Ευρωπαϊκές πόλεις, 15ος-18ος αι

Παρουσίαση με θέμα: "Ευρωπαϊκές πόλεις, 15ος-18ος αι"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ευρωπαϊκές πόλεις, 15ος-18ος αι
Ευρωπαϊκές πόλεις, 15ος-18ος αι. Από την αναγεννησιακή στην μπαρόκ μορφή Ανάπτυξη των πόλεων H σκέψη για την πόλη Τα νέα τείχη της πόλης Αναγεννησιακή πόλη Βενετία Πλατείες και δρόμοι

2 Ανάπτυξη των πόλεων Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός αποδεκατίστηκε από την επιδημία πανούκλας στα μέσα του 14ου αι (μαύρη πανούκλα 1347) Επιδημίες και πόλεμοι αποδυνάμωσαν τα κράτη Από τον 15ο αιώνα παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού των πόλεων Στις ιταλικές πόλεις-κράτη παρατηρείται η σημαντικότερη ανανεωτική κίνηση τον 15ο αιώνα Pieter Bruegel ο πρεσβύτερος ( ), «Ο θρίαμβος του θανάτου»

3 Η ανάπτυξη των πόλεων Από τον 11ο αι. οι περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις κατακτούν την αυτονομία τους από φεουδάρχες και/ή κράτη και γίνονται κέντρα εμπορίου και βιοτεχνίας Κατά περιοχές οι οργανώσεις των εμπόρων δημιουργούν συνδέσμους μεταξύ των πόλεων Ο «Χανσεατικός Σύνδεσμος» (Hanseatic League, 13ος -17ος αι.) συνέδεσε πολλές πόλεις της βόρειας Ευρώπης με σκοπό την προστασία των συμφερόντων των εμπόρων Οι πόλεις του χανσεατικού συνδέσμου

4 Ανάπτυξη των πόλεων Το Lübeck (Λυβέκη) στη βόρεια Γερμανία έγινε ελεύθερη αυτοκρατορική πόλη από το 1226 Έγινε η σημαντικότερη πόλη της Χανσεατικού Συνδέσμου και το κύριο λιμάνι επικοινωνίας με τη Βαλτική Όψη της πόλης σήμερα και σε γκραβούρα του 15ου αι.

5 Σκέψη για την πόλη Τον 15ο αιώνα δημοσιεύονται πολλές πραγματείες για την αρχιτεκτονική και τις οχυρώσεις, ιδίως στην Ιταλία, που ανανεώνουν τις ιδέες για την πόλη Αποφασιστική επίδραση ασκεί το έργο του Βιτρούβιου, ρωμαίου αρχιτέκτονα και μηχανικού (Marcus Vitruvius Pollio, 80/7—15 π.Χ) Το έργο του, De architectura, ανακαλύφθηκε στα και επηρέασε σημαντικά του αρχιτέκτονες της Αναγέννησης Στα 10 βιβλία του έργου περιλαμβάνονται πραγματείες για την αρχιτεκτονική, την πολεοδομία, τη μηχανική Κατά Βιτρούβιο κάθε κτίριο πρέπει έχει τρεις αρετές: στερεότητα, χρηστικότητα, και ομορφιά Ο άνθρωπος του Βιτρούβιου σε σχέδιο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι

6 Σκέψη για την πόλη Από τον Βιτρούβιο επηρεάστηκε και ο αρχιτέκτονας, ποιητής, φιλόσοφος κ.λπ. Leon Battista Alberti ( ), από τη Γένοβα Διατέλεσε υπεύθυνος για τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά έργα στο Βατικανό, όπου του ανατέθηκε το 1447 το πρώτο σχέδιο ανασυγκρότησης της Ρώμης Το βασικό του έργο, De re aedificatoria (1452, 12 βιβλία), εκδόθηκε μετά θάνατο το 1485 και αποτελεί το πρώτο θεωρητικό έργο για την πολεοδομία της Αναγέννησης Ο Αλμπέρτι υποστήριξε τη συμμετρία, τη λειτουργικότητα, την αισθητική και τις ουμανιστικές αξίες Η κεντρική πλατεία με οδούς πρόσβασης σε ακτινωτή διάταξη, η μεγαλοπρέπεια, οι ευθείς δρόμοι, είναι μερικές από τις προτάσεις του για την πόλη Η βασιλική του Αγίου Ανδρέα στη Μάντοβα, σε σχέδια Αλμπέρτι Η πλατεία Πίου ΙΙ στην Πιέντσα, σχεδιασμένη από τον Αλμπέρτι

7 Σκέψη για την πόλη Ο Antonio Averlino, λεγόμενος Filarete (Φιλαρέτης, ), ήταν γλύπτης και αρχιτέκτονας Εργάστηκε στη Ρώμη, τη Βενετία και το Μιλάνο Το έργο του Libro architettonico (Trattato d’architettura) παρουσιάζει μεταξύ άλλων το πρώτο σχέδιο για την ιδανική πόλη της Αναγέννησης, την οποία ονόμασε Sforzinda προς τιμή του ηγεμόνα του Μιλάνου Francesco Sforza Ο Filarete απέρριψε το γοτθικό στυλ στην αρχιτεκτονική και υπερασπίστηκε την επιστροφή στα κλασικά ρωμαϊκά πρότυπα Αριστερά, σχέδιο της Sforzinda Επάνω δεξιά, ο «πύργος του Φιλαρέτη» (torre di Filarete) στο Castello Sforzesco του Μιλάνου Κάτω, ο καθεδρικός ναός (duomo) του Μιλάνου (14ος αι.), δείγμα γοτθικής αρχιτεκτονικής

8 Σκέψη για την πόλη Ο Francesco di Giorgio Martini ( ), αρχιτέκτονας, μηχανικός, ζωγράφος και γλύπτης από τη Σιέννα, ολοκλήρωσε στα 1486 την τρίτη σημαντική πραγματεία, το Trattato di architettura, ingegneria e arte militare Μελέτησε τη σχέση της πόλης με τα τείχη, ζητήματα υγιεινής και αισθητικής, αρχές για τη χωροθέτηση των διαφόρων δραστηριοτήτων κ.λπ. Το έργο του έμεινε ανέκδοτο έως τον 19ο αιώνα Χειρόγραφο του Φραντσέσκο ντι Τζορτζιο Μαρτίνι

9 Σκέψη για την πόλη Με την πόλη ασχολήθηκε και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ( ), με τις προτάσεις που έκανε στον Λουδοβίκο Σφόρτσα για το Μιλάνο μετά από την πανούκλα του Ο Ντα Βίντσι υποστήριξε την αποσυμφόρηση των πυκνοκατοικημένων περιοχών (και με κατεδαφίσεις), την αισθητική της πόλης, σχέδια οδικών δικτύων και πλατειών κ.λπ. Από τα χειρόγραφα του Ντα Βίντσι. Επάνω σχέδιο της πόλης Ίμολα. Κάτω: σχέδια υδραυλικών μηχανών

10 Τα νέα τείχη της πόλης Η τελειοποίηση του κανονιού και της πυρίτιδας τον 15ο αιώνα δημιούργησε νέες ανάγκες άμυνας για τις πόλεις Τα μεσαιωνικά τείχη από τούβλο, με μεγάλο πάχος και ύψος και με τάφρο στην περίμετρό τους, δεν επαρκούσαν Το κανόνι μπορούσε να ρίξει βαριά βόλια σε μεγάλες αποστάσεις Οι μηχανικοί της εποχής δημιούργησαν ένα νέο τύπο τείχους, με οξυγώνιους προμαχώνες, πύργους, επάλξεις, και εκτεταμένα κεκλιμένα πεδία (πρανή) στην εξωτερική πλευρά Σχέδιο της Palma Nova τον 17o αιώνα

11 Τα νέα τείχη της πόλης Στην Ιταλία επικράτησε το αστεροειδές σχήμα, που προσδιόρισε και το σχήμα των «ιδανικών πόλεων» Στην πράξη ωστόσο αυτή η μορφή εφαρμόστηκε στη μόνη νέα πόλη της εποχής, την Palma Nova, που ίδρυσαν οι Βενετοί το 1593 με σχέδια του Vincenze Scarmozzi H Palma Nova σε σύγχρονη αεροφωτογραφία

12 Τα νέα τείχη της πόλης Τα νέα τείχη εφαρμόστηκαν πρώτα στις ιταλικές πόλεις για την προστασία τους από τις εισβολές των Γάλλων και τις μεταξύ τους έριδες Το ιταλικό πρότυπο διαδόθηκε και στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα Σχέδιο του Μικελάντζελο για τα τείχη της Φλωρεντίας, 1529

13 Τα νέα τείχη της πόλης Toρίνο: ένα παράδειγμα διαδοχικών οχυρώσεων από τη ρωμαϊκή εποχή στον 17ο αι. Επάνω: το Τορίνο της ρωμαϊκής εποχής (νέα πόλη) Στη μέση : αρχές του 17ου αιώνα Α : ο ρωμαϊκός πυρήνας Β : το τείχος του 16ου αι. C : η επέκταση της πόλης από την αναγέννηση D : το φρούριο (citadel) Κάτω: τέλος του 17ου αι., με νέα επέκταση της πόλης και της οχύρωσής της

14 Τα νέα τείχη της πόλης Από τον 15ο ως τον 17ο αιώνα όλες οι σημαντικές πόλεις στην Ευρώπη ανανέωσαν τις μεσαιωνικές οχυρώσεις τους και απέκτησαν επιβλητικά τείχη, με πύλες, φρούρια και επάλξεις Στη Γαλλία σημαντικό ρόλο έπαιξε ο στρατιωτικός μηχανικός Sébastien Le Prestre μαρκήσιος του Vauban (ή απλώς Vauban, ), ο οποίος, στην υπηρεσία του Λουδοβίκου 14ου, σχεδίασε και επέβλεψε το χτίσιμο νέων οχυρώσεων ή την ανανέωση των παλαιότερων σε εκατοντάδες πόλεις Σχέδιο του Βωμπάν για οχυρό στον Ρήνο

15 Τα νέα τείχη της πόλης Σχέδιο της πόλης και του οχυρού του Neuf-Brisack και σημερινή αεροφωτογραφία του οικισμού Η πόλη Neuf-Brisack στην Αλσατία ιδρύθηκε το 1697 ως οχυρό, όταν οι Γάλλοι απέκτησαν τον έλεγχο της περιοχής (η παλαιότερη πόλη Breisack βρισκόταν στην απέναντι όχθη του Ρήνου) Τα σχέδια πόλης και οχυρού έκανε ο Βωμπάν

16 Τα νέα τείχη της πόλης Η πόλη της Besançon, γνωστή από τα ρωμαϊκά χρόνια, περιήλθε στους Γάλλους (Λουδοβίκος 14ος) το 1674 Βρίσκεται πάνω στον ποταμό Doubs, παραπόταμο του Ρήνου, κοντά στα γαλλο-ελβετικά σύνορα Ο Vauban σχεδίασε και έχτισε φρούρια στους λόφους της πόλης Αεροφωτογραφία της πόλης και λεπτομέρειες του φρουρίου

17 Τα νέα τείχη της πόλης Δύο οχυρά του Βωμπάν πάνω σε νησιά στην ακτή του Ατλαντικού (Γαλλία) Στο λιμάνι της νήσου Ρε (Saint-Martin de Re, δεξιά) οι οχυρώσεις αναμορφώθηκαν από τα 1670 έως το 1707 Στο Belle ile en mer (στη Βρετάνη), ο Βωμπάν έχτισε το οχυρό προ του 1660

18 Τα νέα τείχη της πόλης Η Κολωνία σε σχέδιο του 1646
Στο κέντρο διακρίνεται ο πυρήνας της ρωμαϊκής colonia H πρώτη περίμετρος χρονολογείται στα 1180 Στα αριστερά φαίνεται το πρόσθετο τείχος της Αναγέννησης Με το νέο τείχος έχει οχυρωθεί και η επέκταση στην άλλη όχθη του Ρήνου

19 Τα νέα τείχη της πόλης Σχέδιο της Γενεύης το Τα τείχη, από τα ισχυρότερα της Ευρώπης, κατεδαφίστηκαν στα 1850

20 Η πόλη της Αναγέννησης Οι αλλαγές που χαρακτηρίζουν τις πόλεις στον 14ο-16ο αι. μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Στην αρχιτεκτονική, κυριαρχούν οι αναφορές σε ελληνορωμαϊκά πρότυπα και απορρίπτεται το γοτθικό ύφος Προτιμάται η συμμετρία και το ύφος είναι μάλλον ήσυχο και ισορροπημένο, σε αντίθεση με το μπαρόκ Στην πολεοδομία, τμήματα των κέντρων αναπλάθονται με τη δημιουργία νέων δημόσιων χώρων Με την αύξηση του πληθυσμού, οι πόλεις επεκτείνονται σε νέες ζώνες Στοιχεία του νέου σχεδιασμού είναι η γεωμετρική διάταξη των δημόσιων χώρων, οι περίκλειστες πλατείες, ο ευθύς κεντρικός δρόμος, η ρυμοτομία των νέων συνοικιών σε μορφή εσχάρας, γενικά η κανονικότητα και η συμμετρία

21 Η πόλη της Αναγέννησης Η Charleville, στον ποταμό Meuse, είναι από τις ελάχιστες νέες πόλεις της εποχής Ιδρύθηκε το από τον δούκα του Nevers για να γίνει πρωτεύουσα πριγκηπάτου Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Clément Métezeau με αναγεννησιακές αρχές Ευθείς δρόμοι, κλειστές πλατείες και το τείχος νέου τύπου προσδιορίζουν τη μορφή της πόλης Σχέδιο της Charleville, 1625

22 Η πόλη της Αναγέννησης Η Φλωρεντία υπήρξε η κοιτίδα των αναγεννησιακών τάσεων Δημοκρατία στα , ελέγχεται έπειτα από την οικογένεια των Μεδίκων (τραπεζίτες) Οι Μέδικοι (και ιδίως ο Lorenzo, ) υπήρξαν προστάτες των τεχνών O Filippo Bruneleschi και ο Michelozzo di Bartolomeo Michelozzi υπήρξαν διαδοχικά αρχιτέκτονες στην αυλή των Μεδίκων και σχεδίασαν πολλά από τα αναγεννησιακά οικοδομήματα της πόλης Το Palazzo Medici-Ricardi, το έχτισε ο Michelozzo στα για τον Κόζιμο των Μεδίκων. Όψη και εσωτερική αυλή. Κανονικότητα

23 Η πόλη της Αναγέννησης Ανάμεσα στον 14ο και τον 15ο αιώνα η Φλωρεντία αλλάζει όψη Το Palazzo Vecchio στην piazza della Signoria άρχισε να χτίζεται το 1299 από τον Arnolfo di Cambio Επεκτάθηκε και τροποποιήθηκε επανειλημμένα Επί Cosimo di Medici ( ) προστέθηκαν αναγεννησιακά στοιχεία, όπως η αυλή του Michelozzo To Palazzo Vecchio σε πίνακα του 19ου αι., με την Piazza della Signoria, όψη σε σύγχρονη φωτογραφία και το cortile του Miche-lozzo

24 Η πόλη της Αναγέννησης Στον καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας αποτυπώνεται στο αρχιτεκτονικό ύφος το πέρασμα από το Μεσαίωνα στην Αναγέννηση Η οικοδόμηση ξεκίνησε με σχέδια του Αrnolfo di Cambio το 1296, σε γοτθικό στυλ Διακόπηκε με τον θάνατο του αρχιτέκτονα το 1302 Η συντεχνία των εριουργών ανέθεσε τη συνέχεια το 1334 στον ζωγράφο Giotto, ο οποίος σχεδίασε και κατασκεύασε το καμπαναριό Η οικοδόμησε διακόπηκε πάλι με την επιδημία της πανώλης (1348) Ολοκληρώθηκε με την οικοδόμηση του τρούλου από τον Filippo Bruneleschi στα Santa Maria del Fiore, ή Duomo di Firenze, ο καθεδρικός ναός της Φλωρεντίας

25 Η πόλη της Αναγέννησης Η Piazza Santissima Annunziata στη Φλωρεντία είναι τυπική της αναγεννησιακής αντίληψης Περίκλειστη ορθογωνική πλατεία, ορίζεται από την εκκλησία της Santissima Annunziata, που χτίστηκε το 1250, και το Ospedale degli Innocenti, που σχεδίασε ο Bruneleschi και ολοκληρώθηκε το 1449 Στην πρόσοψη της εκκλησίας προστέθηκε το προστώο το 1601 για να εναρμονίζεται με την όψη του Ospedale

26

27 Βενετία Οικισμός στην περιοχή της Βενετίας υπήρχε από τον 5ο αι. περίπου Η πόλη στη laguna δημιουργήθηκε από τον 8ο αι. Ανήκε στη βυζαντινή αυτοκρατορία ως τον 7ο αιώνα, και από τον 8ο αι έγινε ανεξάρτητη Πολιτεία και δημιούργησε δική της εκτεταμένη επικράτεια Προοπτικός χάρτης της Βενετίας, τέλος 15ου αι.

28 Βενετία Η πόλη έχει μεσαιωνική δομή με πολλές παρεμβάσεις της Αναγέννησης Η πρώτη εκκλησία του Αγίου Μάρκου χτίστηκε στα Καταστράφηκε και ανοικοδομήθηκε στη σημερινή μορφή της από το 1073, σε ύφος ιταλο-βυζαντινό Η πλατεία μπροστά στην εκκλησία (piazza San Marco), σε σχήμα Γ, άνοιξε το 1175 Το Παλάτι των δόγηδων (Palazzo ducale), δίπλα στην εκκλησία χτίστηκε πρώτα στο τέλος του 8ου αι. ως φρούριο εκτός των τειχών και ανοικοδομήθηκε στα , σε γοτθικό ύφος

29 Βενετία Οι δύο μακρές πλευρές της πλατείας ορίζονται από τα κτίρια Procuratie Vecchie ( ) και Procuratie Nuove ( ) –δημόσια κτίρια για αξιωματούχους Η στενή πλευρά κλείνει με κτίριο που ανοικοδομήθηκε το 1810 (επί κατοχής Ναπολέοντα) και στεγάζει το Μουσείο Correr To κωδωνοστάσιο (campanile) χτίστηκε πρώτα το 888 και ανοικοδομήθηκε στα

30 Πλατείες και δρόμοι Στη Γένοβα το 1551 άρχισε η διάνοιξη ενός δρόμου στο ιστορικό κέντρο της πόλης, της Strada Nuova Στο δρόμο αυτό οικοδομήθηκαν ως τον 18ο αι. τα αρχοντικά συγκεκριμένων ισχυρών οικογενειών που επιλέχτηκαν από την Γερουσία το 1576 (rollo) To σύμπλεγμα αυτό (Strade Nuove και Palazzi dei rolli) έχει κηρυχτεί σήμερα μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO

31 Πλατείες και δρόμοι Η «πλατεία των Βοσγίων» (Place des Vosges) στο Παρίσι, αρχικά «Βασιλική πλατεία» (Place royale) δημιουργήθηκε από τον Ερρίκο 4ο στα Πλατεία με κατοικίες, αναγεννησιακό ύφος, ομοιόμορφα κτίρια με στοές και διακόσμηση με κόκκινα τούβλα

32 Πλατείες και δρόμοι Μαδρίτη, η plaza mayore Δημιουργήθηκε κατά παραγγελία του βασιλιά Φίλιππου 2ου το Η κατασκευή άρχισε το 1617 επί Φίλιππου 3ου Το 1790, έπειτα από μεγάλη πυρκαϊά, η πλατεία ανακαυτασκευάστηκε