Έγκαιρη Παρέμβαση για Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες ή Παράγοντες Κινδύνου  Η οργανωμένη παροχή μίας σειράς ιατρικών, κοινωνικών συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών.

Παρουσίαση με θέμα: "Έγκαιρη Παρέμβαση για Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες ή Παράγοντες Κινδύνου  Η οργανωμένη παροχή μίας σειράς ιατρικών, κοινωνικών συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Έγκαιρη Παρέμβαση για Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες ή Παράγοντες Κινδύνου  Η οργανωμένη παροχή μίας σειράς ιατρικών, κοινωνικών συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών υποστήριξης σε παιδιά που παρουσιάζουν βιολογική ή περιβαλλοντική ευπάθεια ή διαγνωσμένες ειδικές ανάγκες από τη γέννησή τους μέχρι και την προσχολική ηλικία. Νεογνό: 1η-30η ημέρα ζωής, βρέφος: 1-12ος μήνας, νήπιο: 1-3οs χρόνος, προσχολική ηλικία: 3ος -6ος χρόνος.

2 H έγκαιρη παρέμβαση - παρόλο που σχετίζεται άμεσα - δεν θα πρέπει να ταυτίζεται με την ειδική εκπαίδευση γιατί οι στόχοι της είναι H έγκαιρη παρέμβαση - παρόλο που σχετίζεται άμεσα - δεν θα πρέπει να ταυτίζεται με την ειδική εκπαίδευση γιατί οι στόχοι της είναι  η πρόληψη πριν ακόμα εμφανισθούν ή παγιωθούν οι όποιες αναπτυξιακές δυσκολίες των παιδιών  η παροχή υπηρεσιών στήριξης για την ενδυνάμωση της οικογένειας  η προώθηση της ανάπτυξης των παιδιών με την εξάσκησή τους σε κοινωνικές και γνωστικές δεξιότητες, σε λιγότερο περιοριστικά περιβάλλοντα μάθησης, με σκοπό την ένταξή τους στην οικογένεια, στο σχολείο και αργότερα στην κοινότητα.

3  Οι θεωρίες της αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων συνέβαλαν σημαντικά στην αναγνώριση της αναγκαιότητας παροχής υπηρεσιών έγκαιρης παρέμβασης στα παιδιά που κινδυνεύουν να εμφανίσουν διαταραχές της ανάπτυξης και στις οικογένειές τους. (Meisels & Shonkoff, 2000).  Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ του παιδιού και των ενηλίκων του παρέχουν ευκαιρίες για δραστηριότητα και μάθηση. Η ποιότητα και η ποσότητα των ανταλλαγών αυτών, καθώς και οι ικανότητες των γονέων μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στο ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού (Ramey & Ramey, 1999; 2003).

4  Ο ρόλος των γονέων στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού και ιδιαίτερα η σχέση μεταξύ μητέρας και παιδιού μελετήθηκε από τους Bowlby (1980) και Ainsowrth, Blehar, Waters και Wall (1978), κύριους εκφραστές της θεωρίας της προσκόλλησης. Με την σειρά τους οι Bandura (1969) και Vygotsky (1978) μελέτησαν τη σημασία των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων στην προώθηση του κοινωνικού γίγνεσθαι, μέσω των θεωριών της κοινωνικής μάθησης και της κοινωνικής ανάπτυξης αντίστοιχα

5  O Bronfenbrenner (1974) πραγματοποίησε μία συστημική ανάλυση της οικολογικής ανάπτυξης του παιδιού και ερμήνευσε τον τρόπο με τον οποίο το μικροσύστημα (το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον και το σχολείο), το μεσοσύστημα (οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ της οικογένειας και του σχολείου), το εξω-σύστημα (η κοινωνικο- οικονομική θέση της οικογένειας) και το μακρο- σύστημα (η ιδεολογία, οι αντιλήψεις και οι νόμοι του κοινωνικού πλαισίου στο οποίο ζει το παιδί και η οικογένεια) αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν την ανάπτυξή του.

6 Σύμφωνα με την θεωρία του, τα προγράμματα Ε.Π. θα πρέπει (α) να είναι εξατομικευμένα, Σύμφωνα με την θεωρία του, τα προγράμματα Ε.Π. θα πρέπει (α) να είναι εξατομικευμένα, (β) να παρέχονται στο φυσικό πλαίσιο της οικογένειας και της κοινότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις αξίες, τα ήθη και τα έθιμα και (β) να παρέχονται στο φυσικό πλαίσιο της οικογένειας και της κοινότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις αξίες, τα ήθη και τα έθιμα και (γ) να έχουν ως στόχο την διαμόρφωση ενός θετικού οικογενειακού-κοινοτικού-σχολικού περιβάλλοντος που προωθεί την ενεργή συμμετοχή του παιδιού από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του (Τurnbull, Blue-Banning, Turbiville & Park, 1999) (γ) να έχουν ως στόχο την διαμόρφωση ενός θετικού οικογενειακού-κοινοτικού-σχολικού περιβάλλοντος που προωθεί την ενεργή συμμετοχή του παιδιού από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του (Τurnbull, Blue-Banning, Turbiville & Park, 1999)

7 Η έγκαιρη παρέμβαση είναι μέτρο κοινωνικής ευθύνης για τη στήριξη που παρέχει η κοινότητα στους γονείς που επιφορτίζονται με το δύσκολο έργο να μεγαλώνουν ένα παιδί με ειδικές ανάγκες.Η έγκαιρη παρέμβαση είναι μέτρο κοινωνικής ευθύνης για τη στήριξη που παρέχει η κοινότητα στους γονείς που επιφορτίζονται με το δύσκολο έργο να μεγαλώνουν ένα παιδί με ειδικές ανάγκες. Τα προγράμματα Ε.Π. αποσκοπούν στην επιτάχυνση της ανάπτυξης και στην πρόληψη ή ελαχιστοποίηση των αναπτυξιακών διαταραχών των παιδιών που συμμετέχουν σ’ αυτά.Τα προγράμματα Ε.Π. αποσκοπούν στην επιτάχυνση της ανάπτυξης και στην πρόληψη ή ελαχιστοποίηση των αναπτυξιακών διαταραχών των παιδιών που συμμετέχουν σ’ αυτά.

8 ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ: ΣΕ ΠΟΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ; Ι. Ανίχνευση στο γενικό παιδικό πληθυσμό. Ι. Ανίχνευση στο γενικό παιδικό πληθυσμό. Η ανίχνευση των παιδιών που παρουσιάζουν νευροαναπτυξιακές διαταραχές προϋποθέτει τη συστηματική παρακολούθηση όλων των παιδιών από τη νεογνική μέχρι τη σχολική ηλικία. Η ανίχνευση των παιδιών που παρουσιάζουν νευροαναπτυξιακές διαταραχές προϋποθέτει τη συστηματική παρακολούθηση όλων των παιδιών από τη νεογνική μέχρι τη σχολική ηλικία.

9

10  Ελέγχουμε αν κατακτώνται οι διάφορες δεξιότητες με τη σειρά και μέσα στο ανάλογο χρονικό περιθώριο, λαμβάνοντας υπόψη τις στατιστικές διακυμάνσεις του «φυσιολογικού» για κάθε ηλικία.  Σε όλα τα παιδιά, στην χρονική περίοδο από τη γέννηση μέχρι τη συμπλήρωση του 3ου έτους. Επιπλέον, συστήνεται να χορηγούνται δοκιμασίες ανίχνευσης σε όλα τα παιδιά στην ηλικία των 9, 18 και 30 μηνών. Τα ίδια ηλικιακά ορόσημα προτείνουν και οι Amiel-Tison και Gosselin για τη Γαλλία και τον Καναδά αντίστοιχα (2009).  Όταν υπάρχει καθυστέρηση ή διαταραχή μιας λειτουργίας, το παιδί παραπέμπεται για εξέταση με τα κατάλληλα διαγνωστικά εργαλεία.

11 ΙΙ. Παιδιά με παράγοντες «υψηλού κινδύνου». Η ανάπτυξη ενός παιδιού μπορεί να επηρεαστεί Η ανάπτυξη ενός παιδιού μπορεί να επηρεαστεί από ατομικούς- βιολογικούς παράγοντες, οι οποίοι δρουν προγεννητικά ή μεταγεννητικά και από τη βιβλιογραφία είναι γνωστές και τεκμηριωμένες οι βλάβες που προκαλούν στον παιδικό εγκέφαλο καιαπό ατομικούς- βιολογικούς παράγοντες, οι οποίοι δρουν προγεννητικά ή μεταγεννητικά και από τη βιβλιογραφία είναι γνωστές και τεκμηριωμένες οι βλάβες που προκαλούν στον παιδικό εγκέφαλο και από κοινωνικούς παράγοντες του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο καλείται να αναπτυχθεί ).από κοινωνικούς παράγοντες του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο καλείται να αναπτυχθεί ). Ορισμένα παιδιά μπορεί να είναι εκτεθειμένα και στις δύο κατηγορίες παραγόντων συγχρόνως. Για παράδειγμα, η γέννηση προώρων ή νεογνών με καθυστέρηση ενδομήτριας ανάπτυξης είναι συχνότερη σε μητέρες που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Ορισμένα παιδιά μπορεί να είναι εκτεθειμένα και στις δύο κατηγορίες παραγόντων συγχρόνως. Για παράδειγμα, η γέννηση προώρων ή νεογνών με καθυστέρηση ενδομήτριας ανάπτυξης είναι συχνότερη σε μητέρες που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες

12 Απώτερες Συνέπειες της Προωρότητας  Μείζονες (Συχνότερες όσο μικρότερη η ηλικία γέννησης και το βάρος) Εγκεφαλική Παράλυση,Τύφλωση, Κώφωση,Νοητική καθυστέρηση (ΙQ<50),Επιληψία Εγκεφαλική Παράλυση,Τύφλωση, Κώφωση,Νοητική καθυστέρηση (ΙQ<50),Επιληψία  Μέτριας βαρύτητας Ανεπαρκής σωματική ανάπτυξη, Διαταραχές συμπεριφοράς και προσοχής, Μαθησιακές δυσκολίες, Διαταραχές του λόγου, Διαταραχές όρασης, Διαταραχές ακοής, Ήπια Νοητική Καθυστέρηση Ανεπαρκής σωματική ανάπτυξη, Διαταραχές συμπεριφοράς και προσοχής, Μαθησιακές δυσκολίες, Διαταραχές του λόγου, Διαταραχές όρασης, Διαταραχές ακοής, Ήπια Νοητική Καθυστέρηση  Κοινωνικές  Διαταραχή δεσμού μητέρας-παιδιού, Κακοποίηση

13 Απώτερες Συνέπειες της Ενδομήτριας Καθυστέρησης της Ανάπτυξης Ανεπαρκής οστική και σωματική ανάπτυξη Ανεπαρκής οστική και σωματική ανάπτυξη Διαταραχές του Ανοσοποιητικού Διαταραχές του Ανοσοποιητικού Μαθησιακές Δυσκολίες Μαθησιακές Δυσκολίες Διαταραχές συμπεριφοράς Διαταραχές συμπεριφοράς Ψυχοκινητική Καθυστέρηση Ψυχοκινητική Καθυστέρηση Νοσήματα φθοράς (Διαβήτης, Καρδιαγγειακά νοσήματα ) Νοσήματα φθοράς (Διαβήτης, Καρδιαγγειακά νοσήματα )

14 Περιβαλλοντικοί παράγοντες  Η αλληλεπίδραση του παιδιού με την οικογένειά του περιλαμβάνει την ποιότητα του δεσμού και των σχέσεων γονέων- παιδιού, την παροχή ερεθισμάτων και εμπειριών στο παιδί, καθώς και την εξασφάλιση της υγείας και της ασφάλειάς του.  Η γειτονιά αποτελεί ένα δίκτυο στήριξης των οικογενειών μέσα στο οποίο μοιράζονται μία κοινή κουλτούρα για την ασφαλή ανατροφή των παιδιών (from neurons to neighbourhood).

15 Χαρακτηριστικά Οικογένειας: Στρεσογόνοι Παράγοντες Προσωπικά Χαρακτηριστικά Γονέων  ψυχική υγεία/ διαταραγμένα γονεϊκά πρότυπα  νοητικό πηλίκο γονέων  αλκοολισμός / χρήση ουσιών  αντιλήψεις και πρακτικές σχετικά με την ανατροφή των παιδιών Οικονομικοί Πόροι της Οικογένειας  ανεργία, χαμηλό εισόδημα Κοινωνικά Χαρακτηριστικά της Οικογένειας  σχέσεις ζευγαριού  μονογονεϊκές οικογένειες  πολύτεκνες οικογένειες  μετανάστες  μειονότητες

16  Τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης για παιδιά με περιβαλλοντική ευπάθεια και τις οικογένειές τους έχουν σαν απώτερο στόχο την προστασία των παιδιών από την εμφάνιση αντικοινωνικής συμπεριφοράς, βίας και παραβατικότητας σε μεγαλύτερες ηλικίες

17 Υπηρεσίες Υποστήριξης του Παιδιού και της Οικογένειας στα Πλαίσια της Έγκαιρης Παρέμβασης Έγκαιρη Ανίχνευση και Αξιολόγηση Συμβουλευτική Υποστήριξη Υπηρεσίες Υγείας Κοινωνική Υπηρεσία Εργοθεραπεία Φυσικοθεραπεία Λογοθεραπεία Ειδική Αγωγή Παροχή Τεχνολογικού Εξοπλισμού Παροχή Τεχνολογικού Εξοπλισμού Μεταφορά / Μετακίνηση Υπηρεσίες στο σπίτι

18 ΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Παρόλο που τα μακροπρόθεσμα οφέλη της έγκαιρης παρέμβασης επηρεάζονται άμεσα τόσο από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού όσο και του οικογενειακού πλαισίου, εντούτοις έχουν βρεθεί ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες, οι οποίοι, λειτουργώντας συνδυαστικά, μπορούν να ενδυναμώνουν την αποτελεσματικότητά της: Παρόλο που τα μακροπρόθεσμα οφέλη της έγκαιρης παρέμβασης επηρεάζονται άμεσα τόσο από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού όσο και του οικογενειακού πλαισίου, εντούτοις έχουν βρεθεί ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες, οι οποίοι, λειτουργώντας συνδυαστικά, μπορούν να ενδυναμώνουν την αποτελεσματικότητά της:

19  η συμμετοχή των γονέων  η μορφή του πλαισίου  η ευρύτητα  η ηλικία εισόδου του παιδιού στο πρόγραμμα  η διάρκεια  η ένταση

20 Από συγκριτικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με άλλα παιδιά με ειδικές ανάγκες που φοιτούσαν σε παρεμβατικά προγράμματα στο σπίτι ή σε ιατρικά κέντρα ή σε ειδικές προσχολικές μονάδες, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες που φοιτούσαν σε τυπικά κέντρα προσχολικής εκπαίδευσης, ενώ είχαν τα ίδια γνωστικά, γλωσσικά και κινητικά οφέλη όπως οι συνομήλικοί τους, επιπλέον διαπιστώθηκε ότι: Από συγκριτικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν με άλλα παιδιά με ειδικές ανάγκες που φοιτούσαν σε παρεμβατικά προγράμματα στο σπίτι ή σε ιατρικά κέντρα ή σε ειδικές προσχολικές μονάδες, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες που φοιτούσαν σε τυπικά κέντρα προσχολικής εκπαίδευσης, ενώ είχαν τα ίδια γνωστικά, γλωσσικά και κινητικά οφέλη όπως οι συνομήλικοί τους, επιπλέον διαπιστώθηκε ότι: είχαν περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική συναναστροφή, με αποτέλεσμα να συμμετέχουν σε περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τους συνομηλίκους τουςείχαν περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική συναναστροφή, με αποτέλεσμα να συμμετέχουν σε περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τους συνομηλίκους τους είχαν περισσότερες ευκαιρίες για μάθηση και συμμετοχή σε παιχνίδι και εξάσκηση κοινωνικών δεξιοτήτων μέσα απ΄αυτόείχαν περισσότερες ευκαιρίες για μάθηση και συμμετοχή σε παιχνίδι και εξάσκηση κοινωνικών δεξιοτήτων μέσα απ΄αυτό εμφάνισαν πολύ καλές δεξιότητες στην ανάγνωση και στα μαθηματικά εμφάνισαν πολύ καλές δεξιότητες στην ανάγνωση και στα μαθηματικά

21 Οικονομική απόδοση των προγραμμάτων Ε.Π. Η μελέτη της απόδοσης αναγκαία λόγω: κόστους, ζήτησης, ποικιλίας Οφέλη για το παιδί, την οικογένεια, την κοινωνία στους τομείς της: Εκπαίδευσης Εκπαίδευσης Εργασίας Εργασίας Υγείας Υγείας Δικαιοσύνης Δικαιοσύνης

22 Παράγοντες που σχετίζονται με την απόδοση των προγραμμάτων ΕΠ  Ποιοτικά και ποσοτικά χαρκτηριστικά του προγράμματος,  το άτομο  το περιβάλλον του (κοινωνικοοικονομικά χ.) Σε ΗΠΑ και Καναδά: Σε ΗΠΑ και Καναδά: επιστροφή 2,36-19 δολάρια για 1 δολάριο που επενδύεται επιστροφή 2,36-19 δολάρια για 1 δολάριο που επενδύεται

23 Οφέλη που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της απόδοσης ενός προγράμματος  Ανάπτυξη του παιδιού (συναισθηματική, γνωστική, κοινωνική….)  Ποιότητα σχέσεων με τους γονείς και οικογενειακού περιβάλλοντος  Εκπαίδευση  Χρήση υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας  Απασχόληση και εισόδημα των γονέων  Εμπλοκή του παιδιού ή των γονέων σε εγκληματικές πράξεις  Υγεία: σωματική, πνευματική, κακοποίηση ή παραμέληση, οικογενειακή βία, χρήση ουσιών, εγκυμοσύνη, χρήση υπηρεσιών υγείας

24  Σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη όταν το παιδί προέρχεται από ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης  Ετερογένεια αυτών των πληθυσμών στη χώρα μας.

25

26 Early Intervention Services Υπηρεσίες Έγκαιρης Παρέμβασης που παρέχονται από το Department of Education and Training   Έγκαιρη Παρέμβαση (Early Intervention) είναι η στήριξη που παρέχεται για μικρά παιδιά τα οποία έχουν κάποια αναπηρία και αποσκοπεί στην προαγωγή της ανάπτυξης και ένταξής τους στην κοινωνία.   Το Υπουργείο Παιδείας και Κατάρτισης (Department of Education and Training) διευθύνει τη λειτουργία 47 τάξεων έγκαιρης παρέμβασης σε όλη την NSW (New South Walles, Sidney). Τα μαθήματα έγκαιρης παρέμβασης πραγματοποιούνται σε κρατικά σχολεία και παρέχουν ένα προσχολικό πρόγραμμα για παιδιά που έχουν επιβεβαιωμένη αναπηρία από την ηλικία των τριών ετών έως την είσοδό τους στο σχολείο. Στην τάξη εγγράφονται από πέντε έως οκτώ παιδιά. Πρόσβαση στα μαθήματα έγκαιρης παρέμβασης του Department παρέχεται μέσω του Συμβούλου Προγραμμάτων Αναπηρίας (Disability Programs Consultant) στην περιοχή σας.

27   Early Intervention Services   Τα μαθήματα έγκαιρης παρέμβασης του Department αποτελούν μικρό μέρος της συνολικής παροχής υπηρεσιών Έγκαιρης Παρέμβασης στην NSW και συμπληρώνουν προγράμματα που παρέχονται από άλλες κυβερνητικές και μη κυβερνητικές υπηρεσίες.   Επικοινωνήστε με την τοπική σας περιφέρεια και ζητήστε να μιλήσετε με τον Σύμβουλο Προγραμμάτων Αναπηρίας (Disability Programs Consultant). Θα είναι σε θέση να σας βοηθήσει με λεπτομέρειες για το χώρο λειτουργίας των τάξεων έγκαιρης παρέμβασης στην περιοχή σας και θα σας δώσει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με το κατά πόσον δικαιούστε τις υπηρεσίες και τις διαδικασίες παραπομπής.   Υπάρχουν δέκα σχολικές περιφέρειες σε όλη την NSW.   Για να μάθετε πού θα βρείτε άλλες κυβερνητικές και μη κυβερνητικές υπηρεσίες έγκαιρης παρέμβασης στην περιοχή σας, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Σύνδεσμο Early Intervention Association στην τηλεφωνική τους γραμμή Infoline: Telephone: 1300 65 68 65 ή website http://www.ecia-nsw.org.au/   NSW DEPARTMENT OF EDUCATION AND TRAINING

28 Υπηρεσίες Έγκαιρης Παιδικής Παρέμβασης στην Κύπρο   Περιορισμοί – Προτάσεις

29   Συνολικά, διαπιστώνονται υποχρεώσεις της κάθε υπηρεσίας για εφαρμογή ξεχωριστών πτυχών της νομοθεσίας και παρατηρείται ένα ηλικιακό κενό (0-3 ετών), όπου καμία υπηρεσία δε φαίνεται να έχει αναλάβει ουσιαστική ευθύνη. Πέραν τούτου, οι εξειδικευμένες παροχές για τις ηλικίες μέχρι τα επτά χρόνια, δεν προσφέρονται από οργανωμένες δομές εκτός από μεμονωμένες περιπτώσεις με πρωτοβουλία των ΜΚΟ (βλέπε πιο κάτω : Υφιστάμενες δομές στην Κύπρο). Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει μια θεσμοθετημένη διαδικασία ελέγχου των παρεμβάσεων που να περιγράφει τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες της κάθε υπηρεσίας και του κάθε επαγγελματία ώστε να καθορίζεται ένα αποτελεσματικό σύστημα εντοπισμού, αξιολόγησης αναγκών και δυνατοτήτων, προγραμματισμού, παρέμβασης και επαναξιολόγησης, σύστημα το οποίο θα είναι κοινό και υποχρεωτικό για όλες τις εμπλεκόμενες ειδικότητες.

30   Ευρωπαϊκός Φορέας για την Ανάπτυξη της Ειδικής Αγωγής (2005), «Πρώιμη Παιδική Παρέμβαση. Ανάλυση των καταστάσεων στην Ευρώπη – Βασικές απόψεις και Συστάσεις»

31 Βαρκελώνη (Ισπανία)   Στα κέντρα πρώιμης παρέμβασης στη Βαρκελώνη παραπέμπονται παιδία με διάφορες παθήσεις, όπως σύνδρομο Down, Rett, Williams, Fragile X, εγκεφαλική παράλυση, προβλήματα συμπεριφοράς, προβλήματα υπερκινητικότητας και διάσπασης προσοχής, γενικευμένη αναπτυξιακή διαταραχή ή ακόμα και παιδιά χωρίς τελική διάγνωση.   Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα εξυπηρετούνται παιδιά από 0-5 χρονών και χρηματοδοτείται από την περιφέρεια της Καταλονίας. Στην Βαρκελώνη σε πληθυσμό 1.508.000 κατοίκων υπάρχουν οκτώ κέντρα Πρώιμης Παρέμβασης. Γενικότερα στην περιφέρεια 3.365 παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές αντιμετωπίζονται σε 42 κέντρα (αναλογούν περίπου 80 παιδιά σε κάθε κέντρο).   Οι παραπομπές στα κέντρα αυτά γίνονται συνήθως από παιδίατρους, ειδικά όταν πρόκειται για παιδιά 0-2 χρονών και αντιμετωπίζουν εμφανή παθολογικά προβλήματα ή/και σύνδρομα. Οι κοινωνικοί λειτουργοί, τα σχολεία και τα νηπιαγωγεία παραπέμπουν συνήθως μεγαλύτερα παιδιά, αφού οι ανεπάρκειες που μπορεί να έχουν γίνονται αντιληπτές μέσα στα πλαίσια του σχολείου. Το Κέντρο Πρώιμης Παρέμβασης συνεργάζεται με τα σχολεία και παρακολουθεί το παιδί για να μπορέσει να σχεδιαστεί το κατάλληλο πλάνο παρέμβασης και το ορθότερο περιβάλλον στήριξης.   Το προσωπικό των Κέντρων Πρώιμης Παρέμβασης αποτελείται από ψυχολόγους, λογοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, παιδονευρολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.

32 Γερμανία   Στη Γερμανία υπάρχουν περισσότερα από 1000 ιδρύματα τα οποία παρέχουν υπηρεσίες Έγκαιρης Παρέμβασης, καθώς το 4% των παιδιών ηλικίας μέχρι τριών ετών χρειάζονται παρέμβαση. Οι υπηρεσίες αυτές διοικούνται κυρίως από μεγάλα εθνικά φιλανθρωπικά ιδρύματα.   Το 1973, στην έκθεση «Πρώιμη Αναγνώριση και Πρώιμη Παρέμβαση Παιδιών με αναπηρία» που γράφτηκε για το Γερμανικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης, καθορίζεται η βάση για την δημιουργία ενός περιεκτικού συστήματος διεπιστημονικής πρώιμης παρέμβασης αρχικά στη Βαυαρία. Έτσι, συστάθηκε η δημιουργία περιφερειακών, διεπιστημονικών κέντρων πρώιμης παρέμβασης με οικογενειακό προσανατολισμό.   Το 2002, τα 123 περιφερειακά κέντρα Έγκαιρης Παρέμβασης παρείχαν ένα καλά εγκατεστημένο δίκτυο πρώιμης βοήθειας στο οποίο μπορούσε εύκολα να απευθυνθεί ο καθένας. Όλα τα κέντρα απέχουν λιγότερο από δέκα χιλιόμετρα από την κάθε οικογένεια.

33   Σήμερα, παρέχεται θεραπεία σε 25,000 βρέφη και μικρά παιδιά, από τα οποία το 50% είναι εξωτερικοί ασθενείς και το άλλο 50% δέχεται παρέμβαση από κινητές ομάδες στο σπίτι. Το ένα τρίτο των παιδιών έχει σοβαρές γνωστικές ή σωματικές αναπηρίες. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι 3-4 ετών. Περίπου το 14% των παιδιών είναι μετανάστες (ενώ στις αστικές περιοχές τα παιδιά μετανάστες υπερβαίνουν το 25%).   Η Έγκαιρη Παιδική Παρέμβαση προσφέρεται δωρεάν και είναι προσβάσιμη στον καθένα. Τα κέντρα λαμβάνουν χρηματοδότηση για τις εβδομαδιαίες (μία ή δύο) συναντήσεις παρέμβασης, τη συνεργασία με τους γονείς, τη διεπιστημονική ομαδική εργασία και τη συνεργασία με εξωτερικούς εταίρους. Η Έγκαιρη Παρέμβαση χρηματοδοτείται από ποικίλους φορείς: δημοτικές αρχές, ασφάλεια υγείας, τα Υπουργεία Παιδείας και Κοινωνικών Υποθέσεων της Βαυαρίας.   Η διάγνωση και η παρέμβαση εστιάζει μόνο στις ατομικές ανάγκες και το περιβάλλον του παιδιού. Έτσι, για την κάθε περίπτωση λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού⁄οικογένειας καθώς επίσης και οι διαφορετικές ανάγκες από άτομο σε άτομο. Δεν υπάρχει αναλυτικό πρόγραμμα που να είναι γενικευμένα αποδεκτό, αλλά εξατομικευμένα προγράμματα.

34 Ολλανδία   Στην Ολλανδία δεν μιλάνε για έγκαιρη παρέμβαση/βοήθεια, αλλά για ολική έγκαιρη παρέμβαση/βοήθεια (INTEGRAL). Αυτό σημαίνει ότι μια οικογένεια έχει την βοήθεια διαφόρων θεραπευτών ενώ προάγεται η συνεργασία μεταξύ τους αλλά και με τους ίδιους τους γονείς. Ακολουθεί γραπτή συμφωνία μεταξύ των άμεσα εμπλεκόμενων οργανισμών για να επιτευχθεί οποιοδήποτε θεραπευτικό πρόγραμμα είναι αναγκαίο για το παιδί.   Για το στόχο αυτό υπάρχει μια ειδική ομάδα ‘integral intervention’ στην οποία λαμβάνουν μέρος οι βασικότεροι οργανισμοί.   Σημαντικό ρόλο έχει ο συντονιστής, ο οποίος είναι ανεξάρτητος και αμερόληπτος, με κύριες αρμοδιότητες την ανάπτυξη και οργάνωση δικτύου συνεργασίας γύρω από την έγκαιρη παρέμβαση, τη σωστή λειτουργία της ομάδας και την εξασφάλιση πληροφόρησης και συμβουλευτικής προς τους γονείς.   Στην Ολλανδία η Έγκαιρη Παρέμβαση παρέχεται από τον κρατικό τομέα είτε με επισκέψεις επαγγελματιών στο σπίτι, είτε σε ειδικά εξειδικευμένα κέντρα. Γενικά, οι υπηρεσίες είναι για παιδιά έως έξι ετών και είναι εύκολα προσβάσιμες από το κοινό.

35   Όλα τα νεογέννητα και τα παιδιά μέχρι τεσσάρων ετών επισκέπτονται τα Παιδικά Κέντρα Υγείας για διαγνωστικές εξετάσεις (screening tests). Στην Ολλανδία υπάρχουν 1465 τέτοια κέντρα. Το προσωπικό είναι γιατροί και νοσοκόμες. Τα παιδιά που έχουν αναπτυξιακές διαταραχές, κινητικά ή/και νοητικά προβλήματα παραπέμπονται σε μια από τις 43 Ολικές Ομάδες Έγκαιρης Παρέμβασης (Integrated Early Intervention Teams) που αποτελούνται από γιατρούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Ο συντονιστής μεριμνά για την αξιολόγηση του παιδιού, αναπτύσσει και οργανώνει το δίκτυο συνεργασίας γύρω από την έγκαιρη παρέμβαση, βοηθά στη λειτουργία της ομάδας, πληροφορεί και συμβουλεύει τους γονείς. Όταν κριθεί αναγκαίο, προωθείται συνεργασία με τις τρεις βασικές κρατικές πηγές βοήθειας (‘life lines’), οι οποίες είναι:   Η Κοινωνική Εκπαιδευτική Υπηρεσία (κοινωνικοί λειτουργοί, κατ’ οίκον δασκάλες, και ψυχολόγοι). Αυτή η υπηρεσία είναι για μικρά παιδιά και ο στόχος της είναι να δημιουργήσει τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για την μέγιστη ανάπτυξη τους και στήριξη των γονιών.

36   Το Παιδικό Κέντρο Αποκατάστασης (Child Rehabilitation Centre) απευθύνεται κυρίως σε παιδιά που έχουν σωματικές αναπηρίες μέχρι 18 ετών. Τους προσφέρεται στήριξη από ειδικούς γιατρούς και θεραπευτές.   Το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας (Day Care Centre) αφορά σε πιο σοβαρές περιπτώσεις νοητικής ή πολλαπλής αναπηρίας. Απευθύνεται σε παιδιά μέχρι έξι ετών. Το προσωπικό προέρχεται κυρίως από τον εκπαιδευτικό τομέα.   Στην Ολλανδία, η εκπαίδευση των ειδικών εκπαιδευτών περιλαμβάνει βασικές αρχές της Έγκαιρης Παιδικής Παρέμβασης (ΕΠΠ). Στο Πανεπιστήμιο Groningen η ΕΠΠ είναι ένα μέρος της εξειδίκευσης (MSc) στην ειδική εκπαίδευση.

37 Σουηδία   Στη Σουηδία η πρώιμη παιδική παρέμβαση στοχεύει στην ειδική υποστήριξη από την γέννηση του παιδιού μέχρι την έναρξη του σχολείου αναλόγως των ιδιαίτερων αναγκών (έως 6-7 ετών).   Στόχος της παρέμβασης δεν αποτελεί μόνο το παιδί αλλά και το στενό οικογενειακό του περιβάλλον. Οι κοινότητες και τα κοινοτικά συμβούλια αναλαμβάνουν διαφορετικούς στόχους που αφορούν στην πρώιμη παιδική παρέμβαση. Πιο αναλυτικά, η κοινότητα αναλαμβάνει την προώθηση μέτρων για την ευημερία και την εξασφάλιση σωστών συνθηκών όλων των παιδιών και των οικογενειών τους. Επίσης παρεμβαίνει σε προσχολικά προγράμματα και προγράμματα παιδικής φροντίδας.   Αν και ο ρόλος της κοινότητας στη Σουηδία είναι σπουδαίος, τα επαρχιακά συμβούλια συμπληρώνουν το έργο της πρώιμης παρέμβασης παρέχοντας σε όλα τα παιδιά και τις οικογένειές τους, ιατρικές υπηρεσίες μέσω των Υπηρεσιών Υγείας για το Παιδί (ΥΥΠ).

38   Η πρώιμη παρέμβαση γίνεται στο φυσικό περιβάλλον, κυρίως στο περιβάλλον της οικογένειας των παιδιών ή/και σε προσχολικές υπηρεσίες φροντίδας. Τα επαρχιακά συμβούλια είναι αρμόδια για παροχή υπηρεσιών σε παιδιά που έχουν κάποια αναπηρία, λειτουργούν μέσω των Κέντρων Παιδικής Αποκατάστασης (ΚΠΑ) και η φιλοσοφία τους βασίζεται στη Διεθνή Ταξινόμηση της Λειτουργικότητας, της Αναπηρίας και της Υγείας (ΠΟΥ, 2001).   Εάν εκτιμηθεί ότι ένα παιδί δεν αναπτύσσεται σωστά και οι δραστηριότητές του δεν είναι οι αναμενόμενες για τη χρονολογική του ηλικία, παραπέμπεται στο ΚΠΑ όπου γίνεται ένας ‘ζωντανός διάλογος’ μεταξύ μιας ομάδας επαγγελματιών (γιατροί, ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί κ.ά.), της οικογένειας του παιδιού και των υπηρεσιών. Μετά τη διάγνωση ακολουθεί η παροχή υπηρεσιών σε όσα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη από διαφόρους εμπειρογνώμονες.

39   Η πρώιμη παιδική παρέμβαση στη Σουηδία στηρίζεται στο οικολογικό-συστημικό μοντέλο, δηλαδή δεν εστιάζει μόνο στο παιδί αλλά και στο άμεσο περιβάλλον του. Οι βασικές αρχές αυτού του μοντέλου εντοπίζονται στην οικογενειακο-κεντρική προσέγγιση, στην έννοια του κοινωνικού προσανατολισμού, την ομαδική εργασία, το είδος των υπηρεσιών που παρέχονται. Παράλληλα, βασική προϋπόθεση αποτελεί η παρέμβαση να είναι όσο πιο κοντά γίνεται στην περιοχή που ζει η οικογένεια.   Οι υπηρεσίες πρώιμης παιδικής παρέμβασης προσφέρονται στην οικογένεια χωρίς χρηματική αμοιβή. Επίσης δίνεται μεγάλη έμφαση στην κατάρτιση των επαγγελματιών καθώς όλα τα μέλη της ομάδας παρακολουθούν διάφορα προγράμματα εκπαίδευσης. Στην ομάδα των επαγγελματιών επικρατεί θετικό κλίμα, τίθενται κοινοί στόχοι ενώ εξυπακούεται η έντονη δέσμευση και επάρκεια εκ μέρους τους

40 Βρετανία   Τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης αναφέρονται ως ‘The Early Support Programme’ και ‘Contact a Family’. Το πρόγραμμα της έγκαιρης στήριξης εστιάζει στην περίοδο από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των πέντε χρονών, ενώ χρηματοδοτείται από την κεντρική κυβέρνηση. Βασικό ρόλο έχει ο λειτουργός (key worker) ο οποίος επιβλέπει και συντονίζει την παροχή όλων των υπηρεσιών προς τη οικογένεια, ενώ την στηρίζει σε διάφορα θέματα (π.χ. διασφάλιση κατάλληλων θεραπειών/υπηρεσιών, διευθέτηση ραντεβού, οικονομική βοήθεια, πληροφόρηση, ψυχολογική στήριξη). Η παραπομπή στο πρόγραμμα μπορεί να γίνει από τον οικογενειακό γιατρό, τον κοινωνικό λειτουργό, από κάποιο σύνδεσμο (π.χ. Mencap, Contact a Family) ή από το σώμα εκείνο το οποίο θα καθορίσει ποια ειδική εκπαίδευση χρειάζεται το παιδί. Οι υπηρεσίες έγκαιρης στήριξης παρέχονται δωρεάν. Εκτός από το λεγόμενο ‘care path’ που έχουν φροντίσει να θεσμοθετήσουν, πραγματοποιούνται πολυθεματικές συναντήσεις πριν ακόμα γεννηθεί ένα παιδί με αναπτυξιακή διαταραχή. Όταν οι γονείς ενημερώνονται από τις προγεννητικές εξετάσεις ότι θα προκύψει κάποιο σύνδρομο ή διαταραχή, οι εμπλεκόμενοι συγκαλούν πολυθεματική συνάντηση και οργανώνουν με κάθε λεπτομέρεια σε κάθε βήμα τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουν αυτή τη δυσκολία.   Το Βρετανικό Κοινοβούλιο προτείνει τη δημιουργία ενός κέντρου έγκαιρης παρέμβασης για όλη την Βρετανία που θα χρηματοδοτείται από δημόσια κονδύλια. Ο σκοπός είναι η διευκόλυνση του έργου των υπηρεσιών υγείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης ώστε να εφαρμόσουν περισσότερες παροχές έγκαιρης παρέμβασης για μικρά παιδιά με αναπηρίες (0-5 ετών).

41   Différents programmes d'intervention précoce ont été implantés   sur une base expérimentale aux États-Unis dans le contexte des   nouvelles politiques de lutte à la pauvreté dans les années 19603.   Au Québec, c'est seulement dans les années 1980 que l'État a   commencé à s'inspirer de ces programmes. Une série d'études   longitudinales a été réalisée au cours des dernières années sur   les risques d'inadaptation des jeunes. Ces recherches visent généralement   à justifier des interventions précoces et intensives   auprès de groupes ciblés qui seront ensuite suivis et évalués,   avec leur consentement, sur des périodes de 10, 20 et même 30   ans. Les actions préventives sont surtout centrées sur le développement   des compétences de l'enfant ainsi que des parents (surtout   les mères) et sur l'accessibilité à des ressources d'appoint   (ex. : groupe de soutien aux parents, ateliers de stimulation précoce,   halte-garderie, etc.).

42 Καναδάς

43 Παρατηρήσεις   Όπως φαίνεται από τα παραπάνω παραδείγματα, τα μοντέλα παρέμβασης έχουν ως πρωταρχικό στόχο την οικογένεια και το παιδί, δηλαδή προωθούν τη συμμετοχή της οικογένειας σε όλα τα στάδια της ΕΠΠ. Τα περισσότερα από τα μοντέλα αυτά είναι προσβάσιμα και αποκεντρωμένα καθώς εντοπίζονται κυρίως σε τοπικές μονάδες και χρηματοδοτούνται από το κράτος και τις περιφερειακές διοικήσεις. Όλες οι αναγκαίες υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν, απαρτίζονται από πολυθεματικές ομάδες όλων των ειδικοτήτων και σε ορισμένες χώρες οι παρεμβάσεις πραγματοποιούνται στο σπίτι της οικογένειας. Παρόλα αυτά σε ορισμένες χώρες παρατηρούνται περιορισμοί όσον αφορά την γεωγραφική κατανομή των υπηρεσιών και την προσβασιμότητα. Οι περιορισμοί αυτοί συνήθως προκύπτουν από τον τρόπο διαχείρισης και λειτουργίας της κάθε τοπικής αυτοδιοίκησης, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται διαφορές στην παροχή υπηρεσιών μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών 7