Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών

Παρουσίαση με θέμα: "Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών Ενότητα 1: Ορισμός και έργο της Παιδαγωγικής Επιστήμης Μπεκιάρη Αλεξάνδρα Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού 1

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3 3

4 ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Να οριστεί η παιδαγωγική επιστήμη, να αποσαφηνιστούν βασικοί παιδαγωγικοί όροι και να τονιστεί το έργο της παιδαγωγικής επιστήμης. Επιπλέον να οριστούν οι σκοποί και τα ιδεώδη της παιδείας. 4 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Ορισμός της Παιδαγωγικής Επιστήμης.
Αποσαφήνιση βασικών Παιδαγωγικών όρων: Αγωγή-Μόρφωση-Μάθηση-Διδασκαλία-Εκπαίδευση-Παιδεία-Κατάρτιση. Κλάδοι της Παιδαγωγικής Επιστήμης: Εφαρμοσμένη και Θεωρητική Παιδαγωγική. Σχέση Παιδαγωγικής με άλλες Επιστήμες. Σκοποί και τα ιδεώδη της παιδείας. 5 5

6 ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Είναι να βοηθήσει το παιδί και τον έφηβο να διανύσει ομαλά την εξελικτική του πορεία και να μεταβεί από την κοινωνία των μικρών στην κοινωνία των ωρίμων, εφοδιασμένος με τις δεξιότητες, τις ικανότητες και γενικά την πείρα που οι κοινωνικές συνθήκες απαιτούν για να ενταχθεί χωρίς προβλήματα στο κοινωνικό σύνολο, με αυθυπαρξία και αυτοτέλεια. 6 6

7 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Η παιδαγωγική επιστήμη:
Εξετάζει τον άνθρωπο (κυρίως στην παιδική και την εφηβική ηλικία) κάτω από το πρίσμα των παιδαγωγικών επιδράσεων, της διαδικασίας αγωγής και μάθησης. Περιλαμβάνει το σύνολο των γνώσεων και των αρχών σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να γίνεται η αγωγή των παιδιών. 7 7

8 ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΩ Βοηθώ το παιδί να χειραφετηθεί. Του δίνω τη δυνατότητα να αυτοδιευθύνεται, να καταξιώνεται με τη διαδικασία της αυτοαγωγής και να οδηγείται μέσα από την αμφισβήτηση στην κατάκτηση της αλήθειας. Βοηθώ το παιδί να γίνει αυθυπεύθυνη προσωπικότητα με λειτουργική δυνατότητα στο κοινωνικό σύνολο. Σημαίνει αυτονομία και αμφισβήτηση, κυριαρχία στις ορμές και τα ένστικτα, με εξανθρωπισμό του ανθρώπου και με κατεύθυνση της συμπεριφοράς του σε ευγενείς στόχους. Δε σημαίνει δαμάζω, ούτε καταναγκάζω τον παιδαγωγούμενο, αλλά τον οδηγώ μέσα από την ελευθερία στην υπευθυνότητα. 8

9 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ Οι βασικοί παιδαγωγικοί όροι είναι: Αγωγή Μόρφωση
Μάθηση Διδασκαλία Εκπαίδευση Παιδεία Κατάρτιση 9

10 ΑΓΩΓΗ (1) Αναφέρεται στις επιδράσεις που δέχεται ο ανήλικος από τις σκόπιμες και μεθοδευμένες ενέργειες του παιδαγωγού (περιορισμένη έννοια της αγωγής). Θεωρείται το σύνολο των επιδράσεων που δέχεται το άτομο ανεξαρτήτως του αν αυτές προέρχονται από προγραμματισμένες προσπάθειες ενήλικων ή ανήλικων ατόμων ή ως αποτέλεσμα της αυθόρμητης διαπροσωπικής επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης ή ακόμη ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών επιδράσεων (ευρεία έννοια της αγωγής). 10

11 ΑΓΩΓΗ (2) Η αγωγή ως αλληλεπίδραση:
Μία διαδικασία όπου γίνεται συνάντηση και συναντίληψη παιδαγωγού και παιδαγωγούμενου. Η επίδραση της ενήλικης γενιάς σε άτομα ή σε ομάδα. Η αγωγή δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο του σχολείου και της οικογένειας, όπου δεσπόζουν κατά κύριο λόγο προγραμματισμένες μορφές αγωγής, αλλά απλώνεται σε όλους τους κοινωνικούς χώρους και παίρνει καθολική διάσταση. 11 11

12 ΜΟΡΦΩΣΗ (1) Ως αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας της αγωγής προκύπτει η μόρφωση. Οι συνεχείς επιδράσεις που δέχεται το άτομο, ανεξάρτητα από το αν αυτές προέρχονται από σκόπιμες και μεθοδευμένες ή μη συστηματικές ενέργειες ή και από προσωπική προσπάθεια του ατόμου (αυτοαγωγή), προσδίδουν στην ανθρώπινη προσωπικότητα μια συγκεκριμένη μορφή (αποτέλεσμα των συνολικών επιδράσεων) που αποτελεί τη μόρφωση. 12 12

13 ΜΟΡΦΩΣΗ (2) Η μόρφωση βρίσκεται πιο πέρα από τις γνώσεις:
Είναι αυτό που μένει όταν αφαιρεθούν οι γνώσεις: η εσωτερική διάπλαση και καλλιέργεια του ατόμου. Μόρφωση δεν είναι πολυμάθεια και εγκυκλοπαιδισμός. Μόρφωση σημαίνει καλλιέργεια, ανέβασμα και διαμόρφωση χαρακτήρα. «Μορφωμένος δεν είναι όποιος απόκτησε γνώσεις κι έγινε επιστήμονας. Μορφωμένος είναι όποιος καλλιέργησε τον ανθρωπισμό του» (Πλάτων). «Ένα δράμι από καλές πράξεις, αξίζει περισσότερο από μια οκά επιστήμες» (Smiles). 13 13

14 ΜΑΘΗΣΗ Μάθηση είναι: Είναι η διαδικασία κατά την οποία το παιδί και ο έφηβος αποκτούν (με δική τους δραστηριότητα) γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες, γενικά εμπειρίες, για να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους, να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους και να αντιμετωπίσουν με αυτοτέλεια τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος τους. Είναι διαδικασία που αφορά τόσο τον εκπαιδευτικό όσο τον μαθητή και θεωρείται επιτυχής όταν ο ίδιος ο μαθητής συμμετέχει ενεργά σε αυτήν. 14 14

15 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Διδασκαλία είναι:
Είναι οι ενέργειες και οι χειρισμοί στους οποίους προβαίνει ο εκπαιδευτικός, για να βοηθήσει τον μαθητή στην οικειοποίηση γνώσεων και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων. Προϋποθέτει τη συνύπαρξη και συνεργασία δύο τουλάχιστον προσώπων: εκπαιδευτικού και μαθητή. 15 15

16 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΠΑΙΔΕΙΑ Ορισμός της εκπαίδευσης-παιδείας:
Η οργανωμένη αγωγή και μάθηση (όπως η δημιουργία θεσμών και ιδρυμάτων για την παροχή αγωγής και μάθησης) ονομάζεται εκπαίδευση και ο τρόπος με τον οποίο έχει οργανωθεί αποτελεί το εκπαιδευτικό σύστημα. Ο όρος παιδεία, άλλοτε χρησιμοποιείται με την έννοια της εκπαίδευσης, άλλοτε με την έννοια της αγωγής και μάθησης και άλλοτε με την έννοια της μόρφωσης. 16 16

17 ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Ορισμός της κατάρτισης:
Υποδηλώνει την απόκτηση ή τον εκσυγχρονισμό κυρίως τεχνικής φύσης, έτσι που ο καταρτιζόμενος να μπορεί να προσαρμοστεί ή να γίνει πιο αποτελεσματικός στην παραγωγή και κυρίως στις σχέσεις του με τις μηχανές και τις νέες τεχνολογίες. 17 17

18 ΚΛΑΔΟΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Κλάδοι της παιδαγωγικής επιστήμης: Εφαρμοσμένη (πρακτική) Παιδαγωγική Θεωρητική Παιδαγωγική 18

19 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ
Προσχολική Παιδαγωγική Σχολική Παιδαγωγική Επαγγελματική Παιδαγωγική Παιδαγωγική των Ενηλίκων ή Δια βίου Παιδεία Ειδική Παιδαγωγική Κοινωνική Παιδαγωγική 19

20 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ
Στη θεωρητική παιδαγωγική ανήκουν: Γενική Παιδαγωγική Ιστορία της Παιδαγωγικής Συγκριτική Παιδαγωγική Διδακτική Μεθοδολογία 20 20

21 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Η παιδαγωγική σε συνεργασία με άλλες επιστήμες: Παιδαγωγική και Φιλοσοφία Παιδαγωγική και Ψυχολογία Παιδαγωγική και Κοινωνιολογία κ.ο.κ. 21 21

22 ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Οι σκοποί δείχνουν προς τα πού πρέπει να προσανατολίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα. Περιγράφουν ιδεατές καταστάσεις τις οποίες οφείλει να προσεγγίσει ο παιδαγωγούμενος. Εμπεριέχουν στοιχεία ιδεολογικο-πολιτισμικά και οικονομικοκοινωνικά. Εκφράζουν τις γενικές πεποιθήσεις και επιδιώξεις της κοινωνίας. Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης είναι ιδεολογική έκφανση της κρατούσας, κάθε φορά, κοινωνικής δύναμης και ιδεολογίας. Κάθε εποχή έχει το δικό της χαρακτήρα που επηρεάζεται από ιδεολογικές, πολιτικές, ηθικές πεποιθήσεις και θέτει τα δικά της. 22 22 22

23 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Η παιδαγωγική επιστήμη:
Εξετάζει τον άνθρωπο (κυρίως στην παιδική και την εφηβική ηλικία) κάτω από το πρίσμα των παιδαγωγικών επιδράσεων, της διαδικασίας αγωγής και μάθησης. Περιλαμβάνει το σύνολο των γνώσεων και των αρχών σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να γίνεται η αγωγή των παιδιών. 23 23 23

24 ΙΔΕΩΔΗ Στα χρόνια του Ομήρου ιδεώδες ήταν το «Αιέν αριστεύειν».
Στην Αρχαία Ελλάδα υπάρχουν 2 ιδεώδη: το στρατιωτικό της Σπάρτης και το Ανθρωπιστικό του «καλού κ’ αγαθού πολίτη» της Αθήνας. Κατά τους πατέρες της εκκλησίας η τελείωση επέρχεται με την υποταγή στη Βούληση του Θεού, γι΄ αυτό στα βυζαντινά χρόνια κι αργότερα επικράτησε το παιδαγωγικό ιδεώδες της «ομοίωσης προς το Θείο». Μετά την Αναγέννηση το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από το να γνωρίσει το νόημα και τον σκοπό του κόσμου στο ίδιο το άτομο. Οι εκπαιδευτικοί σκοποί δεν τυγχάνουν γενικής αποδοχής γιατί τους θέτουν άνθρωποι με διαφορετική κοσμοθεωρία. 24

25 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΕΩΔΗ (1)
α) το ατομικό: (Rousseau) επιδιώκεται η ανάπτυξη του ατόμου ανεξάρτητα από το κοινωνικό σύνολο. Ο παιδαγωγός κρατά το μαθητή μακριά από την κοινωνία και ο ρόλος του περιορίζεται στην απομάκρυνση των κινδύνων που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο κυρίως τη σωματική ακεραιότητα των παιδιών. β) το κοινωνικό ή κοινωνιοκρατικό (Durkheim). Τοποθετεί την κοινωνία στο επίκεντρο του παιδαγωγικού ενεργήματος. Η κοινωνία επιδιώκει να καλλιεργήσει τη συναίνεση ατόμων και ομάδων που βρίσκονται σε σύγκρουση (ή και εν δυνάμει) και να προωθήσει τους σκοπούς της. Αγωγή είναι η μεθοδευμένη προσπάθεια των ενηλίκων να εντάξουν τα αναπτυσσόμενα άτομα στο κοινωνικό σύνολο. Στην πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας παρουσιάζονται 4 εκπαιδευτικά ιδεώδη: 25

26 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΕΩΔΗ (2)
γ) το ανθρωπιστικό (Humboldt) κύριος σκοπός ο τέλειος άνθρωπος ως αυτοδύναμη και πολύπλευρη προσωπικότητα (ουμανιστικό ιδεώδες). Η μεταμόρφωση του ανθρώπου είναι προοδευτική, με τρία γνωρίσματα: ατομικότητα (έμφυτες προδιαθέσεις), ολότητα (ψυχικές λειτουργίες) καθολικότητα (αφομοίωση βασικών στοιχείων του πνευματικού κόσμου). δ) θρησκευτικό ιδεώδες (Ιερός Αυγουστίνος) είναι το ύψιστο μορφωτικό αγαθό – η μορφή του Χριστού πρέπει να είναι το πρότυπο κάθε Δασκάλου. Στην πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας παρουσιάζονται 4 εκπαιδευτικά ιδεώδη: 26

27 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΚΟΠΩΝ
Η θεωρητική θεμελίωση του τρόπου διαμόρφωσης των σκοπών άρχισε όταν συστηματοποιήθηκε η Παιδαγωγική ως Επιστήμη. Ο Herbart χρησιμοποιεί την Ηθική (προσφέρει τους σκοπούς) και την Ψυχολογία (προσφέρει τα μέσα) για το σκοπό αυτό. Ανέπτυξε και δικό του σύστημα Ηθικής. Ο Dilthey κατέδειξε ότι οι σκοποί της αγωγής δεν μπορούν να έχουν καθολική ισχύ γιατί κάθε λαός διαμορφώνει το δικό του πολιτισμό τον οποίο κάποιος μπορεί να προσεγγίσει μέσα από τις αρχές και αντιλήψεις που θέτει ο ίδιος. Επιπλέον, δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι οι σκοποί απορρέουν από κάποια εσωτερική κατάσταση του ανθρώπου. Υπάρχουν βέβαια πανανθρώπινες αξίες που παραμένουν διαχρονικές, αλλά π.χ. πώς το σύγχρονο σχολείο να αγνοήσει την αξία της προστασίας του περιβάλλοντος; Δεν μεταβάλλονται βέβαια από μέρα σε μέρα, αφού εκφράζουν την κληρονομιά και παράδοση ενός αλλού. Ή επίσης, όταν τα κοινωνικά δεδομένα ανατρέπονται αλλάζουν ριζικά οι σκοποί και οι στόχοι της παιδείας. Το σχολείο δεν είναι παθητικό, αλλά δεν έχει μεγάλες δυνατότητες. 27 27 27

28 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Η Παιδαγωγική ψυχολογία: Η Παιδαγωγική Ψυχολογία είναι εφαρμοσμένη επιστήμη γιατί μεταφέρει στο πεδίο της πράξης τα δεδομένα ψυχολογικής έρευνας και γιατί εργάζεται με αφετηρία τα πρακτικά προβλήματα. Δεν επιθυμεί να διατυπώσει γενικούς κανόνες για την ανθρώπινη συμπεριφορά, τη σκέψη και το συναίσθημα, πράγμα που επιχειρεί η Γενική Ψυχολογία, αλλά να αποκτήσει γνώσεις για τις δυνατότητες και τα όρια μεταβολής των χαρακτηριστικών του μαθητή. 28 28 28

29 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Ασχολείται με παιδαγωγικές περιστάσεις, δηλαδή με περιστάσεις που στοχεύουν σε παιδαγωγικώς επιθυμητά αποτελέσματα είτε προκύπτουν ως συνέπεια της προσπάθειας του παιδαγωγού (διδασκαλία) είτε όχι (αποδοχή ρόλων από ένα νήπιο κατά την παρακολούθηση μιας διαφήμισης στην τηλεόραση) Ενώ έχει πολύ πρωτογενές υλικό (έρευνες) υστερεί σε διατύπωση θεωριών. Περιμένουν (γονείς και δάσκαλοι) πολλές φορές έτοιμες λύσεις. Μέθοδοι Εμπειρικής Παιδαγωγικής: Η παρατήρηση (αυτοπαρατήρηση, ετερο-παρατήρηση), το πείραμα, η συνέντευξη, το ερωτηματολόγιο, τα τεστ. Η παιδαγωγική ψυχολογία: 29 29 29

30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Reble, Α. (2005). Ιστορία της παιδαγωγικής, Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα. Σακελλαρίου, Κ. & Μπεκιάρη, Α. (2001). Εισαγωγή στην επιστήμη της αγωγής. Αθήνα, Εκδόσεις Leader Books. Πυργιωτάκης, Ι. (2000). Εισαγωγή στην παιδαγωγική επιστήμη. Αθήνα, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Παπάς, Α. (1994). Σύγχρονη θεωρία και πράξη της αγωγής, τ. Α΄ & Β΄. Αθήνα, Εκδόσεις Δελφοί. Ξωχέλλης, Π. (1997). Εισαγωγή στην παιδαγωγική. Θεμελιώδη προβλήματα της παιδαγωγικής επιστήμης. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Κυριακίδη. 30

31 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Τέλος Ενότητας 31