Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Λαϊκή & Λόγια Ζωγραφική

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Παρουσίαση με θέμα: "Λαϊκή & Λόγια Ζωγραφική"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Λαϊκή & Λόγια Ζωγραφική
ΜΑΘΗΜΑ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011 ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΔΟΥ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

2 Λαϊκή & Λόγια ζωγραφική
Τι σημαίνουν οι όροι; Ομοιότητες; Διαφορές;

3 Λαϊκή & Λόγια ζωγραφική
Λόγια τέχνη – με συγκεκριμένους αισθητικούς και τεχνικούς κανόνες και αρχές από καλλιτέχνες που έχουν μελετήσει και σπουδάσει το αντικείμενό τους, σε αντίθεση με τη λαϊκή τέχνη, η οποία προσεγγίζεται εμπειροτεχνικά, χωρίς την απαραίτητη τήρηση κανόνων μιμούμενη και συχνά αυτοσχεδιάζοντας

4 Λαϊκή ζωγραφική Η λαϊκή ζωγραφική γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη από τον 18ο αιώνα και έως τις αρχές του 20ού αι. Τα έργα, επηρεασμένα από την καθημερινή ζωή – ανάγκες, θέματα της καθημερινότητας αποκτούν γνωρίσματα των εκδηλώσεων του λαϊκού πολιτισμού. Η λαϊκή ζωγραφική του 18ου αιώνα λειτουργεί ως συμπληρωματικό διακοσμητικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής – στην τοιχογραφική διακόσμηση αρχοντικών. Τα φορητά έργα είναι σπανιότερα.

5 Λαϊκή ζωγραφική Από το 1840, η λαϊκή ζωγραφική χρησιμοποιείται και για εθνικούς σκοπούς. Από τους πιο γνωστούς ζωγράφους είναι ο Ζωγράφος, ο οποίος μαζί με τους γιους του ζωγράφισε 24 πίνακες του Αγώνα, υπό τις οδηγίες του Μακρυγιάννη. Η λαϊκή εικονογραφία ιστορικών και επίκαιρων γεγονότων ακμάζει την περίοδο των βαλκανικών πολέμων καθώς και τα χρόνια

6 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
ΓΕΝΙΚΑ ΕΡΓΑ (1999). Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα ( ), οι απαρχές. Τόμ. Α1-Α2, Αθήνα: Βιβλιόραμα. (1977). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμ. ΙΔ΄, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. Η ΕΛΛΑΔΑ Bickford–Smith, R.A.H. (1993). Η Ελλάδα την εποχή του Γεωργίου του Α΄. Αθήνα: Ειρμός. Chatelet, Francois, Pisier–Kouchner, Enelyne (1998). Οι πολιτικές αντιλήψεις του 20ού αιώνα. Μετ. Καράς Σταύρος, Κρητικός Μιλτιάδης, Αθήνα: Κέδρος. Βεργόπουλος, Κώστας (1975). Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Η κοινωνική ενσωμάτωση της γεωργίας. Αθήνα: Εξάντας. ———– (1994). Κράτος και οικονομική πολιτική στον 19ο αιώνα. Η Ελληνική κοινωνία Αθήνα: Εξάντας. Βερέμης, Θάνος, Κρεμμυδάς, Βασίλης (1985). Ο σύγχρονος κόσμος. Αθήνα: Γνώση. Σκοπετέα, Έλλη (1992). Η δύση της Ανατολής-Εικόνες από το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αθήνα: Γνώση. Χατζηιωσήφ, Χρήστος (1993). Η γηραιά σελήνη-Η βιομηχανία στην ελληνική οικονομία, Αθήνα: Θεμέλιο.

7 Λαϊκή & Λόγια ζωγραφική
Η λαϊκή ζωγραφική χωρίς προοπτική με μινιμαλιστικό σχεδιασμό «παιδόμορφη» Η λόγια ζωγραφική με προοπτική Ρεαλισμός και νατουραλισμός

8 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ -ΕΜΜΕΣΕΣ; Ταυτόχρονες; Υστερόχρονες;
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ -ΕΜΜΕΣΕΣ; Ταυτόχρονες; Υστερόχρονες;

9 Χρήση της Λαϊκής και Λόγιας ζωγραφικής
Λειτουργικός ρόλος της διακόσμησης Ιδεολογικός ρόλος της διδαχής και της καθοδήγησης Έκφραση συναισθημάτων του καλλιτέχνη Πηγές – ιστορικά ντοκουμέντα- διασταύρωση υλικού για την ιστορική έρευνα

10 Λαϊκή Ζωγραφική – Ελλάδα – 19ος αιώνας
Ποια στοιχεία την χαρακτηρίζουν; Ποιοι την ασκούν; Σε ποιους απευθύνεται; Τι μεταφέρει από το παρελθόν; Επηρεάζεται από τα ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής (18ος – 19ος);

11 Λαϊκή Ζωγραφική – Ελλάδα – 19ος αιώνας
Προέλευση από τη λαϊκή δημιουργία και τη μεταβυζαντινή αγιογραφία Η ζωγραφική στην Ελλάδα του 19ου αι. συντηρείται από την παραδοσιακή αγορά- τους νοικοκυραίους των αγροτικών και αστικών κέντρων της επαρχίας, που είχαν ποικίλους επαγγελματικούς δεσμούς με την κεντρική κυρίως Ευρώπη και έχτιζαν επιβλητικά οικοδομήματα/ οικίες στη γενέτειρα αλλά και τα εκκλησιαστικά συμβούλια που αποφάσιζαν την αγιογράφηση των ναών.

12 Ζωγραφική – Ελλάδα – 19ος αιώνας
Τα θέματα και η τεχνοτροπία της λαϊκής ζωγραφικής επηρεάστηκαν από τα καλλιτεχνικά ρεύματα της λόγιας, δυτικής τέχνης όπως το μπαρόκ, το ροκοκό και τον νεοκλασικισμό.

13 Μπαρόκ Με τον όρο Μπαρόκ (Baroque) αναφερόμαστε είτε στην ιστορική περίοδο που ακολούθησε την Αναγέννηση (ειδικότερα τον Μανιερισμό) είτε στο συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ύφος που διαμορφώθηκε την περίοδο αυτή. Το ύφος του Μπαρόκ αποτέλεσε ένα νέο τρόπο έκφρασης που γεννήθηκε στη Ρώμη της Ιταλίας, απ' όπου εξαπλώθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Χαρακτηρίστηκε από ένα έντονο δραματικό και συναισθηματικό στοιχείο, ενώ εφαρμόστηκε κυρίως στην αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τη μουσική, αλλά συναντάται παράλληλα και στη λογοτεχνία ή τη ζωγραφική.

14 Μπαρόκ Σκοπός του μπαρόκ είναι να εντυπωσιάσει καθώς και να εξυψώσει τον άνθρωπο μέσα από τα πάθη και τα συναισθήματά του. Ο άνθρωπος δεν εκλαμβάνεται ως μονάδα, αλλά ως μέρος ενός συνόλου. Στο μπαρόκ ύφος υπάρχουν έντονα τα στοιχεία του ορθολογισμού χωρίς όμως να αποκλείονται και οι συμβολισμοί. Η επιτυχία του μπαρόκ οφείλεται και στη στήριξη της Καθολικής εκκλησίας, η οποία χρησιμοποίησε την τεχνοτροπία και το δραματικό του ύφος για την αναπαράσταση πολλών θρησκευτικών θεμάτων, που προκαλούσαν τη συναισθηματική συμμετοχή του θεατή. Επιπλέον, η αριστοκρατία της εποχής και η βασιλική εξουσία ευνοήθηκε από το επιβλητικό ύφος του μπαρόκ για την κατασκευή ανάλογων κτηρίων ή παλατιών που ενίσχυαν το δημόσιο κύρος της.

15 Μπαρόκ Ο Άγιος Ματθαίος και ο Άγγελος, έργο του Καραβάτζιο

16 Ροκοκό Με τον όρο «Ροκοκό» αναφερόμαστε στην τεχνοτροπία που διαδέχθηκε το μπαρόκ και αναπτύχθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα, κυρίως στη Γαλλία. Ως καλλιτεχνικό ρεύμα, εκδηλώθηκε κατά κύριο λόγο στη ζωγραφική, τη διακόσμηση και την αρχιτεκτονική. Το ύφος του ροκοκό εμφανίστηκε στη Γαλλία περίπου το 1710 και διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη - κυρίως στην Γερμανία, την Ιταλία και την Αυστρία - στη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών. Το τέλος του ροκοκό τοποθετείται περίπου στη δεκαετία του 1760 όταν σταδιακά αντικαθίσταται ως κυρίαρχη καλλιτεχνική τάση από το ρεύμα του νεοκλασικισμού.

17 Ροκοκό Οι ζωγράφοι του ροκοκό χρησιμοποίησαν ντελικάτα χρώματα και πολλές καμπύλες, διακοσμώντας τους πίνακες με μυθολογικά στοιχεία και αγγέλους. Η ζωγραφική πορτρέτων ήταν πολύ διαδεδομένη την εποχή του ροκοκό. Σε αντίθεση με το μπαρόκ η ζωγραφική του ροκοκό ξέφυγε από τα στενά περιθώρια που επέβαλλε η εκκλησία, απεικονίζοντας ευχάριστες καθημερινές σκηνές με ειδυλλιακά τοπία και πρόσωπα από την αριστοκρατία σε διάφορες ασχολίες.

18 Ροκοκό - Το πρωινό, του Φρανσουά Μπουσέ (1739, Λούβρο)

19 Νεοκλασικισμός Ο Νεοκλασικισμός εμφανίστηκε λίγο μετά το μέσον του 18ου αι. ως αντίδραση στην αυλική ζωγραφική με τη διακοσμητική και ελαφρά διάθεση. Ο Νεοκλασικισμός γεννήθηκε στη Ρώμη, ρίζωσε στη Γαλλία και διαδόθηκε στην Ευρώπη. Ήταν μια προσπάθεια να ανυψωθεί η παιδεία του κοινού Τα έργα των νεοκλασικιστών χαρακτηρίζονται για τη ισόρροπη και συχνά γεωμετρική δομή των θεμάτων για το ευδιάκριτο σχέδιο για την ευδιάκριτη τομή των κάθετων και των οριζόντιων αξόνων για την αποφυγή των βίαιων χρωματικών αντιθέσεων.

20 Νεοκλασικισμός - Ο Όρκος των Ορατίων, 1785. Λουί Νταβίντ
Τονίζει την ανθρώπινη αξία του κοινωνικού συμβολαίου παραμερίζοντας την αξία της μεταφυσικής;

21 Η ελληνική επανάσταση του 1821
Μέσα από το έργο του Peter von Hess

22 Peter von Hess – Πέτερ Φον Ες (1792 – 1871)
Βαυαρός ζωγράφος Έφθασε στην Ελλάδα συνοδεύοντας τον νεαρό βασιλιά Όθωνα, γιατί; Γνώρισε τους πρωταγωνιστές της ελληνικής επανάστασης του 1821; Επισκέφθηκε τα μέρη των μαχών; Φιλοτέχνησε 39 σκηνές σχετικές με τον αγώνα.

23 Αλέξανδρος Υψηλάντης, «ο Υψηλάντης αναδέχεται την αρχιστρατηγίαν του υπέρ ελευθερίας αγώνος»

24 Παλαιών Πατρών Γερμανός, «ο Μητροπολίτης Γερμανός ευλογεί την σημαίαν της ελευθερίας»

25 Αθανάσιος Διάκος, «ο Διάκος οδηγεί τους Δερβενοχωρίτας εις την μάχην»

26 Ρήγας Φεραίος, «ο Ρήγας εξάπτει τον προς ελευθερίαν των Ελλήνων έρωτα»

27 Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, «ο Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχης Γρηγόριος αποκρεμάται»

28 Αντώνης Οικονόμου, «ο Οικονόμος κηρύττει εν Ύδρα την ελευθερίαν»

29 Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, «ο Μαυρομιχάλης επανιστά την Μεσσηνίαν»

30 Μπουμπουλίνα Λασκαρίνα, «η Βοβολίνα αποκλείει την Ναυπλίαν»

31 Αναγνωσταράς, «ο Αναγνωσταράς νικά τους Τούρκους στο Βαλτέτσι»

32 Ιάκωβος Τομπαζής, «ο Τομπαζής πυρπολεί το πρώτον τουρκικόν τρίκροτον»

33 Η μάχη στο Μαραθώνα. Ο Γούρας (Γκούρας) καταθραύει τους εχθρούς περί τον Μαραθώνα

34 Γεώργιος Σαχτούρης, νίκη κατά θάλασσαν περί την Σάμον

35 Η μάχη της Βέργας. Νίκη του Μαυρομιχάλη και των Λακώνων περί Βέργαν

36 Ο Καραϊσκάκης καταστρέφει τους Τούρκους κατά την Αράχοβαν

37 Γιάννης Μακρυγιάννης. Ο Μακροϊάννης αμύνεται εν Πειραιεί προς τους εχθρούς καρτερικώτατα

38 Ο Κωλέτης αναγγέλλει τοις Έλλησι την εκλογήν Όθωνος

39 Οι αντιπρόσωποι των Ελλήνων στο Μοναχό
Οι αντιπρόσωποι των Ελλήνων στο Μοναχό. Οι Πρεσβευταί της Ελλάδος προσφέρουσιν υποταγήν τω εαυτών Βασιλεί

40 Η άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο. Όθωνος απόβασις εις Ναυπλίαν

41 Ανδρέας Μιαούλης. Ο Μιαούλης καταναυμαχεί τον εχθρικόν στόλον περί την Κω

42 Το ύφος και η πλαστική του γλώσσα ακολουθούν την παράδοση της γερμανικής ρομαντικής ζωγραφικής ιστορικών σκηνών Η ρητορική των στάσεων των κινήσεων και των εκφράσεων στα πρόσωπα η θεατρικότητα και ο εμφατικός λόγος ως μέσα μετάδοσης του μηνύματος αποτελούν τα στοιχεία του κώδικα επικοινωνίας με τους θεατές. Η ηρωική διάσταση, προσωποποιημένη σε επώνυμους αγωνιστές, ενσαρκωμένη σε ένα συγκεκριμένο  άτομο κάθε φορά, είναι κομβικό γνώρισμα των παραστάσεων του κύκλου του αγώνα Βλ. Αφροδίτη Κούρια (2007). Το Ναύπλιο των περιηγητών. Αθήνα: Εμπορική Τράπεζα της  Ελλάδος.

43 Ερωτήματα- Θέματα προς συζήτηση
Προτάσεις για ανάλυση των πηγών Εφαρμογή στα οπτικά ντοκουμέντα Δημιουργός – δημιουργία: - ποιος;- τι γνωρίζουμε για τον καλλιτέχνη; - εργαζόταν ανεξάρτητα ή για λογαριασμό άλλων; Αν ναι, για ποιους; - πότε έγινε η σύνθεση και με ποια πρόθεση; - που δημοσιεύτηκε ή σε ποιο αρχείο εντοπίστηκε;

44 Τεχνικά χαρακτηριστικά
Είδος ζωγραφικής; Πορτρέτο; Σύνθεσης; Άλλο; - έγχρωμο ή ασπρόμαυρο; ήταν αυτό επιλογή ή ανάγκη; αν είναι έγχρωμο, πώς αποδίδονται τα χρώματα; - πώς χρησιμοποιείται ο φωτισμός; - μπορεί να εξαχθούν συμπεράσματα για τη χρονική στιγμή; - - τι περιλαμβάνει ο δημιουργός στο καδράρισμα; τι αποκλείει; - ποια είναι η απόσταση από το ιστορικό πρόσωπο; Γεγονός; Προοπτική; - η σύνθεση έχει κίνηση (δραστηριότητες, ρυθμός, αίσθηση χρονικής ροής) ή είναι στατική;

45 Περιεχόμενα – ερμηνεία
- περιγραφή προσώπων, αντικειμένων, ενδυμασίας, χώρου, εποχής; - τι είδους πληροφορίες λαμβάνουμε από τα στοιχεία αυτά (π.χ. συνθήκες, κοινωνική θέση); - ποια είναι η αισθητική του καλλιτέχνη; Παραγγελιοδότη; Σε ποιο καλλιτεχνικό ρεύμα μπορεί να ενταχθεί; - εντοπίζεται η χρήση στερεότυπων εξωτερικών συμβόλων ή συναισθημάτων; -ποια φαίνεται να είναι η ιδεολογία του δημιουργού και ποια της εποχής (π.χ. εθνοκεντρική; Ευρωπαϊκή; Άλλο;) - με ποιο γεγονός ή γεγονότα συνδέεται; είχε άμεση ή έμμεση γνώση ο ζωγράφος με αυτά; - είναι μοναδικό το έργο ή μέρος μιας ολόκληρης σειράς; αν ναι, εντοπίζουμε ομοιότητες και διαφορές

46 ΑΝΑΛΥΣΗ - αν το έργο είναι μοναδικό, είναι δυνατό να γίνουν υποθέσεις για το τι προηγείτο και τι ακολουθούσε την «παγωμένη» σκηνή; - συμφωνεί η εικαστική εκδοχή των γεγονότων με άλλες σχετικές πηγές; - πώς διασώθηκε το έργο και από ποιον; - αν είναι δημοσιευμένο/ αν εκτίθεται; πού, πότε, από ποιον και γιατί δημοσιεύτηκε; - υπήρχαν επεξηγηματικά σχόλια (λεζάντα) ή άλλα συνοδευτικά κείμενα; Πώς σχετίζονται ο λόγος με την εικόνα; - σε ποιο κοινό απευθυνόταν; - ποια ήταν η απήχηση στον κόσμο κατά την εποχή της δημιουργίας και έκθεσης;

47 υπεροχή της λαϊκής έναντι της λόγιας ζωγραφικής ;
Η περίπτωση του Μακρυγιάννη

48 Μακρυγιάννης – αναπαράσταση του αγώνα
Όταν ο Μακρυγιάννης, πριν προσλάβει τον Ζωγράφο, έδιωξε τον «Φράγκο» καλλιτέχνη (Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα, σ. 407), δεν το έκανε από περιφρόνηση στην ευρωπαϊκή τεχνοτροπία ΑΛΛΑ κατάλαβε πως με τους όρους της λόγιας τέχνης ήταν αδύνατο να απεικονιστεί η αφηγηματική ροή των γεγονότων και των περιστατικών του Αγώνα που ήθελε να αναπαραστήσει. Είχε τον «υπερλογικό» της Βυζαντινής και της λαϊκής τέχνης.

49 Ιστορικά πρώτη εικονογράφηση του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων από Έλληνα καλλιτέχνη
Ο Δημήτριος Ζωγράφος - λαϊκός ζωγράφος, χωρίς ειδικές σπουδές στη ζωγραφική - με τους γιους του (γνωρίζουμε το όνομα μόνο του Παναγιώτη) δούλεψε κάτω από τη συνεχή επίβλεψη του στρατηγού από το 1836 έως το 1839. Καλλιτέχνησε οκτώ ξύλινες εικόνες με αυγοτέμπερα και τέσσερις σειρές 24 υδατογραφιών η καθεμία, με θέματα από τον Αγώνα. Τα έργα αυτά αποτελούν την ιστορικά πρώτη εικονογράφηση του Αγώνα που έδωσε η ελληνική τέχνη. Ο Μακρυγιάννης προσέφερε τη μία σειρά στον Όθωνα και τις υπόλοιπες στους πρεσβευτές της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας, υπό την επίσημη ιδιότητα τους, δηλαδή ως κομιστές, με τελικούς παραλήπτες τους ηγεμόνες των χωρών τους, σε μια προσπάθεια να τους επηρεάσει ευμενώς υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Βλ. (1956). Ιστορικόν Λεύκωμα της Ελληνικής Επανάστασης Αθήνα: Μέλισσα. (εικονογράφηση ηρώων - κάθε μορφή αγωνιστή συνοδεύεται από κατατοπιστικά βιογραφικά, ιστορικά κείμενα, ντοκουμέντα και ημερολόγια).

50 Δημήτριος Ζωγράφος – Μακρυγιάννης, «Η δίκαιη απόφασις του Θεού δια την απελευθέρωσιν της Ελλάδος», 1836, αυγοτέμπερα σε ξύλο Το θέμα αναφέρεται σε όλους τους παράγοντες που συνέβαλαν στην απελευθέρωση της Ελλάδας. Αριστερά στη σύνθεση αναπαριστάνονται οι τρεις μεγάλες δυνάμεις, Ρωσία, Αγγλία και Γαλλία, ενώ δεξιά ο Βασιλιάς Όθωνας και η Βασίλισσα Αμαλία πλαισιώνουν την Ελλάδα, η οποία εμφανίζεται ντυμένη με αρχαίο ένδυμα.

51 Τέμπερα σε ξύλο, 39x55 έκ. 1836. Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ
1. Θέσις των Βασιλικών.— 2. Ό Μπαϊράμ Πασσάς και άλλοι τρεις Πασσάδες, έως δέκα χιλιάδες Τούρκοι κινούνται ν' απεράσουν από τα Βασιλικά μέ πλήθος ζαερέδων και πολεμοφοδίων εις άμαξας και καμήλους, και ιστάμενοι προσεύχονται κατά το έθος της θρησκείας των, και δίδει προσταγάς, και ρίπτουν τέσσαρα κανόνια, και πυροβολεί όλον το στράτευμα προς φόβον των Ελλήνων, και βαρούν τά τύμπανα, και κινούν­ται. Οί δε Έλληνες τους άφησαν και επροχώρησαν μέσα εις το στενόν, έως όπου εγέμωσεν ολη ή θέσις. — 3. Τους καρτέρευαν ο Γκούρας, ο γέρων Δυοβουνιώτης, Ν. Πανουργίας, Καλύβας, Μπούσγος, Ρούκης, Α. Κοντοσόπουλος, Παππα Ανδρέας, Μπήτης, Καντάς, και τους έδωσαν ένα πελέκι καλόν, και τους άφάνησαν όλως διόλου τους Τούρ­κους, και εφονεύθησαν και δύο Πασσάδες αρ. αυτών Όσοι Τούρκοι εσώθησαν, έτράπησαν εις φυγήν, και οι Έλληνες κυνηγούντες τους, όλον έκοπταν Τούρκους. — 6. Ο Παππά Ανδρέας φθάσας τον Καβαλάρην τον έκοψεν. — Ο αριθμός των πολεμιστών Ελλήνων άνέβαινεν μέχρι των χιλίων επτακοσίων.

52 ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΑΘΗΝΩΝ (ΚΑΤΑ ΤΟ 1827). 1
ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΑΘΗΝΩΝ (ΚΑΤΑ ΤΟ 1827). 1. Πολιορκία των Αθηνών και της Ακροπόλεως και καθημερινοί πόλεμοι σε διάστημα ενός έτους, έως ότου έπεσε η Ακρόπολις, όπου ήταν πολιορκημένη άπό τον Κιουτάγιαν μέ όλας του τας δυνάμεις.— 2. Ακρόπολις όπου τήν οποίαν εκρατούσαν οι Έλληνες και οι φιλέλληνες με το τακτικό.—3. Τα χαρακώματα και κοφίνια, όπου μας πολεμούσαν οι Τούρκοι με τα λιανοτούφεκα και τους πολεμούν και από μέσα.— 4. Τά κανόνια όπου είχαν οι Τούρκοι ομού και μπόμπες και γρανέτες από την Αγιομαρίνα και Σέντζος έως τις στήλες του Ολυμπίου Διός και μας πολεμούν νύχτα και μέρα το ίδιο και εμείς

53 .— 5. Όσοι οπλαρχηγοί, αξιωματικοί και Έλληνες, κυριευθείσης της πόλεως κλεισθήκαμε μέσα έως 800 άνθρωποι· αι κεφαλαί Γκούρας, Εύμορφόπουλος, Κατζικογιανναΐοι, φωκαίοι, Παππακώστας, Νταβαραΐοι, Λίτζας, Κώστας Λαγουμτζής, Συμεών Ζαχαρίτζας, Νεροϋτζος, Καψορράχης, Δανίλης, Δημογέροντες, Σ. Ζαχαρίτζας, Βλάχος Σταυρής, Ν. Καρώρης, Σεραφείμ, Σουρμελής και άλλοι πολλοί οικοκυραίοι και στρατιωτικοί και ο Μακρυγιάννης. — 6. Οι Αθηναίοι και εν μέρος του Γκούρα φύλαγαν απέξω και οι Νταβαραίοι από την πρώτη πόρτα του κάστρου έως το Λιοντάριον. — 7. Εις την σπηλιά φύλαγαν ο Μορφόπουλος και ο Παππακώστας. — 8. Εις το Πορτάκι φύλαγε ο Καψορράχης με Αθηναίους.— 9. Από μέσα εις το Σαρπετζέ, Ε. Ζαχαρίζας με τους Αθηναίους και ο Ευ­στάθιος Κατζικογιάννης, και το σώμα του Λαγουμτζή.— 10. Απέξω από τον Σερπετζέ, ο Μακρυγιάννης με το σώμα του και πληγώθηκε μπροστά στον λαιμό και εις το κεφάλι (επειδή στην ίδια θέση ήταν τα λαγούμια των Ελλήνων  Και των Τούρκων).— 11. Η θέση του Γκούρα, όπου και έφονεύθη.— 12. Έμβηκεν δευτέρα βοήθεια των Ελλήνων ο Ν. Γκριζιώτης, ο Μαμούρης, ο Μήτρο Λεκκας, Τριαντάφυλλος Τζουρας, Τόλιας και  Ντεληγιώργης, έως 200 άνθρωποι.

54 15. ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΙΣ ΡΑΧΟΒΑ. 1. Η Ράχοβα. — 2. Το μοναστήρι Αγ
15. ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΙΣ ΡΑΧΟΒΑ. 1. Η Ράχοβα.— 2. Το μοναστήρι Αγ. Γεώργιος, όπου διέταξεν ο Καραϊσκάκης και κατελαβεν ο Γαρδικιώτης και Γεώργιος Βάγιας τας θέσεις με 200 περίπου Έλληνας.— 3. Ο Μουστάμπεης και ο Κιαχαγιάμπεης με Τούρκους έκλεισαν αυτούς εις τας οικίας και μοναστήρι.— 4. Ο Καραϊσκάκης προφθάσας τους Έλληνας με ικανήν δύναμιν ως 1.600· ο Νικήτας Λάμπρος Βέϊκος,…Νάσης Νίκας, Φαρμάκης, Ξύδης κλπ. εως 1.600, επολέμησαν τους εχθρούς ολίγας ημέρας, έπειτα ένθαρρυνθέντες από τάς νίκας των, ωφελούμενοι και από την δριμύτητα του χειμώνος εφόνευσαν και κατέσφαξαν σχεδόν όλους τους εχθρούς με τους δύο αρχηγούς των, τον Μουστάμπεην και Κιαχαγιάμπεην, τους όποιους έκοψαν οι δύο "Ελληνες.— 5, Πολλοί των Ελλήνων στρατιωτών κόπτοντες τους Τούρκους έφεραν τας κεφάλας των εις τον Καραϊσκάκην. — 6-7. Τελευταίον επισωρεύσαντες τας κεφάλας των εχθρών εις τι μέρος έκτισαν με αυτάς δύο πύργους.— 8. Το ταμπούρι των Τούρκων.— 9. Αι κορυφαί του  Παρνασσού.— 10. Ο  ποταμός.

55 Ερωτήματα- Θέματα προς συζήτηση
Ποια η θεματική των έργων του; Εστιάζει σε κάποιο στοιχείο το βλέμμα, κι αν ναι σε ποιο; Ομοιότητες και διαφορές στο έργο του καλλιτέχνη; Ποιον/ους από τους ρόλους που προαναφέραμε προσεγγίζουν περισσότερο; Συναισθήματα και σκέψεις που μάς προκαλούν.

56 Ερωτήματα- Θέματα προς συζήτηση
Ποια είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την τέχνη του Ζωγράφου (τεχνοτροπία); Χρώματα; Πρόσωπα; Σώματα; Σχήμα; Προοπτική; Ατομικό; Ομαδικό; Τοπίο;

57 Για τον στρατηγό Μακρυγιάννη αυτές οι εικόνες, που έγιναν κατά παραγγελία του στα 1836, δεν είναι ζωγραφική. Δεν είχε την πρόθεση να συμβάλει στην τέχνη - λαϊκή ή λόγια - του καιρού του. Κι ο ίδιος, απ' όσο είμαστε σήμερα σε θέση να γνωρίζουμε, δεν ήταν πολύ ευχαριστημένος με το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα. Η συνεργασία του με τους Ζωγράφους (πατέρα και γιο) οφείλει να αποδώσει με ακρίβεια αυτό που ο ίδιος έχει "στοχαστεί" για τον Αγώνα: μια σειρά από πραγματικά γεγονότα και ορισμένους πολύ συγκεκριμένους συμβολισμούς. Ο Μακρυγιάννης ουσιαστικά απαίτησε ένα είδος πολεμικών χαρτών, ώστε να αποτυπώσει τις μάχες και τις ναυμαχίες του πολέμου της ανεξαρτησίας· όφειλαν να αποδοθούν μέσα στο γεωγραφικό τους χώρο και, με τέτοιο τρόπο ώστε ο "χάρτης" αυτός να "διαβάζεται" από τον θεατή με τον τρόπο που διαβάζεται μια πολεμική έκθεση.

58 Οπτικοποίηση-χαρτογράφηση μαχών
Οι "χάρτες" όμως αυτοί δεν θα μπορούσε να είναι μια απλή καταγραφή των πολεμικών συμβάντων. Αποτελούν την εκλαϊκευτική αποτύπωση της ερμηνείας που ο στρατηγός έδινε στον αγώνα· αποτύπωση των προσωπικών του οραμάτων: εθνικών, πολιτικών, στρατιωτικών. Γι' αυτό και οι εικόνες των Ζωγράφων, ως ιστορικά ντοκουμέντα, δύσκολα "διαβάζονται", αποκομμένες από τα κείμενα που τις συνοδεύουν είτε από τα "Απομνημονεύματα" του στρατηγού.

59 Ο ελληνικός λαός τροφοδοτήθηκε ιδεολογικά για το 1821 με τις εικόνες των Ζωγράφου - Μακρυγιάννη ή του Peter von Hess; Γιατί;

60 Εικόνες δύναμης, εξουσίας ή ομαδικής επανάστασης;
Εθνική ή κοινωνική επανάσταση; Γένος – Φυλή – Τάξη; Θρησκεία; Εθνικότητα; Στρατηγού Μακρυγιάννη Απομνημονεύματα (2003). Αθήνα: Γνώση. Άσκηση: Διαβάστε και επιλέξτε 500 λέξεις κείμενο από τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, όπου θα αναζητήσετε και θα καταγράψετε τις παραπάνω έννοιες (συχνότητα- 1 παράδειγμα για την καθεμιά) – ανάλυση αφήγησης (διάκριση ιστορικών εννοιών κατά Γιαννόπουλο & προσέγγιση του χρόνου κατά Idrissi).

61 Αφήγηση Βασικό εργαλείο της ιστορικής σκέψης και γνώσης θεωρείται η έννοια. Κατά την έκφραση του Henri-Irénée Marrou, «γνωρίζω ιστορικά, σημαίνει αντικαθιστώ ένα ακατέργαστο δεδομένο, από τη φύση του φευγαλέο, με ένα σύστημα νοητικά επεξεργασμένων εννοιών …». Η ερμηνευτική και ιδεολογική βαρύτητα της ιστορικής έννοιας γίνεται φανερή σε περιπτώσεις σύγκρουσης. Η επιλογή, για παράδειγμα, της έννοιας συμμοριτοπόλεμος, που αποτελούσε για δεκαετίες την επίσημη σχολική εκδοχή του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου συγκροτούσε ταυτόχρονα μια ιδεολογική τοποθέτηση, αρνητικά σεσημασμένη. Η ιστοριογραφία του 20ού αιώνα στρέφει το ενδιαφέρον της στη μελέτη της ιστορικότητας και στην ανίχνευση των επιτελούμενων λειτουργιών των εννοιών, οι οποίες οργανώνουν την ιστορική αφήγηση, την ανάλυση και την ερμηνεία. Η σύγχρονη επιστημολογία της Ιστορίας προβαίνει σε μια τριμερή διάκριση των αξόνων οργάνωσης του ιστορικού λόγου.

62 Άξονες οργάνωσης του ιστορικού υλικού
α) στη δηλωτική γνώση, δηλαδή στο γνωστικό περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης, β) στη διαδικαστική γνώση, δηλαδή στη μεθοδολογική επιλογή, που κρίνεται απαραίτητη για κάθε προσέγγιση του ιστορικού παραδείγματος, και γ) στην εννοιολογική γνώση. Οι τρεις αυτοί άξονες του ιστορικού λόγου διακρίνονται συνήθως σε κάθε ιστοριογραφικό έργο.

63 Ανάλυση αφήγησης Ο Γιάννης Γιαννόπουλος κατηγοριοποιεί τις ιστορικές έννοιες σε τέσσερις κατηγορίες: - τις απλές συγκεκριμένες (π.χ. γεωργός, άροτρο, ειδώλια) - τις σύνθετες συγκεκριμένες (π.χ. πόλη, κοινοβούλιο) - τις αφηρημένες, οι οποίες δομούνται (π.χ. απολυταρχία, αριστοκρατία) - τις αξιολογικές – ιστορικές, οι οποίες παραπέμπουν σε συγκεκριμένες ιστορικές οντότητες (π.χ. κοινωνική οργάνωση, εργατική τάξη, δυτικός πολιτισμός).

64 Ανάλυση της αφήγησης Ο Idrissi θεωρεί ως κεντρικές έννοιες της Ιστορίας τον χώρο, τον χρόνο και την κοινωνία, γιατί «το αντικείμενο της ιστορικής επιστήμης είναι ο κοινωνικός μετασχηματισμός στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου και ενός προσδιορισμένου χώρου». Επίσης, διακρίνει τον χρόνο σε φυσικό, ψυχικό, κοινωνικό και ιστορικό. Ακολουθώντας το θεωρητικό μοντέλο του Braudel, αλλά και τις σχετικές επεξεργασίες των Koselleck, Benveniste, Prost, Ricoeur και Segal, ο Idrissi προσεγγίζει τον ιστορικό χρόνο ως συνύφανση μιας πολλαπλότητας χρόνων. Ο χρόνος νοείται στη διαχρονική του διάσταση - αν και η συγχρονική ανάλυση σύμφωνα με τον Mattozzi είναι επίσης αναγκαία - και η αναλυτική λειτουργία του αφορά: - στον σαφή προσδιορισμό (χρονολόγηση), - την αιτιώδη αλληλουχία, - την ιεράρχηση των ιστορικών φαινομένων και γεγονότων.

65 Ο ελληνικός λαός δεν τροφοδοτήθηκε ιδεολογικά για το '21 με τις εικόνες του Μακρυγιάννη, αλλά του Peter von Hess αποδοχή της ψευδαισθησιακής αναπαράστασης των εικόνων του Hess με σκηνές από τον Αγώνα; Η λαϊκή ζωγραφική του Μακρυγιάννη  ζωγραφική του «εμείς», δεν προβάλλει ατομικά, αλλά συλλογικά επιτεύγματα; Η λόγια του Hess  ζωγραφική του «εγώ» στην παράδοση του δυτικού υποκειμενισμού, που σφράγισε την ιδεολογία της ευρωπαϊκής τέχνης, πρόβαλε το ατομικό κατόρθωμα; Ακόμη μιλάμε για τους «ήρωες του '21» ; Μέχρι τη δεκαετία του 1970, οι μορφές των ηρώων που ζωγράφισε ο Hess αποτελούσαν τη μοναδική διακόσμηση των ελληνικών σχολικών κτηρίων και εγχειριδίων; Άσκηση: Σχολικά εγχειρίδια και ζωγραφικές αναπαραστάσεις – Να φέρετε από μια θεματική ενότητα – Στ’ τάξης δημοτικού και Α’ γυμνασίου.

66 Χρήσιμες διευθύνσεις http://www.peter-von-hess.com/works.shtml

67 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Κορδάτου, Γ. (1924). Η κοινωνική σημασία της ελληνικής επανάστασης του Αθήνα: Επικαιρότητα. Κορδάτου, Γ. (1945). Ο Ρήγας Φεραίος και η βαλκανική ομοσπονδία. Αθήνα: Επικαιρότητα. Κορδάτου, Γ. (1946). Οι επεμβάσεις των Άγγλων στην Ελλάδα. Αθήνα: Επικαιρότητα. Κορδάτου, Γ. ( ). Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας. Τόμ Αθήνα: 20ός Αιώνας. Βαλέτα, Γ. (1979). Το προδομένο εικοσιένα. Αθήνα: Φιλιππότης. Βουρνά, Τ. (1997). Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας. Τόμ. Α΄, Αθήνα: Πατάκη. Σκαρίμπα, Γ. (1995). Το 1821 και η αλήθεια. Αθήνα: Κάκτος.

68 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Ανωνύμου του Έλληνος. (1973). Ελληνική Νομαρχία. Αθήνα: Κάλβος. Φωτιάδη, Δ. (1971). Η επανάσταση του ‘21. Αθήνα: Μέλισσα. Finlay, G. (2008). Η ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως. Μετ. Παπαδιαμάντης Α., Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. Finlay, G. (χ.χ.). Η ιστορία της τουρκοκρατίας και της ενετοκρατίας στην Ελλάδα. Μετ. Γαρίδης Μ., Αθήνα: Τολίδη. Μαρξ, Ενγκελς. (1985). Η Ελλάδα, η Τουρκία και το ανατολικό ζήτημα. Αθήνα: Γνώση. Περραιβού, Χρ. (1860). Σύντομος βιογραφία του Αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού. Αθήνα: Νότη Καραβία.

69 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Δασκαλάκης, Απ.: Κείμενα - Πηγαί της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως. Σειρά Τρίτη, Τα περί παιδείας, τόμ. Α’, Αθήνα 1968. Δημαράς, Α.: Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τόμ. Α’, Εκδ. Ερμής, Αθήνα 1990. Διάταγμα του Καποδίστρια διορισμού δασκάλων 12478/ , στο: Δασκαλάκης, Απ.: Κείμενα - Πηγαί της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως. Σειρά Τρίτη, Τα περί Παιδείας, τόμ. Α’, Αθήνα 1968. Δραγούμης, Ν.: Ιστορικαί αναμνήσεις. Επιμ. Α. Αγγέλου, τόμ. Α’, Αθήνα, Εκδ. Ερμής, 1973. Ευαγγελόπουλος, Σ.: Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης. Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης, τεύχ. Α’, Εκδ. Δανιά, Αθήνα 1989. Ζαμπέτα, Εύη: Η εκπαιδευτική πολιτική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1994.

70 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Η Αιγιναία, τόμ. Α’, Αίγινα , τόμ. Δ’, Αίγινα , τόμ. Ζ’, Αίγινα , τόμ. ΣΤ’, Αίγινα , τόμ. ΣΤ’, Αίγινα Κανάκης, Ι.: Η εσωτερική οργάνωση και λειτουργία του νεοελληνικού δημοτικού σχολείου. Εκδ. Γρηγόρης, Αθήνα 1995. Καλαφάτη, Ελ., Τα σχολικά κτίρια της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Από τις προδιαγραφές στον προγραμματισμό. Εκδ. Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1988. Καποδίστριας, Ι.: Κείμενα. Ανθολόγηση Κ. Δαφνή. Εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 1976. Κοκκώνης Ι.: Εγχειρίδιον διά τα αλληλοδιδακτικό σχολεία ή οδηγός της αλληλοδιδακτικής μεθόδου υπό Σαραζίνου. Εν τη Εθνική Τυπογραφία, Εν Αιγίνη 1830. Κοντονή, Α.: Το νέο Ελληνικό σχολείο και ο πολιτικός ρόλος των παιδαγωγικών συστημάτων. Εκδ. Κριτική Α.Ε., Αθήνα 1997. Κούκου, Ε.: Η παιδεία από το 1828 ως το Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΒ’, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975. Λαμπράκη-Παγανού, Αλ.: Η εκπαίδευση των ελληνίδων κατά την Οθωνική περίοδο. Αθήνα 1988.

71 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Μαυροσκούφης, Δ.: Εκπαίδευση και εκπαιδευτική πολιτική στην Ελλάδα Εκδ. Ενυάλειο Κληροδότημα, Θεσσαλονίκη 1996. Μπαμπούνης, Χ.: Η εκπαίδευση κατά την Καποδιστριακή περίοδο. Διοικητική οργάνωση και εκπαιδευτική λειτουργία. Εκδ. Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1999. Μπουζάκης, Σ.: Νεοελληνική Εκπαίδευση ( ). Εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1994. Πετρίδης, Π.: Νεοελληνική Πολιτική Ιστορία , τόμ. Α’, τεύχ. 1, Εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1985. Πρασσά, Αν.: Εκπαιδευτική πολιτική, κατεύθυνση και προοπτικές. Περιοδικό Ιστορικά, Ι. Καποδίστριας, ο δεσποτικός οραματιστής, τεύχ. 12, Εκδ. Φωτοεκπαιδευτική Α.Ε., Αθήνα 2000. Σολομών, Ι.: Εξουσία και τάξη στο νεοελληνικό σχολείο. Μια τυπολογία των σχολικών χώρων και πρακτικών Εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1992. Φωτεινόπουλος, Θ.: Αλληλοδιδακτική μέθοδος. Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαίδεια, Ελληνικά Γράμματα-HERDER, τόμ. 1ος, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1967. Χατζηστεφανίδης, Θ.: Ιστορία της Νοελληνικής Εκπαίδευσης ( ). Εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1990

72 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ Αναστασιάδης, Γιώργος, Από τον Ρήγα στον Αλ. Παπαναστασίου. Δημοκρατία και θεσμικός λόγος στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1999. Αραμπατζής Ευάγγελος, Χ. Βεντούρης, Νικόλαος Βερέμης, Θάνος Μ., κ.ά., Ο φιλελευθερισμός στην Ελλάδα. Φιλελεύθερη θεωρία και πρακτική στην πολιτική και στην κοινωνία της Ελλάδας, Αθήνα, Εστία, 1991. Δερτιλής, Γιώργος Β., Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση, , Αθήνα, Εξάντας, 1999. Λοβέρδος, Ανδρέας, Πολιτική ιστορία της Ελλάδας ( ), Αθήνα, Π.Ν. Σάκκουλας, 2000. Σβορώνος, Νίκος Γ., Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας, Αθήνα, Θεμέλιο, 1999.

73 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ Γεροζήσης, Τριαντάφυλλος Α., Το σώμα των αξιωματικών και η θέση του στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία ( ), προλογ. Θ. Γ. Πάγκαλος, τ. 1-3, Αθήνα, Δωδώνη, 1996. Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Ο ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του , τ. Α΄-Β΄, Αθήνα, ΓΕΣ/ΔΙΣ, (1932). Μαυρογορδάτος, Γιώργος Θ., Μελέτες και κείμενα για την περίοδο , Αθήνα – Κομοτηνή, Σάκκουλας, 1982. Παρασκευόπουλος, Λεωνίδας, Βαλκανικοί Πόλεμοι , Επιστολές προς τη σύζυγό του Κούλα, επιμ. Ελένη Γαρδίκα – Κατσιαδάκη, Αθήνα, Καστανιώτης, 1998.

74 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ Gardikas – Katsiadakis Helen, Greece and the Balkan Imbroglio: Greek Foreign Policy, , Athens, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1995. Γαρδίκα, Κατερίνα, Προστασία και εγγυήσεις, Στάδια και μύθοι της ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης, , Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1999. Γιανουλόπουλος, Γιάννης Ν., Η ευγενής μας τύφλωσις. Εξωτερική πολιτική και “εθνικά θέματα” από την ήττα του 1897 έως την Μικρασιατική Καταστροφή, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 1999. Τρότσκι, Λέων, Τα Βαλκάνια και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, , Αθήνα, Θεμέλιο, 1993.

75 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ Γληνός, Δημήτρης, Άπαντα, εκδοτική φροντίδα, εισαγωγή, σημειώσεις, Φίλιππος Ηλιού, Τ. Α΄ , Αθήνα, Θεμέλιο, 1983. Δημαράς, Αλέξης, επιμ., Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε (τεκμήρια ιστορίας), Τ. Α΄-Β΄ , Αθήνα, Ερμής, Δημαράς, Αλέξης, “ : Τα εκπαιδευτικά”, στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, , Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993. Καλογιάννης, Γ.Χ. , Ο “Νουμάς” και η εποχή του ( ): γλωσσικοί και ιδεολογικοί αγώνες, Αθήνα, επικαιρότητα, 1984. Μπουρνάζος, Στρατής, “Η εκπαίδευση στο ελληνικό κράτος”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα, σσ Παπανούτσος, Ε.Π. , Α. Δελμούζος: η ζωή και το έργο του, β΄ έκδ. Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ., Σταυρίδη – Πατρικίου, Ρένα, Γλώσσα, εκπαίδευση και πολιτική, Αθήνα, Ολκός, 1999. Φραγκουδάκη, Άννα, Η γλώσσα και το έθνος : εκατό χρόνια αγώνες για την αυθεντική ελληνική γλώσσα, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2001.

76 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ Αλεξίου, Χρίστος, “Οι Βαλκανικοί πόλεμοι στην ποίηση του Άγγελου Σικελιανού”, στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, , Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993. Βουτουρής, Παντελής, “Λογοτεχνικές αναζητήσεις”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα. Γεωργουσόπουλος, Κώστας, “Το θέατρο κατά τους Βαλκανικούς πολέμους”, στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, , Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993. Δελβερούδη, Ελίζα – Άννα, “Θέατρο”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα. Δελβερούδη, Ελίζα – Άννα, “Κινηματογράφος”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα. Δημαράς, Κ.Θ. , Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας: από τις ρίζες ως την εποχή μας, Αθήνα, Γνώση, 2000. Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Τέσσερις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής από τις συλλογές του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, Αθήνα 2000.

77 Βιβλιογραφία νεότερης ελληνικής ιστορίας
Κουλούρη, Χριστίνα, “Αθλητισμός”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα. Λεωτσάκος, Γιώργος, “Ελληνική μουσική και δημιουργία ″, στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, , Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993. Ματθιόπουλος, Ευγένιος, “Εικαστικές τέχνες”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα. Μπουρνάζος, Στρατής, “Η εκπαίδευση στο ελληνικό κράτος”, στο: Ιστορία της Ελλάδος του 20ού αιώνα: , οι απαρχές, Τ. Α2, Αθήνα, Βιβλιόραμα. Ξανθάκης, Άλκης, “Η φωτογραφία στους Βαλκανικούς Πολέμους”, στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, , Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993. Σταυροπούλου, Έρη, “Οι Βαλκανικοί πόλεμοι στην πεζογραφία του Στρατή Μυριβήλη”, στο: Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, , Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993.


Κατέβασμα ppt "Λαϊκή & Λόγια Ζωγραφική"

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Διαφημίσεις Google