ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΑΛΕΞΗ 3 ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ:

ΣΥΝΟΨΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ 2 Τα διάφορα ρεύματα –σχολές οικονομικής σκέψης αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο το ρόλο του κράτους στην προώθηση της κοινωνικής ευημερίας. Οι προτάσεις των σχολών οικονομικής σκέψης για το αν και πως θα πρέπει να παρεμβαίνει το κράτος στην οικονομική δραστηριότητας και το ρόλο του κοινωνικού κράτους είναι άμεσα ή έμμεσα επηρεασμένες από τις πολιτικές θεωρίες για την κοινωνία. Πολιτικές θεωρίες που θα εξετάσουμε στη συνέχεια: Φιλελευθερισμός Ωφελιμισμός Ηθικές πολιτικές απόψεις John Rawls περί δικαιοσύνης Σοσιαλισμός Η θεωρίες αυτές θα εξετάζονται: α) τις αξίες και στόχους που προκρίνουν, β) το ρόλο που προβλέπουν για το κράτος, γ) τη στάση τους απέναντι στο κοινωνικό κράτος Σύνδεση αυτών των θεωριών με τα σύγχρονα κράτη πρόνοιας (Timtuss, Esping-Andersen)

Ιστορική απεικόνιση (κυριότερα ρεύματα-σχολές):
ΣΧΟΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡEΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Στη συνέχεια θα γίνει σύνδεση των πολιτικών ρευμάτων με τις διάφορες σχολές και ρεύματα οικονομικής σκέψης όπως αυτά διαμορφώθηκαν διαχρονικά Ιστορική απεικόνιση (κυριότερα ρεύματα-σχολές): Εμποροκρατισμός/Μερκαντιλισμός Φυσιοκρατισμός Κλασική Σχολή Ριζοσπαστικές απόψεις Σοσιαλιστές – Μαρξιστική Οικονομική Θεωρία Ωφελιμισμός (Ηδονιστές) Νεοκλασική Σχολή Κεϋνσιανή Οικονομική Η Σχολή του Σικάγο Οικονομικά της ευημερίας SOS: Υπάρχει άμεση συσχέτιση των πολιτικών και των οικονομικών ρευμάτων-σχολών της κάθε εποχής και αυτό αποδεικνύεται και από το ότι οι βασικοί εκφραστές τους πολλές φορές χαρακτηρίζονται ταυτόχρονα ως φιλόσοφοι, πολιτικοί επιστήμονες, ενώ ο όρος οικονομολόγοι έρχεται συμπληρωματικά και αρκετά αργότερα στην πορεία της οικονομικής ιστορίας. Εξετάζοντας τις θεωρίες θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η κάθε θεωρία είναι προϊόν της εποχής της, και σχετίζεται απόλυτα με τις κοινωνικές κα πολιτικές συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν , καθώς και με τις ηθικές και πολλές φορές θρησκευτικές αντιλήψεις.

ΣΧΟΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡEΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Εμποροκρατισμός/Μερκαντιλισμός (16ος -17ος αι) Δεν είναι σχολή, ίσως δεν μπορεί ξεκάθαρα να χαρακτηριστεί και ως ρεύμα Υπεράσπιση των συμφερόντων του εμπορικού καπιταλισμού Α΄φάση: συσσώρευσης πολύτιμων μετάλλων Β΄φάση: κανονισμοί στο εμπορικό ισοζύγιο που ρύθμιζε τη ροή του χρήματος. Α. Σμιθ: "δύο μηχανές παρέμβασης", της προώθησης των εξαγωγών και ταυτόχρονα της αποθάρρυνσης των εισαγωγών - εκτός των απαραίτητων αγαθών (π.χ. Μ.Β. Νόμοι της Ναυσιπλοΐας τον 17ο αιώνα – Navigation Act 1651 του Cromwell). Μπουλιονισμός: θεωρία που επικράτησε στις ευρωπαϊκές Αυλές μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα και χαρακτηρίζεται από την πεποίηθηση ότι το χρήμα ή ο χρυσός ήταν η μόνη μορφή πλούτου - Άρα η εκροή πολύτιμων μετάλλων από ένα κράτος έπρεπε να αποφευχθεί. Στην ουσία όμως και οι δύο αυτές φάσεις - τύποι της οικονομικής πολιτικής υπήρξαν εξίσου άκαρποι, με δεδομένο αφενός μεν ότι τα πολύτιμα μέταλλα δεν είχαν τις αρετές που τους απέδιδαν (χωρίς συναλλαγές) και αφετέρου η έλλειψη αυτών δεν αποτελούσε βασική αιτία ύφεσης. «Δύο μηχανές παρέμβασης»: Το σύστημα αυτό είχε παγιωθεί στην Βρετανική Αυτοκρατορία με τους περίφημους Νόμους της Ναυσιπλοΐας τον 17ο αιώνα, που ουσιαστικά απέβλεπαν τόσο στη στρατηγική όσο και στην οικονομική ισχύ της Αυτοκρατορίας και διατηρήθηκαν μέχρι τους Ναπολεόντειους Πολέμους, όταν και καταργήθηκαν από τον Κολμπέρτ (J. B. Colbert) παρότι και αυτός απέδιδε μεγάλη σημασία σε θέματα ρύθμισης της βιομηχανίας και λιγότερο ακόλουθος της θεωρίας του εμπορικού ισοζυγίου.

Εμποροκρατισμός/Μερκαντιλισμός (16ος -17ος αι) Mayles ( ), Misselden ( ), Mun ( ) Η εμπορική πολιτική πρέπει να είναι προστατευτική Οι εξαγωγικοί δασμοί πρέπει να καταργηθούν και οι εισαγωγικοί να αυξηθούν (εμπορικό ισοζύγιο) - Colber (1644) – Γαλλικό δασμολόγιο Βιομηχανική πολιτική: Ενθάρρυνση της παραγωγικής δραστηριότητας εντός εθνικών ορίων, παραχώρηση μονοπωλιακών προνομίων, κρατικών επιδοτήσεων , φοροαπαλλαγών στις εθνικές επιχειρήσεις και εισαγωγή προηγμένης τεχνολογίας, βιομηχανικών μυστικών και μετανάστευση ειδικευμένων εργατών. Μέχρι τις αρχές του 18ου αι, η πλειοψηφία των εμποροκρατών υιοθέτησε την πολιτική των χαμηλών μισθών

Φυσιοκράτες (17ος -18ος αι) Πρώτη επιστημονική οικονομική Σχολή. Αντίθετη στις ιδέες του μερκαντιλισμού Ονομάστηκε έτσι κυρίως από τη φιλοσοφική θεώρηση του Πιέρ Ντι Πον ντε Νεμούρ (Dupont de Nemours ), βασιζόμενη στη σχέση της αγροτικής παραγωγής (της Φύσης) με την οικονομία Πρόγονοι της Κλασικής σχολής και της ελεύθερης οικονομίας "laissez faire, laissez passez le monde va de lui même" - επικράτησης των φυσικών οικονομικών νόμων (πατέρας του συνθήματος ο Dudley North – μεταβατικής εποχής μεταξύ μερκαντιλισμού και φυσιοκρατών)

Φυσιοκράτες (17ος -18ος αι) Η κανονική λειτουργία του κοινωνικού οργανισμού καλείται φυσική τάξη (ordre naturel) η οποία επιτυγχάνεται μόνο και εφόσον υφίσταται ελευθερία καλλιέργειας, ελευθερία ιδιοκτησίας του προϊόντος και ελευθερία συναλλαγών ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή τιμή. Οι άνθρωπο κακώς εγείρουν εμπόδια μεταξύ τους, τα οποία τους απομακρύνουν από τη φυσική τάξη και τους καλούν να εναρμονίσουν την θετική τάξη (ordre positif) με την φυσική τάξη και να θεσπίσουν θετικούς νόμους που σαν σκοπό θα έχουν να βοηθούν τους φυσικούς νόμους και «να συγκρατούν την ισορροπία στην κοινωνία την αποτελούμενη από κοινωνικές τάξεις, των οποίων η ιεραρχία είναι απαραβίαστη ώστε να μην υπάρχει σύγχυση και ανωμαλία».

Φυσιοκράτες (17ος -18ος αι) Ο Φρανσουά Κενέ (François Quesnay ): το 1758 εκδίδει το σπουδαίο του έργο "Οικονομικός Πίνακας" ("Tableau economique") που ήταν η πρώτη σχηματική απεικόνιση ολόκληρης της οικονομίας, γεγονός που τον κατέστησε, για πολλούς, πρώτο σύγχρονο οικονομολόγο, καθώς και ιδρυτή της πολιτικής οικονομίας. Ο Κενέ στο έργο του αυτό χρησιμοποιώντας όρους ενός αφηρημένου προτύπου απεικονίζει τις ροές των αγαθών κατά τη διαδικασία της παραγωγής και της κατανάλωσης αυτών, κατ΄ αναλογία προς την κυκλοφορία του αίματος, που όμως ελάχιστα διαφέρει από τους σύγχρονους πίνακες εισροών - εκροών της βιομηχανικής παραγωγής. “Όπως η κυκλοφορία του αίματος δίνει ζωή στο ζωϊκό σώμα έτσι και η συνεχής κυκλοφορία του χρήματος δίδει ζωή στο κοινωνικό σώμα» Τρεις κοινωνικές τάξεις: οι γαιοκτήμονες, οι καλλιεργητές και οι βιοτέχνες. O Κεσνέ ήταν ιατρός και για αυτό απεικόνιζε την οικονομία ως ένα φυσικό ον – βιολογικό οργανισμό Σύμφωνα με τον πίνακα του Κεσνέ απεικονίζονται τρεις κοινωνικές τάξεις: οι γαιοκτήμονες, οι καλλιεργητές και οι βιοτέχνες. Οι καλλιεργητές στην αρχή κάθε χρόνου διατηρούν ένα απόθεμα που τους περίσσεψε από τη σοδειά του προηγούμενου χρόνου. Από το απόθεμα αυτό εξασφαλίζουν την διατροφή τους αλλά και τον αναγκαίο σπόρο για την καλλιέργεια του έτους από την οποία, κατά το παράδειγμα του Κενέ, φθάνει τη διπλάσια από το απόθεμα που είχαν. Έτσι από τη νέα τους παραγωγή αναπληρώνουν το τμήμα του αποθέματος που ανάλωσαν, το δε πλεόνασμα που τους απομένει το καταβάλουν στους γαιοκτήμονες. Οι γαιοκτήμονες με τη σειρά τους καταναλώνουν άμεσα ένα μέρος του για τη διατροφή των ανθρώπων του περιβάλλοντός τους, ενώ το υπόλοιπο το διαθέτουν σε βιοτέχνες για αγορά εργαλείων. Οι βιοτέχνες τέλος, που είναι οι ιδιοκτήτες των παραγωγικών τους μέσων εισπράττουν ακριβώς την αξία της παραγωγής τους που αποτελεί το ακαθάριστο εισόδημά τους με το οποίο και αναπληρώνουν πρώτες ύλες, φθορές μηχανημάτων καλύπτοντας ταυτόχρονα ανάγκες διατροφής τους. Συνεπώς τόσο αυτοί, όσο και οι προηγούμενοι δεν συνεισφέρουν καθόλου στο πλεόνασμα, αφού το μόνο πλεόνασμα που προκύπτει είναι αυτό που προέρχεται από τη γη. Το εισόδημα κάθε τάξης είναι στην πράξη δαπάνη για την άλλη Η αύξηση του καθαρού προϊόντος αυξάνει την καταναλωτική δαπάνη και ενισχύει τον μηχανισμό σε υψηλότερα επίπεδα ισορροπίας. Εάν όμως οι γαιοκτήμονες δεν δαπανούν το ήμισυ του εισοδήματός τους για αγορά αγροτικών και βιομηχανικών προϊόντων (π.χ. το συσσωρεύουν – αποταμίευση) τότε επέρχεται χάσμα μεταξύ εισοδήματος και δαπάνης και προκαλείται ανισσοροπία.

Φυσιοκράτες (17ος -18ος αι) Κεντρικός άξονας ήταν το καθαρό προϊόν και η αύξηση αυτού μέσω του ελευθέρου εμπορίου. Βασική σημασία στο κεφάλαιο και την την κυκλοφορία του για ισορροπία μεταξύ δαπάνης και εισοδήματος (κυκλοφορούν και πάγιο) Στην ουσία παρείχε δικαίωση του υφισταμένου κοινωνικού συστήματος, όπου με την ίδια λογική αφού μόνο η γη παρήγε, μόνο οι γαιοκτήμονες είχαν δικαίωμα απολαβής του προϊόντος της. Οι φυσιοκράτες εισηγήθηκαν την άμεση αναδιάρθρωση της φορολογίας με τη θέσπιση ενός και μόνου φόρου επί του καθαρού προϊόντος των γαιοκτημόνων με ταυτόχρονη κατάργηση όλων των άλλων που επιβάρυναν την γαλλική οικονομία. 1774: υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Α. Τυργκό - άρχισε να εφαρμόζει μερικές μεταρρυθμίσεις που βασίζονταν στη φυσιοκρατική θεωρία, οι οποίες προκάλεσαν την έντονη αντίδραση των γαιοκτημόνων γι’ αυτό και αντικαταστάθηκε Κυκλοφορούν κεφάλαιο: για πληρωμή μισθών και πρώτων υλών Πάγιο: μέσα παραγωγής

Κλασική Σχολή ( ) Άνταμ Σμιθ (Adam Smith) 16 Ιουνίου 1723 - 17 Ιουλίου 1790 Σκωτσέζος οικονομολόγος και ηθικός φιλόσοφος. Θεμελιωτής της κλασικής σχολής και της πολιτικής οικονομίας Έργα «Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων» (1759) «Μια έρευνα της φύσης και των αιτιών του πλούτου των εθνών» (1776) Ο Πλούτος των Εθνών Θέσεις Πηγή του πλούτου ενός έθνους είναι η εργασία. Η αύξηση του πλούτου μπορεί να προέλθει είτε από την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, που είναι αποτέλεσμα του εντεινόμενου καταμερισμού της εργασίας, είτε από την αύξηση του αριθμού των παραγωγικών εργατών, που εξαρτάται από τη συσσώρευση του κεφαλαίου.

Κλασική Σχολή ( ) Άνταμ Σμιθ (Adam Smith) Τόσο ρυθμός συσσώρευσης του κεφαλαίου όσο και η εμβάθυνση του καταμερισμού της εργασίας εξαρτώνται από τη διαρκή μεγέθυνση των αγορών, που επιτυγχάνεται με την απελευθέρωση του εμπορίου από τα προστατευτικά εμπόδια. Με τον όρο πλούτο, ο Smith εννοούσε το σύνολο των υλικών προϊόντων ή των ειδών κατανάλωσης, δεδομένου ότι η κατανάλωση ήταν γι’ αυτόν ο τελικός στόχος και η αιτία της παραγωγής. Αναφερόταν στα «αναγκαία» καταναλωτικά εμπορεύματα ως αυτά που «τα ήθη μιας κοινωνίας θεωρούν ανεπίτρεπτο για αξιοπρεπείς ανθρώπους, ακόμα και της κατώτερης εισοδηματικής τάξης, να μη διαθέτουν».

Κλασική Σχολή ( ) Άνταμ Σμιθ (Adam Smith) Δεν πρότεινε όμως κάποια μορφή κρατικής παρέμβασης υπέρ των φτωχών, ώστε αυτοί να εξασφαλίζουν τα «αναγκαία» καταναλωτικά εμπορεύματα Θα προέλθει από την αγορά. Η αγορά λειτουργούσε ως «αόρατο χέρι», που εναρμόνιζε τα εγωϊστικά ατομικά συμφέροντα με το συμφέρον της κοινωνίας. Η νομοθεσία για τους φτωχούς, που προέβλεπε βοήθεια σε χρήμα και σε είδος, έπρεπε να καταργηθεί, διότι παρεμπόδιζε τη γεωγραφική κινητικότητα της εργασίας, εφόσον πρόσδενε το φτωχό με την ενορία που κατοικούσε και η οποία του παρείχε τη βοήθεια.

Κλασική Σχολή ( ) Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους (Τόμας Μάλθους) 13 Φεβρουαρίου 1766 – 29 Δεκεμβρίου 1834 Άγγλος κληρικός και ακαδημαϊκός Πεδία πολιτικής οικονομίας και δημογραφίας Έργα An Essay on the Principle of Populationστο «Δοκίμιο για την αρχή του πληθυσμού» (1803) Θέσεις «Νόμος του πληθυσμού»: το ύψος του πληθυσμού καθορίζεται από τη διαθέσιμη ποσότητα μέσων διαβίωσης και ότι όταν αυτά τα μέσα διαβίωσης αυξάνονται, ο πληθυσμός επίσης θα αυξηθεί, και ότι η αύξηση του πληθυσμού θα είναι περιορισμένη από τη «φτώχεια και εξαθλίωση» (πεσιμιστική άποψη) Η φτώχεια και η ένδεια προκύπτουν από το γεγονός ότι τα μέσα διαβίωσης αυξάνονται κατά αριθμητική πρόοδο, λόγω των φθινουσών αποδόσεων της γης, ενώ ο πληθυσμός κατά γεωμετρική πρόοδο.

Κλασική Σχολή ( ) Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους (Τόμας Μάλθους) «Οι φτωχοί μπορούν να βελτιώσουν τη μοίρα τους μόνο όταν απέχουν συνειδητά από τη γρήγορη αύξηση του πληθυσμού τους με το να παντρεύονται σε μεγαλύτερες ηλικίες και με τη σεξουαλική εγκράτεια (θρησκευτική επιρροή – κληρικός). Η ένδεια οδηγεί εκ των πραγμάτων στη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού, ενώ αντίθετα η βοήθεια προς τους φτωχούς τους ενθαρρύνει να κάνουν και άλλα παιδιά και άρα επιδεινώνει τη φτώχεια. ο Malthus επετέθη στις αρχές του 19ου αιώνα με δριμύτητα στον ισχύοντα στη Βρετανία «νόμο περί φτωχών», τασσόμενος υπέρ της τροποποίησής του επί το αυστηρότερο.

Κλασική Σχολή ( ) Ντέηβιντ Ρικάρντο (David Ricardo) 18 Απριλίου 1772 – 11 Σεπτεμβρίου 1823 Ένας εκ των Ιδρυτών της Κλασσικής Σχολής Οικονομική Θεωρία, Συγκριτικό Πλεόνασμα Έργα Αρχές πολιτικής οικονομίας και φορολογίας (1817) Θέσεις Χρησιμοποίησε το νόμο του πληθυσμού του Malthus για να διατυπώσει το «σιδερένιο νόμο των μισθών»: οι μισθοί των εργατών ρυθμίζονται από τις μεταβολές του πληθυσμού και κυμαίνονται γύρω από το ελάχιστο όριο συντήρησης. Κάθε προσπάθεια αύξησης των μισθών με τεχνητά μέσα π.χ. μέσω απεργιών ή εργοστασιακής νομοθεσίας ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία.

Κλασική Σχολή ( ) Ντέηβιντ Ρικάρντο (David Ricardo) Ο σιδερένιος νόμος των μισθών συνδέεται επίσης με τους νόμους της διανομής του εισοδήματος και της φθίνουσας γονιμότητας του εδάφους. Συσσώρευση του κεφαλαίου αύξηση του πληθυσμού επέκταση των καλλιεργειών στα λιγότερο γόνιμα εδάφη ανύψωση της τιμής των αγροτικών προϊόντων (φθίνουσα γονιμότητα του εδάφους) αύξηση των ονομαστικών μισθών προς αντιστάθμιση των υψηλότερων τιμών των αγροτικών προϊόντων (ελάχιστο όριο συντήρησης εργατών) μείωση των κερδών στασιμότητα ι ανεργία πτώση των ονομαστικών μισθών κάτω από το ελάχιστο όριο συντήρησης αύξηση κερδών συσσώρευση κεφαλαίου Η συσσώρευση του κεφαλαίου οδηγεί σε αύξηση του πληθυσμού, επέκταση των καλλιεργειών στα λιγότερο γόνιμα εδάφη και σε ανύψωση της τιμής των αγροτικών προϊόντων, λόγω υψηλότερων εξόδων παραγωγής (φθίνουσα γονιμότητα του εδάφους). Η ανάγκη εξασφάλισης του ελάχιστου ορίου συντήρησης των εργατών προκαλεί αύξηση των ονομαστικών μισθών προς αντιστάθμιση των υψηλότερων τιμών των αγροτικών προϊόντων, με συνέπεια τη μείωση των κερδών, μέχρις ότου η οικονομία περιέλθει σε κατάσταση στασιμότητας. Η στασιμότητα παράγει ανεργία και πτώση των ονομαστικών μισθών κάτω από το ελάχιστο όριο συντήρησης. Η πτώση αυτή ωθεί ξανά τα κέρδη προς τα πάνω και έτσι επιταχύνεται η συσσώρευση κεφαλαίου. Φαύλος κύκλος που τελικά συμπιέζει τους μισθούς προς τα κάτω

Κλασική Σχολή ( ) Ντέηβιντ Ρικάρντο (David Ricardo) Κατά κρατικής παρέμβασης Σε περίοδο ταχείας συσσώρευσης, μία νομοθετική παρέμβαση στους μισθούς μειώνει το ποσοστό κέρδους και άρα επιταχύνει την είσοδο της οικονομίας στη φάση της στασιμότητας, ενώ σε περίοδο βραδείας συσσώρευσης του κεφαλαίου δεν αφήνει το ποσοστό κέρδους να ανέλθει ώστε να εξέλθει η οικονομία από τη στασιμότητα. Κατά παροχών προς τους φτωχούς και φορολογίας Η φορολογία πλήττει τις επιχειρήσεις, περιορίζει το ποσοστό κέρδους και επιβραδύνει τη συσσώρευση του κεφαλαίου, από την οποία εξαρτάται ο πλούτος ενός έθνους. Η θέση των φτωχών δεν βελτιώνεται, διότι οι παροχές, μαζί με το χαμηλό ρυθμό συσσώρευσης του κεφαλαίου, δημιουργούν σχετικό υπερπληθυσμό, ο οποίος ωθεί τους μισθούς κάτω από το ελάχιστο όριο συντήρησης των εργατών.

Κλασική Σχολή ( ) Τζον Στιούαρτ Μιλλ (John Stuart Mill) 20 Μαΐου 1806 – 8 Μαΐου 1873 Βρετανός φιλόσοφος, οικονομολόγος και πολιτικός Μεγαλύτερος γιος του φιλοσόφου Τζέιμς Μιλ( ). Μαθητής των Jeremy Bentham και Francis Place. Ο τελευταίος σημαντικός εκπρόσωπος της κλασικής σχολής, με στοιχεία ωφελιμιστή Το σύμβολο ενός κινήματος για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της χώρας του το 19ο αιώνα Έργα Αρχές πολιτικής οικονομίας με μερικές από τις εφαρμογές τους στην κοινωνική φιλοσοφία (1848) Ωφελιμισμός (1861)

Κλασική Σχολή ( ) Τζον Στιούαρτ Μιλλ (John Stuart Mill) Θεωρία περί αποθέματος μισθών (πίστευαν όλοι οι κλασικοί) Η ζήτηση εργασίας σε μία οικονομία προσδιορίζεται από ένα απόθεμα κεφαλαίου, που είναι προορισμένο για την κάλυψη των εξόδων διαβίωσης των εργατών (απόθεμα μισθών). Το ύψος του μισθού εξαρτάται από την αναλογία στην οποία βρίσκονται τα μέσα διαβίωσης με το εργαζόμενο τμήμα του πληθυσμού μιας χώρας και προκύπτει από τη διαίρεση του αποθέματος με το συνολικό αριθμό των εργατών. Όταν αυξάνεται ο πληθυσμός χωρίς να αυξάνεται το κεφάλαιο, οι μισθοί μειώνονται, και αντίστροφα. Μόνο από την απόκτηση λιγότερων παιδιών και την ταχύτερη συσσώρευση επιχειρηματικού κεφαλαίου οι εργάτες μπορούσαν να αναμένουν βελτίωση των μισθών τους και όχι από τη συνδικαλιστική τους δράση.

Κλασική Σχολή ( ) Τζον Στιούαρτ Μιλλ (John Stuart Mill) Μεταστροφή των απόψεων του, τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατό του – Επιδράσεις από επιτυχία συνδικαλιστικού κινήματος. Αναθεώρησε τις απόψεις του περί «αποθέματος μισθών». Διατύπωσε ότι η αύξηση των μισθών, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εργαζομένων και η παιδεία θα οδηγούσαν σε περιορισμό της γεννητικότητας και άρα σε βελτίωση της σχέσης του πληθυσμού προς το υφιστάμενο κεφάλαιο στις επόμενες γενεές, γεγονός που θα επέτρεπε μελλοντική αύξηση των μισθών.

Κλασική Σχολή ( ) Τζον Στιούαρτ Μιλλ (John Stuart Mill) Τελικά Συνδύασε τις αρχές του οικονομικού φιλελευθερισμού με την ανάγκη κρατικής παρέμβασης στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής στο ρεύμα του «κοινωνικού φιλελευθερισμού». Υποστήριξε την ανακατανομή του εισοδήματος και του πλούτου με δραστικούς φόρους επί της γαιοπροσόδου και των κληρονομιών, την ελευθερία οργάνωσης των εργατικών συνδικάτων, τον περιορισμό των ωρών εργασίας, τη βελτίωση των συνθηκών διαβιωσής των εργαζομένων, τον έλεγχο της απασχόλησης ανηλίκων, το καθολικό δικαίωμα ψήφου, την παιδεία για όλους.

Κλασική Σχολή ( ) - ΣΥΝΟΨΗ Οικονομικός Φιλελευθερισμός: ελευθερία οικονομικής δραστηριότητας, κατάργηση κρατικής παρέμβασης Το ατομικό συμφέρον και ο ανταγωνισμός μπορεί να οδηγήσουν σε οικονομική ευημερία. Με εξαίρεση τη διαφοροποίηση του J.S. Mill, οι κλασικοί έχουν κοινή στάση απέναντι στην κρατική παρέμβαση σε θέματα «κοινωνικής πολιτικής», την οποία συνοπτικά θεωρούν άχρηστη και επιζήμια. Ο Smith θεωρούσε ότι η ελεύθερη επιχειρηματική δράση θα εξασφαλίσει την κοινωνική ευημερία σε όλους και άρα κάθε κρατική παρέμβαση, ακόμα και αυτή υπέρ των φτωχών, παρεμπόδιζε την πορεία προς τη συνολική ευημερία.

Κλασική Σχολή ( ) - ΣΥΝΟΨΗ Οι Malthus και Ricardo ήσαν ακόμα πιο εχθρικοί απέναντι στην κρατική παρέμβαση υπέρ των φτωχών ή για τον καθορισμό των μισθών, διότι πίστευαν ότι αυτή δεν ήταν μόνο επιζήμια για την κοινωνία, αλλά έβλαπτε και τους αποδέκτες της. Η ριζική αναθεώρηση της νομοθεσίας για τους φτωχούς στη Βρετανία το 1834, που κατάργησε την άμεση βοήθεια σε χρήμα και σε είδος προς τους φτωχούς και έκανε υποχρεωτική τη διαμονή τους σε σπίτια εργασίας (workhouses), αντανακλά την επίδραση της κλασικής οικονομικής σκέψης.

Νεοκλασική Σχολή Η τομή που κάνει η νεοκλασική σχολή σε σχέση με την κλασική σχολή είναι ότι αξιοποιεί τις αρχές του ωφελιμισμού για τη φύση του ανθρώπου στο πεδίο της οικονομίας. Ο άνθρωπος είναι ένα ορθολογικό υποκείμενο που αναζητεί το μέγιστο της ικανοποίησης των αναγκών του, δηλαδή τη μέγιστη ωφελιμότητα, κατευθύνοντας τις πράξεις του στην αύξηση της ηδονής και στη μείωση του πόνου. Ο καταναλωτής επιδιώκει το συνδυασμό αγαθών που μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα που αντλεί από την κατανάλωση και ο παραγωγός τη μεγιστοποίηση του κέρδους του, ενώ κάθε άτομο επιλέγει το συνδυασμό εργασίας και σχόλης που μεγιστοποιεί την ικανοποίησή του. Η αξία των αγαθών απορρέει από την ικανοποίηση που παρέχουν και όχι από την εργασία που ενσωματώνουν, όπως θεωρούσαν οι περισσότεροι κλασικοί.

Νεοκλασική Σχολή Γουίλιαμ Στάνλεϋ Τζέβονς (William Stanley Jevons) 1 Σεπτεμβρίου 1835 – 13 Αυγούστου 1882 Βρετανός οικονομολόγος Γνωστότερο έργο: A General Mathematical Theory of Political Economy (1862) - εκτενής χρήση μαθηματικών στα οικονομικά Θέσεις Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ο Jevons ήταν φιλελεύθερος και αντιδρούσε σφοδρότατα στην κοινωνική νομοθεσία που υιοθετείτο στην Αγγλία την εποχή εκείνη και στην προοδευτική φορολογία εισοδήματος. Στο τέλος της ζωής του έγινε πιο μετριοπαθής, υπερασπιζόμενος την κοινωνική κατοικία για τους φτωχούς, τις ρυθμίσεις για την υγιεινή και την ασφάλεια των χώρων εργασίας, τη διεύρυνση της δημόσιας εκπαίδευσης, ένα δημόσιο σύστημα υγείας, τον περιορισμό της εργασίας των ανηλίκων και την προστασία των εργαζόμενων γυναικών. Όμως παρέμεινε πολέμιος των συνδικάτων.

Νεοκλασική Σχολή Λεόν Βαλράς (Marie-Esprit-Léon Walras) 16 Δεκεμβρίου1834 – 5 Ιανουαρίου 1910 Γάλλος μαθηματικός-οικονομολόγος Γνωστότερο έργο: Elements of Pure Economics (1874) – διατύπωσε θεωρία γενικής ισορροπίας Εκφραστής του μαρζιναλισμού (marginalism) με βάση τον ωφελιμισμό – δούλεψε ανεξάρτητα από Menger και Jervons Θέσεις ο Walras είχε την άποψη, ότι στις περιπτώσεις που ο ανταγωνισμός δεν είναι ενδεδειγμένος, το κράτος οφείλει να παρεμβαίνει (αγαθά δημόσιου συμφέροντος, φυσικά μονοπώλια) Παράλληλα προσπάθησε να αναπτύξει μία πρόταση αποτελεσματικής και δίκαιης διανομής του εισοδήματος.

Νεοκλασική Σχολή – «Οικονομική της Ευημερίας» Η οργάνωση σε συστηματική θεωρία, με το όνομα “οικονομική της ευημερίας”, των απόψεων των νεοκλασικών για τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας και τους λόγους που δικαιολογούν την κρατική παρέμβαση στην οικονομία οφείλεται κυρίως στη συμβολή τριών οικονομολόγων: V. Pareto (άριστη κατανομή πόρων), A. Pigou (εξωτερικές επιπτώσεις) και P. Samuelson (δημόσια αγαθά) Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι οι νεοκλασικοί αποδέχονται και προτείνουν την κρατική παρέμβαση μόνο στις περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς. Θεωρούν δηλαδή την κρατική παρέμβαση ως αναγκαστική δεύτερη καλύτερη επιλογή (second best), έναντι της πρώτης επιλογής που είναι η πλήρως ανταγωνιστική αγορά.

Βιομηχανικός Καπιταλισμός (18ος αι) Ο Άνταμ Σμιθ, θεμελίωσε θεωρητικά και στήριξε ιδεολογικά την ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού Προϊόν της βιομηχανικής επανάστασης, της οποίας το ξέσπασμα τοποθετείται για τη Βρετανία στη δεκαετία του 1780, οπότε και οι σχετικοί στατιστικοί δείκτες ανεβαίνουν σχεδόν κατακόρυφα. Η βιομηχανική επανάσταση επεξέτεινε και εδραίωσε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, στους ελεύθερους - από προσωπικές εξαρτήσεις και μέσα παραγωγής - παραγωγούς (μισθωτοί εργαζόμενοι) και στην ελεύθερη - από προστατευτικά εμπόδια - αγορά. Από τη βιομηχανική επανάσταση προκύπτει και το κοινωνικό ζήτημα του 19ου αιώνα, το οποίο συνοψίζεται στις αποκρουστικές συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια και ορυχεία και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στις πόλεις των εργαζόμενων τάξεων που δεν διέθεταν μέσα παραγωγής. Ραγδαία πληθυσμιακή αύξηση Σύμφωνα με τον ιστορικό E. Hobsbawm, ίσως έως τη δεκαετία του 1840 οι ΗΠΑ και ένα μεγάλο μέρος της δυτικής και της κεντρικής Ευρώπης να είχαν περάσει, ή να στέκονταν στο κατώφλι της βιομηχανικής επανάστασης. Όμως, έως το 1850 οι ουσιαστικές βιομηχανικές αλλαγές που είχε υποστεί ο μη αγγλόφωνος κόσμος ήταν ακόμα αρκετά μικρές. Κατά συνέπεια, στη δυτική και κεντρική Ευρώπη η βιομηχανική επανάσταση ολοκληρώνεται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Βιομηχανικός Καπιταλισμός (18ος αι) Νομοθετικές ρυθμίσεις (Μ.Β.) η νομοθεσία περί εργοστασίων του 1819, που απαγόρευε την εργασία για τα παιδιά κάτω των 9 ετών και ο νόμος του 1847 για το 10ωρο η νομιμοποίηση των εργατικών συνδικάτων το 1824, η αναθεώρηση της νομοθεσίας περί φτωχών το 1834, οι νόμοι της περιόδου για τη δημόσια υγεία, ο νόμος του 1870 για την υποχρεωτική εκπαίδευση, ο νόμος του 1880 για αποζημίωση από τον εργοδότη σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ο νόμος του 1885 για τη στέγαση των εργαζόμενων τάξεων. Η ασφάλιση κατά του γήρατος και της ανεργίας καθιερώθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Εξάλλου, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, ο άνεργος δεν διακρίνεται ακόμα καθαρά από τον φτωχό, σε μία κοινωνία γενικευμένης πενίας και εργασιακής ανασφάλειας.

Κεϋνσιανή θεωρία Τζων Μέυναρντ Κέυνς (John Maynard Keynes) 5 Ιουνίου 1883 - 21 Απριλίου 1946 Άγγλος οικονομολόγος, μαθηματικός, καθ. πανεπιστημίου Γνωστότερο έργο: "Γενική Θεωρία της Απασχόλησης του Τόκου και του Χρήματος (1936)” Η θεωρία του Κέυνς μας ενδιαφέρει από τη σκοπιά της κοινωνικής πολιτικής για τους εξής τρεις λόγους: 1. Ανέδειξε ως τα δύο κύρια κακά του καπιταλιστικού συστήματος το ότι αυτό δεν εξασφαλίζει την πλήρη απασχόληση και ότι η διανομή του πλούτου και του εισοδήματος είναι αυθαίρετη και άδικη. Η υποαπασχόληση του εργατικού δυναμικού και η ακούσια (μη ηθελημένη) ανεργία που τη συνοδεύει αποτελούν τη φυσιολογική κατάσταση του συστήματος, το οποίο παρουσιάζει χρόνια αστάθεια και μόνο κατ’εξαίρεση βρίσκεται σε κατάσταση ισορροπίας.

Κεϋνσιανή θεωρία H λύση στο πρόβλημα της ακούσιας ανεργίας δεν είναι η μείωση των μισθών, αλλά η αύξηση της ενεργού ζήτησης στην οικονομία μέσω επεκτατικής μακροοικονομικής πολιτικής (αύξηση δημοσίων δαπανών, μείωση επιτοκίων). Αυτό συμβαίνει επειδή είναι η ζήτηση που καθορίζει το ύψος της παραγωγής, από το οποίο εξαρτάται το ύψος της απασχόλησης. Η ζήτηση για τον Κέυνς έχει δύο συστατικά στοιχεία την καταναλωτική ζήτηση και την επενδυτική ζήτηση. Αυτό απεικονίζεται στην εξίσωση Y = C + I, όπου Y είναι το εισόδημα, C η κατανάλωση και I οι επενδύσεις. Το εισόδημα ταυτίζεται με τη ζήτηση. Θα μπορούσαμε να αναπαραστήσουμε την αιτιώδη αλληλουχία ως εξής: Ζ→ Π → Α, όπου Ζ είναι η ζήτηση προϊόντων, Π η παραγωγή (προσφορά προϊόντων) και Α η απασχόληση.

Κεϋνσιανή θεωρία Προέβαλλε τη θέση ότι η αναδιανομή του εισοδήματος προς όφελος των φτωχότερων εισοδηματικών τάξεων είναι ευνοϊκή για τις επενδύσεις και άρα για τη μεγέθυνση του προϊόντος της οικονομίας, εφόσον αυξάνει την οριακή ροπή προς κατανάλωση και άρα τη ζήτηση. Η οριακή ροπή για κατανάλωση είναι το τμήμα του εισοδήματος που καταναλώνεται. Το υπόλοιπο τμήμα του εισοδήματος αποταμιεύεται. Η κοινωνική πολιτική δεν είναι επιζήμια για το οικονομικό σύστημα όπως πίστευαν οι κλασικοί, ούτε δεύτερη καλύτερη επιλογή όπως πίστευαν και πιστεύουν οι νεοκλασικοί θεωρητικοί της ευημερίας, αλλά λειτουργική για το σύστημα. Η αύξηση των κοινωνικών δαπανών, ως τμήμα των συνολικών δημόσιων δαπανών, συντελεί στην άμεση επέκταση της ζήτησης, ενώ η αναδιανομή του εισοδήματος προς όφελος των φτωχότερων εισοδηματικών τάξεων οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα μέσω της αύξησης της οριακής ροπής για κατανάλωση. Κεϋνσιανή Ρύθμιση: η αναδιανομή δηλαδή μέρους των κερδών του κεφαλαίου στις κατώτερες τάξεις, με τη μορφή κοινωνικών και άλλων παροχών. Μια τέτοια ρύθμιση δεν ήταν ποτέ στόχος του ίδιου του Κέυνς. Ο Κέυνς πρότεινε την άνοδο των δημοσίων δαπανών σε περιόδους κρίσεων για να καλύψουν μέρος του ελλείμματος ζήτησης που υπό προϋποθέσεις μπορεί να οδηγήσει την οικονομία μακριά από μια θέση ισορροπίας πλήρους απασχόλησης. Οι δημόσιες δαπάνες μπορεί να ξοδεύονται ως επιδόματα ανεργίας κ.λπ., αλλά ο κύριος στόχος δεν είναι η αναδιανομή αλλά η επανόρθωση της ισορροπίας. Μάλιστα η αύξηση της φορολογίας σε περιόδους κρίσης είναι πλήρως αντίθετη στη νοοτροπία του Κέυνς ο οποίος ζητά αύξηση των ελλειμμάτων στις κρίσεις, τα οποία χρηματοδοτούνται από πλεονάσματα στις καλύτερες εποχές.

Μαρξιστική θεωρία Καρλ Χάινριχ Μαρξ (Karl Heinrich Marx) Τριέρη Λονδίνο 1883 Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος,δημοσιογράφος, ιστορικός, πολιτικός οικονομολόγος και θεωρείται ως θεμελιωτής του κομμουνισμού. Γνωστός για την ανάλυση της ιστορίας σε όρους ταξικής πάλης Γνωστότερα έργα: "Κεφάλαιο", τόμος πρώτος (1867) "Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" (1859) "Η Κομμούνα του Παρισιού" (1871), σε συνεργασία με τον Ένγκελς "Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα" (1844)

Μαρξιστική θεωρία Το κοινό στοιχείο σε όλες τις μαρξιστικές θεωρίες είναι η υποταγή του κράτους στο συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής και στην κυρίαρχη τάξη. Η οικονομικά κυρίαρχη τάξη είναι επίσης και η πολιτικά κυρίαρχη ή η άρχουσα τάξη. Με ποιό τρόπο ο κρατικός μηχανισμός υπηρετεί τα συμφέροντα της οικονομικά κυρίαρχης τάξης; Το κράτος χρειάζεται ένα βαθμό αυτονομίας από αυτήν την τάξη προκειμένου να αντιπροσωπεύει με επάρκεια τα συμφέροντά της, από τη στιγμή που υπάρχουν μερίδες στο εσωτερικό της που έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους επειδή εκτός από κοινά έχουν και ιδιαίτερα συμφέροντα. Το κράτος στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής λειτουργεί προς όφελος των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της αστικής τάξης ως σύνολο. Η σχετική αυτονομία που έχει το κράτος απέναντι στα άμεσα και βραχυπρόθεσμα συμφέροντα της αστικής τάξης επιτρέπει στις εργαζόμενες τάξεις να κερδίζουν μία σειρά από μεταρρυθμίσεις.

Μαρξιστική θεωρία Γιατί όμως το κράτος στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής λειτουργεί προς όφελος της αστικής τάξης; Αυτοί που βρίσκονται στα ανώτατα αξιώματα του κράτους ανήκουν στην αστική τάξη. Υπάρχει ανισότητα ταξικής δύναμης μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία υπέρ της αστικής τάξης, η οποία μπορεί να ασκεί μεγαλύτερη πίεση/επιρροή στον κρατικό μηχανισμό από τις υπόλοιπες τάξεις Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής επιβάλλει «δομικούς περιορισμούς» στη λειτουργία του κράτους δηλ. του επιβάλλει να συμμορφώνεται προς τις απαιτήσεις της διαδικασίας συσσώρευσης του κεφαλαίου. Το κράτος πρέπει να υπηρετεί τις ανάγκες αυτής της διαδικασίας, εφόσον από το ρυθμό συσσώρευσης του κεφαλαίου εξαρτώνται η ευρωστία της οικονομίας και άρα τα δημόσια έσοδα από τη φορολογία, που με τη σειρά τους χρηματοδοτούν τις δημόσιες δαπάνες. Υπάρχει δομική σχέση μεταξύ κράτους και οικονομίας. Άρα

Τι αντιπροσωπεύει το κοινωνικό κράτος για τους Μαρξιστές;
ΣΧΟΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡEΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Μαρξιστική θεωρία Τι αντιπροσωπεύει το κοινωνικό κράτος για τους Μαρξιστές; Τη χρήση κρατικής εξουσίας προκειμένου : α) να μεταβληθούν οι όροι αναπαραγωγής της εργασιακής δύναμης και β) να συντηρηθεί ο μη εργαζόμενος πληθυσμός στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Τα βασικά μέσα που διαθέτει είναι η άμεση παροχή επιδομάτων και υπηρεσιών, η παράλληλη χρήση του φορολογικού συστήματος και η ρύθμιση των ιδιωτικών δραστηριοτήτων. α) Αναπαραγωγή εργασιακής δύναμης

Μαρξιστική θεωρία α) Αναπαραγωγή εργασιακής δύναμης (ρόλος κοινωνικού κράτους) Το κράτος: επηρεάζει το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων για την αγορά καταναλωτικών αγαθών μέσω της φορολογίας και των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, ρυθμίζει τις ποιοτικές προδιαγραφές των προϊόντων, επιδοτεί ή παρέχει άμεσα κοινωνικές υπηρεσίες είτε δωρεάν είτε σε χαμηλές τιμές. Με όλους αυτούς τους τρόπους το κράτος ολοένα και περισσότερο ελέγχει το ύψος, την κατανομή και το πρότυπο κατανάλωσης στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες. η εκπαίδευση, η κοινωνική εργασία και τα προγράμματα κατάρτισης χρησιμοποιούνται ειδικά για να εφοδιάσουν το εργατικό δυναμικό με τα χαρακτηριστικά (ιδιαίτερες μορφές κοινωνικοποίησης και συμπεριφοράς, ειδικές ικανότητες και δομές προσωπικότητας) που απαιτεί η εργασία. Το κράτος βοηθά στην αναπαραγωγή των γενεών, δηλαδή την ανατροφή και την κοινωνικοποιηση των παιδιών, γιατί αποτελούν το μελλοντικό εργατικό δυναμικό.

Μαρξιστική θεωρία β) Συντήρηση με εργαζόμενου πληθυσμού Ολες οι κοινωνίες περιλαμβάνουν ομάδες ατόμων που είναι ανίκανα προς εργασία για βιοπορισμό: παιδιά, ηλικιωμένοι, άνεργοι, ασθενείς, ανάπηροι, πνευματικά καθυστερημένοι κλπ. και γι’αυτό όλες αναπτύσσουν μηχανισμούς μεταβίβασης μέρους του κοινωνικού προϊόντος από τους άμεσους παραγωγούς σ’αυτές τις ομάδες. Οι οικογενειακές και συγγενικές δομές έχουν παίξει κομβικό ρόλο σ’αυτή τη μεταβίβαση σ’όλες τις κοινωνίες και συνεχίζουν να τον παίζουν ακόμα και σήμερα. Αλλά αυτός όλο και περισσότερο υποκαθίσταται ή ρυθμίζεται από μία ποικιλία κρατικών μέτρων. Αυτός είναι ένας πρωταρχικός τομέας παρέμβασης του κοινωνικού κράτους σήμερα. Παράγοντες: βιομηχανικής επανάσταση, εργασία γυναικών, αλλαγή δομής οικογένειας, πλήρη διαχωρισμός μεταξύ της σφαίρας της παραγωγής και της σφαίρας της αναπαραγωγής Στην πραγματικότητα το δεύτερο σκέλος του κοινωνικού κράτους δεν μπορεί να διακριθεί αυστηρά από το πρώτο. Πρώτον, τα παιδιά είναι μία μη παραγωγική ομάδα, που όμως αποτελεί τον μελλοντικό εργαζόμενο πληθυσμό. Συνεπώς η διαικασία συντήρησης του μη εργαζόμενου πληθυσμού συγχέεται με αυτήν της αναπαραγωγής της μελλοντικής εργασιακής δύναμης. Δεύτερον, πολλές άλλες ομάδες του μη εργαζόμενου πληθυσμού είναι δυνητικά μέρος του εργατικού δυναμικού, όπως οι ασθενείς εργάσιμης ηλικίας και οι άνεργοι, που αποτελούν μέρος του εφεδρικού στρατού εργασίας. Στη μαρξική θεωρία ο εφεδρικός στρατός αποτελεί μία μόνιμη πλεονάζουσα εργασιακή δύναμη που το κεφάλαιο μπορεί να αξιοποιήσει ανά πάσα στιγμή και η οποία ασκεί πίεση πάνω στους μισθούς. Στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες η οικογένεια συνδύαζε τις παραγωγικές με τις καταναλωτικές δραστηριότητες. Η εμφάνιση των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων οδήγησε βαθμιαία σ’έναν πλήρη διαχωρισμό μεταξύ της σφαίρας της παραγωγής και της σφαίρας της αναπαραγωγής, ανάμεσα στον άνδρα κουβαλητή και στη γυναίκα νοικοκυρά. Η «σύγχρονη» οικογένεια αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα μεταξύ των μεσαίων τάξεων, αλλά η σταθερότητά της μεταξύ των κατώτερων εργαζόμενων τάξεων ήταν πάντα προβληματική.

Μαρξιστική θεωρία Ο James O’Connor διακρίνει δύο βασικές και συχνά αντιφατικές λειτουργίες που το καπιταλιστικό κράτος προσπαθεί να υπηρετεί: τη συσσώρευση και τη νομιμοποίηση. «Το κράτος πρέπει να προσπαθεί να διατηρεί ή να δημιουργεί τις συνθήκες εκείνες που καθιστούν δυνατή την επικερδή συσσώρευση του κεφαλαίου. Όμως, το κράτος πρέπει επίσης να προσπαθεί να διατηρεί ή να δημιουργεί τις συνθήκες για κοινωνική αρμονία». Κατηγορίες κρατικών δαπανών: Κοινωνική επένδυση: προγράμματα και υπηρεσίες που αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας. (συσσώρευση, έμμεσα παραγωγικές) Κοινωνική κατανάλωση: προγράμματα και υπηρεσίες που μειώνουν το κόστος αναπαραγωγής της εργασιακής δύναμης. Κοινωνικά έξοδα: προγράμματα και υπηρεσίες που απαιτούνται για να διατηρηθεί η κοινωνική αρμονία. (νομιμοποίηση, μη παραγωγικές) Οι δαπάνες για κοινωνικό κεφάλαιο (κοινωνική επένδυση και κοινωνική κατανάλωση) είναι έμμεσα παραγωγικές για το ιδιωτικό κεφάλαιο, διότι αυξάνουν το ποσοστό κέρδους και το ρυθμό συσσώρευσης του κεφαλαίου, ενώ τα κοινωνικά έξοδα αποτελούν μη παραγωγικές δαπάνες, παρ’όλο που είναι απαραίτητες για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του κεφαλαίου. Ενα μέρος των δαπανών για την εκπαίδευση συνιστά κοινωνική επένδυση με το να ανεβάζει την παραγωγικότητα της εργασίας, ένα άλλο μέρος όχι. Τα προγράμματα της κοινωνικής ασφάλισης βοηθούν στην αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης (κοινωνική κατανάλωση), ενώ οι εισοδηματικές μεταβιβάσεις στους φτωχούς βοηθούν στην ειρήνευση και τον έλεγχο του πλεονάζοντος πληθυσμού (κοινωνικά έξοδα).

Ερωτήσεις Πως απεικόνισε ο Κενέ τις κοινωνικές τάξεις; Με τι παρομοίασε την οικονομία; Τι πίστευαν ο Σμιθ και ο Μάλθους για την νομοθεσία για τους φτωχούς και τί πρότειναν ως μέσα για τη μείωση της φτώχειας; Τι έλεγε ο Ρικάρντο για την αποτελεσματικότητα των παροχών του κράτους προς τους φτωχούς, μέσω φορολογίας, ως προς την καταπολέμηση της φτώχειας; Ποιές ιδέες ανέπτυξε ο Τζον Στιούαρτ Μιλ για τους μισθούς, μετά την αποκήρυξη της θεωρίας του αποθέματος μισθών, λίγο πριν το θάνατό του; Ποιές ήταν οι αντιλήψεις του για την κρατική παρέμβαση σε τομείς κοινωνικής πολιτικής; Τι συνεπάγεται η θεωρία του Κέυνς για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής; Σε τί διαφέρει από τις θέσεις των κλασικών φιλελεύθερων οικονομολόγων και των νεοκλασικών θεωρητικών της ευημερίας; Σε ποιές κατηγορίες κατατάσσει η μαρξιστική θεωρία του κοινωνικού κράτους τις κοινωνικές δαπάνες και τι είδους δαπάνες περιλαμβάνει κάθε κατηγορία;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καραμεσίνη Μ. (2012), Οικονομικές Θεωρίες της Κοινωνικής Πολιτικής, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα βάσει του οποίου έχουν συνταχθεί και οι περισσότερες διαφάνειες των παρουσιάσεων E. Screpanti & S. Zamagni (2002), Ιστορία Οικονομικών Θεωριών, εκδόσεις Κριτική I. Rubin. Screpanti & S. Zamagni (1994), Η Ιστορία της Οικονομικής Σκέψης (Α’ τόμος), εκδόσεις Τυπωθήτω Λ.Θ. Χουμανίδη, Ιστορία Οικονομικών Θεωριών, εκδόσεις Παπαζήση Π. Κιτρομηλίδη, Πολιτικοί Στοχαστές Νεότερων Χρόνων, εκδόσεις Πορεία

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Καλή μελέτη!
Ειρήνη Ανδριοπούλου

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια