Διαπολιτισμική Εκπαίδευση – Θεωρία και Πράξη

Παρουσίαση με θέμα: "Διαπολιτισμική Εκπαίδευση – Θεωρία και Πράξη"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Διαπολιτισμική Εκπαίδευση – Θεωρία και Πράξη
Ενότητα 3: Από την Υπόθεση της Διαφοράς στην Υπόθεση του Ελλείμματος Διδάσκων: Χρήστος Γκόβαρης Τμήμα: Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

4 Α. Υπόθεση του Ελλείμματος
Το Μοντέλο της Αφομοίωσης Το Μοντέλο της Ένταξης

5 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Διακριτές φάσεις εξέλιξης του διαπολιτισμικού λόγου: α) «η φάση της αξιολόγησης της πολυμορφίας και της ετερογένειας” από την πλευρά των θεσμών και κυρίως του σχολείου –είναι κυρίαρχες οι πρακτικές ομογενοποίησης – ως προβληματικών καταστάσεων

6 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
β) η φάση της αναγνώρισης των πολιτισμικών διαφορών (οι συναφείς εκπαιδευτικές πρακτικές αποσκοπούν στην στήριξη των διαφορών αυτών) και γ) η αξιολόγηση της ετερογένειας και των διαφορών ως μια μορφή πόρων οι οποίοι μπορούν να αξιοποιηθούν για την οικοδόμηση της διαπολιτισμικής ικανότητας σε γηγενείς και μετανάστες».

7 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
αυξανόμενη επιρροή των θέσεων του "πολιτισμικού σχετικισμού" στην επιστημονική σκέψη κριτική που ασκήθηκε από τη "Νέα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης" στο ρόλο του σχολείου ως θεσμού αναπαραγωγής των κοινωνικών ανισοτήτων

8 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Πολιτικές ιδεολογίες και παιδαγωγικές θεωρήσεις αναφορικά με τη δόμηση των διαφυλετικών σχέσεων (Banks, 1981). αφομοιωτική ιδεολογία (συνδέεται με την αρνητική αντιμετώπιση των πολιτισμών των μειονοτήτων), β) πολυεθνική ιδεολογία (συνδέεται με το αίτημα για την υλοποίηση της δίγλωσσης εκπαίδευση), γ) την ιδεολογία του πολιτισμικού πλουραλισμού (συνδέεται με το αίτημα της πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης).

9 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Oι πιθανότητες θεσμοθέτησης της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης αυξάνονται στο μέτρο που συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις (Schweizer 2004): α) Oικονομικές προϋποθέσεις αφορούν σε προϋποθέσεις που εμποδίζουν την πλήρη αξιοποίηση του συνολικού εργασιακού δυναμικού σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία β) Ιδεολογικές προϋποθέσεις ιδεολογική αποσιώπηση των πραγματικών αιτίων της κοινωνικής ανισότητας στις μεταναστευτικές κοινωνίες μέσω ερμηνείας αυτών των ανισοτήτων ως αποτελεσμάτων των πολιτισμικών διαφορών

10 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
γ) «κοινωνικοπολιτικές προϋποθέσεις» κίνδυνοι διάσπασης της κοινωνικής συνοχής εξαιτίας διαδικασιών κοινωνικής περιθωριοποίησης των μεταναστών. δ) «κοινωνικοψυχολογικές προϋποθέσεις» Σχετίζονται με διαδικασίες οι οποίες ότι θέτουν σε κίνδυνο τη διατήρηση των εθνοτικών ταυτοτήτων των μεταναστευτικών ομάδων.

11 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Οι παραπάνω προϋποθέσεις αναπτύσσουν το «ειδικό τους βάρος» σε σχέση με παράγοντες όπως: η κουλτούρα του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος (π.χ. ιστορικά διαμορφωμένες πρακτικές διαχείρισης της διαφορετικότητας), ο τρόπος αυτοπροσδιορισμού της κάθε κοινωνίας υποδοχής (π.χ. τρόπος αντίληψης και ορισμού της εθνικής ταυτότητας- πολιτικός ή «φυλετικός» - πολιτικές μετανάστευσης και ένταξης) και

12 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Γαλλία: δεν υφίσταται διαχωρισμός μεταξύ «εθνικού εαυτού» και «εθνικού άλλου», λόγω του πολιτικού προσδιορισμού του έθνους αρχή της ισονομίας για «όλους» Όχι σε κοινωνικές διεκδικήσεις στη βάση της αναγνώρισης διαφορών.

13 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Taguieff (2002, 49): «Η πολυπολιτισμικότητα, εξυψωμένη σε πολιτική, συνίσταται ουσιαστικά στην επανεθνικοιποίηση του κοινωνικού χώρου, νομιμοποιώντας το κατακερματισμό του στους κοινοτικούς ή ταυτοτικούς ηγέτες(…) Η κανονιστική πολυπολιτισμικότητα δεν μπορεί παρά να υπερτονίζει και να θωρακίζει τις ταυτότητες των ομάδων, καθώς και να νομιμοποιεί την αυτό-στεγανοποίηση κάθε κοινότητας, ενώ η ρεπουμπλικανική ενσωμάτωση σκοπεύει, μέσα από διάφορους τρόπους δράσης, να ευνοήσει την προσέγγιση των στάσεων και των συμπεριφορών, στη βάση μιας κοινότητας αμοιβαίων δικαιωμάτων, καθηκόντων και υποχρεώσεων».

14 Προβολή της ταινίας: Ανάμεσα στους τοίχους
Εκπαιδευτική πολιτική και πολυπολιτισμικότητα Βασικές επιλογές του εκπαιδευτικού (μάθηση, ταυτότητα, ισότητα, ένταξη, διαχείριση προβλημάτων…) Η «σκοπιά» των υποκειμένων Συμπεράσματα για την παιδαγωγική ανάπτυξητου σχολείου

15 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Στη Γερμανία: Η παράδοση του πολιτισμικού σχετικισμού τύπου Herder Ο «φυλετικός», μέχρι πρότινος, προσδιορισμός του έθνους Η άρνηση της επίσημης πολιτικής να χαρακτηρισθεί η χώρα ως μεταναστευτική κοινωνία οδήγησαν στην επικράτηση της εθνοτικής εκδοχής της πολυπολιτισμικότητας

16 Μετατοπίσεις στον πολιτικό και επιστημονικό λόγο για τους «άλλους»
Εθνοτική εκδοχή της πολυπολιτισμικότητας: δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον «ξένο», στις «πολιτισμικές διαφορές» και στην κατανόηση αυτών. Ποιοι οι κίνδυνοι μιας τέτοιας προσέγγισης; Η έννοια του κουλτουραλισμού

17 Αφομοίωση Βασικά γνωρίσματα: Ο Δομολειτουργισμός ως θεωρητική βάση
Αξιολόγηση και κατηγοριοποίηση των πολιτισμών των μεταναστών Ορισμός των πολιτισμικών διαφορών ως πολιτισμικών ελλειμμάτων Βασικός εκπαιδευτικός στόχος η αντισταθμιστική αγωγή Ο θεσμικός στιγματισμός ως βασικό αποτέλεσμα (;)

18 Αφομοίωση Ο άλλος μετασχηματίζεται σε στοιχείο της ουσίας του εαυτού και έτσι παύει να αποτελεί μια διαφορετική οντότητα. Ο κοινωνικός εαυτός, εν είδη ζώντος οργανισμού, απορροφά τον ξένο και τον προσαρμόζει στη δομή του (κοινωνικού) σώματός του.

19 Αφομοίωση Bauman (1999): η έννοια άρχισε να χρησιμοποιείται ήδη από τον 17ο αιώνα με σκοπό να κωδικοποιηθεί ως απόρροια «φυσικού νόμου το γεγονός της βαθμιαίας εξάλειψης των πολιτισμικών διαφορών στην περίπτωση συνάντησης ανθρώπων με διαφορετική προέλευση». Με την επικράτηση της έννοιας, διαχέεται η άποψη ότι οι διαδικασίες πολιτισμικής ομογενοποίησης, με τη σημασία της επικράτησης των "ανώτερων" πολιτισμών, υπακούουν στις «προσταγές» μιας φυσικής νομοτέλειας.

20 Αφομοίωση Park και Burgess:
Διαδικασία «συγχώνευσης των πολιτισμών» κατά τη διάρκεια της οποίας πρόσωπα και ομάδες αποδέχονται συναισθήματα, την ιστορική μνήμη και τις στάσεις των άλλων προσώπων και ομάδων, επιτυγχάνοντας έτσι την ενσωμάτωσή τους σ΄ έναν κοινό πολιτισμό. Καθολική (επανα-)κοινωνικοποίησης των μεταναστών και των παιδιών τους στις αρχές και τις αξίες του πολιτισμού της χώρας υποδοχής.

21 Από τον Αφομοιωτισμό στο Νεοαφομοιωτισμό
Στους βασικούς λόγους εμφάνισης μιας νέας εκδοχής της αφομοιωτικής ιδέας συγκαταλέγεται και η «αποτυχία» των πολυπολιτισμικών πολιτικών σε χώρες οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται ως πολυπολιτισμικές κοινωνίες (π.χ Ολλανδία).

22 Αφομοίωση: Η θεωρία του Esser
Bασικές διαστάσεις της αφομοίωσης : πολιτισμική αφομοίωση («εξομοίωση ως προς τι γνώσεις και τις δεξιότητες», την δομική («ισότιμη πρόσβαση σε επαγγελματικές /κοινωνικές θέσεις»), κοινωνική αφομοίωση (εξομοίωση ως προς την «κοινωνική αναγνώριση και ως προς τις κοινωνικές σχέσεις») και

23 Αφομοίωση: Η θεωρία του Esser
«ταυτοτική» (identifikative) αφομοίωση (συναισθηματική ταύτιση με την κοινωνία υποδοχής), «ανυπαρξία συστηματικών διαφορών μεταξύ των ομάδων ενός κοινωνικού συνόλου σε σχέση με την κατανομή συγκεκριμένων χαρακτηριστικών και κοινωνικών πόρων». Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι οι κοινωνικές ανισότητες είναι τρόπον τινά «νόμιμες» όταν απορρέουν από τις “ατομικές επιλογές” και όχι από την εθνική προέλευση των υποκειμένων.

24 Αφομοίωση: Η θεωρία του Esser:
δεν διαφωνεί με το φαινόμενο του πολιτισμικού πλουραλισμού, το οποίο ορίζει αποκλειστικά ως «φαινόμενο των δια-ατομικών πολιτισμικών διαφορών» και το περιγράφει ως ένα ιδιωτικό φαινόμενο.

25 Αφομοίωση: Θεωρία του Esser
η ύπαρξη των συλλογικών πολιτισμικών διαφορών ερμηνεύεται ως προβληματική κατάσταση επειδή: αυτές οι διαφορές συνιστούν αποτέλεσμα εθνοτικών διαχωρισμών και διαδικασιών εθνοτικής διαστρωμάτωσης,

26 Αφομοίωση: Θεωρία του Esser
Η γλώσσα της χώρας υποδοχής θεωρείται το «κλειδί» της κοινωνικής ένταξης. Aναγκαία προϋπόθεση το «άνοιγμα» της κοινωνίας υποδοχής προς τους μετανάστες με τη μορφή της κοινωνικής αποδοχής τους. Το σημαντικότερο εμπόδιο που μπορεί να συναντήσει το «άνοιγμα» της κοινωνίας υποδοχής προς τους μετανάστες είναι οι διαδικασίες εθνοτικής διαστρωμάτωσης.

27 Κριτικές παρατηρήσεις:
Μπορούμε ως προς το ζητούμενο της συναισθηματικής ταύτισης του μετανάστη με την κοινωνία υποδοχής να αποδεχθούμε ότι η θέληση του μετανάστη συνιστά ισοβαρές μέγεθος με τον κοινωνικό / θεσμικό στιγματισμό τον οποίο (ενδεχομένως) αυτός και η ομάδα του βιώνουν; Πώς μπορεί ο μετανάστης να επιλέξει να ταυτιστεί με την κοινωνία υποδοχής όταν μια τέτοια επιλογή ενδεχομένως να μην του παρέχεται;

28 Κριτικές επισημάνσεις:
Οι εργαλειακού τύπου αξιολογήσεις του Esser για τη διγλωσσία, την πολλαπλή ένταξη και τις κοινωνικές σχέσεις των μεταναστών με άτομα της ίδιας εθνική προέλευσης.

29 Κριτικές επισημάνσεις:
ακυρώνει εκ προοιμίου κάθε προσπάθεια θεωρητικής σύζευξης μεταξύ της σημασίας που αποδίδει το παραπάνω μοντέλο στους κοινωνικούς παράγοντες που στέκονται εμπόδιο στην ένταξη των μεταναστών (π.χ. στιγματισμός και εθνοτικοποίηση), αφενός, και των κεφαλαίων κοινωνικής ένταξης που οικοδομούν οι ίδιοι οι μετανάστες (π.χ. με τη μορφή της διγλωσσίας ή των διεθνικών κοινωνικών σχέσεων) αφετέρου.

30 Κριτικές επισημάνσεις:
Πρόκειται για κεφάλαια τα οποία σε κάθε περίπτωση είναι συμβατά με την έννοια της διαδραστικής εξομοίωσης

31 Αφομοίωση στην εκπαίδευση: Το ζήτημα του θεσμικού στιγματισμού
Υπόθεση του ελλείμματος: συμβάλλει στη νομιμοποίηση του θεσμικού στιγματισμού και στη συσκότιση των ευθυνών του εκπαιδευτικού συστήματος για τα μεγάλα ποσοστά σχολικής αποτυχίας των μαθητών με μεταναστευτική εμπειρία.

32 Θεσμικός στιγματισμός:
Σχήματα αντίληψης και κατηγοριοποίησης από τα οποία απορρέει μια μειονεκτική μεταχείριση των μεταναστών μαθητών (Gomolla/Radtke 2002) Παράδειγμα: κανονιστικές προσδοκίες αναφορικά με τα γνωρίσματα του «μαθητικού ρόλου».

33 Θεσμικός στιγματισμός
Έμμεσος θεσμικός στιγματισμός Πρακτικές οι οποίες έχουν αρνητικές επιπτώσεις ή επιδρούν διαφοροποιητικά πάνω στα μέλη εθνοτικών ομάδων, παρότι οι επίσημοι κανόνες και οι επίσημες διαδικασίες δεν χαρακτηρίζονται άμεσα από προκαταλήψεις ή από προθέσεις άδικης μεταχείρισης. Παράδειγμα: η εφαρμογή ίδιων μέτρων και κριτηρίων σε «διαφορετικούς» μαθητές (ένταξη μεταναστών μαθητών σε μικρότερες τάξεις)

34 Η κατάληψη των σχολικών μονάδων και τα επιχειρήματα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων ενάντια στην ένταξη έξι (6) μαθητών ρόμικης καταγωγής σε τάξη υποδοχής Δημοτικού Σχολείου «Η πρόχειρη προσπάθεια «ενσωμάτωσης» τσιγγάνων μαθητών μόνο ως πείραμα μπορεί να εκληφθεί, ένα πείραμα με τις ζωές μας και τις ζωές των παιδιών μας» «Ποια εγκύκλιος και ποιος νόμος ορίζει ότι μπορεί να επιτευχθεί ενσωμάτωση χωρίς να ερωτηθούν και χωρίς να συμφωνήσουν όλοι αυτοί που συμμετέχουν σ΄ αυτή» «Μια υπηρεσιακή εγκύκλιος κι ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα δεν μπορούν να ανατρέψουν πολιτισμικά δεδομένα και συμπεριφορές που θέλουν τους δωδεκάχρονους τσιγγανόπαιδες να είναι σεξουαλικά ενεργοί από την ηλικία του Δημοτικού. Στην ηλικία των 12 παντρεύονται. Ποιος πεφωτισμένος πανεπιστημιακός θα λογοδοτήσει στο γονιό αν το παιδί του «κακοποιηθεί» σεξουαλικά;»

35 Επίσης από τη σκοπιά των θεσμών:
«Όλοι μας, πολιτικοί εκπρόσωποι, τοπική κοινωνία, εκπρόσωποι των φορέων του Νομού μας, εκπαιδευτική και σχολική κοινότητα, συνηγορούμε στο ότι η εξασφάλιση των ίδιων όρων πρόσβασης στην εκπαίδευση για όλους ανεξαρτήτως τους πολίτες αποτελεί το πιο σημαντικό μέσο για την κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική ενσωμάτωση κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων όπως αυτή των Ρομά. Όμως η βίαιη κατάργηση των αμιγώς τσιγγάνικων σχολείων στο Νομό μας, χωρίς την επιστημονικά τεκμηριωμένη, οργανωμένη και εγκαίρως γνωστοποιημένη σε όλους τους εμπλεκόμενους, διάδοχη κατάσταση δεν μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό της αναπαραγωγής του κοινωνικού αποκλεισμού. Αντίθετα τον επιτείνει.»

36 μια άλλη ανάγνωση… «Ανάστατη και διχασμένη είναι η τοπική κοινωνία της Καρδίτσας, καθώς πολλοί κάτοικοι έχουν επιδωθεί σε έναν αγώνα προκειμένου να μην φοιτήσουν στα σχολεία της περιοχής 18 παιδιά Ρομά, επειδή φοβούνται μήπως μεταφέρουν στα δικά τους παιδιά, ασθένειες... Στον «αγώνα» αυτόν δεν συμμετέχουν μόνο απλοί κάτοικοι, αλλά και πολιτειακοί παράγοντες της περιοχής. Την περασμένη Πέμπτη οι γονείς των παιδιών του 6ου Δημοτικού Σχολείου Καρδίτσας συγκεντρώθηκαν μπροστά στο κτίριο, ξεχιόνισαν την αυλή του και μπήκαν μέσα με έναν και μόνο στόχο: να εμποδίσουν τη λειτουργία του ώστε να μην εγγραφούν σε αυτό τρεις Ρομά. Διακόσια πενήντα άτομα φώναζαν για αρκετή ώρα «μπράβο» και χειροκροτούσαν, ενώ ο πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων κ. Γ. … εξηγούσε γιατί οι κάτοικοι της περιοχής δεν έχουν τίποτε με τους Τσιγγάνους, αλλά τα παιδιά τους είναι πιθανό να μεταφέρουν ασθένειες, καθώς και τις παραβατικές συμπεριφορές των γονέων τους» Πηγή: «Εμφύλιος» για τα παιδιά των Ρομά στην Καρδίτσα | iefimerida.gr

37 Η πολιτική του Υπουργείου:
«Εννέα μαθητές της Α’ δημοτικού που έχουν σχολική ετοιμότητα, πληρούν κριτήρια μαθησιακά και ηλικιακά, και έχουν τηρήσει αυστηρά το απαραίτητο πρόγραμμα εμβολιασμού, θα εγγραφούν, εφόσον το επιθυμούν οι γονείς τους, στο 1ο και 2ο Δημοτικό Σχολείο και θα ενταχθούν σε τάξεις υποδοχής, που θα στεγαστούν σε διαθέσιμο χώρο του 5ου Νηπιαγωγείου …, παρακολουθώντας παράλληλα προγράμματα συνεργασίας με τους μαθητές των δημοτικών σχολείων της πόλης των Σοφάδων» «Από το νέο σχολικό έτος οι μαθητές του 5ου Νηπιαγωγείου, που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια, θα εγγραφούν στα σχολεία της πόλης των ……, σε ποσοστό που δεν υπερβαίνει το 20% του μαθητικού πληθυσμού κάθε σχολείου»

38 Η εφαρμογή της πολιτικής του Υπουργείου από τον τοπικό Δήμο:
θα συγκροτηθεί επιτροπή η οποία θα αποτελείται από: 1.Τους Διευθυντές των τριών Δημοτικών Σχολείων 2.Έναν εκπρόσωπο από κάθε Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων 3.Το Σχολικό Σύμβουλο της οικείας εκπαιδευτικής περιφέρειας 4.Το διαμεσολαβητή Ρομά… 5.Έναν δημοτικό σύμβουλο 6.Έναν εκπρόσωπο του προγράμματος που υλοποιεί το Παν/μιο Θεσσαλίας Για θέματα που αφορούν το Γυμνάσιο Σοφάδων στην επιτροπή θα συμμετέχει και: 1.η Δ/ντρια του Γυμνασίου ….. 2.Έναν εκπρόσωπος του Συλλόγου Γονέων Γυμνασίου

39 Η επιτροπή αυτή θα εξετάσει συγκεκριμένες προϋποθέσεις που θα θέσει και τις οποίες θα πρέπει να πληρούν οι μαθητές που προτείνονται για εγγραφή στο 1ο και 2ο Δημοτικό Σχολείο …. …Ενδεικτικά κριτήρια : 1.Ηλικιακό κριτήριο : η ηλικία των μαθητών πρέπει να συμβαδίζει απόλυτα με την τάξη που θα φοιτήσουν 2.Βιβλιάρια Υγείας: πρέπει να υπάρχουν και να είναι πλήρως ενημερωμένα ( με όλα τα εμβόλια κλπ) 3.Μαθησιακό κριτήρια: να υπάρχει μαθησιακή και γλωσσική ετοιμότητα και γενικότερα να συμβαδίζει το επίπεδο εκπαίδευσης με τη σχολική τάξη φοίτησης Σχετικές οδηγίες σύντομα θα δοθούν προς τις αρμόδιες τοπικές υπηρεσίες.

40 Βασικά σημεία: Η «ενσωμάτωση» αξιολογείται ως απειλή («τα παιδιά μας θα γίνουν πειραματόζωα) και για αυτό είναι απαραίτητος ο κοινωνικός έλεγχος («χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη μας» , «επιτροπή ελέγχου των προϋποθέσεων» κτλ.) Οι ρόλοι αντιστρέφονται και τα «θύματα» πρέπει να λογοδοτήσουν

41 Η «ενσωμάτωση» αξιολογείται ως διαδικασία που θα «επιδεινώσει το πρόβλημα» και θα αυξήσει τα «φαινόμενα ρατσισμού» (και πάλι τα «θύματα» ενοχοποιούνται) Πάλι τα «θύματα» ενοχοποιούνται Οι «πολιτισμικές διαφορές» είναι «αγεφύρωτες» («πρώιμη σεξουαλική ζωή των ρομά μαθητών»)

42 Διαφοροποίηση μεταξύ «κανονικών» και μη «κανονικών σχολείων» (τα «τσιγγάνικα σχολεία» δεν είναι «κανονικά σχολεία») Οι ρομά μαθητές πρέπει να πληρούν προϋποθέσεις όταν θέλουν να φοιτήσουν στα «κανονικά» σχολεία (π.χ.εμβολιασμός, γνώσεις) Όταν φοιτούν στα «τσιγγάνικα» σχολεία δεν πρέπει να πληρούν καμιά προϋπόθεση;

43 Ας θυμηθούμε κάποιους βασικούς στόχους του Ελληνικού Σχολείου
ΔΕΠΠΣ/ΑΠΣ (Φ.Ε.Κ, τ. Β΄3033/13/3/2003): «…Πρέπει να ελαχιστοποιηθεί το πιθανό ενδεχόμενο της επιβολής ενός μονοδιάστατου πολιτισμικού μοντέλου και αφετέρου η ενίσχυση φαινομένων ξενοφοβίας και ρατσισμού».

44 ΔΕΠΠΣ/ΑΠΣ (Φ.Ε.Κ, τ. Β΄3033/13/3/2003):
Εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης για όλους τους μαθητές «Η εξασφάλιση ομοιόμορφων εκπαιδευτικών παροχών ίσων ευκαιριών στη μάθηση δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως σύνολο που οδηγούν σε ομοιόμορφες διαδικασίες και συμπεριφορές»

45 ΔΕΠΠΣ/ΑΠΣ (Φ.Ε.Κ, τ. Β΄3033/13/3/2003):
«Ευαισθητοποίηση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παγκόσμιας ειρήνης και η διασφάλιση ανθρώπινης αξιοπρέπειας» «Το σχολείο πρέπει να αποτελεί χώρο υποδειγματικής εφαρμογής των αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων…όπως η διασφάλιση της αξιοπρέπειας του κάθε ατόμου, η ελευθερία από κάθε μορφής διάκριση»

46 Η πλήρης διάκριση Ακυρώνει την έννοια του δημόσιου Δημοτικού Σχολείου:
ακυρώνει κεντρικούς εκπαιδευτικούς στόχους αφαιρεί από όλους τους μαθητές δυνατότητες (διαπολιτισμικής) μάθησης αναπαράγει και ενδυναμώνει τις διακρίσεις μεταξύ των ομάδων είναι ασύμβατη με την έννοια της εκπαιδευτικής δικαιοσύνης εμποδίζει μια ομάδα μαθητών στην πρόσβασή τους σε ουσιαστικές και αναγκαίες για την εξέλιξή τους ευκαιρίες και εμπειρίες εκπαίδευσης

47 Μοντέλο της Ένταξης Εδράζεται σε ένα συγκεκριμένο μοντέλο ανοχής (ελέγχου) της άλλης κουλτούρας Θετική αναφορά σε ορισμένα πολιτισμικά στοιχεία των μεταναστών Η αφομοίωση παραμένει βασικός στόχος στην εκπαίδευση

48 Μοντέλο της Ένταξης Διαδικασίες ενεργού συμμετοχής και ενσωμάτωσης ενός ατόμου στο κοινωνικό σώμα. Αποτέλεσμα είναι να καταστεί το άτομο αδιάσπαστο «μέρος ενός συγκροτημένου συνόλου» (Μπαμπινιώτης 1998)

49 Μοντέλο της Ένταξης Η ένταξη ενός μετανάστη ορίζεται στον επιστημονικό λόγο ως διαδικασία «απόδοσης θέσης στην κοινωνία υποδοχής» (Μουσούρου, 2006, 223).

50 Μοντέλο της Ένταξης Απόδοση θέσης: επιδέχεται διαφορετικές, κανονιστικού τύπου, ερμηνείες από τη σκοπιά της πολυπολιτισμικής προσέγγισης η θέση αυτή ορίζεται ως μια διαρκής κατάσταση διακριτής πολιτισμικής συνύπαρξης και από τη σκοπιά της αφομοιωτικής προσέγγισης ορίζεται ως ενδιάμεσο στάδιο καθοδόν προς την αφομοίωση (Geisen, 2010).

51 Μοντέλο της Ένταξης Η έννοια της ένταξης εδράζεται σε ένα μοντέλο ανοχής, σύμφωνα με το οποίο η διαφορετικότητα των μειονοτήτων οφείλει να εκδηλώνεται ως ιδιωτική υπόθεση (Esser 2001). Πρόκειται ουσιαστικά για την ανοχή πολιτισμικών στοιχείων τα οποία από τη σκοπιά της κυρίαρχης ομάδας δεν αξιολογούνται ως επικίνδυνα ή ισότιμα με αυτά της κουλτούρας τους.

52 Η χρήση μιας στατικής έννοιας του πολιτισμού.
Τα σημεία στα οποία αξίζει να σταθεί η κριτική στην αφομοιωτική εκδοχή της ένταξης είναι τα εξής: Η χρήση μιας στατικής έννοιας του πολιτισμού. Εδραιώνεται μέσα από αυτή την προσέγγιση η λογική της απόλυτης διάκρισης μεταξύ «εαυτού» και «άλλου». Πρόκειται για μια λογική που δεν διακρίνει απλά τον «άλλο» ως τον «διαφορετικό», αλλά και τον αξιολογεί ως έχοντα ανάγκη ένταξης, λόγω μιας κατά βάση διαφορετικότητας που χαρακτηρίζεται από ελλείμματα. Η χρήση ενός στατικού όρου του πολιτισμού συσκοτίζει την ενεργό συμμετοχή των υποκειμένων στην (ανα)παραγωγή του πολιτισμού.

53 Ένταξη Η καθιερωμένη έννοια της ένταξης στηρίζεται στην αντίληψη της ύπαρξης «δυο ομάδων» της ομάδας των «κανονικών» μαθητών και μιας «αποκλίνουσας» ομάδας, μιας ομάδας που έχει ανάγκη ιδιαίτερη μεταχείριση για να μπορέσει να προσαρμοστεί στους ισχύοντες κανόνες.

54 Β. Υπόθεση της Διαφοράς Το Πολυπολιτισμικό Μοντέλο
Το Αντιρατσιστικό Μοντέλο Το Διαπολιτισμικό Μοντέλο

55 Το Πολυπολιτισμικό Μοντέλο
Αφετηρία: οι εμπειρίες ρατσισμού των μεταναστών Βασικοί στόχοι: ενίσχυση της αυτοαντίληψης των μεταναστών μαθητών και καταπολέμηση του ρατσισμού Ο ρατσισμός ορίζεται ως «προσωπικό» γνώρισμα (γνωσιακό έλλειμμα)

56 Το Αντιρατσιστικό Μοντέλο
Αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της κριτικής ενάντια στο πολυπολιτισμικό μοντέλο Ο ρατσισμός ορίζεται ως θεσμικός ρατσισμός Ο ορισμός του ρατσισμού χαρακτηρίζεται από μια δυαδική λογική

57 Το Αντιρατσιστικό Μοντέλο
Ο Mullard (1991, 46), ορίζει την αντιρατσιστική εκπαίδευση ως εξής: “Αν έχουμε αναλύσει σωστά το πρόβλημα της ανισότητας και της αδικίας, δηλαδή ως πρόβλημα των δομών, τότε μας μένει ένας μόνο δρόμος δράσης, αυτός της αντιπολίτευσης και της ενεργούς αντίστασης. Αυτό είναι για μένα η αντιρατσιστική εκπαίδευση. Ο όρος αυτός μας παραπέμπει σε μια εκπαίδευση που στοχεύει στη ριζική αναδιάρθρωση των εθνοτικών και φυλετικών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων».

58 Το Αντιρατσιστικό Μοντέλο
Ο Hall (1994), υπογραμμίζει ότι η αντιρατσιστική προσέγγιση βρέθηκε κοντά στο πεδίο της αποικιοκρατικής «λογικής» - η «Δύση» και ο «υπόλοιπος κόσμος» - επειδή κατάφερε να δημιουργήσει ένα κλίμα πόλωσης μεταξύ «ντόπιων» και «μεταναστών».

59 Ρατσισμός Ο ρατσισμός ως ιδεολογία – ιστορική αναδρομή στις κατηγορίες διάκρισης / αποκλεισμού Κατηγορίες διαφοροποίησης: Θρησκεία Ράτσα (βιολογική φυλή) Πολιτισμός

60 Το Διαπολιτισμικό Μοντέλο
Βασικές επισημάνσεις: Δεν υπάρχει μια ενιαία και καθολικά αποδεκτή εννοιολόγηση του όρου Οι σημασίες της πρόθεσης «δια»: Η εκπαίδευση να μεσολαβήσει μεταξύ των πολιτισμών (αλληλοκατανόηση και αλληλοαποδοχή) Η εκπαίδευση να αναδείξει τα υπάρχοντα κοινά σημεία των πολιτισμών (όχι αποδοχή, αλλά αλληλεγγύη) Εκπαίδευση με αφετηρία κοινές αρχές για όλους τους πολιτισμούς

61 Διαπολιτισμική Εκπαίδευση
Βασικές επισημάνσεις: Μια ιδιαίτερη εκπαίδευση; Οφείλει να λάβει υπόψη της γενικότερα παιδαγωγικά ζητήματα; Μια ιδιαίτερη διάσταση της γενικής παιδείας; Πλαίσιο αναστοχασμού και αναμόρφωσης της παραδοσιακής εκπαίδευσης;

62 Η έννοια του πολιτισμού
Βασικές επισημάνσεις: Γιατί αναφερόμαστε στον πολιτισμό των μεταναστών; Ποιος είναι ο πολιτισμός των μεταναστών;

63 Η έννοια των πολιτισμικών διαφορών
Βασικές επισημάνσεις: Τι γνωρίζουμε για τις πολιτισμικές διαφορές των μαθητών από οικογένειες μεταναστών; Ποιες πολιτισμικές διαφορές οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας;

64 Βασικές κατευθύνσεις της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης
Πολιτισμικός σχετικισμός Αρχή της ισοτιμίας των πολιτισμών Πολιτισμικός οικουμενισμός Σημασία στα κοινά σημεία των πολιτισμών

65 Κοινές θεωρητικές θέσεις στη Δ.Ε
Η αντι-ουσιοκρατική προσέγγιση του πολιτισμού Ιδιαίτερη προσοχή στις δομικές ανισότητες εις βάρος των μεταναστών Ο μη καθορισμός της ταυτότητας των μαθητών από οικογένειες μεταναστών με αποκλειστικό κριτήριο την εθνική τους προέλευση Ο διαλεκτικός χαρακτήρας της σχέσης μεταξύ της κατανόησης του εαυτού και της κατανόησης του «ξένου»

66 Η Δ.Ε εστιάζει - θεωρητικά και πρακτικά- σε 4 βασικά ζητήματα
Ο «ξένος» και το ζητούμενο της κατανόησής του Η αναγνώριση του «άλλου» και το ζήτημα των ταυτοτήτων Η διαφύλαξη της ισότητας και ο αγώνας ενάντια στις κοινωνικές διακρίσεις Η αναγκαιότητα για διαπολιτισμική επικοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο

67 Ο «ξένος» και το ζητούμενο της κατανόησής του
Γενικά όρια της κατανόησης (πολυσημία της γλώσσας και εξατομικευμένο νόημα των πολιτισμικών συμβόλων Μη κατανόηση λόγω αμφισβήτησης των δικών μας αντιλήψεων και προτύπων Εμπόδια: ασύμμετρες σχέσεις εξουσίας, συλλογικές εμπειρίες, εικόνες του «ξένου», διαφορές στους κώδικες

68 Παραδείγματα Εκπαιδευτικής Πολιτικής
Μεγάλη Βρετανία Καναδάς Γαλλία

69 Μ. Βρετανία Αφετηρία: αναγνώριση του γεγονότος ότι ο ρατσισμός αποτελεί κοινωνικό και σχολικό πρόβλημα Βασικός στόχος: η διασφάλιση ίσων ευκαιριών σε όλους τους μαθητές μέσα από πρακτικές καλυτέρευσης των σχολικών επιδόσεων

70 Βασικά στοιχεία της Εκπαιδευτικής Πολιτικής
«Εκπαίδευση του Πολίτη» (Citizenship) Αντιρατσιστική Αγωγή «Ποικιλομορφία» (Diversity)

71 Καναδάς Αυτοπροσδιορίζεται ως Πολυπολιτισμική Κοινωνία
Ενίσχυση της συνείδησης και της αποδοχής των πολιτισμικών διαφορών Στήριξη των μειονοτικών γλωσσών και των διαφορετικών πολιτισμικών παραδόσεων Επιδιώκεται η κατασκευή μιας πολιτισμικά και γλωσσικά πλουραλιστικής εθνικής κοινότητας Η ενότητα ορίζεται ως πολλαπλότητα πολιτισμών και εθνοτήτων

72 Καναδάς Καλλιέργεια της συνείδησης ότι η προσκόλληση στην πολιτισμική προέλευση συνεπάγεται και αναπαραγωγή στερεοτύπων / προκαταλήψεων

73 Γαλλία Αυτοπροσδιορισμός: ο γαλλικός πολιτισμός εκφράζει οικουμενικές αξίες Η αναγνώριση αυτών των αξιών αποτελεί τη βάση για την κοινωνική ένταξη Οι οικουμενικές αξίες (ελευθερία, ισότητα, αλληλεγγύη) βρίσκονται στο επίκεντρο της εκπαίδευσης Όχι στις διαφορές, ναι στην ισότητα «Εκπαίδευση του Πολίτη» (Education a la Citoyennete)

74 Επεξεργασία: Μεταξιώτης Γιώργος
Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Μεταξιώτης Γιώργος