ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Τον 4ο π.Χ. αιώνα αναπτύσσονται στον ελληνικό κόσμο νέα πνευματικά κινήματα, των οποίων η παρουσία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Διακρίνουμε.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Τον 4ο π.Χ. αιώνα αναπτύσσονται στον ελληνικό κόσμο νέα πνευματικά κινήματα, των οποίων η παρουσία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Διακρίνουμε."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Τον 4ο π.Χ. αιώνα αναπτύσσονται στον ελληνικό κόσμο νέα πνευματικά κινήματα, των οποίων η παρουσία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Διακρίνουμε στα φιλοσοφικά συστήματα της εποχής δυο καινοτομίες.

2 Ηθική & κοινωνιολογία α. το ενδιαφέρον τους για την ηθική και την κοινωνιολογία, ενώ σε ό,τι αφορά στη μεταφυσική ανατρέχουν στις απόψεις των φιλοσόφων της προσωκρατικής εποχής.

3 Επιστήμες και φιλοσοφία
β. Αρχίζει πλέον να φαίνεται ο διαχωρισμός που πρέπει να υφίσταται ανάμεσα στις άλλες επιστήμες από τη φιλοσοφία. Οι πρώτες καλλιεργούνται μετέπειτα σε εργαστήρια που αναπτύσσονται στην Αλεξάνδρεια, στην Πέργαμο και αργότερα στη Ρόδο. Εξαίρεση αποτελεί η προσωπικότητα του Ποσειδώνιου, ο οποίος επιχείρησε να συνδυάσει ευρέως τη φιλοσοφία με την επιστήμη

4 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Ο όρος "ελληνιστικός" αναφέρεται κυρίως στο ελληνικό και αργότερα στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και τοποθετείται χρονικά από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.), ο οποίος συμπίπτει σχεδόν με το θάνατο του μεγάλου φιλοσόφου και δασκάλου του Αριστοτέλη (322 π.Χ.), και συμβατικά τελειώνει με την ήττα του Μάρκου Αντωνίου από τον Οκταβιανό στη ναυμαχία στο Άκτιο, το 31 π.Χ.

5 … Κατά την Ελληνιστική εποχή, την περίοδο δηλαδή που αρχίζει με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και τελειώνει συμβατικά με τη ναυμαχία στο Άκτιο, το 31 π.Χ., κυρίαρχη θέση στην αρχαία φιλοσοφία κατέχουν οι σχολές των Στωικών και των Επικούρειων, παράλληλα βέβαια με εκείνες των Πλατωνικών, Αριστοτελικών, Σκεπτικιστών, Κυνικών κ.α.

6 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ φιλοσοφία
Στη διάρκεια αυτών των χρόνων τη θέση που κατείχε η αρχαία φιλοσοφία τη διαδέχεται ο Στωϊκισμός, ο Σκεπτικισμός και ο Επικουρισμός. Είναι τα φιλοσοφικά ρεύματα που χαρακτηρίζονται με τον όρο "ελληνιστική φιλοσοφία" και των οποίων οι επιδράσεις επεκτάθηκαν και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά και σε μεταγενέστερους χρόνους.

7 Στωϊκισμός Ο Στωικισμός αποτελεί μία σημαντική φιλοσοφική σχολή των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων (300 π.Χ. – περίπου 250 μ.Χ.), ιδρυθείσα στην Αθήνα από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα

8 … Κατά τους στωικούς, η ανθρώπινη φύση είναι τμήμα της παγκόσμιας φύσης, η οποία καθοδηγείται και κυβερνάται από τον συμπαντικό νόμο της Λογικής. Ο άνθρωπος, ως έλλογο ον, συγγενεύει όχι μόνο με τα άλογα ζώα αλλά και με τους Θεούς και πέραν του ενστίκτου διαθέτει και ηθική αίσθηση.

9 … Κύριο ζητούμενο του βίου είναι συνεπώς το να ζει κάποιος σύμφωνα με την φύση του, η οποία για τον άνθρωπο, μέσω της λογικότητάς του (στα λατινικά ratio), ωθεί προς την Αρετή, άρα το «κατά Φύσιν ζήν» σημαίνει «κατ' Αρετήν ζήν». Η Αρετή είναι το μόνο αγαθό και μόνο από αυτήν εξαρτάται η ευημερία. Όλα τα υπόλοιπα πράγματα, ευχάριστα ή δυσάρεστα, στερούνται αξίας, είναι «αδιάφορα».

10 … Σύμφωνα με τον στωικισμό, καθήκον του ανθρώπου είναι να θέσει τον εαυτό του σε αρμονία με το Σύμπαν, το οποίο, ως λογικό και αγαθό, τού μεταφέρει τις ιδιότητές του. Με το να βλάπτει κανείς τους άλλους για το υποτιθέμενο ατομικό του συμφέρον, υπονομεύει κατ' ουσίαν την ίδια του την φύση. Ο στωικός δεν αρνείται τον κόσμο των θνητών πραγμάτων, ούτε όμως και εξαρτάται από αυτόν, απλώς ζει ατάραχα μέσα του ενώ, σε αντίθεση προς την απόσυρση των επικουρείων, συμμετέχει σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής (λ.χ. πολιτική, οικογένεια, κ.λ.π.).

11 Σκεπτικισμός η φιλοσοφική αυτή διδασκαλία θεμελιώθηκε στην αρχαία Ελλάδα από τον Πύρρωνα (περίπου π.Χ.) Σκεπτικισμός είναι η φιλοσοφική διάθεση που μας προφυλάσσει από την έπαρση μιας υποτιθέμενης σοφίας μας, από τον εγκλωβισμό σε δογματικές, άκαμπτες θέσεις, από την εύκολη καταδίκη των άλλων. (ό.,π. σελ. 14) Ο σκεπτικός είναι ο άνθρωπος που μπορεί να αρνείται τις δογματικές λύσεις στα φιλοσοφικά ερωτήματα, γιατί αισθάνεται απόλυτα την αδυναμία του ανθρωπίνου λόγου. Δεν είναι αντιμεταφυσικός ο σκεπτικός αντίθετα ζητεί την αλήθεια, την υπερβατική αλήθεια, την ασφαλή και βέβαιη γνώση.

12 … Οι σκεπτικοί ονομάζονται ζητητικοί γιατί ερευνούν, εφεκτικοί, γιατί περιέχονται, μετά την ζήτηση, σε μια ορισμένη κατάσταση -στην εποχή- απορητικοί γιατί για όλα τα πράγματα απορούν ή γιατί βρίσκονται σε αμηχανία να συμφωνήσουν με μία θεωρία, να συγκατατεθούν (1) (Πηγή: Σέξτος Εμπειρικός, Πυρρώνειες Υποτυπώσεις Α΄, Εισαγωγή: Τερέζα Πεντζοπούλου - Βαλάλα: Ο πυρρωνισμός, Μετάφραση  Στυλιανός Δημόπουλος, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 149)

13 Επικουρισμός Ο Επίκουρος και η θεωρία του στρέφονται σε έναν ηθικολογικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Στόχος του ήταν η αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν, όπως π.χ. η δεισιδαιμονία, ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση για την προοπτική μιας ευχάριστης ζωής (ΖΗΝ ΗΔΕΩΣ), που για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές.

14 … Το ζην ηδέως επιτυγχάνεται με την απουσία του πόνου και φόβου και με τη βίωση μιας ζωής αυτάρκους περιβαλλόμενης από φίλους. Ο Επίκουρος δίδαξε ότι η ηδονή ή ευχαρίστηση όπως θα λέγαμε σήμερα και ο πόνος είναι το μέτρο για το τι πρέπει να προτιμούμε και τι να αποφεύγουμε. Μια ηδονή, για τον Επίκουρο, είναι ηθικώς θεμιτή και πρέπει να την επιδιώκουμε, εφόσον αποτελεί μέσο διασφάλισης της κορυφαίας ηδονικής κατάστασής μας , που δεν είναι άλλη από την ψυχική μας ηρεμία.

15 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Ο Στωϊκισμός, ο Σκεπτικισμός και ο Επικουρισμός επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στο άτομο, και ειδικότερα οι εκπρόσωποί τους είναι πεπεισμένοι ότι οι εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου, δηλαδή η λογική, αποτελούν θεμέλιο για μια ευτυχισμένη και ήρεμη ζωή. Επιπλέον η φιλοσοφία των Επικουρείων και των Στωϊκών είχε ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο, αλλά τα αποτελέσματα στα δυο συστήματα ήταν διαφορετικά μεταξύ τους.

16 Πρώιμη ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι κατά την πρώιμη ελληνιστική περίοδο πολλά φιλοσοφικά κινήματα είχαν δεχθεί ουσιαστικές επιδράσεις από το Σωκράτη Αξιοσημείωτη είναι η παρατήρηση ότι ελάχιστα έργα έχουν διασωθεί από τον Επίκουρο, ενώ κανένα έργο δε σώζεται ολοκληρωμένο από τους Στωϊκούς της πρώτης περιόδου.

17 Απουσία πηγών Υπάρχει εκτενής απουσία έργων, που προέρχονται από Στωϊκούς, Επικούρειους και Σκεπτικούς. Το γεγονός της απουσίας των πηγών καθιστά ως ένα σημείο τη διείσδυση στην ελληνιστική φιλοσοφία δύσκολη πολύ περισσότερο από την αντίστοιχη ερμηνεία των θεωριών του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

18 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ-ΕΠΙΚΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ο Επικουρισμός εδώ κατανοείται ως φιλοσοφικό ρεύμα που εκφράζει το είδος της ζωής, που στηρίζεται κατά κύριο λόγο στις σωματικές απολαύσεις. Ο Επίκουρος με τη διδασκαλία του, την οποία υιοθέτησαν οι επικούρειοι, καθιστά τον άνθρωπο ευτυχισμένο και άφοβο, σε σημείο που να αισθάνεται τη νεότητα και τη λύτρωση.

19 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ-ΕΠΙΚΟΥΡΙΣΜΟΣ
Πρόκειται για θέση που ενισχύεται με συμβουλές για το πώς πρέπει να είναι ο σοφός μέσα στην κοινωνία, χωρίς να παραιτείται από τη ζωή και χωρίς να δείχνει φόβο μπροστά στο θάνατο. Θα πρέπει να είναι εύσπλαχνος, να αποφεύγει την πολιτική και να μην ασκεί τυραννική εξουσία, να αντιταχθεί στην τύχη και να φροντίζει την υστεροφημία του, να απολαμβάνει τα δημόσια θεάματα και να γνωρίζει ποια είναι η θέση του στον κόσμο και ο προοορισμός του στη ζωή.

20 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ-ΕΠΙΚΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ορισμένες από τις απόψεις του Επίκουρου υιοθέτησαν οι Στωικοί, όπως αυτό καταδεικνύεται μέσα από την κοσμολογία τους, την ανθρωπολογία τους και τη γνωσιολογία τους.

21 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Η ιστορία της σχολής των Στωϊκών διακρίνεται σε τρεις περιόδους: α. τον αρχαίο Στωϊκισμό, που έχει κέντρο την Αθήνα τον 3ο π.Χ. αιώνα, β. το μέσο Στωϊκισμό, το 2ο π.Χ. αιώνα, όπου το φιλοσοφικό σύστημα χάνει την αρχική του αυστηρότητα και αρχίζει να εκλατινίζεται και γ. το Στωϊκισμό της αυτοκρατορικής εποχής, τον 1ο και 2ο μ.Χ. αιώνα, που είναι καθαρά ρωμαϊκός και ασχολείται κυρίως με την ηθική, αφήνοντας στο περιθώριο τη φυσική και τη λογική.

22 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Η φιλοσοφία των Στωϊκών χαρακτηρίζεται από μια εσωτερική αρμονία ανάμεσα στην εσωτερική εμπειρία και την εμπειρία που αποκτά ο άνθρωπος από τον εξωτερικό κόσμο. Βασικό στοιχείο της στωϊκής γνωσιοθεωρίας είναι ο εμπειρισμός, που σημαίνει την αδυναμία της ύπαρξης της γνώσης χωρίς τη μεσολάβηση των αισθήσεων.

23 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Θέτουν στο επίκεντρο της γνωσιοθεωρίας τους τη φαντασία και την αίσθηση, διότι η αρχή της γνώσης και μοναδικό κριτήριο για την αλήθεια των πραγμάτων είναι οι παραστάσεις, που οδηγούν στις γενικές έννοιες. Φαίνεται να ταυτίζουν το λόγο με το ηγεμονικόν, που είναι το κυρίαρχο τμήμα της ψυχής. Το ηγεμονικό, λειτουργεί ως αφετηρία των αισθήσεων και κέντρο υποδοχής των αισθητηριακών παραστάσεων,

24 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Τα βασικότερα σημεία για τη λογική θεωρία επικεντρώνονται σε τρεις άξονες: α. Οι Στωϊκοί ισχυρίζονται ότι υπάρχουν κάποιες παραστάσεις, οι λεγόμενες συλληπτικές ή γνωστικές παραστάσεις, οι οποίες δε θα μπορούσαν να μας παραπλανήσουν, καθώς είναι συνδεδεμένες με μια λογική ενέργεια της ψυχής (καταληπτική φαντασία).

25 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
β. Σημαντική υπήρξε η θεωρία των Στωϊκών για τα "λεκτά", δηλαδή γι' αυτά που λέγονται. Πρόκειται για την αναγνώριση ενός ενδιάμεσου κρίκου ανάμεσα στην ομιλία ή τη σκέψη και στα φυσικά αντικείμενα, τα οποία αναφέρονται στην ομιλία. γ. Επικέντρωναν τη λογική στην αλληλεξάρτηση των όρων και στήριζαν τη λογική στην αλληλεξάρτηση των προτάσεων.

26 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Εκείνο που χαρακτηρίζει τη θεμελιώδη αυτή αρχή της στωϊκής οντολογίας και κοσμολογίας είναι ότι συνδέουν άρρηκτα το θεό ή κοσμικό Λόγο με την ύλη ακόμη και στην πλέον αδιαμόρφωτη κατάσταση. η ανθρώπινη ψυχή είναι ένα πυρ, ένα ένθερμο πνεύμα, μέρος του θεϊκού πνεύματος που διαπερνά τα πάντα.

27 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΣΤΩΙΚΟΙ-ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Στο κέντρο της κοσμολογικής θεώρησής των Στωικών υπάρχει ο θεός και το σύμπαν, το οποίο είναι ένα ενιαίο σύστημα αιτιοτήτων, στο οποίο η ειμαρμένη ταυτίζεται με τη θεία πρόνοια και με το Δία. Τα πάντα στηρίζονται σ' ένα θείο σχέδιο από την αρχή κάθε κοσμικού κύκλου. Όλες οι πράξεις είναι προκαθορισμένες, είναι μέρη ενός παγκόσμιου πλέγματος αιτιοτήτων, που λέγεται ειμαρμένη και ταυτίζεται με τη θεία βούληση. Δεν απαλλάσσεται κανείς από την ευθύνη των κακών πράξεων, αλλά μέσα σε αυτό το αιτιοκρατικό πλέγμα φαίνεται ακόμη περισσότερο υπόλογος για ό,τι πράττει.

28 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ:ΣΚΕΠΤΙΚΟΙ -ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ
Ο Σκεπτικισμός που άκμασε στα τέλη του 4ου και τις αρχές του 3ου αιώνα υποστήριζε ένθερμα ότι η αλήθεια είναι ανέφικτη και η γνώση αδύνατη, προκειμένου να ανασκευάσει τις απόψεις των δογματικών που θεωρούσαν το στοχασμό τους απόλυτο, δηλώνοντας την εμμονή και πίστη τους στην αλήθεια των λόγων τους.

29 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ:ΣΚΕΠΤΙΚΟΙ – ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ
Σύμφωνα με το Σκεπτικισμό ο άνθρωπος θα πρέπει να διακατέχεται από την αμφιβολία. Ο αρχαίος σκεπτικισμός εκδηλώθηκε υπό τη μορφή σχολών, της Πυρρωνικής με βασικό εισηγητή και εκπρόσωπο τον Πύρρωνα, της Μέσης ή Νέας Ακαδημίας και της Νεοπυρρωνικής, με βασικούς εκπροσώπους τον Αινεσίδημο και Σέξτο Εμπειρικό.

30 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΣ
Η Ελληνιστική φιλοσοφία δεν περατούται με τα γνωσιολογικά επιχειρήματα των Επικούρειων, Στωϊκών και Σκεπτικών, από τους οποίους οι τελευταίοι κατόρθωσαν να κλονίσουν την πίστη των δογματικών σχολών, αλλά επεκτείνεται στους εκλεκτικούς.

31 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΣ
Είναι φιλοσοφικό σύστημα που βασίστηκε στις επιλογές απόψεων που προέρχονταν από άλλες φιλοσοφικές διδασκαλίες. Μεταξύ των εκλεκτικών τονίζεται η προσωπικότητα του Φίλωνα του Ιουδαίου. Ο Φίλων αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα εκλεκτικού, ο οποίος διατύπωσε προγενέστερες φιλοσοφικές απόψεις, τις οποίες στη συνέχεια προσάρμοσε στις θεολογικές αντιλήψεις του, αφού προηγουμένως πέτυχε να τις μετασχηματίσει ή και να τις τροποποιήσει. Η ζωή και η δράση του Φίλωνα συνέπεσε χρονικά και με την απαρχή της φιλοσοφίας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

32 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΣ
Ο Εκλεκτικισμός καθιστά αισθητή την εμφάνισή του στους Ρωμαίους φιλοσόφους αυτής της εποχής. Ο Εκλεκτικισμός, συνδυασμένος με το θρησκευτικό συγκρητισμό και το μυστικισμό, εμφανίστηκε σε μεγάλη κλίμακα στην ιουδαιο-ελληνική φιλοσοφία

33 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Στο πέμπτο μέρος παρουσιάζεται η Ρωμαϊκή φιλοσοφία από τον 1ο αιώνα μ.Χ. έως τα τέλη του Νεοπλατωνισμού, δηλαδή περίπου έως το 500 μ.Χ. Ιστορικοί και κοινωνικο-πολιτικοί παράγοντες είναι η αιτία που εμπόδισε την ανάπτυξη της φιλοσοφίας στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

34 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Εξαίρεση αποτέλεσε η προσπάθεια του Μάρκου Αυρήλιου, οπαδού της στωικής φιλοσοφίας, να ιδρύσει τέσσερις πανεπιστημιακές έδρες, στις οποίες διδάσκονταν αντίστοιχα ο Πλατωνισμός, ο Αριστοτελισμός, ο Στωικισμός και ο Επικουρισμός. Την περίοδο αυτή οι σχολές παρακμάζουν, ενώ παράλληλα ανανεώνεται ο Σκεπτικισμός και ενδυναμώνεται ο μυστικισμός.

35 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Η ανάπτυξη του μυστικισμού είναι αποτέλεσμα της τάσης των κατώτερων λαϊκών στρωμάτων, τα οποία αποδέχονταν τις μυστηριακές θρησκείες της Ανατολής. Αντιθέτως τα ανώτερα στρώματα τείνουν στο Νεοπυθαγορισμό και το Νεοπλατωνισμό, ο οποίος επικεντρώθηκε στο μυστικισμό και τη μαγεία.

36 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Στους δυο πρώτους αυτοκρατορικούς χρόνους στη φιλοσοφία κυριαρχεί ο στωικισμός, με εξέχουσες προσωπικότητες τον Επίκτητο, το Σενέκα και το Μάρκο Αυρήλιο. Βασικό χαρακτηριστικό των Στωικών αυτής της περιόδου είναι ότι ασχολούνται με την ηθική. Οι λόγοι τους έχουν τη μορφή στοχασμών και ηθικών παραινέσεων.

37 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Η Ηθική προσήλκυσε το ενδιαφέρον τόσο του Μάρκου Αυρήλιου, όσο και του Μουσώνιου Ρούφου, που αποσκοπούσε στην έμπρακτη αρετή. Τον Ρούφο ακολούθησε και ο μαθητής του Φλάβιος Αρριανός. Το ενδιαφέρον των Στωικών για την ηθική είχε ως αποτέλεσμα να έρθουν εγγύτερα στην Κυνική σκέψη. Σημαντικοί εκπρόσωποι της Κυνικής σχολής υπήρξαν ο Δημήτριος, ο Οινόμαος από τα Γάδαρα, ο Δημώναξ, ο Δίων ο Χρυσόστομος κ.ά. Κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων επιβίωσαν και οι τελευταίοι Εκλεκτικοί και Επικούρειοι.

38 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ο Επικουρισμός εμφανίστηκε ως σύστημα που επιζητούσε την ψυχική ηρεμία και την απομάκρυνση από τις φαντασιοκοπικές δεισιδαιμονίες. Ο Επικουρισμός δεν αντίκεινται στην επιστήμη, αλλά, αφού διαχώρισε τις γνώσεις που συνθέτουν την κοσμοθεωρία από τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας, επιδίωκε την υποταγή της Επιστήμης στην κοσμοθεωρία. Την περίοδο αυτή συνεχίζει την ύπαρξή του ο Νεοσκεπτικισμός, με βασικούς εκπροσώπους της Νεοπυρρωνικής σχολής τον Αινεσίδημο και το Σέξτο Εμπειρικό.

39 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Στους οπαδούς του νεότερου Σκεπτικισμού συγκαταλέγεται και ο Σατουρνίνος, που ήταν μαθητής του Σέξτου. Στα ρωμαϊκά χρόνια δεν αναβιώνουν μόνο οι ελληνιστικές φιλοσοφίες, αλλά και παλαιότερα φιλοσοφικά ρεύματα, του Νεοαριστοτελισμού, του Νεοπυθαγορισμού και του μέσου Πλατωνισμού, επί των οποίων βασίστηκε η μετέπειτα εξάπλωση του Νεοπλατωνισμού.

40 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Η εξάπλωση του Νεοπυθαγορισμού ήταν αποτέλεσμα της αδιαφορίας για την επιστημονική γνώση, που συνδεόταν άμεσα και με την αμφιβολία για τη γνωστική ικανότητα του ανθρώπου. Τώρα το ενδιαφέρον στρέφεται στην αναζήτηση της αλήθειας από μια ανώτερη πηγή, πέρα από τη φυσική γνώση. Η φιλοσοφία των Νεοπυθαγορείων οδηγεί, αφενός στον ασκητισμό, και αφετέρου στο αίτημα για την άμεση εποπτεία από τη θεότητα.

41 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Στην ίδια γραμμή με το μέσο Πλατωνισμό δίνεται το έναυσμα για την αναβίωση των πλατωνικών σπουδών, με κύριο εκπρόσωπο τον Αντίοχο Ασκαλωνίτη. Ο μέσος Πλατωνισμός, αφενός ασχολείται με τη μελέτη της πλατωνικής διδασκαλίας και την ερμηνεία των πλατωνικών διαλόγων, μελετώντας κυρίως τον Τίμαιο, αφετέρου αναπτύσσει πιο συστηματικά τις πλατωνικές αντιλήψεις.

42 ΡΩΜΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ο μέσος Πλατωνισμός αποτέλεσε μια προβαθμίδα του Νεοπλατωνισμού και συνεπώς παρεμβάλλεται ανάμεσα στον Πλατωνισμό και στο Νεοπλατωνισμό.

43 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Η αναβίωση των ανωτέρω παλαιών ελληνιστικών και αρχαίων φιλοσοφικών ρευμάτων συνέβαλαν αποφασιστικά στη δημιουργία ενός γόνιμου πυρήνα για τη διαμόρφωση και ανάπτυξη του Νεοπλατωνισμού. Το βασικό χαρακτηριστικό που διακρίνει το Νεοπλατωνισμό είναι η τάση του για επάνοδο στο γνήσιο φιλοσοφεῖν. Τώρα η φιλοσοφία γίνεται αντιληπτή όχι απλά ως ένα αντικείμενο διδασκαλίας αλλά ως μια εσωτερική μελέτη της ψυχής.

44 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Ο Νεοπλατωνικός φιλόσοφος εμφανίζεται ως οδηγός των πνευματικών ανθρώπων, με κύρια μέριμνά του τη διαμόρφωση της κοινωνικής ζωής. Βασικός εκπρόσωπος και ιδρυτής της Νεοπλατωνικής υπήρξε ο Αμμώνιος Σακκάς. Άλλοι εκπρόσπωποι του Νεοπλατωνισμού ήταν ο Πλωτίνος, μαθητής του Αμμώνιου, ο Ωριγένης, ο Ερέννιος, ο Λογγίνος κ.ά.

45 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Στο σύστημα του Πλωτίνου την πρώτη αρχή αποτελεί το Εν-θεός, που υπέρκειται πάσης νοήσεως και παντός λόγου και καταλήγει στην ένωση με το Εν. Το Εν ως αρχική και παντουργός δύναμη μεταδίδεται σε όλα τα όντα που παράγονται από αυτό, αλλά και ενυπάρχει σε όλα τα παραγόμενα όντα. Εικόνα και παράγωγο του Ενός αποτελεί ο Νους. Μετά το Εν και το Νου ακολουθεί η Ψυχή, που προκύπτει ως γέννημα από την τελειότητα του Νου. Γέννημα της ανώτερης Ψυχής του σύμπαντος είναι και η ανθρώπινη ψυχή, που διαχωρίζεται, όπως και η κοσμική Ψυχή, σε ανώτερη και κατώτερη.

46 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Μέσα από την ένωση της Ψυχής με το Εν επιτυγχάνει ο φιλόσοφος το τρίτο και τελευταίο στάδιο της καθάρσης δια του οποίου ενώνεται οριστικά με το Εν. Ο Πλωτίνος με τις οντολογικές και μεταφυσικές απόψεις του επιτυγχάνει να προσεγγίσει το χώρο του υπερβατικού, του μεταφυσικού νοητού κάλλους. Μέσα από ένα γνήσιο θρησκευτικό βίωμα το οποίο δίδει στο σύστημά του κατορθώνει τη μυστική πρόσβαση της Ψυχής, η οποία υπέρκειται του αισθητού κόσμου και αποκαθαίρεται με τη σύλληψη της θείας αλήθειας, του υπέρκαλλου Εν.

47 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Στο Νεοπλατωνισμό δακρίνονται τέσσερις σχολές: α. Η σχολή του Πλωτίνου με κυριότερο εκπρόσωπο το μαθητή του Πορφύριο. β. Η σχολή της Συρίας και της Περγάμου με κυριότερο εκπρόσωπο τον Ιάμβλιχο. γ. Η σχολή των Αθηνών με κύριο εκπρόσωπο τον Πρόκλο και δ. Η σχολή της Αλεξάνδρειας με την έξοχη αντιπρόσωπό της την Υπατία και τον μετέπειτα μαθητή του Πρόκλου, τον Αμμώνιο γιό του Ερμεία.

48 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Με τον Πορφύριο στην πλωτινική σχολή εισέρχεται για πρώτη φορά η μαγεία στο χώρο, την οποία πρηγουμένως εκδίωξε ο προκάτοχος και δάσκαλός του Πλωτίνος. Στη Συριανή σχολή ο μαθητής του Πορφύριου, ο Ιάμβλιχος αποδέχτηκε τις θεουργικές ανατολικές αντιλήψεις και ενέπλεξε τη φιλοσοφία με τη θρησκεία και τις δεισιδαιμονίες όλων των μορφών. Προς αυτή την κατεύθυνση ερμήνεσε αλληγορικά και δαιμονολογικά τις φιλοσοφικές έννοιες.

49 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Ο Ιάμβλιχος παρουσιάζει ένα σύστημα πιο πολύπλοκο από εκείνο του Πλωτίνου. Παρουσιάζει αρχικά την τριάδα των υπερκοσμίων θεών και μετά τοποθετεί τους εγκόσμιους θεούς διατάσσοντάς τους σε τρεις τάξεις. Η επίδραση του Ιάμβλιχου στους μαθητές του υπήρξε μεγάλη, όπως στον Θεόδωρο από την Ασίνη, ο οποίος ενίσχυσε το τριαδικό σύστημα του Ιάμβλιχου, ο Αιδέσιος, ο Σώπατρος και ο Δέξιππος. Ο Λιβάνιος εκπρόσωπος της Περγαμηνής σχολής έζησε σε μια εποχή μεταβατική που εισέρχονταν σταδιακά στο Μεσαίωνα.

50 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Γι΄ αυτό υπερασπίστηκε τον Ελληνικό πολιτισμό, παραμένοντας πιστός Εθνικός και αντιπαράθεσε τις απόψεις του απέναντι στο χριστιανικό δόγμα. Το ενδιαφέρον του έστρεψε κυρίως στην παράδοση, την ελληνική παιδεία και γλώσσα, ενώ αποστρεφόταν κάθετι το εξωελληνικό, είτε αυτό ήταν λατινικό, είτε ιουδαϊκοχριστιανικό. Στην αθηναϊκή Νεοπλατωνική σχολή, υπήρξε έντονο το ενδιαφέρον για τη μελέτη των έργων του Αριστοτέλη.

51 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Βασικός εκπρόσωπος της σχολής υπήρξε αρχικά ο Θεμίστιος, υπομνηματιστής των έργων του Αριστοτέλη. Η βασική όμως έδρα των αριστοτελικών σπουδών υπήρξε η Πλατωνική σχολή στην Αθήνα, όπου στις αρχές του 5ου αιώνα έδρασε ως διευθυντής της σχολής ο Αθηναίος Πλούταρχος. Διάδοχος και συνεργάτης του Πλούταρχου και δάσκαλος του Πρόκλου και του Αμμώνιου Ερμείου υπήρξε ο Συριανός. Ο Συριανός ήταν γνωστός πλατωνικός και πιθανότατα επέδρασε μαζί με τον Αμμώνιο γιό του Ερμείου στο νεοπλατωνικό Πρόκλο. Ο Πρόκλος υπήρξε ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της Αθηναϊκής σχολής.

52 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Ο Πρόκλος, όπως και οι προκάτοχοί του Πλωτίνος και Ιάμβλιχος, καθόρισαν τις δυο βασικές αρχές της νεοπλατωνικής διανόησης, εξηγώντας το οντολογικό θεμέλιο των υποστάσεων. Σύμφωνα με τον Πρόκλο το Εν αποτελεί την ανώτερη υπερβατική αρχή, που είναι πάνω και πέρα από κάθε αίσθηση και νόηση. Από το Εν εκπορεύονται δια της απορροής και κατά την τριαδική εξέλιξη μια σειρά από υποστάσεις ή οντικές πραγματικότητες-οι υπέρτατοι θεοί, οι οποίοι επιστρέφουν στην αφετηριακή αρχή τους, δημιουργώντας με τις ανώτερες προς αυτές υποστάσεις μεθεκτικές σχέσεις.

53 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Η επιστροφή στο Εν ισοδυναμεί με την επιστροφή στο θείο κάλλος, με την οποία ο Πρόκλος δηλώνει τη θέση του για την κυκλική πορεία των όντων, που έχουν την τάση να επανέρχονται στην αφετηρία τους. Βασικό γνώρισμα του είναι το θείο κέντρο. Οι απόψεις του Πρόκλου επέδρασαν σε μεταγενέστερους στοχαστές, όπως το Μαρίνο, τον Ισίδωρο, το Δαμάσκιο. Ο Δαμάσκιος είναι ο τελευταίος εκπρόσωπος της Αθηναϊκής σχολής και κατά το υπόδειγμα του Πρόκλου θα επιχειρήσει να αναλύσει ένα κόσμο που εκπνέει.

54 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Η φιλοσοφία του Δαμάσκιου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί "μυστική" ή "θεοσοφική και κριτική" ή "διαλεκτική", διότι βασίζεται πάνω στις θεμελιώδεις αρχές της νεοπλατωνικής μεταφυσικής και οντολογίας. Σε αντίθεση προς τους άλλους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, ο Δαμάσκιος δεν παραγνωρίζει και δεν αμφισβητεί την οντολογική και αξιολογική υπεροχή του Ενός, αλλά θέτει και μια άλλη αρχή πέρα από αυτή του Εν. Η πρώτη αυτή αρχή δεν επιδέχεται καμία περιγραφή ή εννοιολογική κατηγοριοποίηση ή ακόμη και έκφραση.

55 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Ο Δαμάσκιος υπήρξε σημαντικός μαθητής του του Σιμπλίκιου, οποίος ήταν ένας από τους καλύτερους και γνωστότερους υπομνηματιστές των αριστοτελικών έργων. Η Αλεξανδρινή σχολή, η οποία απέκλινε από τις μεταφυσικές θεωρήσεις, τις αλληγορικές ερμηνείες και τις θεουργικές τάσεις, στρέφονταν κυρίως στη μελέτη και ανάπτυξη των μαθηματικών και των ακριβολογικών επιστημών. Με τη βοήθεια αυτής της σχολής επιβίωσε η ελληνική φιλοσοφική παράδοση, της οποίας μεγάλο μέρος διοχετεύθηκε στο Χριστιανισμό, καθώς χρησιμοποίησε την εθνική φιλοσοφία, προκειμένου να διαμορφώσει τη θεολογική διδασκαλία της.

56 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Εξέχουσα μορφή και βασική εκπρόσωπος της σχολής ήταν η Υπατία, η οποία διηύθυνε τη σχολή στην πατρίδα της την Αλεξάνδρεια. Μαθητής της Υπατίας ήταν ο Συνέσιος από την Κυρήνη. Αξιόλογος ερμηνευτής των πλατωνικών και αριστοτελικών έργων υπήρξε ο Αμμώνιος Ερμείου. Μαθητές του Αμμώνιου και υπομνηματιστές του αριστοτελικού έργου υπήρξαν Ασκληπιός, Ιωάννης Φιλόπονος, Ζαχαρίας, Ολυμπιόδωρος, Ψευδο-Ηλιόδωρος.

57 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Η ιδιαίτερη συμβολή του Αμμώνιου και των μαθητών του στη φιλοσοφία υπήρξε η νεοπλατωνική ερμηνεία του Αριστοτέλη. Ανέπτυξαν την πλωτινική άποψη ότι η γνώση του θείου δεν είναι αποτέλεσμα της αισθητής αντίληψης, αλλά εξαρτάται από τις ανώτερες πνευματικές δυνάμεις. Η ανάπτυξη του Νεοπλατωνισμού παρατηρήθηκε και στη Δύση και ειδικότερα στην Ιταλία. Μεταξύ των σημαντικοτέρων νεοπλατωνικών στη Δύση ήταν ο Χαλκίδιος, ο Μάκροβιος και ο Βικτωρίνος.

58 ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ Βασικός εκπρόσωπος του λατινικού Νεοπλατωνισμού ήταν ο Βοήθιος από τη Ρώμη. Στην Ανατολή με το μαθητή του Αμμώνιου, τον Ιωάννη Φιλόπονο εισέρχεται ο Αριστοτελισμός και Πλατωνισμός στο χριστιανικό Μεσαίωνα. Η διάδοση και εξάπλωση της Νεοπλατωνικής φιλοσοφίας σε Ανατολή και Δύση επηρέασε την εξέλιξη της Χριστιανικής φιλοσοφίας. Ο Νεοπλατωνισμός, φέροντας μέσα του όλη την αρχαία φιλοσοφία, αποτέλεσε το πλούσιο οπλοστάσιο των απολογητών και των θεολόγων πατέρων στο αγώνα τους εναντίον των εθνικών και των γνωστικών υπέρ του Χριστιανισμού.