρκειας, της τιμιότητας, της ευγνωμοσύνης, της φιλαλήθειας. Γ’ τάξη: 10 τυπογραφικά φύλα με αναφορές στη φιλεργία, γενναιότητα, φιλανθρωπία, εκρίζωση των κακιών Γ’ τάξη: 10 τυπογραφικά φύλα με αναφορές στη φιλεργία, γενναιότητα, φιλανθρωπία, εκρίζωση των κακιών Δ’ τάξη: θέματα περί Θεού και πατρίδος Δ’ τάξη: θέματα περί Θεού και πατρίδος Ε’ τάξη: θέματα για τη συναίσθηση του καθήκοντος και την αυτοθυσία. Ε’ τάξη: θέματα για τη συναίσθηση του καθήκοντος και την αυτοθυσία.

20 20 Προσωρινή κυβέρνηση Θεσσαλονίκης 1916 (εισήγηση Γληνού) Όχι στον κρατικό έλεγχο των βιβλίων. Καταργείται το κρατικό μονοπώλιο και το μοναδικό βιβλίο. Δυνατότητα χρήσης διαφορετικών βιβλίων σε διαφορετικές περιοχές της χώρας. Εκδίωξη Βενιζέλου 1920 Απαγόρευση βιβλίων –Διαταγή «Να καώσι» 1937-Δικτατορία Μεταξά Επιβολή κρατικού ελέγχου συστηματικά πλέον. ‘Ιδρυση Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων. Δεκαετία ’50 –μετεμφυλιακή εποχή Αυστηρές απόπειρες ελέγχου και λογοκρισίας Μεταπολίτευση Λιγότερο άμεσος έλεγχος. Συνεχίζουν ωστόσο οι αλλαγές με κάθε μεταβολή πολιτική: 1974, 1977, 1982

21 21 Προκήρυξη συγγραφής αναγνωστικών 1953 παράδειγμα ασφυκτικού ελέγχου σε μια σκληρή πολιτικά περίοδο «Διηγήσεις ξηραί, άτονοι, άψογοι, επιτηδευμέναι, μεσταί υπερβολών και απίθανοι, διηγήσεις νόθοι, συνιστώμεναι κυρίως εις μικρόν και ανιαρόν μονόλογον, διηγήσεις υπερσυμβολικαί και ασαφείς, διηγήσεις με πολυλογίαν δια ασήμαντα πράγματα, …με ρητορικό ύφος….δεν επιτρέπονται.» «Διηγήσεις ξηραί, άτονοι, άψογοι, επιτηδευμέναι, μεσταί υπερβολών και απίθανοι, διηγήσεις νόθοι, συνιστώμεναι κυρίως εις μικρόν και ανιαρόν μονόλογον, διηγήσεις υπερσυμβολικαί και ασαφείς, διηγήσεις με πολυλογίαν δια ασήμαντα πράγματα, …με ρητορικό ύφος….δεν επιτρέπονται.» «Δεν πρέπει μεν να λησμονήται επί του προκειμένου ότι το αναγνωστικό πρέπει μεν να παρουσιάζει εικόνας από την αληθινήν και την πραγματική ζωή, η ζωή όμως αύτη πρέπει να διαπνέεται από ευγενείς ιδέας και ιδανικά. Αι φρονηματιστικαί διηγήσεις και περιγραφαί πρέπει να είναι πλούσιαι εις μορφωτικά στοιχεία και το περιεχόμενόν των να είναι ευγενές και υψηλόν, παρέχον ευκαιρίας προς βαθυτέρας σκέψεις, αποκλειομένου απ’ αυτών παντός προσώπου χυδαίου, ταπεινού, αγοραίου, βαρβάρου και πάσης αντιστίχου τούτων ιδέας.» «Δεν πρέπει μεν να λησμονήται επί του προκειμένου ότι το αναγνωστικό πρέπει μεν να παρουσιάζει εικόνας από την αληθινήν και την πραγματική ζωή, η ζωή όμως αύτη πρέπει να διαπνέεται από ευγενείς ιδέας και ιδανικά. Αι φρονηματιστικαί διηγήσεις και περιγραφαί πρέπει να είναι πλούσιαι εις μορφωτικά στοιχεία και το περιεχόμενόν των να είναι ευγενές και υψηλόν, παρέχον ευκαιρίας προς βαθυτέρας σκέψεις, αποκλειομένου απ’ αυτών παντός προσώπου χυδαίου, ταπεινού, αγοραίου, βαρβάρου και πάσης αντιστίχου τούτων ιδέας.»

22 22 Ιστορία αναγνωστικών κυρίως του περιεχομένου και της γλώσσας τους- ακολουθεί κοινωνική-πολιτική ιστορία του έθνους Όμως όχι μόνο ελληνικό φαινόμενο. π.χ. Γερμανία: Σχολεία πριν από εγκαθίδρυση υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα τέλη 19 ου αιώνα ελέγχονταν από εκκλησία κυρίως, επομένως θρησκευτική κατήχηση /ιδεολογικός ρόλος κεντρικός. Σχολεία πριν από εγκαθίδρυση υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα τέλη 19 ου αιώνα ελέγχονταν από εκκλησία κυρίως, επομένως θρησκευτική κατήχηση /ιδεολογικός ρόλος κεντρικός. Αρχές 19ου αιώνα –πνεύμα γαλλικής επανάστασης επηρεάζει – ιδεολογικές συζητήσεις για περιεχόμενο για πρώτη φορά. Αμφισβητείται ο κυρίαρχος ρόλος θρησκευτικής αγωγής. Αρχές 19ου αιώνα –πνεύμα γαλλικής επανάστασης επηρεάζει – ιδεολογικές συζητήσεις για περιεχόμενο για πρώτη φορά. Αμφισβητείται ο κυρίαρχος ρόλος θρησκευτικής αγωγής. 1848-49 επανάσταση -επηρεάζει περιεχόμενο το οποίο απομακρύνεται από θρησκευτική κατήχηση. 1848-49 επανάσταση -επηρεάζει περιεχόμενο το οποίο απομακρύνεται από θρησκευτική κατήχηση. Μετά από 2 ο Παγκόσμιο Πόλεμο: απομάκρυνση αναγνωστικών από το σχολείο λόγω της συνειδητοποίησης του ρόλου που διαδραμάτισαν στην καθιέρωση του ναζισμού, καθορισμός διδακτικής ύλης με συμμετοχή δασκάλων-μαθητών Μετά από 2 ο Παγκόσμιο Πόλεμο: απομάκρυνση αναγνωστικών από το σχολείο λόγω της συνειδητοποίησης του ρόλου που διαδραμάτισαν στην καθιέρωση του ναζισμού, καθορισμός διδακτικής ύλης με συμμετοχή δασκάλων-μαθητών

23 23 Μελέτες που αναλύουν το περιεχόμενο των βιβλίων αρκετά σήμερα παραδείγματα Καταρτζή Ε. 1991. Η εικόνα της γυναίκας, διαχρονική έρευνα των αναγνωστικών βιβλίων του Δημοτικού Σχολείου, Αφοί Κυριακίδη. Καταρτζή Ε. 1991. Η εικόνα της γυναίκας, διαχρονική έρευνα των αναγνωστικών βιβλίων του Δημοτικού Σχολείου, Αφοί Κυριακίδη. Μακρυνιώτη, Δ. 1986. Η παιδική ηλικία στα αναγνωστικά βιβλία 1934-1919. Αθήνα: Δωδώνη. Μακρυνιώτη, Δ. 1986. Η παιδική ηλικία στα αναγνωστικά βιβλία 1934-1919. Αθήνα: Δωδώνη. Νίλσεν Μ. 1980. Η οικογένεια στα αναγνωστικά βιβλία του δημοτικού. Κέδρος. Νίλσεν Μ. 1980. Η οικογένεια στα αναγνωστικά βιβλία του δημοτικού. Κέδρος. Φραγκουδάκη Α. 1979. Τα αναγνωστικά βιβλία του δημοτικού σχολείου. Αθήνα: Θεμέλιο. Φραγκουδάκη Α. 1979. Τα αναγνωστικά βιβλία του δημοτικού σχολείου. Αθήνα: Θεμέλιο. Φρειδερίκου Α. 1995. «Η Τζένη πίσω από το τζάμι» Αναπαραστάσεις των φύλων στα εγχειρίδια γλωσσικής διδασκαλίας του δημοτιικού σχολείου. Ελληνικά Γράμματα. Φρειδερίκου Α. 1995. «Η Τζένη πίσω από το τζάμι» Αναπαραστάσεις των φύλων στα εγχειρίδια γλωσσικής διδασκαλίας του δημοτιικού σχολείου. Ελληνικά Γράμματα.

24 24 Φραγκουδάκη (1979): Αναγνωστικά δεκαετίας ’50 (που χρησιμοποιήθηκαν πολύ και αργότερα) Η παραποίηση της ιστορίας (παραδείγματα ) Ελάχιστη αναφορά στον ελληνογερμανικό πόλεμο και τη γερμανική κατοχή, ενώ εκτενώς στον ελληνοϊταλικό. Ελάχιστη αναφορά στον ελληνογερμανικό πόλεμο και τη γερμανική κατοχή, ενώ εκτενώς στον ελληνοϊταλικό. Ο Μιλτιάδης εμφανίζεται ως βασιλιάς. Ο Μιλτιάδης εμφανίζεται ως βασιλιάς. «Ο Σωκράτης ήταν σοφότατος και εδίδασκε υπέρ της γεωργίας». «’Ητο εις εκ των μεγάλων εκείνων ανδρών δια τους οποίους ο Χριστός είπε: Εκείνος ο οποίος θα διδάξει και θα εκτελέσει όσα διδάσκει, αυτός θα ονομαστεί μέγας.» «Ο Σωκράτης ήταν σοφότατος και εδίδασκε υπέρ της γεωργίας». «’Ητο εις εκ των μεγάλων εκείνων ανδρών δια τους οποίους ο Χριστός είπε: Εκείνος ο οποίος θα διδάξει και θα εκτελέσει όσα διδάσκει, αυτός θα ονομαστεί μέγας.» Το Βυζάντιο εμφανίζεται ως ελληνικό έθνος από τον 4 ο π.χ. αιώνα ενώ είναι μια πολυπολιτισμική αυτοκρατορία (η Ανατολική Ρωμαϊκή). Αντιθέτως, κατά τους ιστορικούς πρώτη εμφάνιση ελληνικής συνείδησης μόλις το 13 ο αιώνα. Το Βυζάντιο εμφανίζεται ως ελληνικό έθνος από τον 4 ο π.χ. αιώνα ενώ είναι μια πολυπολιτισμική αυτοκρατορία (η Ανατολική Ρωμαϊκή). Αντιθέτως, κατά τους ιστορικούς πρώτη εμφάνιση ελληνικής συνείδησης μόλις το 13 ο αιώνα.

25 25 Δείγματα ρατσισμού : (μερικά αφαιρέθηκαν αργότερα από τα βιβλία με υποδείξεις ΟΗΕ) με υποδείξεις ΟΗΕ) «Το δίκαιο μίσος των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων, μίσος φυλής, που εκοιμόταν στα βάθη της ελληνικής ψυχής, εξύπνησε ξαφνικά.» «Το δίκαιο μίσος των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων, μίσος φυλής, που εκοιμόταν στα βάθη της ελληνικής ψυχής, εξύπνησε ξαφνικά.» Πόλεμος της Κορέας: «ενάντια στους Κινέζους, κίτρινους βάρβαρους της Ασίας». Πόλεμος της Κορέας: «ενάντια στους Κινέζους, κίτρινους βάρβαρους της Ασίας». Εξιδανίκευση πολέμου (ενώ αντιθέτως πορεία ειρήνης σε αναγνωστικό του 1982) (ενώ αντιθέτως πορεία ειρήνης σε αναγνωστικό του 1982) «Το πρωί μπόμπες, όλη την ημέρα πόλεμος και ζήτωωω! Νυχτώνει κι αρχίζουν οι αιφνιδιασμοί. Ξημερώνει, καινούριες μπόμπες, καινούριος πόλεμος. Καινούρια ζήτωωωω!» «Το πρωί μπόμπες, όλη την ημέρα πόλεμος και ζήτωωω! Νυχτώνει κι αρχίζουν οι αιφνιδιασμοί. Ξημερώνει, καινούριες μπόμπες, καινούριος πόλεμος. Καινούρια ζήτωωωω!»

26 26 Επαγγέλματα: Αναγνωστικά δεκαετίας ’50: (μελέτη Φραγκουδάκη ) Ο καταμερισμός εργασίας εμφανίζεται φυσικός και αιώνιος. Ο καταμερισμός εργασίας εμφανίζεται φυσικός και αιώνιος. Η αγροτική εργασία η πιο ευγενής όλων (οι αγρότες πάντα ευτυχείς τραγουδάνε) Η αγροτική εργασία η πιο ευγενής όλων (οι αγρότες πάντα ευτυχείς τραγουδάνε) Ένα από τα κυριότερα ελαττώματα των ανθρώπων να θέλουν να ιδιοποιηθούν το ρόλο ανωτέρων τους (το ποιηματάκι «’Ηταν ένας γάιδαρος που ήθελε αρχοντιά»). Ένα από τα κυριότερα ελαττώματα των ανθρώπων να θέλουν να ιδιοποιηθούν το ρόλο ανωτέρων τους (το ποιηματάκι «’Ηταν ένας γάιδαρος που ήθελε αρχοντιά»). Η φτώχεια θέμα τύχης και τεμπελιάς. Η φτώχεια θέμα τύχης και τεμπελιάς. Οι εργατικοί και τίμιοι προοδεύουν αρκεί ένας πλούσιος φιλάνθρωπος να τους βοηθήσει. Οι εργατικοί και τίμιοι προοδεύουν αρκεί ένας πλούσιος φιλάνθρωπος να τους βοηθήσει. Το παιδί της φτωχής οικογένειας πρέπει να εργάζεται. Το παιδί της φτωχής οικογένειας πρέπει να εργάζεται. Αναγνωστικά 19 ου –αρχές 20 ου αιώνα: (μελέτη Μακρυνιώτη) Οι προδιαγραφές του τι μπορεί να κάνει ο καθένας εντελώς ρητές. Τα κορίτσια μόνο δασκάλες. Τα φτωχά παιδιά-αγόρια δεν μπορούν να θέλουν να σπουδάσουν όπως τα πλουσιότερα παιδιά. Οι προδιαγραφές του τι μπορεί να κάνει ο καθένας εντελώς ρητές. Τα κορίτσια μόνο δασκάλες. Τα φτωχά παιδιά-αγόρια δεν μπορούν να θέλουν να σπουδάσουν όπως τα πλουσιότερα παιδιά.

27 27Θρησκεία: Παραμόρφωση των θρησκευτικών αξιών Ο Θεός είναι ‘Ελληνας (κλασική ιδεολογία του ρατσισμού σε όλα τα έθνη) : «Εγώ αδύνατε και εγκαταλελειμένε λαέ μου, εγώ θα είμαι μαζί σου, εγώ θ’ απλώσω το χέρι μου και με τη δύναμή μου εγώ θα κτυπήσω τους εχθρούς σου.» [Φραγκουδάκη για πόλεμο με Βούλγαρους] Ο Θεός είναι ‘Ελληνας (κλασική ιδεολογία του ρατσισμού σε όλα τα έθνη) : «Εγώ αδύνατε και εγκαταλελειμένε λαέ μου, εγώ θα είμαι μαζί σου, εγώ θ’ απλώσω το χέρι μου και με τη δύναμή μου εγώ θα κτυπήσω τους εχθρούς σου.» [Φραγκουδάκη για πόλεμο με Βούλγαρους] Ο Θεός τιμωρός έως και βάρβαρος: «Εξ εναντίας δε όσον ο Θεός αγαπά τα φρόνιμα και καλά παιδία, άλλο τόσο μισεί τα άτακτα και κακά. ‘Όταν ο προφήτης Ελισαίος ανέβαινεν εις την πόλιν Ραιθήλ, μερικά άτακτα παιδία, συναχθέντα έξω της πόλεως κατεφρόνουν και ύβριζον αυτόν φωνάζοντα: «ανάβαινε φαλακρέ!». Ο προφήτης δια να δώσει εις τα παιδία παράδειγμα να γίνωνται φρόνιμα, τα κατηράσθη και ευθύς εκβήκον δύο άγριαι αρκούδαι από το δάσος και τα κατέφαγον,» [Κείμενο από Μακρυνιώτη] Ο Θεός τιμωρός έως και βάρβαρος: «Εξ εναντίας δε όσον ο Θεός αγαπά τα φρόνιμα και καλά παιδία, άλλο τόσο μισεί τα άτακτα και κακά. ‘Όταν ο προφήτης Ελισαίος ανέβαινεν εις την πόλιν Ραιθήλ, μερικά άτακτα παιδία, συναχθέντα έξω της πόλεως κατεφρόνουν και ύβριζον αυτόν φωνάζοντα: «ανάβαινε φαλακρέ!». Ο προφήτης δια να δώσει εις τα παιδία παράδειγμα να γίνωνται φρόνιμα, τα κατηράσθη και ευθύς εκβήκον δύο άγριαι αρκούδαι από το δάσος και τα κατέφαγον,» [Κείμενο από Μακρυνιώτη]

28 28 Το πρότυπο του παιδιού 19 ος αιώνας: απόλυτη υπακοή στους γονείς και το Θεό, φρόνιμο, ολιγομίλητο, αποφεύγει το παιχνίδι 19 ος αιώνας: απόλυτη υπακοή στους γονείς και το Θεό, φρόνιμο, ολιγομίλητο, αποφεύγει το παιχνίδι Ακόμη και δεκαετία του ’50: αποφυγή κίνησης και παιχνιδιού όπως και περιέργειας Ακόμη και δεκαετία του ’50: αποφυγή κίνησης και παιχνιδιού όπως και περιέργειας Αλλαγές στα βιβλία του 1982: τα παιδιά παίζουν, κινούνται τρέχουν (μόνο τα αγόρια όμως) Αλλαγές στα βιβλία του 1982: τα παιδιά παίζουν, κινούνται τρέχουν (μόνο τα αγόρια όμως)

29 29 Μεταρρύθμιση 1982: ορισμένες αλλαγές εμφανείς αλλά και μεγάλη συνέχεια με προγενέστερες ιδεολογίες π.χ. Όχι πλέον κοινωνική στατικότητα, τα επαγγέλματα δεν είναι αιώνια. Όχι πλέον κοινωνική στατικότητα, τα επαγγέλματα δεν είναι αιώνια. Αλλαγές κοινωνικής ζωής. π.χ. μετακομίσεις, εμφάνιση τηλεόρασης σε ένα μαγαζί στο χωριό Αλλαγές κοινωνικής ζωής. π.χ. μετακομίσεις, εμφάνιση τηλεόρασης σε ένα μαγαζί στο χωριό Νέα στερεότυπα φύλων. Οι άνδρες είναι πλέον σπανίως τρυφεροί και μαγειρεύουν, οι γυναίκες ασκούν επαγγέλματα όπως αυτό της γιατρού. Νέα στερεότυπα φύλων. Οι άνδρες είναι πλέον σπανίως τρυφεροί και μαγειρεύουν, οι γυναίκες ασκούν επαγγέλματα όπως αυτό της γιατρού. Σχέσεις οικογένειας –ελάχιστες μεν αλλά υπαρκτές αναφορές μη αρμονικότητας, κυρίως διαφωνίας Σχέσεις οικογένειας –ελάχιστες μεν αλλά υπαρκτές αναφορές μη αρμονικότητας, κυρίως διαφωνίας

30 30 Όμως στερεότυπα φύλου εξακολουθούν να είναι ισχυρά. Κείμενα εξακολουθούν να γράφονται από άνδρες, 100% στην α’ δημοτικού, 71% στο σύνολο στα βιβλία 1982. Κείμενα εξακολουθούν να γράφονται από άνδρες, 100% στην α’ δημοτικού, 71% στο σύνολο στα βιβλία 1982. Ήρωες: Β’ τάξη 78% άνδρες, 66% αγόρια στα κείμενα, 2/3 ανδρών στις εικόνες Ήρωες: Β’ τάξη 78% άνδρες, 66% αγόρια στα κείμενα, 2/3 ανδρών στις εικόνες Οι γυναίκες ασκούν περισσότερα επαγγέλματα, αλλά ελάχιστα από αυτά αναφέρονται ρητά. π.χ. αναγνωστικό Α’ μόνο 3 (εργάτρια, καπετάνισσα, δασκάλα) έναντι 22 για άνδρες. Οι γυναίκες εικονογραφούνται σχεδόν πάντα στο σπίτι σε παραδοσιακές εργασίες νοικοκυριού. Γυναικεία επαγγέλματα ως επί το πλείστον χαμηλού κύρους και όχι σύγχρονα: υφάντρια, εργάτρια. Οι γυναίκες ασκούν περισσότερα επαγγέλματα, αλλά ελάχιστα από αυτά αναφέρονται ρητά. π.χ. αναγνωστικό Α’ μόνο 3 (εργάτρια, καπετάνισσα, δασκάλα) έναντι 22 για άνδρες. Οι γυναίκες εικονογραφούνται σχεδόν πάντα στο σπίτι σε παραδοσιακές εργασίες νοικοκυριού. Γυναικεία επαγγέλματα ως επί το πλείστον χαμηλού κύρους και όχι σύγχρονα: υφάντρια, εργάτρια. Το συνηθέστερο: ο πατέρας ακούει ειδήσεις ενώ η μητέρα μαγειρεύει. Η παραβίαση τέτοιων στερεότυπων εμφανίζεται να χρειάζεται δικαιολόγηση: «Έτρεξε και το είπε στον πατέρα του, που ήταν αδειούχος, και ετοίμαζε το φαγητό στην κουζίνα» Το συνηθέστερο: ο πατέρας ακούει ειδήσεις ενώ η μητέρα μαγειρεύει. Η παραβίαση τέτοιων στερεότυπων εμφανίζεται να χρειάζεται δικαιολόγηση: «Έτρεξε και το είπε στον πατέρα του, που ήταν αδειούχος, και ετοίμαζε το φαγητό στην κουζίνα»

31 31 Όταν οι πατέρες συζητούν με τα παιδιά, εξηγούν, συμβουλεύουν, διηγούνται απευθύνονται στη συντριπτική πλειοψηφία σε αγόρια (μόνο 5/28 φορές σε κορίτσια) Όταν οι πατέρες συζητούν με τα παιδιά, εξηγούν, συμβουλεύουν, διηγούνται απευθύνονται στη συντριπτική πλειοψηφία σε αγόρια (μόνο 5/28 φορές σε κορίτσια) Σπουδές κοριτσιού μόνο κατ’ εξαίρεση. Π.χ. κείμενο «Η Φωτεινή, που ήταν πολύ σπίρτο». Σπουδές κοριτσιού μόνο κατ’ εξαίρεση. Π.χ. κείμενο «Η Φωτεινή, που ήταν πολύ σπίρτο». Κορίτσια συχνά χωρίς όνομα. «Η αδελφή του Βασίλη», «Ο Ηλίας, ο αδελφός της Φωτεινής» Κορίτσια συχνά χωρίς όνομα. «Η αδελφή του Βασίλη», «Ο Ηλίας, ο αδελφός της Φωτεινής» Κορίτσια θλιμμένα «Η Τζένη πίσω από το τζάμι». Στενοχωριούνται από φαντασιώσεις και όχι πραγματικές καταστάσεις όπως τα αγόρια. Γενικά φοβούνται. Κορίτσια θλιμμένα «Η Τζένη πίσω από το τζάμι». Στενοχωριούνται από φαντασιώσεις και όχι πραγματικές καταστάσεις όπως τα αγόρια. Γενικά φοβούνται. Κορίτσια διαβάζουν μόνες συχνά, κλεισμένες στο σπίτι. Δεν εμφανίζονται στο δρόμο, ενώ τα αγόρια εμφανίζονται σχεδόν πάντα σε δράση, αθλητικά και σκανδαλιές. ‘Οταν επισκέπτονται μουσεία κλπ. κορίτσια θαυμάζουν γλυπτά. Κορίτσια διαβάζουν μόνες συχνά, κλεισμένες στο σπίτι. Δεν εμφανίζονται στο δρόμο, ενώ τα αγόρια εμφανίζονται σχεδόν πάντα σε δράση, αθλητικά και σκανδαλιές. ‘Οταν επισκέπτονται μουσεία κλπ. κορίτσια θαυμάζουν γλυπτά.

32 32 Κορίτσια μικρές μητέρες. φροντίζουν, αγαπούν και συγχωρούν Κορίτσια μικρές μητέρες. φροντίζουν, αγαπούν και συγχωρούν Κορίτσια υπερπροστατευμένα: οι μητέρες τις κρατούν από το χέρι στις εικονογραφήσεις, ενώ τα αγόρια παίρνουν πρωτοβουλίες όλων των ειδών. Κορίτσια υπερπροστατευμένα: οι μητέρες τις κρατούν από το χέρι στις εικονογραφήσεις, ενώ τα αγόρια παίρνουν πρωτοβουλίες όλων των ειδών. Οι δύο γονείς σπάνια μαζί (παλιότερα η επαφή ακόμη και η επικοινωνία τους ήταν αδιανότητη) τώρα αναφέρονται καμιά φορά οι συζητήσεις τους. Οι δύο γονείς σπάνια μαζί (παλιότερα η επαφή ακόμη και η επικοινωνία τους ήταν αδιανότητη) τώρα αναφέρονται καμιά φορά οι συζητήσεις τους. Εξιδανίκευση μητρότητας: θηλυκά όντα χωρίς παιδιά εμφανίζονται ως προβληματικά (γαϊδουρίτσα, θεία Αργυρώ). Εξιδανίκευση μητρότητας: θηλυκά όντα χωρίς παιδιά εμφανίζονται ως προβληματικά (γαϊδουρίτσα, θεία Αργυρώ).

33 33 Ωραιοποίηση υπαίθρου (π.χ. Αναγνωστικό α’ τάξης άρχιζε με εικόνες, μεταξύ άλλων ενός ηλιόλουστου χωριού και μιας εφιαλτικής μολυσμένης πόλης). Ωραιοποίηση υπαίθρου (π.χ. Αναγνωστικό α’ τάξης άρχιζε με εικόνες, μεταξύ άλλων ενός ηλιόλουστου χωριού και μιας εφιαλτικής μολυσμένης πόλης). Τεχνολογία εμφανίζεται ως κάτι ξένο/καινούριο. Συσκευή τηλεόρασης έως και το 2008 περιγράφονταν ως το παράξενο γκρίζο κουτί σε ένα μπακάλικο του χωριού Τεχνολογία εμφανίζεται ως κάτι ξένο/καινούριο. Συσκευή τηλεόρασης έως και το 2008 περιγράφονταν ως το παράξενο γκρίζο κουτί σε ένα μπακάλικο του χωριού

34 34 Παιδική λογοτεχνία Βιβλία Τριβιζά για παιδιά ειδικά προσχολικής ηλικίας εμφανίζουν εικόνα διαφορετική από την παραδοσιακή της ελληνικής κοινωνίας, δηλ. παιδιά γεμάτα περιέργεια αλλά και ατέλειες (ζηλεύουν, κλαίνε για τη μαμά τους, κάνουν κακίες στους άλλους, άτακτα, κακομαθημένα….) Βιβλία Τριβιζά για παιδιά ειδικά προσχολικής ηλικίας εμφανίζουν εικόνα διαφορετική από την παραδοσιακή της ελληνικής κοινωνίας, δηλ. παιδιά γεμάτα περιέργεια αλλά και ατέλειες (ζηλεύουν, κλαίνε για τη μαμά τους, κάνουν κακίες στους άλλους, άτακτα, κακομαθημένα….) Π.χ. Η σειρά « Η Χαρά και το γκουντούν» Π.χ. Η σειρά « Η Χαρά και το γκουντούν» «Γιατί είσαι θυμωμένη Χαρά; Μήπως επειδή φύσηξα τη μύτη μου στο νυχτικό σου; Μήπως επειδή πασπάλισα με πιπέρι το παγωτό σου;» «Γιατί είσαι θυμωμένη Χαρά; Μήπως επειδή φύσηξα τη μύτη μου στο νυχτικό σου; Μήπως επειδή πασπάλισα με πιπέρι το παγωτό σου;»

35 35 Πίπη η φακιδομύτη Εισάγει μέσω μετάφρασής της στα ελληνικά πρότυπο παιδιού που σοκάρει αρχικά Ορφανή κι ευτυχισμένη: «’Ηταν 9 ετών και ζούσε ολομόναχη. Δεν είχε μάνα και πατέρα κι αυτό ήταν μάλλον ευχάριστο». Βρώμικη: «’Οσο φλυαρούσε, η Πίπη έβγαζε προσεκτικά τα σπασμένα τούβλα από το φλιτζάνι με τα δάχτυλα. Μετά πήρε μια μακριά βούρτσα του μπάνιου κι άρχισε να χτυπάει τα αβγά ώσπου πιτσιλίστηκαν καλά καλά οι τοίχοι. Είχε φτιάξει μια τεράστια λεκάνη ζύμη κι έπλαθε τα μπισκότα στο πάτωμα.» Αγενής: «Α! άκου να σου πως, αν δεν το ξέρεις εσύ, μη νομίζεις πως πρόκειται να στο λύσω εγώ!» …Η δασκάλα της εξήγησε πως δεν έπρεπε να απαντάει με αυτόν τον τρόπο στο σχολείο. Ούτε έπρεπε να λέει στη δασκάλα «εσύ»….

36 36 Το βρωμοχώρι Τυπικό δείγμα παιδικής λογοτεχνία της μεταπολίτευσης Ιδεολογία πολιτικής ορθότητας Τα παιδιά πάντα σοφά, δημοκρατικά ευαισθητοποιημένα, ευφυή, ώριμα…. αποφασίζουν να καθαρίσουν ένα χωριό από τη ρύπανση, ενώ οι μεγάλοι εμφανίζονται ως ανίκανοι ή διεφθαρμένοι. Π.χ. «Μα νάτα τα παιδιά. Το ‘χουν σκεφτεί κι αυτό»

37 37 Το παράδειγμα των ΗΠΑ λογοκρισία και έλεγχος με άλλους τρόπους ‘ Ελεγχος άμεσος από φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης που ελέγχουν τα σχολεία (π.χ επιτροπές γονέων που απορρίπτουν περιεχόμενο μη αρεσκείας τους) ‘ Ελεγχος άμεσος από φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης που ελέγχουν τα σχολεία (π.χ επιτροπές γονέων που απορρίπτουν περιεχόμενο μη αρεσκείας τους) ‘Ελεγχος έμμεσα από μηχανισμούς αγοράς. Ομοιογενοποίηση παιδικών βιβλίων και ουδετεροποίησή τους για να μπορούν να πουλήσουν σε μεγάλους πληθυσμούς (π.χ. μετάφραση του βιβλίου του Τριβιζά Τα τρία μικρά λυκάκια χωρίς αναφορές στην έκρηξη σπιτιού που προκαλείται κάποια στιγμή) ‘Ελεγχος έμμεσα από μηχανισμούς αγοράς. Ομοιογενοποίηση παιδικών βιβλίων και ουδετεροποίησή τους για να μπορούν να πουλήσουν σε μεγάλους πληθυσμούς (π.χ. μετάφραση του βιβλίου του Τριβιζά Τα τρία μικρά λυκάκια χωρίς αναφορές στην έκρηξη σπιτιού που προκαλείται κάποια στιγμή)

38 38 Περιεχόμενο βιβλίων στις ΗΠΑ διαφορετικό από ελληνικό γιατί διαφορετικές οι κυρίαρχες ιδεολογίες Τα παιδιά εμφανίζονται απροστάτευτα σε μια άδικη και σκληρή κοινωνία (π.χ. οι γέροι που τους φέρονται άσχημα) (αντιθέτως στα ελληνικά η κοινωνία πάντα δίκαιη και τα παιδιά προστατευμένα). Τα παιδιά εμφανίζονται απροστάτευτα σε μια άδικη και σκληρή κοινωνία (π.χ. οι γέροι που τους φέρονται άσχημα) (αντιθέτως στα ελληνικά η κοινωνία πάντα δίκαιη και τα παιδιά προστατευμένα). Τα παιδιά-ήρωες που αναλαμβάνουν να λύσουν μόνα τους τα προβλήματα. (αντιθέτως στα ελληνικά καλοί ενήλικες σώζουν τα παιδιά). Τα παιδιά-ήρωες που αναλαμβάνουν να λύσουν μόνα τους τα προβλήματα. (αντιθέτως στα ελληνικά καλοί ενήλικες σώζουν τα παιδιά).


Κατέβασμα ppt "1 Διάφοροι ορισμοί γραμματισμού με βάση διαφορετικές δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής (ιστορικά προστίθενται ικανότητες αρίθμησης, τεχνολογικού γραμματισμού."

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Διαφημίσεις Google