Σχολικός εκφοβισμός 2 ΠΤΔΕ.

Παρουσίαση με θέμα: "Σχολικός εκφοβισμός 2 ΠΤΔΕ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Σχολικός εκφοβισμός 2 ΠΤΔΕ

2 Η σημασία του σχολικού πλαισίου
Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι στάσεις, η συμπεριφορά και οι συνήθειες των συσχετιζόμενων ενήλικων, ιδιαίτερα των δασκάλων και των διευθυντών, παίζουν έναν κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό του βαθμού που τα προβλήματα bullying εκδηλώνονται στη σχολική τάξη ή τη σχολική μονάδα (Olweus, 1993, 2003). Ο εκφοβισμός είναι πιο διαδεδομένος στο χώρο του σχολείου από ότι στη διαδρομή από και προς το σχολείο, στο λεωφορείο, στη στάση του λεωφορείου, ή οπουδήποτε αλλού στην κοινότητα (Harris et al., 2002, Nansel et al.,2001, Olweus 1993, Whitney & Smith, 1993, Unnever, 2001 όπως στο Limber, 2002).

3 Οι πιο συνήθεις τοποθεσίες ιεραρχικά θεωρούνται η αυλή του σχολείου, η τάξη, οι χώροι φαγητού και οι διάδρομοι (Limber, 2002). Έρευνα σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αγγλία (Mellor, 2003) κατέγραψε το 44% των θυμάτων να δηλώνουν ότι εκφοβίζονται συνήθως στην αυλή, 28% στην τάξη και 4% στη διαδρομή από και προς το σχολείο.

4 Τα περιστατικά εκφοβισμού κοινοποιούνται λιγότερο από παιδιά που θεωρούν πως το σχολείο τους είναι ανεκτικό στον εκφοβισμό, καθώς και από παιδιά που ανατράφηκαν από τους γονείς τους με αρχές αυστηρής πειθαρχίας. Οι Thomson και Arora (1999) στην Αγγλία παρατήρησαν πως οι μαθητές ήταν ιδιαίτερα διστακτικοί να αποκαλύψουν περιστατικά εκφοβισμού σε άλλα άτομα, μόνο 3% το αναφέρουν στους γονείς τους, ενώ έρευνα στην Ελλάδα καταγράφει ότι ένας στους τρεις μαθητές ενημερώνει χωρίς φόβο τους γονείς του (Reid et al., 2004). Οι Smith και Sharp (1994) αποδίδουν τον δισταγμό των θυμάτων να ενημερώσουν τρίτους στο φόβο, την έλλειψη αυτοπεποίθησης, ή στο ότι θεωρούν ότι ευθύνονται για ότι τους συμβαίνει.

5 Τα βασικά κοινωνικά πλαίσια που αναπτύσσεται και κοινωνικοποιείται το παιδί είναι δύο: η οικογένεια και το σχολείο. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια το παιδί ενστερνίζεται βασικές αξίες και νόρμες της ευρύτερης κοινωνίας που θα βοηθήσουν αργότερα την παραπέρα κοινωνική του ανάπτυξη. Η μελέτη της επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών μέσα στα βασικά αυτά κοινωνικά πλαίσια αναφοράς θεωρούμε ότι είναι απαραίτητη.

6 Το σχολείο είναι το κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς εντός του οποίου αναφέρονται τα περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών. Επίσης είναι το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο φαίνονται ξεκάθαρα και οι συνέπειες της επιθετικής συμπεριφοράς, τόσο στα θύματα, όσο και στους θύτες.

7 Οι συμπεριφορές που προέρχονται από το οικογενειακό περιβάλλον είναι πολύ πιθανόν να απορρίπτονται από την κοινωνία του σχολείου. Το παιδί στην περίπτωση, που λόγω έλλειψης κοινωνικών δεξιοτήτων, ή για ενδογενείς αναπτυξιακούς λόγους, ή ακόμα και λόγω των υποκειμενικών αντιλήψεων, δεν υιοθετήσει τις νέες συμπεριφορές που απαιτεί το νέο περιβάλλον, είναι πιθανόν να έρθει σε σύγκρουση με το περιβάλλον αυτό και ως συνέπεια να παρουσιάσει επιθετική συμπεριφορά

8 Πολλές φορές το σχολείο μέσα από τις διάφορες παιδαγωγικές και διδακτικές πρακτικές που ακολουθεί αποτελεί την βασική αιτία γένεσης και αναπαραγωγής επιθετικής συμπεριφοράς στα παιδιά. Έτσι παράγοντες που ρυθμίζουν τον τρόπο που λειτουργεί το σχολείο θεωρούνται από πολλούς οι βασικές αιτίες γένεσης και αναπαραγωγής της επιθετικής συμπεριφοράς. Στο σχολικό περιβάλλον όπου επιδιώκεται η τάξη οι δάσκαλοι συχνά χρησιμοποιούν διάφορες μορφές βίας προκειμένου να ελέγξουν την συμπεριφορά των παιδιών. Έτσι οι τιμωρίες, οι επιπλήξεις, οι ποινές σε μεγαλύτερες ηλικίες θεωρούνται από πολλούς ερευνητές ως παράγοντες βίας στα σχολικά πλαίσια

9 Οι σύγχρονες κοινωνίες γίνονται όλο και πιο πολύ ανταγωνιστικές
Οι σύγχρονες κοινωνίες γίνονται όλο και πιο πολύ ανταγωνιστικές. Απαιτούν συνεχώς ολοένα περισσότερες επιδόσεις από τα μέλη τους εις βάρος πολλές φορές των ανθρώπινων πολλές φορές αξιών και δικαιωμάτων. Το σχολείο ως ένα υποσύνολο της ευρύτερης κοινωνίας που ανήκει, δέχεται τις επιρροές αυτές, ολοένα και σε μεγαλύτερο βαθμό. Η αύξηση της ανεργίας και ο ανταγωνισμός θέτουν υπό αμφισβήτηση συνεχώς τις υπάρχουσες δομές του σχολείου και κατά συνέπεια οι αλλαγές στο θεσμικό επηρεάζουν συνεχώς και την λειτουργία του σχολείου τόσο σε θέματα οργάνωσης και λειτουργίας όσο και σε θέματα παιδαγωγική τακτικής. Έτσι οι όποιες ανταγωνιστικές πρακτικές της κοινωνίας δεν παύουν να επηρεάζουν τη λειτουργία. του σχολείου.

10 Το Οικογενειακό πλαίσιο αναφοράς
Η δομή της οικογένειας τη βρίσκουμε να αλλάζει από εποχή σε εποχή αλλά και σύμφωνα με την ευρύτερη κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκει. Έτσι ενώ στο παρελθόν συναντάμε τις λεγόμενες παραδοσιακές οικογένειες, σήμερα βλέπουμε μια διαφορετική δομή η οποία πολλές φορές εξαρτάται από διάφορους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα την μονογονεϊκές οικογένειες, οικογένειες που η μητέρα εργάζεται, εκτεταμένες οικογένειες κ.τ.λ. (Schaffer,2001:205). Παρ’ όλο που η δομή της οικογένειας αλλάζει από κοινωνία σε κοινωνία, πράγμα που έχει άμεση επίδραση και στον τρόπο ανατροφής των παιδιών, ο Robert Le Vine υποστήριξε ότι οι γονείς σε όλο τον κόσμο έχουν τρεις κύριους στόχους: • Το στόχο της επιβίωσης • Τον οικονομικό στόχο • Τον πολιτισμικό στόχο (Cole & Cole, 2002 : 263).

11 Η στάση των γονιών απέναντι στο παιδί εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τι πιστεύει ο ίδιος ο γονιός για το πώς να μεγαλώνει ένα παιδί. Οι προσδοκίες της οικογένειας οι οποίες είναι πολιτισμικά καθορισμένες από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, καθορίζουν, κατά συνέπεια, και τις απαιτήσεις που έχει η οικογένεια από το παιδί, καθώς επίσης και τον τρόπο που ελέγχουν οι γονείς την συνέπεια που δείχνουν τα παιδιά απέναντι στις υποχρεώσεις τους.

12 «Το τυραννικό γονεϊκό σχήμα»: Οι γονείς προσπαθούν να διαμορφώσουν και ν’ αξιολογούν τη στάση των παιδιών σύμφωνα με ορισμένα πρότυπα. Δίνουν μεγάλη έμφαση στη σπουδαιότητα της υπακοής στην εξουσία και ευνοούν τα τιμωρητικά μέτρα για να επιτύχουν τη συμμόρφωση των παιδιών τους. Το αυθεντικό γονεϊκό σχήμα: Οι αυθεντικοί γονείς προσπαθούν να ελέγξουν τα παιδιά τους εξηγώντας τους κανόνες ή τις αποφάσεις τους και συζητώντας λογικά μαζί τους. Θέτουν υψηλά κριτήρια για τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Λαμβάνουν υπόψη την άποψη του παιδιού, ακόμη κι αν δεν τη δέχονται πάντοτε.

13 Το ανεκτικό γονεϊκό σχήμα: Οι ανεκτικοί γονείς ασκούν λιγότερο έλεγχο στη συμπεριφορά των παιδιών τους και έχουν σχετικά λίγες απαιτήσεις απ’ αυτά. Τους δίνουν μεγάλη ελευθερία ν’ αποφασίσουν τα ωράρια και τις δραστηριότητες τους και συχνά τα συμβουλεύονται σε οικογενειακά θέματα. Δεν απαιτούν το ίδιο επίπεδο επιτευγμάτων που απαιτούν οι τυραννικοί γονείς.»

14 Πέρα από του τρεις αυτούς τύπου που προαναφέρθηκαν παραπάνω υπάρχει και ένας ακραίος τύπος γονεϊκής συμπεριφοράς ο απόλυτα αμελής. Τέτοιοι γονείς αμελούν τα παιδιά τους, δεν ασκούν κανενός είδους ελέγχου αλλά και δεν ενδιαφέρονται καθόλου. Τέτοια συμπεριφορά δεν μπορεί και εύκολα να καταγραφεί ιδιαίτερα με ποσοτικές μετρήσεις γιατί πρόκειται για άτομα που δύσκολα προσεγγίζονται.

15 Οι ανεκτικές συμπεριφορές στην οικογένεια είναι αυτές που δημιουργούν καταστάσεις στις οποίες οι διάφορες μορφές επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών έχουν μεγάλη πιθανότητα να εμφανιστούν. Και στην μια και στην άλλη περίπτωση οι απορριπτικοί γονείς αποθαρρύνουν ή τιμωρούν το παιδί τους όταν αυτό δείχνει συμπεριφορά εξάρτησης. Έτσι όσο τα παιδιά δεν έχουν στοργικούς γονείς τόσο είναι πιο επιθετικά

16 Στην έρευνα των Smith Slep & O’ Leary (2005) σε 453 οικογένειες, βρέθηκε ότι τα 2/3 των οικογενειών που παρουσίαζαν επιθετικότητα έχουν αναφέρει επιθετικότητα μεταξύ συζύγων. Επίσης στην ίδια έρευνα αναφέρεται ότι πάνω από τα 2/3 των οικογενειών αυτών έχουν αναφέρει επιθετικότητα των γονέων προς τα παιδιά. Η ποιότητα των σχέσεων του ζευγαριού και τα ισχύοντα πρότυπα συμπεριφοράς που υιοθετούν αυτές οι οικογένειες είναι βασικοί παράγοντες της επιθετικότητας που δέχεται το ίδιο το παιδί από το οικογενειακό του περιβάλλον.

17 Η σωματική τιμωρία των παιδιών σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών στο σχολείο. Η τιμωρία, και ιδιαίτερα η σωματική, δεν είναι κάτι ξένο και για την Ελληνική πραγματικότητα. Είναι, αρκετά συχνά, το μέσο διαπαιδαγώγησης των Ελλήνων πατεράδων προς τα παιδιά τους (Κρασανάκης, 1996). Δεν είναι όμως η σωματική τιμωρία – κακοποίηση – που ευθύνεται για τη εμφάνιση της επιθετικής συμπεριφοράς. Η λεκτική επιθετικότητα των γονιών είναι ένα βασικό παράγοντας που ευθύνεται για τα διάφορα ψυχοκοινωνικά προβλήματα των παιδιών και την εμφάνιση επιθετικής συμπεριφοράς

18 Στην έρευνα του Dykeman, (2003) βρέθηκε ότι τα παιδιά που βιώνουν τη διάλυση της οικογένειας και κατά συνέπεια βιώνουν τις συγκρούσεις ανάμεσα στους γονείς παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό επιθετικής συμπεριφοράς. Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνική μάθησης, σ’ αυτές τις περιπτώσεις το παιδί γίνεται παρατηρητής βίαιων συμπλοκών και κατά συνέπεια μαθαίνει αρκετές συμπεριφορές μέσω αυτού του μηχανισμού. Οι γονείς αυτοί, ανάλογα και με άλλους παράγοντες όπως είναι κοινωνικές επιρροές, προσωπικότητα των γονιών, πολιτισμικές αξίες των γονιών, μπορούν να συμπεριφέρονται με αυταρχικό προκειμένου να μην χάσουν το έλεγχο εντελώς ή και αντίθετα πολύ χαλαρό τρόπο απέναντι στα παιδιά τους

19 Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. στην εμφάνιση της επιθετικότητας και Ηλεκτρονικός Εκφοβισμός
Σημαντική επίδραση στη δημιουργία επιθετικών πρότυπων συμπεριφοράς ασκούν τα ΜΜΕ και, κυρίως, η τηλεόραση. Η μη ελεγχόμενη έκθεση των παιδιών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στο Διαδίκτυο ενέχει τον κίνδυνο της ενίσχυσης της βίαιης και αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Έρευνες, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, συνδέουν την τηλεοπτική βία με την εμφάνιση επιθετικής συμπεριφοράς

20 Οι τηλεοπτικές εικόνες βίας παρέχουν επιθετικά πρότυπα στα παιδιά ενώ παράλληλα ωθούν στην αδιαφορία, στην έλλειψη συμπόνιας, στην ηθική απαξίωση. Ακόμα και εκπομπές κινουμένων σχεδίων, όταν αυτά αναφέρονται σε επιθετικούς χαρακτήρες, μπορεί να ενθαρρύνουν την εμφάνιση επιθετικών συμπεριφορών. Σύμφωνα με τον Bandura (1993), τα παιδιά μπορεί να μιμηθούν το επιθετικό πρότυπο, ιδιαίτερα όταν αυτό ανταμείβεται για τις πράξεις του και έχει κοινά στοιχεία με τα παιδιά.

21 Παράλληλα με τον έως τώρα γνωστό σχολικό εκφοβισμό, τα τελευταία χρόνια έχει κάνει την εμφάνισή του και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός ή κυβερνοεκφοβισμός. Η διεθνή του ονομασία είναι cyber bulling. Το θύμα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, αφενός αδυνατεί να απαλλαχθεί από το θύτη αλλά και να ταυτοποιήσει αυτόν, αφετέρου δε γιατί η τεχνολογία επιτρέπει στο θύτη να παρενοχλεί το θύμα ανώνυμα 24 ώρες το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα.

22 Αυτό που δε διαφοροποιεί τα δύο είδη εκφοβισμού είναι πως έχουν την ίδια πρόθεση, καθώς αποσκοπούν στο να τρομάξουν και να βλάψουν το θύμα. Υπάρχει σαφή σχέση μεταξύ του ηλεκτρονικού εκφοβισμού και του σχολείου. Το φαινόμενο παρουσιάζει ύφεση στη διάρκεια των σχολικών διακοπών. Σχεδόν πάντα, οι δράστες του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, φοιτούν στο ίδιο σχολείο με τα θύματά τους. Στην κλασσική μορφή εκφοβισμού, ο δράστης είναι πιο ισχυρός σωματικά από το θύμα του. Αντίθετα, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, επιτρέπει σε πιο αδύνατους να παρενοχλούν και να βλάπτουν το θύμα τους.

23 Η πιο σοβαρή πλευρά του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι αναμφισβήτητα οι συνέπειές  του. Σε συναισθηματικό επίπεδο οι επιπτώσεις του εκφοβισμού είναι έντονες για το παιδί ή τον έφηβο, κάτι που γίνεται καλύτερα κατανοητό αν σκεφτούμε ότι συχνά οι ειδικοί τον αποκαλούν 'κοινωνικό θάνατο’. Συγκεκριμένα, η αυτοεκτίμηση των θυμάτων κλονίζεται σοβαρά και δηλώνουν πως διακατέχονται από ιδιαίτερα αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό, θλίψη, ντροπή και φόβο. Ταυτόχρονα, μεγάλη είναι η πιθανότητα για πολλά από τα θύματα (σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους) να εμφανίσουν συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Δυστυχώς, οι συνέπειες του ηλεκτρονικού εκφοβισμού για τα θύματα επεκτείνονται στις συμπεριφορικές τους αντιδράσεις, όπως η αποφυγή του σχολείου, οι δυσκολίες συγκέντρωσης και οι χαμηλές σχολικές επιδόσεις (σχολική αποτυχία).

24 Επιθετικότητα στην Εφηβεία
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας, είναι η τάση για ανεξαρτησία και αυτονόμηση. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο έφηβος αυτή την τάση για απόλυτη ελευθερία, τη μετατρέπει σε ανταρσία και εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά εναντίον κάθε μορφής εξουσίας (οικογενειακή, σχολική, κρατική κ.ά). Η αντίδρασή του αυτή, μπορεί να φτάσει σε έκδηλο αρνητισμό για τα πάντα, προσπαθώντας έτσι να επιβεβαιώσει τον εαυτό του απέναντι στους ενηλίκους έστω και αρνητικά

25 Έως τα δεκαπέντε χρόνια οι έφηβοι τείνουν να θεωρούν τέτοιους φορείς εξουσίας ταυτόσημους με την καταπίεση και τον περιορισμό. Σταδιακά όμως έως τα δεκαοχτώ χρόνια, η αντιμετώπιση αυτή διαφοροποιείται καθώς ο έφηβος κατανοεί τους κοινωνικούς θεσμούς, τα δικαιώματα του ανθρώπου και ευαισθητοποιείται για διάφορα κοινωνικά θέματα

26 Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτής της ηλικίας, είναι η τάση των εφήβων να αποκτούν αξίες όλο και πιο πολύ από το εκτός της οικογένειας περιβάλλον. Και αυτί γιατί εμπλέκονται περισσότερο με δραστηριότητες μα φίλους και με ομάδες συνομηλίκων, στο κύκλο των οποίων είναι υπερβολικά συμμορφωμένοι. Η συμμόρφωση αυτή διαμορφώνεται καλύτερα όταν τα όρια ανεκτικότητας της ομάδας και οι ποινές για ανυπακοή, είναι καθορισμένα με σαφήνεια. Έτσι σε αντίθεση με την παιδική ηλικία, κατά τη διάρκεια της οποίας το παιδί ταυτίζεται περισσότερο με το γονιό ή το δάσκαλο, ο έφηβος προσκολλάται στην ομάδα, διότι με τη σύνδεση αυτή εκδηλώνει τη φυσική του τάση για αυτονομία και ανεξαρτησία.

27 Όσον αφορά την επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνουν οι έφηβοι στο σχολειό, σύμφωνα με την πλειονότητα των ερευνών διαπιστώνεται ότι τα αγόρια περισσότερο από τα κορίτσια, καταφεύγουν σε πράξεις βίας και επιθετικότητας στο σχολικό χώρο και ότι η βία είναι ιδιαίτερα αυξημένη στις γυμνασιακές τάξεις σε σχέση με το Λύκειο. (Olweus, 1996). Επίσης από ερευνητικά δεδομένα προκύπτει ότι η χαμηλή σχολική επίδοση και κατά συνέπεια η σχολική αποτυχία, είναι δυνατό να οδηγήσει σε παραβατική-επιθετική συμπεριφορά

28 Οι Parke & Slaby (1989), εξέτασαν το ρόλο των κανόνων της ομάδας στην επιθετική συμπεριφορά και διαπίστωσαν ότι σε ομάδες εφήβων που επιδεικνύουν αποκλίνουσα συμπεριφορά, γίνονται αποδεκτά ως μέλη άτομα που υιοθετούν ανάλογη συμπεριφορά. Αντίθετα σε ομάδες μη αποκλινόντων ατόμων, απορρίπτονται τα άτομα που παραβιάζουν τους κανόνες της ομάδας. Δεν είναι λίγες οι φορές, που το νεαρό άτομο δέχεται αρνητική επίδραση και πίεση από τους συνομήλικους του για συμμετοχή σε αντικοινωνική συμπεριφορά. Σχετική μελέτη των Cairns & Cairns (1994), έδειξε ότι αν οι στενοί φίλοι ενός εφήβου παραβιάζουν το νόμο, αργά ή γρήγορα θα κάνει και εκείνος το ίδιο.

29 Στρατηγικές αντιμετώπισης του εκφοβισμού και της επιθετικότητας στο χώρο του σχολείου
Όσο δύσκολο είναι να ανιχνεύσουμε τα αίτια της επιθετικότητας των παιδιών και το μέτρο της κρισιμότητας τους, άλλο τόσο δύσκολο είναι να κάνουμε τους κατάλληλους χειρισμούς, για να αντιμετωπίσουμε τις παιδικές εκρήξεις.

30 Οι στρατηγικές αντιμετώπισης εστιάζονται κυρίως σε τρία επίπεδα παρέμβασης:
I. Της πρωτογενούς πρόληψης, με στρατηγικές που αφορούν το γενικό πληθυσμό και στοχεύουν στην εξάλειψη ή την αλλαγή των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών δομών που γεννούν τη βία σε όλες της τις μορφές. II. Της δευτερογενούς παρέμβασης, που εστιάζεται στον εντοπισμό και την παρέμβαση στις «ομάδες υψηλού κινδύνου». III. Της τριτογενούς παρέμβασης, με στόχο τη μείωση της υποτροπής και τον κατάλληλο χειρισμό περιστατικών βίας που έχουν ήδη εκδηλωθεί

31 Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να τονίσουμε την ανάγκη συνεργασίας και παράλληλης δράσης γονέων και δασκάλων στην περίπτωση που κάποια παιδιά παρουσιάσουν έντονη και μακρόχρονη επιθετική συμπεριφορά. Η τακτική που θα ακολουθήσουν γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι κοινή, ενιαία. Οι ίδιοι είναι ανάγκη να ενημερώνουν συχνά ο ένας τον άλλο για τις προόδους που κάνουν τα παιδιά στα θέματα της συμπεριφοράς.

32 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών
Ο εκφοβισμός είναι πρόβλημα σχολικής πειθαρχίας. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ευθύνη για την ασφάλεια των παιδιών και τη δημιουργία πολιτισμένου κλίματος στο σχολείο. Κάθε φαινόμενο εκφοβισμού θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα και από τη ρίζα του. Οι εκπαιδευτικοί εξηγούν από την πρώτη ημέρα στα παιδιά τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός κι ότι είναι ευθύνη όλων των παιδιών να αναφέρουν αν αντιληφθούν κάτι. Μαθητές, που εκφοβίζουν στη γειτονιά, δεν τολμούν να το κάνουν σε σχολεία, όπου οι κανόνες είναι ξεκάθαροι και οι παραβάσεις τους τιμωρούνται πάντα.

33 Οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με τους μαθητές τους, αναρτούν σε κάθε τάξη το σύνολο των κανόνων συμπεριφοράς. Διδάσκουν στα παιδιά, να σέβονται τις διαφορές μεταξύ τους, τεχνικές διεκδικητικότητας και ενίσχυσης αυτοπεποίθησης. Οι εκπαιδευτικοί δίνουν στους μαθητές τους να καταλάβουν, ότι οι άπραγοι παρατηρητές δεν είναι αθώοι.

34 Οι δάσκαλοι, μην περιμένουν μόνο από τα παιδιά ή τους γονείς να καταγγείλουν κάτι. Πρέπει να παρατηρούν και να έχουν το νου τους. Σε περίπτωση εμφάνισης φαινομένου εκφοβισμού, ο εκπαιδευτικός πρέπει να μιλήσει με το παιδί-θύμα ιδιαιτέρως, καθώς και στα υπόλοιπα παιδιά ξεχωριστά για να μάθει αν παρόμοια περιστατικά έχουν ξανασυμβεί. Σημαντικό είναι να κρατάει και σημειώσεις. Καθησυχάζει το παιδί-θύμα ότι δε φταίει εκείνο κι ότι το ζήτημα θα αντιμετωπισθεί.

35 Επίσης μιλάει και με το δράστη ιδιαιτέρως για τη συμπεριφορά του, τις συνέπειες και τις κυρώσεις που θα έχει αν συνεχίσει Τις γραπτές μαρτυρίες τις παρουσιάζει στο σύλλογο διδασκόντων και τους γονείς των εμπλεκόμενων παιδιών. Ζητάει από τους συναδέλφους να είναι επίσης σε επιφυλακή και δίνει κατάλληλη ποινή στον εκφοβιστή (όχι σωματική τιμωρία, ούτε ταπεινώσεις κι εξευτελισμοί). Ακόμα ο εκπαιδευτικός επιμένει από το δράστη να ζητήσει συγνώμη από το παιδί-θύμα, καθώς και να επιστρέψει ότι τυχόν πράγματα ή χρήματα του έχει αποσπάσει.

36 Ενημερώνει τους γονείς του θύτη και προσπαθεί να «σπάσει» την κλίκα των εκφοβιστών, αν έχει δημιουργηθεί κάτι τέτοιο. Συνήθως το πιο επιθετικό παιδί δρα ως αρχηγός, ενώ άλλα παιδιά ακολουθούν από φόβο. Ο δάσκαλος τηρεί στενότερη επιτήρηση στο επιθετικότερο παιδί και προσπαθεί να προσανατολίσει τα υπόλοιπα παιδιά σε άλλες δραστηριότητες και σε υποστήριξη των συμμαθητών τους. Ακόμα δεν εφησυχάζει και παρακολουθεί την πορεία των πραγμάτων, μήπως μετά από λίγο καιρό συμβαίνουν πάλι τα ίδια.

37 Αν δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει μόνος/η, συζητάει το θέμα με το σύλλογο διδασκόντων, την προϊστάμενη αρχή της περιφέρειας του και ζητάει εγγράφως τη συνδρομή τους καθώς και τη συνδρομή ειδικού. Αν υπάρξει σοβαρός τραυματισμός, ενημερώνεται η τοπική αστυνομία. Ο εκπαιδευτικός επιτηρεί για περιστατικά εκφοβισμού στα διαλείμματα, στις αυλές, στις εκδρομές. Αν το παιδί-θύμα είναι απομονωμένο, σκέφτεται με ποια άλλα παιδιά θα ταίριαζε και μιλάει σε αυτά για να κάνουν παρέα.

38 Απαραίτητη συνθήκη και στάση για τον εκπαιδευτικό να είναι συνεπής και δίκαιος στις παραβάσεις κανόνων συμπεριφοράς. Μία καλή πρόταση είναι η δημιουργία κουτί παραπόνων στην τάξη, όπου τα παιδιά ανώνυμα καταθέτουν όσα συμβαίνουν. Η ακόλουθη συζήτηση προωθεί την υπευθυνότητα, χωρίς να μειώνει πρόσωπα. Η πρόληψη της βίας και η αρμονική συνύπαρξη θα πρέπει να είναι στην καρδιά των στόχων της παιδείας μιας τέτοια θέματα μπορούν να ‘δουλεύονται’ σε οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο.

39 Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς του θύματος
Όταν ένα παιδί γίνεται θύμα σχολικού εκφοβισμού με οποιαδήποτε από τις μορφές που αναφέρθηκαν, νιώθει σε πρώτη φάση φόβο. Αισθάνεται ότι απειλείται, τρομάζει, αποφεύγει να περπατά μόνο του στο σχολείο, αλλάζει διαδρομή για το σχολείο ή ζητά επίμονα από τους γονείς να το συνοδεύουν εκείνοι στο σχολείο, φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό ή του ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο, δε θέλει να πάει σχολείο, αρνείται να πάει, κάνει απουσίες/κοπάνες και μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα σχολικής φοβίας.

40 Ακόμα σταματά να τρώει, γίνεται απότομο και επιθετικό, έχει νευρικότητα και τρομάζει εύκολα. Πολλά παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού μπορεί να γίνουν τόσο επιθετικά ώστε και τα ίδια να θυματοποιούν άλλα παιδιά ή τα αδέρφια τους στο σπίτι. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ‘’η βία γεννά τη βία’’. Πολλά παιδιά-θύματα φοβούνται τόσο ώστε κλαίνε, δεν μπορούν το βράδυ να κοιμηθούν και έχουν εφιάλτες. Επίσης μερικά αρχίζουν να τραυλίζουν, χάνουν τα πράγματά τους συχνά, τους λείπουν βιβλία και τετράδια ή πολλά από τα προσωπικά τους αντικείμενα είναι σκισμένα και κατεστραμμένα. Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις μάλιστα μπορεί να έχουν μελανιές και χτυπήματα ή σκισμένα ρούχα όταν επιστρέφουν από το σχολείο.

41 Να μιλούν καθημερινά με το παιδί σας, να το ρωτούν για το πώς πέρασε στο σχολείο, να συζητούν μαζί του. Τα παιδιά συνήθως ντρέπονται και κρατούν τον εκφοβισμό κρυφό από τους ενήλικες. Λένε στο παιδί ότι έπραξε σωστά που τους μίλησε κι ότι πρέπει πάντα να τους αναφέρει ό,τι συμβαίνει. Παρατηρούν αν το παιδί δείχνει τα παραπάνω σημάδια ότι έχει πέσει θύμα. Δεν πρέπει να το αμελούν, δεν αναφέρουν «δε βαριέσαι, παιδιά είναι, ή δεν παθαίνει τίποτα, ας γίνει σκληρός». Σημειώνουν όσες περισσότερες λεπτομέρειες γίνεται, από τα περιστατικά, ώστε να κάνουν αναφορά με στοιχεία. Τονίζουν στο παιδί ότι δε φταίει αυτό, δεν έχει κάτι κακό. Τονώνουν την αυτοπεποίθηση και του διδάσκουν να επαινεί τον εαυτό του, να στέκεται όρθιο με αυτοπεποίθηση, να κοιτά στα μάτια, να λέει δυνατά «σταμάτα’ ή ‘παράτα με» και να φεύγει .

42 Οι γονείς συνεχίζουν τη στενή επικοινωνία με το παιδί, για να βεβαιωθούν ότι δεν θα ξαναρχίσουν τα ίδια. Αν το παιδί χρειαστεί, ζητούν ψυχολογική στήριξη από κατάλληλο επαγγελματία. Συμβουλεύουν το παιδί τους να προσέχει σε ποιον δίνει τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου και τη διεύθυνση του του. Σε καμία περίπτωση οι γονείς δε δέχονται τις αφορμές που χρησιμοποιεί ο θύτης ως δικαιολογημένες. Αν για παράδειγμα κοροϊδεύουν το παιδί τους επειδή φορά γυαλιά, το να του βάλουν φακούς επαφής, εμμέσως δικαιολογεί το θύτη και αποφεύγει την ουσία του προβλήματος: την επιθετική τάση του παιδιού-θύτη.

43 Οδηγίες για τους γονείς δραστών
Η άμεση αντίδραση και η λήψη μέτρων από γονείς που τα παιδιά τους εκφοβίζουν άλλα παιδιά, είναι ιδιαίτερα σημαντική και κρίσιμη. Η αγνόηση τέτοιου είδους συμπεριφοράς, εμπεριέχει πολλούς κινδύνους και μπορεί να έχει απρόοπτες και δυσάρεστες εξελίξεις, για το παιδί, για το περιβάλλον που συναναστρέφεται και την οικογένειά του. Οι γονείς σε τέτοιες περιπτώσεις, σταματούν το παιδί αμέσως μόλις παρατηρούν επιθετική συμπεριφορά του παιδιού τους προς άλλα παιδιά.

44 Εφαρμόζουν σταθερά όρια και ποινές με συνέπεια
Εφαρμόζουν σταθερά όρια και ποινές με συνέπεια. Οι ποινές δεν περιλαμβάνουν σωματική τιμωρία. Συζητούν μαζί του για το τι μπορεί να του συμβαίνει- μήπως το απασχολεί ή στεναχωρεί κάτι. Εξηγούν του ότι η συμπεριφορά αυτή είναι απαράδεκτη και ότι το αντίκτυπο στα άλλα παιδιά είναι πολύ βαρύ. Αποθαρρύνουν άλλα μέλη της οικογενείας τους να παρουσιάζουν εκφοβιστικές συμπεριφορές και προσπαθούν να διδάξουν στο παιδί τους τεχνικές χαλάρωσης και τρόπους επίλυσης συγκρούσεων, χωρίς βία, π.χ. πώς να λένε όχι και πώς να ζητούν αυτό που θέλουν με ευγενικό τρόπο.

45 Δε χτυπούν τα παιδιά ως τιμωρία για την επιθετική τους συμπεριφορά
Δε χτυπούν τα παιδιά ως τιμωρία για την επιθετική τους συμπεριφορά. Τους διδάσκουν ακριβώς αυτό που θέλουν να σταματήσουν: τη βία. Προτιμούν την αφαίρεση προνομίων ως τιμωρία. Οι γονείς συζητούν με το δάσκαλο για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού τους. Σημαντικό είναι να επικοινωνούν με τους γονείς του παιδιού-θύματος και τους καθησυχάζουν τους ότι αντιμετωπίζουν το πρόβλημα. Οι γονείς επαινούν και ενισχύουν το παιδί τους κάθε φορά που επιδεικνύει συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά .Αν το παιδί εκφοβίζει επειδή είναι απομονωμένο, προσπαθούν να το βοηθήσουν να βρει έστω κι έναν φίλο, στον οποίο θα φέρεται με σεβασμό. Επίσης προσπαθούν να του δώσουν πρωτοβουλίες και ευθύνες, να το εντάξουν σε δημιουργικές δραστηριότητες, όπως εθελοντισμό.